Rối loạn lưỡng cực (tiếng Anh: bipolar disorder), từng được gọi là bệnh hưng trầm cảm (tiếng Anh: manic depression), là một bệnh tâm thần có đặc trưng là các giai đoạn trầm cảm đi kèm với các giai đoạn tâm trạng hưng phấn ở mức bất thường kéo dài từ nhiều ngày đến nhiều tuần.[4][5][7] Nếu tâm trạng người bệnh hưng phấn ở mức nghiêm trọng hoặc có liên hệ với loạn thần thì giai đoạn đó được gọi là hưng cảm; nếu tâm trạng người bệnh hưng phấn ở mức nhẹ hơn thì giai đoạn đó được gọi là hưng cảm nhẹ.[4] Trong các giai đoạn hưng cảm, người bệnh có những hành vi hoặc cảm xúc hưng phấn, vui vẻ hoặc cáu bẳn một cách bất thường,[4] và thường đưa ra những quyết định bộc phát mà không quan tâm đến hậu quả.[5] Người bệnh cũng thường cảm thấy ít buồn ngủ hơn bình thường trong các giai đoạn hưng cảm.[5] Trong các giai đoạn trầm cảm, người bệnh có thể khóc, có cái nhìn tiêu cực về cuộc sống và gặp khó khăn trong việc nhìn thẳng vào mắt người khác.[4] Người mắc rối loạn lưỡng cực có nguy cơ tự sát cao; trong vòng 20 năm, 6% người bệnh tử vong vì tự sát, trong khi 30–40% người bệnh có hành vi tự hại.[4] Các vấn đề khác về sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như rối loạn lo âu hay rối loạn sử dụng chất gây nghiện, thường được liên hệ với rối loạn lưỡng cực.[4]
Mặc dù nguyên do dẫn đến rối loạn lưỡng cực vẫn chưa được hiểu rõ, cả yếu tố di truyền và thiên nhiên và môi trường đều được cho là đóng vai trò trong việc gây ra bệnh. [ 4 ] Có nhiều gen có năng lực góp phần vào sự tăng trưởng của bệnh, trong đó mỗi gen gây ảnh hưởng tác động một chút ít. [ 4 ] [ 8 ] Các yếu tố di truyền quyết định hành động 70 – 90 % rủi ro tiềm ẩn mắc rối loạn lưỡng cực. [ 9 ] [ 10 ] Các yếu tố rủi ro tiềm ẩn mang tính thiên nhiên và môi trường gồm có việc bị lạm dụng lúc nhỏ và căng thẳng mệt mỏi lê dài. [ 4 ] Rối loạn lưỡng cực được xếp vào loại I nếu người bệnh đã trải qua tối thiểu một pha hưng cảm ( dù đã trải qua pha trầm cảm hay chưa ), và được xếp vào loại II nếu người bệnh đã trải qua tối thiểu một pha hưng cảm nhẹ ( nhưng chưa trải qua pha hưng cảm nặng nào ) và một pha trầm cảm. [ 5 ] Nếu nguyên do của các triệu chứng là thuốc hoặc các bệnh khác thì người bệnh không được chẩn đoán là mắc rối loạn lưỡng cực. [ 5 ] Các chứng bệnh khác có những triệu chứng trùng lặp với rối loạn lưỡng cực gồm có rối loạn tăng động giảm chú ý quan tâm, rối loạn nhân cách, tinh thần phân liệt và rối loạn sử dụng chất gây nghiện, cũng như nhiều bệnh khác. [ 4 ] Việc chẩn đoán rối loạn lưỡng cực không nhu yếu xét nghiệm, tuy nhiên xét nghiệm máu hoặc chẩn đoán băng hình ảnh hoàn toàn có thể được chỉ định nhằm mục đích loại trừ các yếu tố khác. [ 11 ]Thuốc không thay đổi tâm trạng — lithium và một số ít thuốc chống co giật như valproate và carbamazepine — là cách phòng ngừa tái phát bệnh hầu hết. [ 12 ] Thuốc chống loạn thần được chỉ định trong các pha hưng cảm nghiêm trọng cũng như khi thuốc không thay đổi tâm trạng bị kháng hoặc không hiệu suất cao. [ 12 ] Biện pháp tâm ý trị liệu đã được cho thấy là hoàn toàn có thể cải tổ thực trạng bệnh. [ 13 ] Việc sử dụng thuốc chống trầm cảm trong các pha trầm cảm gặp phải tranh cãi — chúng hoàn toàn có thể mang lại hiệu suất cao nhưng đã cho thấy là sẽ kích thích các pha hưng cảm. [ 14 ] Việc điều trị các pha trầm cảm thường khó khăn vất vả. [ 12 ] Liệu pháp sốc điện có hiệu suất cao trong các quá trình hưng cảm và trầm cảm nghiêm trọng, đặc biệt quan trọng là với thực trạng loạn tinh thần hoặc căng trương lực. [ a ] [ 12 ] Người bệnh hoàn toàn có thể cần nhập viện nếu có năng lực gây nguy hại cho chính mình hoặc người khác ; họ hoàn toàn có thể phải được cưỡng ép điều trị nếu khước từ điều trị. [ 4 ]
