Tế bào gốc trung mô ( Mesenchymal stem cell – MSCs ) là những tế bào gốc trưởng thành đa năng, có năng lực tự tăng sinh và biệt hóa thành những tế bào thuộc mô link như mỡ, xương, sụn và những loại tế bào khác như tế bào thần kinh, gan, tụy, thận … MSCs được ứng dụng nhiều trong ghép đồng loài, tương hỗ chống thải ghép, những bệnh tự miễn … và trở thành một hiện tượng kỳ lạ trong y học tái tạo .Tế bào gốc trung mô ( Mesenchymal stem cell – MSCs ) là những tế bào gốc trưởng thành đa năng, có năng lực tự tăng sinh và biệt hóa thành những tế bào thuộc mô link như mỡ, xương, sụn và những loại tế bào khác như tế bào thần kinh, gan, tụy, thận … [ 1,5,6 ] ( Hình 1 ). Ngoài năng lực biệt hóa thành những loại tế bào khác nhau, MSCs còn tiết ra những hoạt chất nuôi dưỡng tế bào, tái tạo mạch máu, những yếu tố chống viêm, ngăn ngừa sự chết tế bào. Ngoài ra, MSCs cũng được chứng tỏ có năng lực điều hòa miễn dịch nhờ bộc lộ thấp MHC lớp I và không bộc lộ HLA-DR – kháng nguyên đóng vai trò then chốt trong thải ghép. Nhờ những đặc tính ưu việt trên, MSCs được ứng dụng nhiều trong ghép đồng loài, tương hỗ chống thải ghép, những bệnh tự miễn … và trở thành một hiện tượng kỳ lạ trong y học tái tạo [ 1,2,3,4 ] .
Tế bào gốc trung mô tồn tại ở khắp nơi trên cơ thể như tủy xương, mô mỡ, dây rốn trẻ sơ sinh, nhau thai, dịch ối, răng sữa, nội mạc tử cung,…Tuy nhiên dựa trên tính sẵn có, dễ dàng thu thập, an toàn, ít xâm lấn và giảm thiểu chi phí, các nguồn MSCs được thu thập và ứng dụng phổ biến và rộng rãi nhất hiện nay trên thế giới bao gồm tủy xương, mô mỡ và dây rốn của trẻ sơ sinh [1,4,5,7,9] (Hình 2).
Tủy xương:
Từ những năm 1950, tủy xương trong y văn được miêu tả như một nguồn dồi dào tế bào gốc tạo máu và hỗn hợp các tế bào hỗ trợ cho quá trình sản sinh các thành phần tạo máu. Đến những thập niên 1960, hai nhà khoa học nổi tiếng là Ernest A. McCulloch và James E. Till thực hiện thí nghiệm nuôi cấy dung dịch tủy xương với kết quả cho thấy khả năng tạo cụm của các tế bào có trong tủy xương. Thí nghiệm này là tiền đề cho việc phát kiến ra tế bào gốc MSC từ tủy xương bởi nhà khoa học Friedenstein vào những năm đầu thập niên 70 [6]. Vị trí dễ dàng thu thập nhất là ở gai chậu trước hoặc sau trên. Trong tủy xương, quần thể tế bào gốc trung mô rất nhỏ với tỉ trọng chiếm từ 0.001 đến 0.01% số lượng tế bào đơn nhân. Ngoài ra, cùng với MSCs, người ta cũng có thể đồng thời thu nhận được nhiều loại tế bào khác từ tủy xương có ứng dụng trong y học như tế bào gốc tạo máu -HSC, tế bào miễn dịch, mang lại hiệu quả điều trị cộng hợp từ hỗn hợp các loại tế bào này [1,4,5].
Mô mỡ:
Mô mỡ là nguồn thu nhận MSC dồi dào nhất, do nó phân bố khắp nơi trong cơ thể. Chúng ta có thể dễ dàng thu thập MSCs ở bụng dưới, đặc biệt các sản phụ có kế hoạch sinh mổ, việc thu thập vài gram mỡ trong quá trình mổ đẻ có thể được thực hiện dễ dàng và thuận tiện. Quy trình thực hiện đơn giản, xâm lấn không đáng kể và không ảnh hưởng đến thẩm mỹ. Đặc biệt, MSCs từ mô mỡ có khả năng tăng sinh mạnh mẽ, ổn định và duy trì tiềm năng biệt hóa cao hơn so với MSCs từ tủy xương. Ngoài ra, tỷ lệ MSCs trong mô mỡ khá dồi dào, chúng còn có thể được sử dụng trực tiếp sau khi thu thập mà không cần qua quá trình nuôi cấy tăng sinh. [4,5,7]
Do MSCs từ tủy xương, mô mỡ có khuynh hướng giảm năng lượng tái tạo theo sự già hóa của khung hình, do đó việc tàng trữ MSCs từ tủy xương từ quá trình còn trẻ là thiết yếu như nguồn bảo hiểm sinh học cho tương lai. [ 10,11 ]
Dây rốn:
Tế bào gốc phân lập từ dây rốn là nguồn tế bào gốc chu sinh tồn tại và được thu nhận từ khi em bé mới chào đời. Dây rốn thường được vứt bỏ sau khi em bé được sinh ra nên việc thu thập dây rốn để lưu trữ tế bào gốc là đơn giản nhất, không có bất cứ tác động xâm lấn nào đến cơ thể cũng như không có vấn đề quan ngại về đạo đức. MSCs từ dây rốn có khả năng tăng sinh mạnh mẽ trong phòng thí nghiệm, tiềm năng biệt hóa lớn hơn so với MSCs thu nhận từ các mô trưởng thành. Đặc biệt, các sản phụ lưu trữ máu cuống rốn có thể đồng thời lưu trữ tế bào gốc dây rốn của con mình nhằm chuẩn bị nguồn bảo hiểm sinh học cho con yêu ứng phó với nhiều mặt bệnh đa dạng có thể mắc phải trong tương lai mà không hề ảnh hưởng tới sức khỏe của mẹ và bé [7,9].
