Sáo (nhạc cụ) – Wikipedia tiếng Việt

Đối với những định nghĩa khác, xem Sáo Cây sáo làm từ xương động vật hoang dã thời kỳ đồ đá. Đây được xem như ý tưởng tiên phong của loài người dùng xương động vật hoang dã chế tác thành nhạc cụ

Hình ảnh của một số loại Sáo

Sáo là nhạc cụ thổi hơi có từ thời kỳ cổ đại, rất nhiều nước trên thế giới sử dụng sáo với nhiều hình dáng và cấu tạo có thể khác nhau. Ở Việt Nam sáo ngang rất thông dụng và có nhiều loại. Sáo ngang lúc đầu có 6 lỗ bấm cách đều nhau nhưng về sau không còn được sử dụng. Loại sáo ngang ngày nay có các lỗ bấm theo hệ thống thất cung (Do Re Mi Fa Sol La Si) với tên gọi khác nhau căn cứ vào âm trầm nhất mà sáo có thể phát ra.

Mỗi loại sáo có tông riêng nên người diễn thường chọn loại sáo làm thế nào để tương thích với chuyên nghiệp. Một số sáo nâng cấp cải tiến được khoét thêm 1 số ít lỗ bấm phụ trên thân sáo, giúp việc diễn tấu những nốt thăng / giáng thuận tiện .Nhìn chung sáo ngang thường làm bằng ống trúc, ống nứa hoặc ống rùng, nhiều lúc người ta tạo ra loại sáo bằng sắt kẽm kim loại hoặc bằng gỗ đều sử dụng tốt. Về cơ bản, sáo ngang có 1 lỗ thổi nằm cùng hàng với 6 lỗ bấm. Ngoài ra còn 1 lỗ dán màng ( sáo Trung Quốc ), lỗ âm cơ bản và những lỗ để buộc dây treo hay tua trang trí .Lỗ âm cơ bản là lỗ khoét cuối ống, quyết định hành động âm trầm nhất khi ta bịt kín toàn bộ những lỗ bấm. Âm trầm này dùng để xác lập tên gọi của loại sáo. Tuy nhiên, có những cây sáo không có lỗ âm cơ bản nếu chúng bị cắt cụt ngay chỗ đó. Để xác lập tên gọi người ta địa thế căn cứ vào đầu lỗ của ống sáo và cho đó là lỗ âm cơ bản. Tuỳ vào từng loại sáo, lỗ âm này hoàn toàn có thể có hoặc không .Thông thường sáo ngang có âm vực rộng 2 quãng tám. Dù sáo âm thấp hay cao đều có âm sắc trong sáng, tươi tắn, gợi nhớ khung cảnh đồng quê. Tuy nhiên người ta hoàn toàn có thể sử dụng chúng để miêu tả những giai điệu buồn man mác .Về cách thổi nghệ sĩ thường sử dụng kỹ thuật rung, đánh lưỡi ( đơn, kép và tam ) hoặc phi ( một cách rung lưỡi truyền thống ). Ngoài ra còn cách nhấn hơi, luyến hơi, vuốt hơi, âm bội và ngón vỗ …

Cây sáo cổ nhất từng được phát hiện hoàn toàn có thể là một mảnh xương đùi gấu hoang, có hai đến bốn lỗ, được tìm thấy tại Divje Babe ở Slovenia và có niên đại khoảng chừng 43.000 năm trước. Tuy nhiên, quan điểm này bị tranh cãi. Năm 2008, một cây sáo khác có niên đại tối thiểu 35.000 năm trước đã được phát hiện trong hang Hohle Fels gần Ulm, Đức. Sáo năm góc có ống ngậm hình chữ V và được làm từ xương cánh kền kền. Các nhà nghiên cứu tương quan đến mày mò đã chính thức công bố phát hiện của họ trên tạp chí Nature tháng 8 năm 2009. Đây từng là phát hiện về nhạc cụ truyền kiếp nhất được xác nhận trong lịch sử dân tộc, cho đến khi một cây sáo được tìm thấy trong hang Geißenklösterle cho thấy thậm chí còn còn truyền kiếp hơn với độ tuổi từ 42.000 đến 43.000 năm .Sáo, một trong nhiều loại được tìm thấy, được tìm thấy trong hang Hohle Fels bên cạnh Sao Kim của Hohle Fels và một khoảng cách ngắn từ chạm khắc con người truyền kiếp nhất được biết đến. Khi công bố phát hiện này, những nhà khoa học cho rằng ” những phát hiện đã chứng tỏ sự hiện hữu của một truyền thống cuội nguồn âm nhạc được thiết lập tốt vào thời gian con người tân tiến xâm lăng châu Âu “. Các nhà khoa học cũng cho rằng việc phát hiện ra cây sáo hoàn toàn có thể giúp lý giải ” khoảng cách nhận thức và hành vi hoàn toàn có thể xảy ra giữa ” người Neanderthal và người tân tiến bắt đầu .Một loại sáo ba lỗ, dài 18,7 cm, được làm từ ngà voi quý hiếm ( từ Geißenklösterle hang, gần Ulm, ở phía nam Đức Swabian Alb và ghi ngày tháng đến 30.000 đến 37.000 năm trước ) đã được phát hiện vào năm 2004, và hai sáo được làm từ xương thiên nga khai thác một thập kỷ trước đó ( từ cùng một hang động ở Đức, có niên đại khoảng chừng 36.000 năm trước ) là một trong những nhạc cụ truyền kiếp nhất được biết đến .Cốt địch ( sáo xương ) hoàn toàn có thể chơi được, được làm từ xương cánh của hạc. Giai đoạn tiên phong của Giả Hồ chỉ có hai loại sáo, là tứ cung và ngũ cung. Giai đoạn giữa của Giả Hồ, Trung Quốc Open một vài loại sáo, đáng quan tâm là một cặp sáo lục cung. Một chiếc sáo trong cặp đã bị vỡ, và chiếc còn lại có vẻ như là bản sao của chiếc tiên phong, vì có những dẫn chứng cho thấy nó được kiểm soát và điều chỉnh để ứng với âm của những tiên phong. Giai đoạn cuối có điểm cải cách là việc sử dụng sáo thất cung .