Ước tính 1% dân số thế giới mắc rối loạn lưỡng cực.[12] Tại Hoa Kỳ, 3% dân số được ước tính là chịu ảnh hưởng của bệnh ít nhất một lần trong đời; tỷ lệ mắc bệnh dường như là tương đương giữa nam và nữ.[6][16] Các triệu chứng thường xuất hiện từ độ tuổi 20; thời điểm khởi phát càng sớm thì tiên lượng càng xấu.[17] Khoảng một phần tư đến một phần ba số người mắc rối loạn lưỡng cực gặp phải các vấn đề về tài chính, xã hội hoặc công việc vì tình trạng bệnh của mình.[4] Rối loạn lưỡng cực nằm trong số 20 nguyên nhân lớn nhất dẫn đến tật nguyền trên toàn thế giới và gây ra sự tốn kém lớn cho xã hội.[18] Do lối sống và tác dụng phụ của thuốc, người mắc rối loạn lưỡng cực có nguy cơ tử vong vì những nguyên nhân tự nhiên như bệnh động mạch vành cao gấp đôi so với dân số nói chung.[4]
Biểu hiện và triệu chứng[sửa|sửa mã nguồn]
Thay đổi tâm trạng do rối loạn lưỡng cựcThời điểm khởi phát rối loạn lưỡng cực thông dụng nhất là cuối độ tuổi vị thành niên và đầu độ tuổi trường thành. [ 19 ] Bệnh có đặc trưng là những quá trình hưng cảm và trầm cảm ngắt quãng, và không có triệu chứng gì ở giữa hai quá trình. [ 21 ] Trong các quy trình tiến độ này, người bệnh cho thấy sự rối loạn về tâm trạng, sự kích động tâm ý ( mức độ hoạt động giải trí sức khỏe thể chất dưới ảnh hưởng tác động của tâm trạng, ví dụ như sự bồn chồn khi hưng cảm hoặc sự lừ đừ khi trầm cảm ), nhịp điệu sinh học và năng lực nhận thức. Hưng cảm hoàn toàn có thể được bộc lộ qua nhiều Lever rối loạn tâm trạng khác nhau, từ sự hưng phấn ( thường được liên hệ với ” hưng cảm nổi bật ” ) đến sự không dễ chịu và cáu bẳn. [ 22 ] Các triệu chứng loạn thần như hoang tưởng và ảo giác hoàn toàn có thể Open trong cả pha hưng cảm và pha trầm cảm, và đặc thù của chúng tương đương với tâm trạng chính mà người bệnh đang trải qua. [ 4 ]Theo tiêu chuẩn của DSM-5, hưng cảm và hưng cảm nhẹ khác nhau ở độ dài, bởi hưng cảm nhẹ xảy ra khi các triệu chứng tâm trạng hưng phần lê dài tối thiểu bốn ngày liên tục, còn hưng cảm thì xảy ra khi các triệu chứng này lê dài hơn một tuần. Khác với hưng cảm, hưng cảm nhẹ không phải khi nào cũng gây suy giảm tính năng. [ 12 ] Cơ chế sinh học khiến người bệnh chuyển từ pha hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ sang pha trầm cảm và ngược lại vẫn chưa được hiểu rõ. [ 23 ]
Pha hưng cảm[sửa|sửa mã nguồn]
hưng cảm vui sướngIn thạch bản màu năm 1892 miêu tả một người phụ nữ được chẩn đoán là mắcHưng cảm là một quá trình lê dài tối thiểu một tuần có đặc trưng là tâm trạng hưng phấn hoặc cáu bẳn. Triệu chứng cốt lõi của hưng cảm là sự kích động tâm ý. Hưng cảm cũng hoàn toàn có thể được bộc lộ qua sự tự tin hoặc kiêu ngạo thái quá, tâm lý dồn dập, nói liên hồi khiến người khác không hề xen vào, nhu yếu ngủ thấp, hành vi xã hội không có sự kiềm chế [ 22 ] và suy giảm năng lực phán đoán ( biểu lộ qua các hành vi mang tính bộc phát hoặc rủi ro đáng tiếc như ham muốn tình dục quá mức hoặc tiêu xài hoang phí ). [ 24 ] [ 25 ] [ 26 ] Để được xem là một pha hưng cảm, các hành vi này phải làm suy giảm năng lực tiếp xúc hoặc thao tác của người bệnh. [ 24 ] [ 26 ] Nếu không được điều trị, một pha hưng cảm thường lê dài từ ba đến sáu tháng. [ 27 ]Trong các pha hưng cảm nghiêm trọng, người bệnh hoàn toàn có thể trải qua các triệu chứng loạn tinh thần, trong đó không chỉ tâm trạng mà tâm lý của họ cũng bị tác động ảnh hưởng. [ 26 ] Họ hoàn toàn có thể cảm thấy bất khả chiến bại, hoặc như thể họ có một mối liên hệ đặc biệt quan trọng với Chúa, một thiên chức vĩ đại mà họ phải hoàn thành xong, hay những ý nghĩ hoang tưởng khác. [ 28 ] Điều này hoàn toàn có thể dẫn đến những hành vi đấm đá bạo lực và nhiều lúc người bệnh cần phải được điều trị nội trú ở một bệnh viện tinh thần. [ 25 ] [ 26 ] Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng hưng cảm hoàn toàn có thể được đo bằng những thang đo như Young Mania Rating Scale, mặc dầu việc các thang đo này có đang an toàn và đáng tin cậy hay không vẫn còn bị hoài nghi. [ 29 ]
