Lan Đột Biến là gì ?
Những ngày qua, khi “cơn sốt” hàng 5ct (năm cánh trắng) lên cao, không ít anh chị em chơi lan đã thắc mắc về lan đột biến là gì?
Các khái niệm về Đột biến, Thường biến trong thực vật được nói rất kỹ và rõ ràng như sau :
1. Biến dị di truyền – Đột biến
Nguyên nhân do sự thay đổi về cấu trúc hoặc số lượng của vật chất di truyền (gen, ADN, NST) nên có thể di truyền được cho các thế hệ sau.
2. Biến dị không di truyền – Thường biến
Do sự tác động ảnh hưởng của những yếu tố từ điều kiện kèm theo ngoại cảnh làm đổi khác mức phản ứng của kiểu gen mà không có sự biến hóa về cấu trúc và số lượng của vật chất di truyền nên không hề di truyền được .
Lan đột biến 5CT .Đối với Hoa Lan thì nó cũng không nằm ngoài những khái niệm này. Vậy tất cả chúng ta hoàn toàn có thể phân biệt như sau :
– Những cây hoa lan có kiểu hình đơn lẻ khác với quần thể, nhưng vẫn có khả năng sinh sản và di truyền sự khác biệt về kiểu hình đó đến đời sau thì được gọi là cây Lan đột biến.
– Những cây lan có kiểu hình độc lạ hàng loạt ở 1 vùng khí hậu nào đấy, không hề di truyền kiểu hình độc lạ ấy cho đời sau thì là cây lan thường biến .
– Cây lan đột biến, có thể đời sau không thể hiện kiểu hình khác biệt nữa, đơn giản bởi vì kiểu hình khác biệt ấy nằm trong gen lặn, nó không thể hiện kiểu hình đó khi có gen trội song hành.
– Cây lan đột biến thể hiện liên tục kiểu hình khác biệt cho nhiều đời sau, khi đủ lâu, đủ số lượng cá thể các đời thì có thể tách ra thành loài mới.
Lan Đột biến 5CT – Bảo Duy (Ảnh minh họa).
Ví Dụ : Trường hợp cây mẹ là cây đột biến như cây 5 ct, trắng tuyền ( hàng rừng ), chớp, lá biên, … thì cấu trúc nhiễm sắc thể của nó lỏng lẻo. Bộ nhiễm sắc thể này đang ở một trật tự mới ( mới nên gọi là đột biến – chưa có từ trước đến giờ ) nên nó rất kém bền. Cấu trúc nhiễm sắc thể mới dễ đổi khác dưới tác động ảnh hưởng của điều kiện kèm theo bên ngoài .Trường hợp này tất cả chúng ta hoàn toàn có thể thấy rõ ở lan giả hạc. Với đặc thù là cấu trúc nhiễm sắc thể lỏng lẻo nên chúng rất dễ biến hóa cấu trúc hình thể như thân, lá, hoa ở những điều kiện kèm theo nhiệt độ, ánh sáng khác nhau chúng khác nhau. Chính đặc thù này làm cho lan giả hạc ở mỗi vùng miền khác nhau có hình thái khác nhau .
Và cũng chính đặc điểm này làm cho lan giả hạc có nhiều dạng đột biến nhất (nào là giả hạc trắng, giả hạc châu như, giả hạc 5ct,…) Do đó với những dòng lan đột biến thì việc cấy mô đỉnh sinh trưởng cũng không mang lại kết quả 100% giống mẹ (do tác động của môi trường, hóa chất phòng thí nghiệm,…)
Tại sao hoa lan đột biến lại đắt tiền?