Nguyên lí phát ra âm thanh[sửa|sửa mã nguồn]

Khi ta thổi sáo, cột khí bên trong ống sáo bị xê dịch và phát ra âm thanh. Âm thanh đó cao ( bổng ) hay thấp ( trầm ) nhờ vào vào khoảng cách từ miệng sáo tới lỗ mở mà ngón tay vừa nhấc lên .

*Lưu ý: thứ tự ngón được tính bắt đầu từ lỗ thổi (hiểu ngầm 0).

Sáu ngón tay bịt kín sáu lỗ, thổi nhẹ ra nốt Đô .Mở tiếp ngón thứ sáu, thổi nhẹ ra nốt Rê .Mở tiếp ngón thứ năm, thổi nhẹ ra nốt Mi .Mở tiếp ngón thứ tư, thổi nhẹ ra nốt Fa .Mở tiếp ngón thứ ba, thổi nhẹ ra nốt Sol .Mở tiếp ngón thứ hai, thổi nhẹ ra nốt La .Mở tiếp ngón ở đầu cuối, thổi nhẹ ra nốt Si .Ngoài việc chơi sáo bằng miệng, một số ít người ( như dân tộc bản địa hay người khuyết tật hay cả nghệ sĩ ) còn chơi sáo bằng mũi, một điều vô cùng khác thường mà không phải ai cũng làm được .

Các loại sáo[sửa|sửa mã nguồn]

Piccolo, một loại sáo có nguồn gốc từ Ý Sáo dọc của những dân tộc bản địa địa phương châu Mỹ Sáo flute dùng trong hoà tấu của phương Tây, được ghép nối từ 3 đoạn . Cây sáo 6 lỗ truyền thống lịch sử ở Nước Ta Sáo Recorder Các loại dizi khác nhau Một cây bawu tone F ( sáo Mèo Trung Quốc ) Sáo bầu – Hồ lô ty ( Trung Quốc ) Bansuri – cây sáo 8 lỗ truyền thống cuội nguồn của Ấn Độ Sáo trúc 3 lỗ của Philippines ( tumpong ) Sáo ống dạng cong Sáo ống siku với ba loại kích cỡ khác nhau Một số ocarina Ocarina Trung Quốc với hình bầu đặc trưng .Dựa theo cách thổi, sáo hoàn toàn có thể phân thành hai loại : sáo ngang hoặc sáo dọc. Mỗi loại đều rất nhiều mẫu mã về thể loại tuỳ theo vương quốc và khu vực. Tuy nhiên, thông dụng và phong phú hơn vẫn là những loại sáo ngang .Hiện nay, trên quốc tế có một số ít loại sáo được thổi theo tư thế ngang với tên gọi như sau :

Piccolo: sáo nhỏ, có âm thanh rất cao.

Pipeau: sáo 6 lỗ đơn giản.

Syrinx: còn gọi là Sáo thần Păng hay sáo ống (pan flute), hình thức sáo ghép như khèn bè của các dân tộc Đông Nam Á.

Double flute: sáo đôi hay còn gọi là sáo kép, phải thổi hai cái một lúc.

Mirliton: sáo sậy trẻ con, đầu bịt vỏ mỏng của củ hành.