Sự khởi phát của pha hưng cảm có thể được báo trước qua những rối loạn trong giấc ngủ.[30] Sự thay đổi tâm trạng, kích động tâm lý và thay đổi khẩu vị cũng có thể xảy ra tối đa ba tuần trước khi một pha hưng cảm bắt đầu.[cần nguồn y khoa] Nhiều người bệnh thường có tiền sử lạm dụng chất gây nghiện kéo dài nhiều năm do tự “kê đơn” thuốc cho mình.[31]
Pha hưng cảm nhẹ[sửa|sửa mã nguồn]
In thạch bản năm 1858 với tiêu đề ‘ U sầu chuyển sang hưng cảm ‘Hưng cảm nhẹ là dạng nhẹ hơn của hưng cảm và được định nghĩa là một quá trình lê dài tối thiểu bốn ngày với cùng các tiêu chuẩn của hưng cảm, [ 26 ] nhưng không làm giảm đáng kể năng lực tiếp xúc hay thao tác của người bệnh, không đi kèm với các biểu lộ loạn thần như hoang tưởng hay ảo giác, và không thiết yếu phải nhập viện. [ 24 ] Trong các pha hưng cảm nhẹ, tính năng toàn diện và tổng thể thực ra hoàn toàn có thể cao hơn thông thường, điều này được 1 số ít quan điểm cho là có tính năng như một chính sách phòng vệ chống lại trầm cảm. [ 32 ] Các pha hưng cảm nhẹ hiếm khi tiến triển thành hưng cảm trọn vẹn. [ 32 ] Một số người bộc lộ năng lực phát minh sáng tạo cao hơn khi đang trải qua hưng cảm nhẹ, [ 26 ] [ 33 ] trong khi những người khác trở nên cáu bẳn và biểu lộ năng lực phán đoán kém. [ 10 ]Hưng cảm nhẹ hoàn toàn có thể mang lại cảm xúc tích cực cho 1 số ít người bệnh, tuy nhiên phần đông những người trải qua pha hưng cảm nhẹ cho biết sự stress mà nó gây ra khiến họ thấy rất khổ sở. [ 26 ] Trong pha hưng cảm nhẹ, người mắc rối loạn lưỡng cực thường không nhớ hành vi của họ gây ảnh hưởng tác động như thế nào đến những người xung quanh. Ngay cả khi được người thân trong gia đình và bè bạn chỉ ra sự biến hóa tâm trạng, họ thường chứng minh và khẳng định mình không có yếu tố gì. [ 34 ] Nếu không đi kèm với pha trầm cảm, các pha hưng cảm nhẹ thường không được xem là yếu tố nghiêm trọng, trừ khi tâm trạng của người bệnh biến hóa một cách không hề trấn áp hoặc quá không ổn định. [ 32 ] Trong hầu hết trường hợp, các triệu chứng lê dài từ vài tuần đến vài tháng. [ 35 ]
Pha trầm cảm[sửa|sửa mã nguồn]
Triệu chứng của pha trầm cảm ở người mắc rối loạn lưỡng cực gồm có cảm thấy buồn bã, cáu bẳn hoặc khó chịu lê dài, mất hứng thú với những điều mà thông thường họ thương mến, cảm thấy tội lỗi thái quá hoặc vô lý, cảm thấy vô vọng, ngủ quá nhiều hoặc không đủ, đổi khác khẩu vị và / hoặc cân nặng, căng thẳng mệt mỏi, khó tập trung chuyên sâu, ghét bỏ bản thân hoặc cảm thấy mình không có giá trị, và tâm lý về cái chết hoặc tự sát. [ 36 ] Mặc dù các tiêu chuẩn của DSM-5 trong việc chẩn đoán các pha đơn cực và lưỡng cực là như nhau, 1 số ít đặc thù lâm sàng Open nhiều hơn ở rối loạn lưỡng cực, trong đó có việc ngủ nhiều hơn, sự khởi phát và kết thúc bất thần của các triệu chứng, sự tăng hoặc giảm cân đáng kể, và các pha nghiêm trọng sau khi sinh con. [ 12 ]Thời điểm khởi phát bệnh càng sớm, năng lực các pha tiên phong mà người bệnh trải qua là pha trầm cảm càng cao. [ 37 ] Ở phần đông người bệnh rối loạn lưỡng cực loại I và II, các pha trầm cảm lê dài hơn nhiều so với các pha hưng cảm hay hưng cảm nhẹ. [ 17 ] Để hoàn toàn có thể được chẩn đoán là mắc rối loạn lưỡng cực, người bệnh phải từng trải qua tối thiểu một pha hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ, nên ở tiến trình đầu nhiều người bị chẩn đoán sai là mắc rối loạn trầm cảm chính và được chỉ định dùng thuốc chống trầm cảm. [ 38 ]
