Pyrit (Pyrite) hay pyrit sắt (iron pyrite), là khoáng vật disulfide sắt với công thức hóa học FeS2. Ánh kim và sắc vàng đồng từ nhạt tới thông thường của khoáng vật này đã tạo nên tên hiệu riêng của nó là vàng của kẻ ngốc (fool’s gold) do nó trông tương tự như vàng. Pyrit là phổ biến nhất trong các khoáng vật sulfide. Tên gọi pyrit bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp πυρίτης (puritēs) nghĩa là “của lửa” hay “trong lửa”, từ πύρ (pur) nghĩa là “lửa”. Tên gọi này có lẽ là do các tia lửa được tạo ra khi pyrit va đập vào thép hay đá lửa. Tính chất này làm cho pyrit trở thành phổ biến trong sử dụng để làm cơ chế đánh lửa bằng bánh xe trong các dạng súng cổ.
Khoáng vật học[sửa|sửa mã nguồn]
Một cục khoáng vật pyritKhoáng vật này xuất hiện như là những tinh thể đẳng cực thường Open dưới dạng những khối lập phương. Các mặt của lập phương hoàn toàn có thể có sọc ( những đường song song trên mặt tinh thể hay mặt cát khai ) do tác dụng của sự xen kẽ những khối lập phương với những mặt diện pyrit. Pyrit cũng hay Open dưới dạng những tinh thể bát diện và dạng diện pyrit ( hình thập nhị diện với những mặt ngũ giác ). Nó xuất hiện gãy hơi không đều và concoit, độ cứng Mohs khoảng chừng 6 – 6,5, tỷ trọng riêng khoảng chừng 4,95 – 5,10 [ 1 ]. Nó giòn và hoàn toàn có thể nhận dạng trên thực địa do có mùi đặc trưng để phân biệt, được giải phóng ra khi vật mẫu bị tán nhỏ .
Pyrit thông thường được tìm thấy ở dạng gắn liền với các sulfide hay oxide khác trong các mạch thạch anh, đá trầm tích, đá biến chất cũng như trong các tầng than, và trong vai trò của khoáng vật thay thế trong các hóa thạch. Mặc dù có tên hiệu là vàng của kẻ ngốc, nhưng một lượng nhỏ vàng đôi khi cũng được tìm thấy trong quặng chứa khoáng vật này. Vàng và asen xuất hiện như là sự thay thế đi kèm nhau trong cấu trúc pyrit. Tại khu trầm tích vàng ở Carlin, Nevada, pyrit asen chứa tới 0,37% theo trọng lượng là vàng[4]. Pyrit chứa vàng là loại quặng vàng có giá trị.
Phong hóa và giải phóng sulfat[sửa|sửa mã nguồn]
Pyrit bị lộ thiên ra ngoài không khí trong quá trình khai thác mỏ và khai quật sẽ phản ứng với oxy và nước để tạo thành sulfat, gây ra sự thoát nước mỏ acid. Quá trình acid hóa này tạo ra từ phản ứng của vi khuẩn chi Acidithiobacillus, các dạng vi khuẩn tìm kiếm nguồn năng lượng của chúng bằng cách oxy hóa các ion sắt II (Fe2+) thành các ion sắt III (Fe3+) với việc sử dụng oxy như là tác nhân oxy hóa. Các ion sắt III đến lượt mình lại tấn công pyrit để sinh ra ion sắt II và sulfat. Sắt hóa trị 2 lại được vi khuẩn sử dụng để tạo ra sắt hóa trị 3 và chu trình này tiếp diễn cho đến khi pyrit cạn kiệt.
Pyrit được sử dụng ở quy mô thương mại trong sản xuất dioxide lưu huỳnh, có ứng dụng trong những ngành công nghiệp như sản xuất giấy, acid sulfuric, mặc dầu vai trò của những ứng dụng này đang bị suy giảm .