Galoubet: sáo có 3 lỗ.

Sáo ngang dùng trong dàn nhạc lúc bấy giờ có ba loại : sáo ngang tông Do ( loại tiêu chuẩn ), sáo ngang tông Re giáng ( âm thanh cao hơn nốt viết ½ cung ) và sáo ngang tông Mi giáng ( âm thanh cao hơn nốt viết 1 cung ½ ). Sáo ngang tông Do được dùng trong dàn nhạc giao hưởng, hai loại sau thường dùng trong dàn kèn của Quân nhạc .Về mặt kỹ thuật, sáo ngang là một thứ nhạc khí rất linh động, chạy được vận tốc nhanh, phân phối nhiều lối viết nhạc khác nhau. Dùng sáo ngang rất tốn hơi, nên câu nhạc thường không viết quá dài và phải chú ý quan tâm dành chỗ lấy hơi .Nhóm nhạc cụ này còn có piccolo flute, alto flute .

Tại Việt Nam, phổ biến loại sáo 6 lỗ bấm, 1 lỗ thổi, 1 lỗ âm cơ bản và 2 lỗ treo dây/định âm, âm vực rộng 2 quãng 8, được làm bằng trúc hoặc nứa theo hệ thất cung. Một số sáo cải tiến có nhiều lỗ bấm hơn để thổi các nốt thăng/giáng. Ngoài ra còn có loại gọi là tiêu (sáo dọc), với đầu thổi được thiết kế ở phần đầu thay vì ở phần thân của sáo, các lỗ và thế bấm cũng tương tự như sáo ngang. Loại sáo dọc này sử dụng đầu ngậm để thổi nên dễ điều khiển luồng hơi vào thân sáo để phát ra tiếng hơn sáo ngang. Tuy nhiên, loại sáo này ít được sử dụng phổ biến và đôi khi bị nhầm với tiêu vì cùng thổi dọc. Điểm khác biệt cơ bản giữa sáo dọc và tiêu là ở kích thước, chiều dài, lỗ thổi và vị trí các lỗ bấm.

Vào giữa thế kỷ 20, Xuân Lôi, anh của nhạc sĩ Xuân Tiên đặt ra hai loại sáo 10 và 13 lỗ để cung ứng nhu yếu của tân nhạc Nước Ta khi muốn tấu đúng cung bậc âm nhạc của Tây phương. [ 1 ]

Recorder là loại sáo dọc thuộc bộ nhạc cụ gỗ, phổ cập ở châu Âu. Đặc điểm là dễ thổi và không tốn nhiều hơi, dễ điều khiển và tinh chỉnh luồng hơi hơn sáo ngang. Recorder có bốn loại là Sopranino, Soprano, Tenor và Bass .

Dizi ( 笛子, bính âm : dízǐ, Hán-Việt : địch tử, có nghĩa là cây sáo ) hay còn gọi là sáo Tàu, là một loại sáo đặc trưng của Trung Quốc với cấu trúc cơ bản gồm 6 lỗ bấm ( những cây nâng cấp cải tiến có nhiều lỗ bấm hơn ), 1 lỗ thoát âm và 2 lỗ buộc dây trang trí, cũng có công dụng định âm. Các lỗ bấm này phong cách thiết kế theo mạng lưới hệ thống Ngũ cung của âm nhạc Trung Quốc. Sáo Dizi sử cũng như những nhạc cụ khác của Trung Quốc ( dùng sheet số ) từ 1-7 lần lượt ( fa, sol, la, si giáng, đô, rê và mi ) khác với sáo của những nước như Nước Ta, Ấn Độ … sáo Dizi không sử dụng nốt si mà sử dụng si giáng ( 4 b ) nên thường trên cây sáo nốt si sẽ thấp hơn 1/3 – 1/4 cung để bảo vệ nốt si giáng chuẩn nhất. Ngoài ra một đặc trưng khác của sáo Dizi là có lỗ dán màng nằm giữa lỗ thổi và những lỗ bấm để tạo âm rung. Lỗ này dán 1 màng mỏng dính làm từ lõi cây sậy hoặc bằng giấy bóng mỏng mảnh hoặc giấy chuyên sử dụng. Dizi thường có nhiều dây cước quấn quanh thân sáo, ngoài vai trò trang trí, những dây này còn giúp cố định và thắt chặt thân sáo chắc như đinh, hạn chế những ảnh hưởng tác động và bị nứt. Dizi thường được ghép lại từ 2 đoạn trải qua khớp nối, có chạm khắc rồng hoặc hoa văn. Có 2 nguyên vật liệu cơ bản làm sáo Dizi đó là trúc đắng hoặc trúc tím, trúc đắng phổ cập hơn nhiều vì nguồn nguyên vật liệu dồi dào, âm thanh tốt, trúc tím ít thông dụng hơn vì khá khan hiếm, âm thanh của mỗi loại có đặc trưng và cái hay riêng .