Pha xúc cảm hỗn hợp[sửa|sửa mã nguồn]
Ở rối loạn lưỡng cực, trạng thái hỗn hợp là một pha có những triệu chứng của cả hưng cảm và trầm cảm. [ 39 ] Người bệnh đang trải qua trạng thái hỗn hợp hoàn toàn có thể gặp các triệu chứng hưng cảm như, đồng thời gặp các triệu chứng trầm cảm như cảm xúc tội lỗi thái quá hay ý nghĩ tự sát. [ 39 ] Họ được xem là có nguy cơ tự sát cao hơn bởi những xúc cảm mang tính trầm cảm như sự vô vọng thường đi kèm với sự đổi khác tâm trạng hoặc việc không trấn áp được sự bốc đồng. [ 39 ] Trong các pha hỗn hợp, người bệnh thường mắc thêm các chứng rối loạn lo âu hơn so với các pha trầm cảm hay hưng cảm. [ 39 ] Người bệnh cũng có khunh hướng lạm dụng các chất gây nghiện ( trong đó có rượu ) cao hơn, dẫn đến việc các triệu chứng của rối loạn lưỡng cực bị hiểu nhầm là hậu quả của việc làm dụng chất gây nghiện. [ 39 ]
Bệnh lý đồng diễn[sửa|sửa mã nguồn]
Việc chẩn đoán rối loạn lưỡng cực có thể trở nên phức tạp khi người bệnh đồng thời mắc các bệnh tâm lý đồng diễn, trong đó có rối loạn ám ảnh cưỡng chế, rối loạn sử dụng chất gây nghiện, rối loạn ăn uống, rối loạn tăng động giảm chú ý, hội chứng sợ xã hội, hội chứng tiền kinh nguyệt (bao gồm rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt) hoặc rối loạn hoảng sợ.[31][36][40][41] Việc phân tích theo chiều dọc một cách tỉ mỉ các triệu chứng và pha của người bệnh, cũng như thảo luận với bạn bè và người thân của họ nếu có thể, là hết sức cần thiết trong việc thiết lập phác đồ điều trị cho những người bệnh rối loạn lưỡng cực mắc các bệnh lý đồng diễn này.[42] Những người có bố mẹ mắc rối loạn lưỡng cực có tần suất mắc các bệnh tâm lý khác cao hơn.[cần cập nhật][43]
Người bệnh rối loạn lưỡng cực thường đồng thời mắc các chứng bệnh tâm ý khác như lo âu ( Open ở 71 % người bệnh ), lạm dụng chất gây nghiện ( 56 % ), rối loạn nhân cách ( 36 % ) và rối loạn tăng động giảm quan tâm ( 10 – 20 % ), điều này hoàn toàn có thể làm tăng gánh nặng bệnh tật và khiến tiên lượng trở nên xấu đi. [ 17 ] Người mắc rối loạn lưỡng cực cũng thường có rủi ro tiềm ẩn gặp 1 số ít chứng bệnh khác cao hơn so với dân số nói chung, trong đó có hội chứng chuyển hóa ( Open ở 37 % người bệnh ), đau nửa đầu ( 35 % ), béo phì ( 21 % ) và tiểu đường loại 2 ( 14 % ). [ 17 ] Điều này khiến người mắc rối loạn lưỡng cực có rủi ro tiềm ẩn tử trận cao gấp đôi so với dân số nói chung. [ 17 ]
Nguyên nhân đơn cử của bệnh rối loạn lưỡng cực lúc bấy giờ khoa học vẫn không rõ, tuy nhiên có một số ít yếu tố có vẻ như đã được tham gia trong việc gây ra và kích hoạt những cơn lưỡng cực như sau :
- Yếu tố sự khác biệt về sinh học trong cơ thể: Ở những bệnh nhân có rối loạn lưỡng cực xuất hiện thì có các sự thay đổi vật lý trong não bộ của họ. Tầm quan trọng của những thay đổi ở não này hiện nay vẫn còn chưa chắc chắn nhưng cuối cùng chúng có thể giúp chỉ điểm nguyên nhân gây ra bệnh.
- Yếu tố các chất dẫn truyền thần kinh trong cơ thể: Sự mất cân bằng tự nhiên của các chất có trong não gọi là những chất dẫn truyền thần kinh đã đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong bệnh rối loạn lưỡng cực này và các rối loạn về tâm trạng khác.
- Các nội tiết tố: Mất cân bằng các nội tiết tố có thể tham gia trong việc gây ra hay gây nên rối loạn lưỡng cực.
- Kế thừa những đặc điểm: Rối loạn lưỡng cực thường gặp hơn ở những người có anh chị em hay là cha mẹ đã mắc bệnh. Các nhà khoa học nghiên cứu đang cố gắng tìm ra các gen mà có thể được tham gia trong cơ chế gây ra rối loạn lưỡng cực.