Vài năm trở lại đây, giới chơi hoa lan lại dấy lên trào lưu tìm kiếm hoa lan đột biến tự nhiên có sắc tố, hình dáng độc, lạ. Người chơi lan đồng ý chi vài triệu đồng cho một Cen – ti – mét nhánh lan Phi điệp năm cách trắng Phú Thọ ; Phi điệp Lâm Hải ; Đai châu, Tam bảo sắc đột biến … Một giò lan đột biến nhiều khi có giá hàng trăm triệu đồng để cả tỷ đồng vẫn có người tìm kiếm chiếm hữu bằng được. Hoa lan đột biến lại quý và có giá trị ” đắt như tôm tươi “Lý giải về độ quý và hiếm của hoa lan đột biến trong tự nhiên, GS. TSKH Trần Duy Quý, Viện trưởng Viện Nghiên cứu hợp tác Khoa học Công nghệ Châu Á Thái Bình Dương, đồng thời cũng là quản trị Hội Hoa lan TP.HN cho biết : ” Đột biến gen là những đổi khác trong cấu trúc của gen xảy ra ở Lever phân tử tại một điểm nào đó trên phân tử ADN và có tương quan đến sự biến hóa về số lượng, thành phần, trật tự những cặp nucleotide trong gen. Có rất nhiều kiểu biến hóa về cấu trúc gen, trong đó những biến hóa tương quan đến 1 cặp nucleotit trong gen được gọi là đột biến điểm … “
GS. Quý cũng cho biết thêm, trong tự nhiên, tất cả các gen đều có thể bị đột biến không riêng gì hoa lan nhưng với tần số rất thấp (1/1000000-1/10000). Tuy nhiên tần số đột biến có thể thay đổi tùy thuộc vào các tác nhân gây đột biến. Tác nhân gây đột biến có thể là các chất hóa học (thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ,…), các tác nhân vật lý như tia phóng xạ (Tia X, Tia α, Tia β…) hoặc các tác nhân sinh học như virus có trong cơ thể hoặc môi trường bên ngoài cơ thể. Đột biến gen có thể xảy ra ở tế bào sinh dưỡng và tế bào sinh dục.
Nghệ nhân Hùng Xiếc choáng với một mầm lan có giá 10 triệu đồng .” Đột biến là quy trình xảy ra bất thần, riêng rẽ, ngẫu nhiên, không khuynh hướng ở khung hình sống trong điều kiện kèm theo tự nhiên nên đa phần là đột biến gen là đột biến lặn và có hại, 1 số ít ít có lợi và có ý nghĩa rất lớn so với quy trình tiến hóa và chọn giống. Vì vậy, một giống hoa lan đột biến có được màu sắc đẹp, cấu trúc bông ngặt nghèo, hương thơm quến rũ … thực sự là một bảo vật trời cho. Đây là nguyên do chính làm cho những giống này trở nên quý giá và mê hoặc người chơi lan “, GS. Quý nghiên cứu và phân tích. Theo dân sành chơi lan rỉ tai nhau về những vườn làn đang chiếm hữu nhiều loài lan đột biến hiếm có khó tìm. Chúng tôi cùng GS. Quý và một số ít nghệ nhân Sinh Vật Cảnh của TP.HN đã tìm đến Vườn lan Tấn Phong ( HĐ Hà Đông ), Vườn lan Lâm Hải ( Thành Phố Hải Dương ). Phải tận mắt tận mắt chứng kiến những mẩu ” Key lan ” được dữ gìn và bảo vệ cẩn trọng hơn cả vàng trong phòng thí nghiệm lạnh tiêu chuẩn mới thấy hết sự trân trọng của tình nhân lan. Và quả thật, khi ngắm những bông hoa lan đột biến ngay cả người ngoại đạo cũng không cầm được cảm hứng xao xuyến trước vẻ đẹp của vạn vật thiên nhiên tạo vật .” Còn gì tuyệt vời hơn so với một người chơi lan chuyên nghiệp khi cả đời lặn lội như mong muốn và phúc phần quá lớn mới có duyên gặp, chiếm hữu được một chi lan đột biến mới tinh chưa có tên trong list thực vật toàn thế giới. Sở hữu hoa lan độc, lạ và gắn cho nó những cái tên của con cháu mình … Những thứ đó thực sự còn quý hơn cả vàng. Đắt mấy cũng có người am hiểu tìm kiếm, sưu tầm chiếm hữu “, anh Nguyễn Huy Tấn, chủ nhà Vườn Hoa lan Tấn Phong san sẻ .