Bawu (giản thể: 巴乌; phồn thể: 巴烏; bính âm: bāwū, Hán-Việt: ba ô) hay còn được gọi là sáo Mèo Trung Quốc, có nguồn gốc từ tỉnh Vân Nam, là một loại sáo dân tộc nhưng đã dần trở thành nhạc cụ tiêu chuẩn và phổ biến ở Trung Quốc, dùng trong những bản nhạc Hoa hiện đại hay truyền thống. Loại sáo này cũng được một số nhà soạn nhạc và biểu diễn phương Tây sử dụng.

Bawu có cấu trúc đầu lỗ thổi gắn lưỡi gà bằng đồng, 7 hoặc 8 lỗ bấm. Lỗ để xác định âm của cây sáo không tính bằng lỗ cuối mà bằng lỗ bấm thứ 4 tính từ lỗ thổi xa nhất. Bawu thường được làm từ trúc hoặc bằng gỗ.

Nếu phối hợp 2 thanh sáo có tông khác nhau sẽ tạo thành bawu kép ( còn gọi là sáo Mèo kép ), hoàn toàn có thể thổi được nhiều quãng âm hơn .Ngoài ra còn có bawu dọc ( còn gọi là sáo Mèo dọc ) dựa theo nguyên tắc của bawu thổi ngang, sáo Mèo và sáo bầu. Thay vì cái bầu ốp lên, người ta thường dùng ống to hơn một chút ít, cấu trúc vẫn giống sáo bawu, sáo Mèo và sáo bầu. Đầu thân bawu có gắn lam ( lưỡi gà ) đồng. Bawu dọc có 2 tone chính là C và D. Đầu thổi của bawu dọc giống đầu thổi sao dọc Oboe dùng trong nhạc giao hưởng phương Tây. Cả bawu và dizi đều được trang trí với dây đồng tâm kết .

Sáo Mèo là loại nhạc cụ của người H’Mông miền Bắc Nước Ta và Trung Quốc. Đặc trưng của sáo Mèo là ở đầu lỗ thổi có gắn thêm lưỡi gà ( còn gọi là lam ) bằng đồng, và bên dưới cây sáo, gần lỗ thổi có thêm 1 lỗ bấm. Cách thổi của sáo Mèo khác với sáo thường thì. Sáo Mèo Nước Ta phân biệt thành hai loại riêng là sáo Mèo nam / sáo Mèo nữ ( sáo Mèo nam có đường kính ống sáo lớn hơn hẳn sáo Mèo nữ ). Lam sáo Mèo cũng có nhiều dạng khác nhau, mỗi loại có ưu điểm yếu kém riêng .Sáo Mèo có âm sắc dân tộc bản địa vùng núi. Tuy nhiên, đây là loại sáo khó sản xuất và tuổi thọ không cao vì lưỡi gà dễ hư, khó thay thế sửa chữa hoặc thay thế sửa chữa .

Sáo bầu (giản thể: 葫芦丝; phồn thể: 葫蘆絲; bính âm: húlúsī, Hán-Việt: hồ lô ti, nghĩa là tơ hồ lô, ý chỉ âm thanh mượt mà như sợi tơ) hay còn được gọi là sáo bầu tơ, là một loại sáo của dân tộc thiểu số Trung Quốc (ví dụ như người A Xương, người Miêu) với nguồn gốc lâu đời từ trước công nguyên, có hình dạng một quả bầu hồ lô với phần đầu dùng để thổi, phần đáy cắm liền với 3 cây sáo ngắn: một cây thổi chính và 2 cây dùng để bè, kèm theo đó 3 miếng lưỡi gà. Thân quả bầu đóng vai trò như hộp âm của cây sáo, bên ngoài có thể được vẽ, khắc trang trí hoa văn hoặc không.

Ống sáo chính của sáo bầu có khoét 7 lỗ dùng để bấm. Hai ống phụ chỉ để tạo hoà âm .Sáo bầu có âm lượng tương đối nhỏ nhưng êm dịu .

Lỗ thổi của cây khlủiKhlủi ( tiếng Thái : ขล ุ ่ ย ) là một loại sáo dọc từ Xứ sở nụ cười Thái Lan. Xuất xứ trước hoặc trong thời kỳ Sukhothai ( 1238 – 1583AD ) cùng với nhiều nhạc cụ Thái. Tuy nhiên, nó đã chính thức được ghi nhận như một công cụ Thái bởi vua Trailokkanat ( 1431 – 1488 ), người đã thiết lập quy mô chính thức của những cụ. Nó là một công cụ reedless, thường làm bằng tre, mặc dầu công cụ này cũng được làm từ gỗ cứng hoặc nhựa. Sau nhiều thế hệ đổi khác, nó sống sót cho đến ngày này. Có ba loại Khlui, đó là vẫn còn thông dụng cho tới thời nay là khlui phiang aw ( khlủi phiềng au ), khlui phiang lib ( khlủi phiềng líp ) và khlui u ( khlủi u ) .