- Môi trường: Môi trường sống và làm việc căng thẳng, lạm dụng, tổn thất hay trải nghiệm các đau thương đáng kể khác có thể đóng một vai trò quan trọng trong rối loạn lưỡng cực.[44]
Mục tiêu của việc trấn áp rối loạn lưỡng cực là điều trị các pha hưng cảm và trầm cảm cấp tính một cách bảo đảm an toàn bằng thuốc, cũng như phối hợp với người bệnh về vĩnh viễn nhằm mục đích ngăn ngừa bệnh tái phát và tăng cường công dụng bằng cách tích hợp các kỹ thuật dược lý và tâm ý trị liệu. [ 12 ] Người bệnh hoàn toàn có thể phải nhập viện, đặc biệt quan trọng là trong các tiến trình hưng cảm ở rối loạn lưỡng cực loại I. Điều này hoàn toàn có thể là tự nguyện hoặc cưỡng chế ( nếu được lao lý địa phương được cho phép ). Việc điều trị nội trú lâu dài hơn hiện đã không còn phổ cập nhưng vẫn hoàn toàn có thể xảy ra. [ 45 ]
Liệu pháp tâm ý xã hội[sửa|sửa mã nguồn]
Việc trị liệu tâm ý có mục tiêu là tương hỗ người mắc rối loạn lưỡng cực gật đầu và hiểu được thực trạng của mình, đối phó với những loại stress khác nhau, cải tổ các mối quan hệ với người khác, cũng như nhận ra các triệu chứng sớm trước khi bệnh tái phát trọn vẹn. [ 10 ] Liệu pháp hành vi nhận thức, trị liệu mái ấm gia đình và giáo dục tâm ý đã cho thấy là mang lại hiệu suất cao cao nhất trong việc ngăn ngừa bệnh tái phát, trong khi đó, liệu pháp hòa giải đối sánh tương quan xã hội và liệu pháp hành vi nhận thức tỏ ra có tính năng hơn cả trong việc điều trị các triệu chứng trầm cảm còn sót lại. Tuy nhiên, phần đông các nghiên cứu và điều tra được thực thi trên rối loạn lưỡng cực loại I và việc điều trị trong tiến trình cấp tính hoàn toàn có thể đặc biệt quan trọng khó khăn vất vả. [ 46 ] Một số bác sĩ đã nhấn mạnh vấn đề tầm quan trọng của việc trò chuyện với những người bệnh đang trải qua pha hưng cảm để kiến thiết xây dựng một mối quan hệ chữa trị nhằm mục đích tương hỗ quy trình phục sinh. [ 47 ]
Lithium thường được sự dụng để điều trị rối loạn lưỡng cực và đã cho thấy là mang lại hiểu quả cao nhất trong việc ngăn ngừa tự sát.
Đơn thuốc hoàn toàn có thể sẽ khác nhau tùy thuộc vào việc chữa trị pha nào. [ 12 ] Loại thuốc đã cho thấy là có hiệu suất cao cao nhất là lithium ; nó có công dụng trong việc điều trị các pha hưng cảm cấp tính, ngăn ngừa bệnh tái phát và điều trị trầm cảm lưỡng cực. [ 48 ] [ 49 ] Lithium làm giảm nguy cơ tự sát, tự hại và tử trận ở các bệnh nhân rối loạn lưỡng cực. [ 50 ] Khi được sử dụng cùng nhau, thuốc chống loạn thần và thuốc không thay đổi tâm trạng có công dụng nhanh và hiệu suất cao hơn trong việc điều trị pha hưng cảm so với khi chỉ một trong hai được sử dụng. Một số nghiên cứu và phân tích cho thấy chỉ sử dụng thuốc chống loạn thần cũng có hiệu suất cao cao hơn trong việc điều trị pha hưng cảm cấp tính. [ 12 ] Thuốc không thay đổi tâm trạng được sử dụng để duy trì hiệu suất cao lâu bền hơn nhưng đã cho thấy là không có năng lực điều trị pha trầm cảm cấp tính một cách nhanh gọn. [ 51 ] Vẫn chưa rõ liệu ketamine ( một loại thuốc gây mê thông dụng trong phẫu thuật ) có hiệu suất cao trong điều trị rối loạn lưỡng cực hay không. [ 52 ]
Thuốc không thay đổi tâm trạng[sửa|sửa mã nguồn]
Lithium và các thuốc chống co giật gồm có carbamazepine, lamotrigine và axit valproic được xếp loại là thuốc không thay đổi tâm trạng vì tác động ảnh hưởng của chúng với tâm trạng của người mắc rối loạn lưỡng cực. [ 51 ] Lithium là thuốc được khuyên dùng để không thay đổi tâm trạng một cách lâu dài hơn, [ 53 ] mặc dầu nó làm giảm công dụng của thận và tuyến giáp khi được dùng trong thời hạn dài. [ 12 ] Valproate điều trị các pha hưng cảm một cách hiệu suất cao và đã trở thành một loại thuốc thường được chỉ định. [ 54 ] Carbamazepine không hiệu suất cao bằng lithium hay valproate trong việc ngăn ngừa bệnh tái phát. [ 55 ] [ 56 ] Lamotrigine tương đối hiệu suất cao trong việc điều trị trầm cảm, đặc biệt quan trọng là trầm cảm nặng. [ 57 ] Nó cũng đã cho thấy là có lợi cho việc ngăn ngừa rối loạn lưỡng cực tái phát, mặc dầu có một số ít quan ngại xung quanh những nghiên cứu và điều tra về việc này, và nó không có công dụng gì so với rối loạn lưỡng cực chu kỳ luân hồi nhanh. [ 58 ] Valproate và carbamazepine hoàn toàn có thể gây dị tật bẩm sinh ở thai nhi và không nên được sử dụng bởi phụ nữ ở độ tuổi sinh con, tuy nhiên việc ngưng dùng các thuốc này khi mang thai có liên hệ với rủi ro tiềm ẩn tái phát cao. [ 17 ] Hiệu quả của topiramate là chưa rõ. [ 59 ]
Thuốc chống loạn thần[sửa|sửa mã nguồn]
Thuốc chống loạn thần có công dụng trong điều trị trong thời điểm tạm thời các pha hưng cảm, và tỏ ra có hiệu suất cao hơn lithium và thuốc chống co giật trong việc này. [ 53 ] Olanzapine có hiệu suất cao trong việc ngăn ngừa bệnh tái phát, mặc dầu dẫn chứng cho điều này không rõ ràng bằng lithium. [ 60 ] Một nghiên cứu và điều tra năm 2006 cho thấy haloperidol có công dụng trong việc điều trị các pha hưng cảm cấp tính, không có độc lạ gì giữa hiệu suất cao của haloperidol, olanzapine và risperidone, và haloperidol hoàn toàn có thể kém hiệu suất cao hơn aripiprazole. [ 61 ] Carbamazepine có công dụng trong việc điều trị các pha hưng cảm, và 1 số ít dẫn chứng cho thấy nó đặc biệt hiệu quả so với rối loạn lưỡng cực chu kỳ luân hồi nhanh, hoặc những người bệnh có triệu chứng loạn thần hay những triệu chứng tương tự như như ở rối loạn phân liệt cảm hứng .