Pyrit và marcasit[sửa|sửa mã nguồn]
Pyrit, bề rộng khoảng chừng 100 mm ( 4 inch )
Các tinh thể pyrit với các mặt sắc nét
Pyrit thường thì hay bị nhầm lẫn với khoáng vật marcasit, mà tên gọi của nó có nguồn gốc từ tiếng Ả Rập để chỉ pyrit, do những đặc trưng tương tự như của chúng. Marcasit là dạng đa hình của pyrit, nghĩa là nó có cùng một công thức như pyrit nhưng khác về cấu trúc và cho nên vì thế độc lạ về hình dáng tinh thể và tính đối xứng. Tuy nhiên, trạng thái oxy hóa hình thức là giống như trong pyrit do những nguyên tử lưu huỳnh Open trong những cặp tương tự như như persulfide [ 5 ]. Marcasit / pyrit có lẽ rằng là cặp đa hình thông dụng bậc nhất chỉ sau cặp kim cương / graphit ( than chì ). Bề ngoài của marcasit có ánh bạc nhiều hơn một chút ít .Marcasit là họ hàng ở trạng thái không thay đổi giả ( giả bền ) của pyrit và nó sẽ từ từ chuyển sang dạng pyrit nếu bị đốt nóng hay thời hạn đủ dài. Marcasit là tương đối hiếm, nhưng hoàn toàn có thể là thông dụng cục bộ trong một vài kiểu quặng trầm tích, ví dụ điển hình như có trong quặng Pb – Zn kiểu thung lũng Mississippi. Marcasit có vẻ như chỉ hình thành từ dạng dung dịch lỏng .
Pyrit thông thường cũng được dùng trong nghề kim hoàn mỹ nghệ để làm các chuỗi hạt hay vòng đeo tay. Mặc dù là tương tự về thành phần, nhưng marcasit lại không thể sử dụng trong lĩnh vực này do nó có xu hướng bị vỡ vụn ra thành dạng bột. Bổ sung cho sự lộn xộn và nhầm lẫn giữa marcasit và pyrit là việc sử dụng từ Marcasit như là tên gọi thương phẩm cho đồ kim hoàn mỹ nghệ từ pyrit. Thuật ngữ này được áp dụng cho các viên đá nhỏ được đánh bóng và tạo mặt, được dát vào bạc thật (hay bạc sterling, chứa 92,5% bạc và 7,5% kim loại khác). Tuy các viên đá này được gọi là marcasit, nhưng trên thực tế chúng chính là pyrit.
Các trạng thái oxy hóa hình thức[sửa|sửa mã nguồn]
Từ góc nhìn của hóa vô cơ tầm cỡ, trong đó người ta gán những trạng thái oxy hóa hình thức cho mỗi nguyên tử ( hóa trị ), thì pyrit có lẽ rằng được miêu tả tốt nhất như là Fe2 + S22 -. Tính chất hình thức này công nhận rằng những nguyên tử lưu huỳnh trong pyrit Open thành cặp với những link S-S rõ ràng. Các đơn vị chức năng persulfide này hoàn toàn có thể được nhìn nhận như thể có nguồn gốc từ persulfide hiđrô ( H 2S2 ). Vì thế pyrit có lẽ rằng nên gọi mang tính miêu tả nhiều hơn là persulfide sắt chứ không phải disulfide sắt. trái lại, molypdenit ( Mo S2 ) có đặc trưng là những TT sulfide ( S2 – ) cô lập. Kết quả là, trạng thái oxy hóa của molypden là Mo4 +. Khoáng vật asenopyrit có công thức Fe As S. Trong khi pyrit có những tiểu đơn vị chức năng S-S thì asenopyrit có những tiểu đơn vị chức năng As-S, về mặt hình thức là có nguồn gốc từ sự khử proton của H2AsSH. Phân tích những trạng thái oxy hóa tầm cỡ hoàn toàn có thể khuyến nghị nên miêu tả asenopyrit như là Fe3 + AsS3 – [ 5 ] .
Các biến thể[sửa|sửa mã nguồn]
Bravoit là một biến thể của pyrit chứa niken – coban, với trên 50 % là sự thay thế sửa chữa bằng Ni 2 + cho Fe2 + trong pyrit. Bravoit không được công nhận một cách chính thức như thể khoáng vật và nó được đặt tên theo tên nhà khoa học Peru là Jose J. Bravo ( 1874 – 1928 ) [ 6 ] .
- Bài hát Fool’s gold nằm trong album Four (2014) của One Direction (1D) với ý nghĩa là “thứ em nghĩ sẽ rất dễ chịu và thành công nhưng không phải vậy”
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
- How Minerals Form and Change “Pyrite oxidation under room conditions”.