Pí Phu Thái[sửa|sửa mã nguồn]

Hai cây pí Phu TháiPí Phu Thái ( tiếng Thái : ป ี ่ ภ ู ไท ) hay pí Luk Kha ( ป ี ่ ล ู กแคน ) là một nhạc cụ của dân tộc bản địa Phu Thái thuộc những tỉnh như Nakhon Phanom, Udon Thani, Mukdahan ở phía hướng đông bắc của xứ sở của những nụ cười thân thiện và trong Savannakhet, những Q. Xiengkhuang và Khammuane ở Lào. Hầu hết những loại sáo này đã biến mất. Bởi vì tre hoặc nứa đang khởi đầu khan hiếm vì pí Phu Thái không có nhiều như thời xưa tựa như như sáo pí của miền bắc vì nó có lưỡi gà làm bằng sắt kẽm kim loại, như vàng, đồng. Âm thanh pí Phu Thái nghe giống như tiếng sáo ba ô Trung Quốc hay sáo mèo .Pí Phu Thái là ống nứa tép dài từ 20 đến 60 cm, đường kính từ 1,5 đến 2 cm. Nó có 1 đầu bịt mấu kín, ngay sát mấu kín là 1 lỗ hình chữ nhật có cạnh ngắn 1 cm và cạnh dài 2 cm, được bịt kín bằng đầu bát mỏng dính chứa lưỡi gà tam giác, phần dưới của nó nhọn và được cắt vát chéo .

Pí chum ( ป ี ่ จ ุ ม ) là loại sáo thổi gắn lưỡi gà của người Thái vùng Làn Nà làm từ ống nứa tép hoặc tre. Nó được dùng để đệm hát cho dân ca Làn Nà, theo phân loại về kích cỡ thì pí chum có những loại sau :

• Pí mae (ปี่แม่): Pí giọng trầm 8 lỗ
• Pí klang (ปี่กลาง): có âm vực trung bình.
• Pí koi (ปี่เล็ก): dài từ 30 đến 40 cm, đường kính to hơn hoặc bằng 1 cm
• Pí lek (ปี่เล็ก): Âm vực cao của nó không khác gì sáo ba ô hay sáo mèo nữ Trung Quốc.

Flute [ 2 ] thường dùng trong hoà tấu dàn nhạc phương Tây, có thân và nút bấm nổi bằng sắt kẽm kim loại, nó có độ dài khoảng chừng 2 feet ( 60,96 cm ) .Ống sáo được chia làm 3 phần để thuận tiện vận động và di chuyển và dữ gìn và bảo vệ : phần đầu, phần thân và phần chân. Mỗi phần sẽ mang một trách nhiệm riêng và yên cầu người chơi phải thật sự am hiểu về nhạc lý .

• Phần đầu người chơi có thể tự điều chỉnh tone qua về độ cao thấp của cây sáo.
• Phần thân có 13 phím, mỗi phím bịt lên 1 lỗ, người thổi sẽ đóng mở phím trên các lỗ để tạo ra những nốt nhạc khác nhau.
• Phần chân là phần đối ngược với phần đầu.

Sáo ống là một trong những nhạc cụ cổ xưa nhất của nhạc cụ bộ hơi, bắt nguồn từ châu Âu cổ đại và sáo ống Trung Quốc (thược). Sáo ống có hình dạng như khèn của các dân tộc Đông Nam Á, gồm nhiều ống ghép lại với nhau. Có thể ghép cong hoặc thẳng. Sáo ống dạng thẳng còn có tên gọi là siku.

Sáo wot của Vương Quốc của nụ cười

Wot hay vot (tiếng Thái: โหวด) là loại sáo panpipe tròn được sử dụng trong âm nhạc truyền thống của Lào và vùng Isan ở đông bắc Thái Lan. Nó đã trở thành một trong những nhạc cụ ở Thái Lan vài thập kỷ trước, theo Songsak Pratumsin (Giảng viên, Đại học Nghệ thuật Sân khấu Thái Lan), người đã phát minh ra vào năm 1968.