Thuốc chống trầm cảm[sửa|sửa mã nguồn]
Việc chỉ sử dụng thuốc chống trầm cảm trong điều trị rối loạn lưỡng cực không được khuyến khích, và chúng không cho thấy là mang lại quyền lợi nào hơn thuốc không thay đổi tâm trạng. [ 12 ] [ 62 ] Thuốc chống loạn thần không nổi bật ( ví dụ như aripiprazole ) được khuyên dùng hơn so với thuốc chống trầm cảm trong việc tăng cường tính năng của thuốc không thay đổi tâm trạng do sự kém hiệu suất cao của thuốc chống trầm cảm so với rối loạn lưỡng cực. [ 51 ] Việc điều trị rối loạn lưỡng cực bằng thuốc chống trầm cảm sẽ dẫn đến rủi ro tiềm ẩn đổi khác cảm hứng bất ngờ đột ngột ; khi người bệnh chuyển từ trầm cảm sang hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ. [ 17 ] Nguy cơ này cao hơn ở rối loạn lưỡng cực loại I ; nhìn chung người bệnh loại I tránh dùng thuốc chống trầm cảm hoặc chỉ dùng chúng cùng với thuốc không thay đổi tâm trạng nếu cần. [ 17 ] Thuốc chống trầm cảm cũng dẫn đến rủi ro tiềm ẩn đẩy nhanh chu kỳ luân hồi giữa các pha. [ 17 ]
Benzodiazepine được dùng chung với các thuốc khác nhằm mục đích trấn tĩnh người bệnh trong khi chờ thuốc không thay đổi tâm trạng có tính năng. [ 63 ] Liệu pháp sốc điện ( ECT ) là một cách hiệu suất cao để chữa trị các rối loạn tâm trạng cấp tính, đặc biệt quan trọng là khi người bệnh có bộc lộ loạn tinh thần hoặc căng trương lực. ECT cũng được khuyên dùng ở những phụ nữ có thai mắc rối loạn lưỡng cực. [ 12 ]
Ở trẻ nhỏ[sửa|sửa mã nguồn]
Việc điều trị rối loạn lưỡng cực ở trẻ nhỏ gồm có thuốc và trị liệu tâm ý. [ 64 ] Đáng tiếc là các tài liệu và điều tra và nghiên cứu về tính năng của liệu pháp tâm ý xã hội so với các bệnh rối loạn lưỡng cực còn ít, khiến việc xác lập tính hiệu suất cao của nhiều liệu pháp gặp khó khăn vất vả. [ 65 ] Bệnh nhi thường được kê đơn thuốc không thay đổi tâm trạng và thuốc chống loạn thần không nổi bật. [ 64 ] Trong số các thuốc không thay đổi tâm trạng, lithium là hợp chất duy nhất được Cục quản trị Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ cấp phép sử dụng ở trẻ nhỏ. [ 66 ] Các chiêu thức tâm ý trị liệu thường gồm có giáo dục về căn bệnh, trị liệu nhóm và liệu pháp hành vi nhận thức. [ 64 ] Bệnh nhi thường phải uống thuốc một cách lâu bền hơn. [ 64 ]
Rối loạn lưỡng cực là một bệnh lý lê dài suốt đời với những quy trình tiến độ hồi sinh một phần hoặc trọn vẹn giữa các lần tái phát. [ 36 ] [ 67 ] Nó được xem là một yếu tố y tế lớn của toàn quốc tế do tỷ suất tật nguyền và tử trận cao mà nó gây ra. [ 67 ] Rối loạn lưỡng cực cũng được liên hệ với việc mắc các bệnh lý đồng diễn, rủi ro tiềm ẩn tử trận vì các nguyên do tự nhiên ( ví dụ như bệnh động mạch vành ) cao hơn, cũng như tỷ suất chẩn đoán thiếu hoặc chẩn đoán sai cao, dẫn đến sự chậm trễ trong việc điều trị một cách tương thích và khiến tiên lượng trở nên xấu đi. [ 4 ] [ 37 ] So với dân số nói chung, người mắc rối loạn lưỡng cực cũng có rủi ro tiềm ẩn mắc các bệnh nghiêm trọng khác cao hơn, trong đó có đái tháo đường, bệnh đường hô hấp, HIV và viêm gan C. [ 68 ] Sau khi được chẩn đoán, việc các triệu chứng thuyên giảm trọn vẹn vẫn là khó đạt được so với các liệu pháp hiện có, và thường thì chúng sẽ ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn theo thời hạn. [ 69 ] [ 70 ]Uống thuốc rất đầy đủ là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong việc làm giảm rủi ro tiềm ẩn tái phát và mức độ nghiêm trọng của các lần tái phát, đồng thời