 |
| Minh họa: DAD |
Sản phẩm của quá trình
Có thể cho rằng tư duy phát minh sáng tạo là kỹ năng và kiến thức tâm lý vượt lên trên những nghiên cứu và phân tích và logic theo lối mòn thường thì, phải bao hàm một chuỗi những kỹ năng và kiến thức tâm lý nâng cao như xác lập được yếu tố, nghiên cứu và phân tích, nhìn nhận các yếu tố một cách hiệu suất cao, nhằm mục đích mày mò những cái mới, chắt lọc được cái mới, đưa ra được các quyết định hành động hài hòa và hợp lý và ứng dụng thích hợp mẫu sản phẩm mới .
Để phát sinh, rèn luyện và tăng trưởng được tư duy phát minh sáng tạo thì thứ nhất tất cả chúng ta cần xác lập rõ thực chất của yếu tố, rồi tích lũy thông tin để thông hiểu một cách rõ ràng yếu tố đặt ra và tìm phương cách xử lý hài hòa và hợp lý, hiệu suất cao và tương thích nhất .
Nói cách khác, sáng tạo nên được tuân thủ các câu hỏi đặt ra trong tư duy biện luận: (1) cần xác định cái gì, vấn đề gì (là then chốt); (2) vì sao lại như thế; (3) với đối tượng nào; (4) ở đâu, bối cảnh nào; (5) vào thời điểm nào; và (6) phương pháp tiến hành/giải quyết ra sao.
Mô hình của Bloom ( 1956 ), Anderson ( 2001 ) cho thấy các bước của tư duy biện luận gồm sáu kỹ năng và kiến thức, sắp xếp theo mức độ từ đơn thuần nhất đến phức tạp nhất : 1 / nhớ, 2 / hiểu, 3 / vận dụng, 4 / nghiên cứu và phân tích ( và tổng hợp ), 5 / nhìn nhận và 6 / phát minh sáng tạo .
Lưu ý ở đây là bước 5 ( nhìn nhận ) là năng lực thẩm định và đánh giá được giá trị, xem xét, phê bình một yếu tố, nhìn nhận ưu khuyết điểm để tinh lọc được giải pháp tối ưu nhất ; và bước 6 ( phát minh sáng tạo ) là thành phần cấu thành cao nhất, là loại sản phẩm mong đợi của cả quy trình tư duy, tương quan đến việc tạo ra cái mới từ những cái đã biết, để lập kế hoạch và thực thi ứng dụng những cái mới để đạt được hiệu suất cao cao nhất và thích hợp nhất .
Như vậy, phát minh sáng tạo là mẫu sản phẩm của sự hiểu biết sâu rộng, có bề dày, có bề sâu, mang tính rõ ràng minh bạch, chuẩn xác và đúng mực, có tính logic, tương thích đối tượng người tiêu dùng, khoảng trống và thời hạn, đúng chuẩn mực đạo đức, hài hòa và hợp lý và hợp tình, tập trung chuyên sâu đúng chủ đề và mang tính công minh, công tâm trong một toàn cảnh đơn cử và rõ ràng, mang tính ứng dụng cao .
Rõ ràng sự phát minh sáng tạo là kết tinh của sự phá cách, không theo lối mòn nhưng lại tuân thủ tính cấu trúc và logic cao, là loại sản phẩm của đỉnh điểm trí tuệ và lao động miệt mài, trang nghiêm, kín kẽ và tương thích với từng đối tượng người tiêu dùng, toàn cảnh .
Giáo dục là định hướng
Trong một thời gian dài, nền giáo dục Việt Nam nhấn mạnh đến khuôn mẫu và chuẩn mực theo những mô hình và định chế có sẵn. Trong thời gian gần đây thì sự sáng tạo trong mọi lĩnh vực được động viên và đánh giá cao.
Tuy nhiên, một trong những ví dụ là việc dùng bộ phim Hậu duệ mặt trời của Nước Hàn, một loại sản phẩm vui chơi cho công chúng thoáng đãng, vào môi trường tự nhiên giáo dục nước ta thì tự hỏi có nên không ? Có rất nhiều câu hỏi đặt ra xung quanh tính mục tiêu của việc sử dụng bộ phim này .
Lời phản hồi về bộ phim này đã được đưa vào đề thi học kỳ môn văn lớp 12 của một trường chuyên. Vậy tiềm năng của học và kiểm tra môn văn là gì ? Đề tài này có phân phối được tiêu chuẩn kiểm tra nội dung và kiến thức và kỹ năng của học viên chưa ?
Tại sao lại trích dẫn nguồn từ một chương trình vui chơi trên truyền hình ( Chuyển động 24 h ) làm văn bản chính thức trong đề thi ?
Chúng ta mong ước có loại sản phẩm như thế nào cho nền giáo dục của tất cả chúng ta ? Trong một trường khác, với môn tiếng Anh, lại có một câu hỏi lựa chọn “ Song Joong Ki là một … nổi tiếng ở Nước Hàn và Nước Ta ” và học viên có bốn đáp án để lựa chọn : 1 / nam diễn viên ; 2 / nữ diễn viên ; 3 / tác giả ; 4 / vũ công. Rõ ràng là so với câu hỏi này học viên cần phải xem phim và theo dõi làn sóng “ Hàn lưu ” mới vấn đáp được vì cả bốn đáp án để lựa chọn đều là danh từ ( kiểm tra nội dung ) và không mang tính phân biệt về mặt ngôn từ .
Chúng ta đều biết sản phẩm của giáo dục là nguồn nhân lực cho xã hội. Nếu chúng ta không cẩn trọng, những lạm dụng về tính sáng tạo sẽ không tạo ra được cái độc đáo, lành mạnh, mà sẽ có những phản tác dụng gây ra những tác hại khôn lường cho thế hệ trẻ của nước nhà.
Có rất nhiều đề tài hay và ý nghĩa đang chờ đón để được đưa vào môi trường tự nhiên giảng dạy của ta, tiềm năng của giáo dục là xu thế cho tư tưởng và hành vi của xã hội chứ không phải chạy theo xu thế nhất thời của quần chúng .
Sáng tạo là kết tinh của lao động trí tuệ và ứng dụng tráng lệ, bền chắc và công tâm, phải có tiềm năng, đối tượng người tiêu dùng, toàn cảnh, khoảng trống, thời hạn … rõ ràng và thích hợp. Sáng tạo phải tuân thủ tính kỷ luật tri thức, tính cấu trúc, các pháp luật của ngành nghề, vừa mang tính khoa học vừa mang tính nghệ thuật và thẩm mỹ. Phải cân đối rất nhiều yếu tố mới bảo vệ được phát minh sáng tạo có ý nghĩa thiết thực, phân phối được nhu yếu xã hội .
Tất cả mọi người đều hoàn toàn có thể dùng bút màu và giấy vẽ để “ phát minh sáng tạo ” ra những hình ảnh mình ưa thích, nhưng tại sao các nghệ sĩ chân chính phát minh sáng tạo ra được những bức tranh vô giá và vĩnh cửu, ngược lại chúng không có ý nghĩa trước nghệ thuật và thẩm mỹ và công chúng ? ■
