Các khái niệm “ biện chứng ” và “ siêu hình ” trong lịch sử vẻ vang triết học được dùng theo một số ít nghĩa khác nhau. Còn trong triết học văn minh, đặc biệt quan trọng là triết học mácxít, chúng được dùng, trước hết để chỉ hai phương pháp chung nhất trái chiều nhau của triết học .Phương pháp biện chứng phản ánh “ biện chứng khách quan ” trong sự hoạt động, tăng trưởng của quốc tế. Lý luận triết học của phương pháp đó được gọi là “ phép biện chứng ” .
So sánh phương pháp luận biện chứng và phương pháp luận siêu hình :
Phương pháp biện chứng và siêu hình là gì ?
Phương pháp hiểu theo nghĩa chung nhất là mạng lưới hệ thống những nguyên tắc được sử dụng đồng điệu trong hoạt động giải trí nói chung của con người. Phương pháp gồm có có phương pháp nhận thức và phương pháp thực tiễn. Phương pháp của triết học là phương pháp nhận thức quốc tế hiện thực. Trong lịch sử vẻ vang tăng trưởng của triết học, đã sống sót hai phương pháp nhận thức trái chiều nhau : đó là phương pháp biện chứng và phương pháp siêu hình .Phương pháp biện chứng là phương pháp nhận thức quốc tế với quan điểm cơ bản cho rằng, sự sống sót của mọi sự vật và hiện tượng kỳ lạ của quốc tế khách quan nói chung đều ở trong những mối liên hệ, trong sự hoạt động và tăng trưởng theo những quy luật khách quan vốn có của nó .Phương pháp siêu hình là phương pháp nhận thức quốc tế với quan điểm cơ bản cho rằng, mọi sự vật và hiện tượng kỳ lạ của quốc tế vật chất đều sống sót cô lập lẫn nhau, cái này ở bên cạnh cái kia và nó luôn ở trong trạng thái tĩnh không có sự hoạt động và tăng trưởng. Nhưng nếu như có thừa nhận sự tăng trưởng thì chẳng qua chỉ là một quy trình tăng hoặc giảm về số lượng. Mặt khác, quan điểm này không thừa nhận xích míc bên trong bản thân những sự vật và hiện tượng kỳ lạ .
Sự trái chiều giữa phương pháp siêu hình và phương pháp biện chứng
a ) Phương pháp siêu hình
Phương pháp siêu hình là phương pháp :+ Nhận thức đối tượng người dùng ở trạng thái cô lập, tách rời đối tượng người tiêu dùng ra khỏi những chỉnh thể khác và giữa những mặt trái chiều nhau có một ranh giới tuyệt đối .
+ Nhận thức đối tượng ở trạng thái tĩnh tại; nếu có sự biến đổi thì đấy chỉ là sự biến đổi về số lượng, nguyên nhân của sự biến đổi nằm ở bên ngoài đối tượng.
Phương pháp siêu hình làm cho con người “ chỉ nhìn thấy những sự vật riêng không liên quan gì đến nhau mà không nhìn thấy mối liên hệ qua lại giữa những sự vật ấy, chỉ nhìn thấy sự sống sót của những sự vật ấy mà không nhìn thấy sự phát sinh và sự diệt vong của những sự vật ấy, chỉ nhìn thấy trạng thái tĩnh của những sự vật ấy mà quên mất sự hoạt động của những sự vật ấy, chỉ nhìn thấy cây mà không thấy rừng ” .Phương pháp siêu hình bắt nguồn từ chỗ muốn nhận thức một đối tượng người dùng nào trước hết con người cũng phải tách đối tượng người dùng ấy ra khỏi những mối liên hệ và nhận thức nó ở trạng thái không biến hóa trong một khoảng trống và thời hạn xác lập. Song phương pháp siêu hình chỉ có công dụng trong một khoanh vùng phạm vi nhất định bởi hiện thực không rời rạc và ngưng đọng như phương pháp này ý niệm .
b ) Phương pháp biện chứng
Phương pháp biện chứng là phương pháp :+ Nhận thức đối tượng người tiêu dùng ở trong những mối liên hệ với nhau, ảnh hưởng tác động nhau, ràng buộc nhau .+ Nhận thức đối tượng người dùng ở trạng thái hoạt động đổi khác, nằm trong khuynh hướng chung là tăng trưởng. Đây là quy trình đổi khác về chất của những sự vật, hiện tượng kỳ lạ mà nguồn gốc của sự đổi khác ấy là đấu tranh của những mặt trái chiều để xử lý xích míc nội tại của chúng .Như vậy phương pháp biện chứng biểu lộ tư duy mềm dẻo, linh động. Nó thừa nhận trong những trường hợp thiết yếu thì bên cạnh cái “ hoặc là … hoặc là … ” còn có cả cái “ vừa là … vừa là … ” nữa ; thừa nhận một chỉnh thể trong lúc vừa là nó lại vừa không phải là nó ; thừa nhận cái chứng minh và khẳng định và cái phủ định vừa loại trừ nhau lại vừa gắn bó với nhau .
Phương pháp biện chứng phản ánh hiện thực đúng như nó tồn tại. Nhờ vậy, phương pháp tư duy biện chứng trở thành công cụ hữu hiệu giúp con người nhận thức và cải tạo thế giới.
Sự trái chiều giữa phương pháp biện chứng và phương pháp siêu hình trong lịch sử vẻ vang triết học hầu hết về mặt nguyên tắc và phương pháp nhận thức quốc tế khách quan. Trong việc nghiên cứu và điều tra của khoa học tự nhiên, thì yếu tố phân loại quốc tế hiện thực thành những thuộc tính, bộ phận, mạng lưới hệ thống tĩnh tại và tách rời nhau đều là những điều kiện kèm theo thiết yếu cho nhận thức khoa học. Nhưng sẽ không đúng, nếu từ đó rút ra Kết luận cho rằng phép siêu hình là quốc tế quan khoa học và đúng đắn nhất. Cần phải phân biệt một bên là phương pháp trừu tượng hoá trong thời điểm tạm thời cô lập sự vật và hiện tượng kỳ lạ khỏi mối liên hệ chung, tách khỏi sự hoạt động và tăng trưởng để điều tra và nghiên cứu chúng, với một bên là phép siêu hình với tư cách là thế giới quan của triết học .