có ảnh hưởng tác động tích cực đến tiên lượng nói chung. [ 71 ] Tuy nhiên, các loại thuốc được sử dụng để điều trị rối loạn lưỡng cực thường gây ra các công dụng phụ [ 72 ] và hơn 75 % người mắc rối loạn lưỡng cực không uống thuốc không thiếu vì nhiều nguyên do khác nhau. [ 71 ] Trong số các thể rối loạn lưỡng cực, rối loạn lưỡng cực chu kỳ luân hồi nhanh ( bốn pha trở lên trong vòng một năm ) có tiên lượng xấu nhất do rủi ro tiềm ẩn tự hại và tự sát cao. [ 36 ] Những người bệnh mà tiền sử mái ấm gia đình có người mắc rối loạn lưỡng cực có rủi ro tiềm ẩn trải qua các pha hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ một cách tiếp tục hơn. [ 73 ] Thời điểm khởi phát bệnh sớm, sự Open của các triệu chứng loạn thần và việc không có phản ứng với lithium cũng là những yếu tố dẫn đến tiên lượng xấu. [ 70 ] [ 74 ] [ 75 ]Việc phân biệt và can thiệp sớm cũng hoàn toàn có thể cải tổ tiên lượng bởi trong quy trình tiến độ đầu, các triệu chứng ít nghiêm trọng và tiếp đón điều trị tốt hơn. [ 70 ] Việc khởi phát bệnh khi đã qua độ tuổi vị thành niên cũng được liên hệ với tiên lượng khả quan hơn ở cả nam và nữ. Giới tính nam là một yếu tố làm giảm mức độ nghiêm trọng của các pha trầm cảm. Ở phái đẹp, việc có tính năng tiếp xúc tốt trước khi bệnh khởi phát cũng như việc nuôi con là các yếu tố ngăn ngừa tự sát. [ 73 ]
Những biến hóa trong các quy trình nhận thức và năng lực nhận thức là một bộc lộ của các bệnh rối loạn tâm trạng. Các triệu chứng này nghiêm trọng hơn ở rối loạn lưỡng cực so với rối loạn trầm cảm chính. [ 76 ] Chúng gồm có sự suy giảm trong năng lực quan tâm, công dụng quản lý và điều hành của não bộ và trí nhớ. [ 77 ] Người mắc rối loạn lưỡng cực thường gặp phải sự suy giảm tính năng nhận thức trong khi ( hoặc cũng hoàn toàn có thể là trước khi ) trải qua pha tiên phong của mình. Sau đó, người bệnh thường bị suy giảm nhận thức vĩnh viễn ở một mức độ nào đó. Khả năng nhận thức suy giảm nghiêm trọng hơn khi người bệnh đang trải qua các pha cấp tính, và suy giảm ở mức nhẹ trong các quy trình tiến độ bệnh thuyên giảm. Do đó, hai phần ba số người mắc rối loạn lưỡng cực liên tục bị suy giảm tính năng tâm ý xã hội trong khoảng chừng thời hạn giữa các pha, thậm chí còn là ngay cả khi các triệu chứng đã thuyên giảm trọn vẹn. Điều này xảy ra ở cả rối loạn lưỡng cực I và II, nhưng người mắc rối loạn lưỡng cực II suy giảm nhận thức ít hơn. [ 72 ] Khi xảy ra ở trẻ nhỏ, rối loạn lưỡng cực ảnh hưởng tác động xấu đi một cách nghiêm trọng đến sự tăng trưởng tâm ý xã hội của bệnh nhi. [ 78 ] Trẻ em và trẻ vị thành niên mắc rối loạn lưỡng cực thường dễ gặp phải những yếu tố như lạm dụng chất gây nghiện, loạn tinh thần, khó khăn vất vả trong học tập, yếu tố về hành vi, khó khăn vất vả trong tiếp xúc và rắc rối về pháp lý. [ 78 ] Tình trạng suy giảm nhận thức thường sẽ ngày càng tăng lên trong suốt quy trình diễn biến bệnh. Mức độ suy giảm nhận thức tỷ suất thuận với số pha hưng cảm và số lần nhập viện mà người bệnh đã trải qua, cũng như có liên hệ với sự Open của các triệu chứng loạn thần. [ 79 ] Việc can thiệp sớm hoàn toàn có thể làm chậm vận tốc suy giảm nhận thức, còn việc điều trị ở các quy trình tiến độ sau này hoàn toàn có thể giúp làm giảm những không dễ chịu và hậu quả tương quan đến thực trạng suy giảm nhận thức. [ 70 ]Khi đang trải qua một pha hưng cảm, người bệnh thường đặt ra những tiềm năng rất là tham vọng, tuy nhiên chính