Các wot thường được làm bằng thân cây tre hoặc Ku ( một loại gỗ ). Nói chung, âm thanh được tạo ra bằng cách thổi. Âm lượng cao hay thấp phụ thuộc vào vào đường kính và chiều dài của wot hoặc đơn cử hơn, nó nhờ vào vào hiệu suất âm lượng của gió đi qua wot. Nếu hiệu suất cao, nó cho âm thanh thấp và ngược lại .Wot tiêu chuẩn gồm có 13 miếng gỗ và hoàn toàn có thể tạo ra bốn nốt theo thang ghi chú Isan, đó là Sol, La, Do và Re hoàn toàn có thể phát nhạc chính hoặc chỉ một vài nét. Các phím cũng hoàn toàn có thể được kiểm soát và điều chỉnh bằng cách tăng những ghi chú cho những mẫu khóa cao hơn là La, Do, Re, Mi, Fa và Sol. Wot nói chung hoàn toàn có thể tạo những phím thoại lên đến 6 nốt, hoàn toàn có thể phát cho mẫu lớn hơn. Hơn nữa, những wots tùy chỉnh với bảy nốt hoàn toàn có thể được phát cho quy mô âm nhạc rất đầy đủ, thường khó hơn những nốt thông thường .Có những loại wot khác nhau như :1. Tail swing wot : Wot trước kia là một thiết bị để vui chơi thường không được coi là một nhạc cụ chuyên nghiệp vì nó hoạt động giải trí nhiều hơn như một món đồ chơi. Trong quá khứ, loại wot này gồm có lõi, được làm bằng thân tre đã tăng trưởng trong một thời hạn thích hợp .2. Wot dạng chuông gió : Wot này đã được cải tổ bởi Songsak Pratumsin bằng cách sử dụng những tính năng chính của Tail Wot. Nó chỉ tạo ra năm nốt, theo đặc thù của mẫu dân gian .3. Panel wot4. Tail Wot ( được sử dụng để chơi cho nhịp điệu vui tươi và vui tươi và dễ chơi ) : Wot này được sử dụng trong mùa thu hoạch khi nông dân có một hoạt động giải trí thông dụng được gọi là Cạnh tranh ném Wot ném. Người nào ném được wot xa nhất là người thắng lợi. Tail Wot tạo ra hai loại tiếng ồn là bass và treble, nhưng không sắp xếp thành những nốt cũng như không kiểm soát và điều chỉnh âm thanh phát nhạc. Vì vậy, nó không được coi là một nhạc cụ .

Ocarina là dạng sáo thường được làm từ gốm sứ, tuy nhiên ngày này cũng hoàn toàn có thể làm từ những nguyên vật liệu khác như nhựa, gỗ, thuỷ tinh, sắt kẽm kim loại hoặc xương động vật hoang dã. Ocarina có rất nhiều biến thể, nhưng thường là một khoảng trống kín có từ 4 đến 12 lỗ bấm và 1 lỗ thổi, hoàn toàn có thể trang trí nhiều hình vẽ, sắc tố, hoa văn trên mặt phẳng hoặc không .

Bansuri là loại sáo ngang của người vùng Nam Á, nhất là Ấn Độ được làm từ một trục rỗng duy nhất của tre với sáu hoặc bảy lỗ ngón tay. Nó được gắn liền với những câu truyện tình yêu của Krishna và Radha và cũng được miêu tả trong tranh Phật giáo va đạo Hindu từ khoảng chừng 100 CE. Bansuri được tôn kính như thể công cụ của Thiên Chúa Chúa Krishna và thường được phối hợp với Krishna Rasa lila ; thông tin tài khoản trong thần thoại cổ xưa nói về những giai điệu của tiếng sáo của Krishna có một hiệu ứng đầy mê và khuất phục không chỉ về những người phụ nữ của Braj, nhưng ngay cả trên những động vật hoang dã của khu vực. Các bansuri Bắc Ấn Độ, thường khoảng chừng 14 inch chiều dài, được sử dụng như một công cụ đa phần cho soprano đệm trong tác phẩm nhẹ hơn gồm có cả nhạc phim. Sự phong phú bass ( khoảng chừng 30 “, E3 tăng lực với A440Hz ), đi tiên phong bởi Pannalal Ghosh giờ đây đã là không hề thiếu trong Hindustani âm nhạc cổ xưa trong hơn nửa thế kỷ. Bansuri có kích cỡ từ nhỏ hơn 12 ” đến gần 40 ” .

Sáo chơi bằng mũi[sửa|sửa mã nguồn]

Sáo mũi là loại nhạc cụ được chơi thông dụng trong hội đồng những dân tộc bản địa Polynesia và vùng Vành đai Thái Bình Dương. Các phiên bản khác được tìm thấy ở Châu Phi .