các triệu chứng hưng cảm lại làm giảm năng lực đạt được các tiềm năng đó và thường gây trở ngại tới công dụng tiếp xúc và thao tác của họ. [ 80 ] Các triệu chứng trầm cảm ở trong và giữa các pha Open nhiều hơn các triệu chứng hưng cảm và hưng cảm nhẹ ở phần nhiều người bệnh, và có liên hệ với việc khó phục sinh về tính năng hơn, trong đó có thực trạng thất nghiệp hoặc làm việc làm dưới trình độ. Điều này xảy ra ở cả rối loạn lưỡng cực I và II. [ 5 ] [ 81 ] Tuy nhiên, quy trình diễn biến bệnh ( thời hạn mắc bệnh, độ tuổi khi bệnh khởi phát, số lần nhập viện và thực trạng chu kỳ luân hồi nhanh có xảy ra hay không ) cũng như năng lượng nhận thức là những thước đo tốt nhất về năng lực thao tác của người mắc rối loạn lưỡng cực, theo sau đó là các triệu chứng trầm cảm và trình độ học vấn. [ 81 ]
Hồi phục và tái phát[sửa|sửa mã nguồn]
Một điều tra và nghiên cứu được triển khai trên những người mắc rối loạn lưỡng cực có pha tiên phong mình trải qua là một pha hưng cảm hoặc xúc cảm hỗn hợp từ khi họ nhập viện lần tiên phong cho thấy 50 % trường hợp đã phục sinh một phần về mặt triệu chứng ( nghĩa là không còn đạt các tiêu chuẩn chẩn đoán ) trong vòng sáu tuần, và 98 % trường hợp đạt được điều đó trong vòng hai năm. Trong vòng hai năm, 72 % trường hợp đã phục sinh trọn vẹn về mặt triệu chứng ( nghĩa là không gặp phải triệu chứng nào ), và 43 % trường hợp đã hổi phục về mặt tính năng ( nghĩa là Phục hồi được việc làm và chỗ ở trước đây ). Tuy nhiên, 40 % trường hợp sau đó đã trải qua một pha hưng cảm hoặc trầm cảm mới trong vòng hai năm kể từ khi phục sinh một phần về mặt triệu chứng, và 19 % trường hợp đã chuyển sang một pha khác mà không có sự phục sinh nào. [ 82 ]
Người mắc rối loạn lưỡng cực có thể cảm nhận được một số triệu chứng sớm báo hiệu bệnh sắp tái phát.[83] Đã có nhiều nỗ lực hướng dẫn người bệnh cách đối phó khi nhận thấy các triệu chứng như vậy và chúng mang lại kết quả khả quan.[84]
Rối loạn lưỡng cực hoàn toàn có thể gây ra ý nghĩ tự sát, từ đó dẫn đến các nỗ lực tự sát. Nếu pha tiên phong mà người bệnh trải qua là một pha trầm cảm hoặc xúc cảm hỗn hợp thì có vẻ như họ sẽ có tiên lượng xấu hơn và nguy cơ tự sát cao hơn. [ 85 ] Cứ hai người mắc rối loạn lưỡng cực thì có một người cố gắng nỗ lực tự sát tối thiểu một lần trong đời và nhiều nỗ lực đã được thực thi thành công xuất sắc. [ 40 ] Tỷ lệ tự sát trung bình hàng năm là 0,4 %, cao hơn từ 10 – 20 lần so với dân số nói chung. Số ca tử trận do tự sát ở những người mắc rối loạn lưỡng cực cao hơn từ 18 đến 25 lần so với những người cùng tuổi không mắc bệnh. [ 87 ] Nguy cơ tự sát tối thiểu một lần trong đời ở người bệnh rối loạn lưỡng cực hoàn toàn có thể lên đến 20 %. [ 24 ]Các yếu tố làm ngày càng tăng nguy cơ tự sát ở những người mắc rối loạn lưỡng cực gồm có tuổi cao, tiền sử nỗ lực tự sát, có pha tiên phong mình trải qua là pha trầm cảm hoặc xúc cảm hỗn hợp, sự Open các triệu chứng loạn thần khi đang trải qua các pha hưng cảm, cảm xúc vô vọng hoặc sự kích động tâm ý trong các pha, rối loạn lo âu đồng diễn, là người thân trong gia đình trực tiếp của một người mắc rối loạn tâm trạng, xung đột trong các mối quan hệ với người khác, yếu tố trong việc làm, người thân trong gia đình qua đời hoặc bị cô lập với xã hội. [ 17 ]
- ^ [15]Căng trương lực là một hội chứng có đặc trưng là sự không phản ứng nghiêm trọng hoặc cử động khung hình không bình thường ở một người đang tỉnh .