Tranh vẽ cô gái dân tộc bản địa Fiji thổi sáo bằng mũi Sáo mũi Fiji

Ở Bắc Thái Bình Dương, ở những hòn đảo Hawaii, sáo mũi là một nhạc cụ tán tỉnh thông dụng .. [ 3 ] Trong tiếng Hawaii, nó được gọi khác nhau là hano, ” sáo mũi ” bằng thuật ngữ đơn cử hơn là ʻohe hano ihu, ” sáo trúc [ dùng ] mũi, ” hoặc ʻohe hanu ihu, ” sáo tre [ dùng bằng cách ] thở mũi “. [ 4 ]Nó được làm từ một đoạn tre. Theo Nghệ thuật và Thủ công mỹ nghệ Hawai ` i của Te Rangi Hiroa, những cây sáo cổ trong bộ sưu tập của Bảo tàng Bishop có một lỗ ở mũi để lấy hơi và hai hoặc ba lỗ bấm. Trong đó, một lỗ bấm được đặt gần lỗ thổi. Chiều dài từ 10 – 21 inch ( 250 – 530 mm ) .Truyền thống truyền miệng trong những mái ấm gia đình khác nhau nói rằng số lượng lỗ xỏ bấm xê dịch từ một đến bốn, và vị trí của những lỗ khác nhau tùy thuộc vào gu âm nhạc của người chơi. Mặc dù đa phần là một nhạc cụ tán tỉnh được chơi riêng tư và để chiêm ngưỡng và thưởng thức cá thể, nó cũng hoàn toàn có thể được sử dụng cùng với những bài thánh ca, bài hát và hula. Kumu hula ( những bậc thầy khiêu vũ ), được cho là hoàn toàn có thể tạo ra âm thanh sáo như thể nó đang tụng kinh, hoặc tụng kinh khi họ chơi. [ 5 ] Kumu hula Leilehua Yuen là một trong số ít nhạc sĩ Hawaii đương đại biểu diễn bằng sáo mũi theo cách này .

Ở Congo, sáo mũi được chơi bởi tám nhóm dân tộc bản địa. [ 6 ]

Ở Philippines, sáo mũi ( pitung ilong trong tiếng Tagalog ), hoặc kalaleng của người Bontok phía bắc ( tiếng tongali của người Kalinga ), được chơi với mép hướng về phía trước của lỗ mũi phải hoặc trái. Vì kalaleng dài và có đường kính trong hẹp, nên hoàn toàn có thể phát ra những sóng hài khác nhau bằng cách thổi quá mức — ngay cả khi luồng không khí khá yếu từ một lỗ mũi. Như vậy, cây sáo mũi này hoàn toàn có thể chơi những nốt trong khoanh vùng phạm vi hai quãng tám rưỡi. Các lỗ bấm ở mặt bên của ống tre biến hóa độ dài hoạt động giải trí, tạo ra nhiều quy mô khác nhau. Người chơi bịt lỗ mũi bên kia để tăng lực thở qua ống sáo .

Một nhạc công dân tộc Bài Loan, miền Nam Đài Loan chơi sáo mũi đôiỞ miền Nam Đài Loan, người Bài Loan chơi sáo mũi ống đôi. Họ cũng chơi sáo miệng ống đôi .

Nguru từ New ZealandTrong lịch sử dân tộc ở New Zealand, dân tộc bản địa Maori đã chạm khắc sáo mũi nguru từ gỗ, thân của một quả bầu và răng của cá voi. Nguru thường được trang trí bằng những chạm khắc rất tinh xảo, tương thích với những gì được coi là một vật rất thiêng. Mặc dù Nguru thường được gọi là sáo mũi, nhưng nó chỉ là những nhạc cụ nhỏ hơn hoàn toàn có thể chơi bằng mũi, thông dụng hơn là Nguru được chơi bằng miệng .Māori kōauau ponga ihu, một loại sáo mũi bầu, cũng là một phần của truyền thống lịch sử sáo mũi ; chú ý quan tâm rằng một loại sáo mũi bầu có cấu trúc tựa như, ipu ho kio kio cũng được sử dụng ở Hawaii. Người sản xuất sẽ tạo một lỗ mũi trên cổ ( hoặc thân ) của quả bầu, bằng cách cắt bỏ cổ ở một mặt cắt ngang khá nhỏ. Lỗ nhỏ này được đặt dưới lỗ mũi của người chơi, để tạo ra âm thanh của sáo. ” Kōauau ponga ihu ” hoạt động giải trí như một ocarina trong những nguyên tắc âm thanh của nó. Có thể thu được một số ít nốt của thang âm bằng cách khoan lỗ bấm vào ” bát ” của quả bầu .

Một biến thể, sáo mũi ‘ Fangufangu ‘ của hòn đảo Tonga được làm với những thành nút nguyên vẹn ở cả hai đầu của ống tre, với những lỗ mũi ở phía trước những nút ( cùng với lỗ bấm bên ) và một lỗ ở giữa ống, hoạt động giải trí như một lỗ thông hơi, và thế chỗ của đầu đã mở. Vì vậy, ‘ Fangufangu ‘ hoàn toàn có thể được chơi từ cả hai đầu, và vị trí của những lỗ bấm khác nhau giữa những nút và lỗ thông hơi nên hoàn toàn có thể chơi hai thang âm xen kẽ, nhưng chỉ một thang âm tại một thời gian .

Nguyên liệu làm sáo[sửa|sửa mã nguồn]

Sáo thường được làm từ tre, trúc, nứa hoặc gỗ, ngoài những còn hoàn toàn có thể làm từ nhựa, sắt kẽm kim loại ( nhôm, inox ), xương, … hoặc thậm chí còn bằng vàng. Mỗi loại vật tư cho ra một âm sắc đặc trưng khác nhau. Chất lượng vật tư tác động ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng âm thanh mà cây sáo phát ra. Riêng với sáo trúc, nứa thì vật tư dùng để làm sáo thường là cây trưởng thành hoặc tốt hơn là loại đã già, nhiều năm tuổi ( nhưng không quá già ), âm chắc, đanh, không sâu bệnh hay mối mọt .Sáo làm từ nhựa hoặc sắt kẽm kim loại thường chế biến công nghiệp nên độ chuẩn xác của nốt cao, ít bị xô lệch. Sáo trúc, nứa hoặc gỗ thường sản xuất thủ công bằng tay nên độ chuẩn xác yên cầu rất nhiều ở vật tư và kinh nghiệm tay nghề của người sản xuất. Tuy nhiên, những loại sáo này lại cho ra âm sắc hay hơn .

Các tông của sáo[sửa|sửa mã nguồn]

Sáo được sản xuất với nhiều tông ( tone ) khác nhau. Các tông của sáo được liệt kê theo thứ tự từ cao đến thấp như sau :

• Tần âm cao

Sol cao(G5)

Fa cao (F5)

Mi cao (E5)

• Tần âm trung

Re cao (D5)

Do thăng cao/ Re giáng cao (C#5/Db5)

Do trung (C5)

Si (B4)

Si giáng/La thăng (Bb4 hoặc A#4)

• Tần âm trầm

La trầm (A4)

La giáng trầm/Sol thăng trầm (Ab4 hoặc G#4)

Sol trầm (G4)

Sol giáng trầm/Fa thăng trầm (Gb4 hoặc F#4)

Fa trầm (F4)

Mi trầm (E4)

Mi giáng trầm (Eb4)

Re trầm (D4)

Re giáng trầm/Do thăng trầm (Db4 hoặc C#4)

Do trầm (C4)

• Tần âm siêu trầm

Si trầm (B3)

Si giáng trầm/La thăng trầm (Bb3 hoặc A#3)

La trầm (A3)

Sol trầm (G3)

Các tông cao hơn hoặc thấp hơn vẫn có thể chế tạo nhưng rất hiếm khi được sử dụng.

Sáo trong dân gian[sửa|sửa mã nguồn]

Trong âm nhạc các nước Á Đông, sáo thuộc loại Trúc (nhạc khí dùng hơi để thổi và thường được làm từ cây trúc, tre) trong bát âm (gồm 8 chủng loại nhạc khí khác nhau là Thạch – Thổ – Kim – Mộc – Trúc – Bào – Ti – Cách).

Trong thẩm mỹ và nghệ thuật đờn ca tài tử nói riêng, sáo thuộc bộ hơi. Nó là một phần không hề thiếu trong những buổi màn biểu diễn ; tiếng sáo vi vu, trong trẻo hay những âm thanh buồn rầu đau thương cũng từ sáo mà ra. Trong tác phẩm nổi tiếng ‘ ‘ Vợ chồng A Phủ ‘ ‘ ( 1952 ) của Tô Hoài có chi tiết cụ thể tiếng sáo đêm xuân, tiếng sáo ngân nga, êm dịu đã thức tỉnh tâm hồn của Mị. Tiếng sáo được miêu tả cụ thể từ xa đến gần và hơn nữa, hình ảnh này đầy sức gợi hình, quyến rũ về một miền núi phía Tây Bắc, trong núi rừng mùa xuân .Trong những bức tranh dân gian miêu tả đồng quê yên ả ta thường thấy một hình ảnh rất quen thuộc của một mục đồng nhỏ tuổi cưỡi trâu thổi sáo. Nó như một hình tượng của làng quê Nước Ta, một hình ảnh biểu trưng cho văn hóa truyền thống dân tộc bản địa .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]