Nước ta là một nước nông nghiệp với diện tích quy hoạnh trồng lúa, hoa màu rất lớn. Ðiều này đồng nghĩa tương quan với việc phải sử dụng liên tục những loại hóa chất bảo vệ thực vật ( thuốc trừ sâu, diệt cỏ, nấm mốc, ký sinh trùng … ), những loại thuốc kích thích tăng trưởng. Về nguyên tắc, tổng thể những loại hóa chất này đều có ảnh hưởng tác động tới sức khỏe thể chất con người và đặc biệt quan trọng nguy cơ tiềm ẩn nếu sử dụng không đúng liều lượng, không đúng quá trình ; sử dụng thuốc bảo vệ thực vật giả, ngoài hạng mục, không đạt tiêu chuẩn chất lượng, không rõ nguồn gốc, …
Nhiễm độc do sử dụng liên tục
Các hóa chất bảo vệ thực vật lúc bấy giờ có 1 số ít nhóm chính như phospho hữu cơ, chlor hữu cơ, carbamat, pyrethroid và một số ít chất khác như aldicarb, camphechlor, thuốc diệt cỏ … với hàng trăm tên thương mại và nguồn gốc nguồn gốc khác nhau dẫn đến nhiều khó khăn vất vả trong việc sử dụng và quản trị. Các thế hệ thuốc trừ sâu diệt cỏ mới thường bảo đảm an toàn hơn nhưng không phải là không có độc tính như 1 số ít người vẫn lầm tưởng. Bên cạnh đó, thực trạng kinh doanh thương mại, sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật phạm pháp vẫn diễn ra tràn ngập. Theo số liệu của Cục Bảo vệ thực vật, tại nước ta hằng năm số lượng những hành vi vi phạm về sản xuất, kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật phạm pháp như : kinh doanh thương mại thuốc cấm, thuốc giả, thuốc ngoài hạng mục, thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng, thuốc vi phạm nhãn mác không rõ nguồn gốc, chiếm từ 35 đến 40 % trong tổng số những trường hợp được xác lập là vi phạm về thuốc bảo vệ thực vật … Điều đó hoàn toàn có thể gây tai hại khôn lường so với mọi cấp trong hệ sinh vật, tác động ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe thể chất của người sử dụng mà hầu hết là bà con nông dân .
Nguyên nhân gây ngộ độc mạn tính hóa chất bảo vệ thực vật thường do tiếp xúc hàng ngày: người sử dụng khi phun thuốc qua đường hô hấp, qua da, niêm mạc, do ăn các loại rau củ quả vẫn còn dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật chưa phân hủy hết, do sử dụng các nguồn nước bị nhiễm hóa chất bảo vệ thực vật, do ở gần nơi có trồng hoa màu, các nhà máy sản xuất hóa chất bảo vệ thực vật mà không đảm bảo an toàn trong việc bảo quản hóa chất bảo vệ thực vật.
Phun thuốc trừ sâu không đúng quy tắc bảo đảm an toàn là nguyên do gây nhiễm độc .
Triệu chứng khó nhận biết
Khác với ngộ độc cấp tính là một lượng lớn chất độc vào cơ thể nên triệu chứng thường rầm rộ và như vậy dễ xác định căn nguyên, ngộ độc mạn thường do lượng chất độc vào cơ thể lâu dài, số lượng ít một nên triệu chứng biểu hiện kín đáo: Nhức đầu, chóng mặt, hoa mắt ù tai, nôn mửa, ăn uống khó tiêu. Điển hình là trường hợp bệnh nhân Nguyễn Thị H, 55 tuổi, làm ruộng. Gần một năm nay, bà thường xuyên bị đau đầu, mất ngủ, ăn uống khó tiêu, đôi khi xuất hiện đau vùng thượng vị, buồn nôn, da chân tay lạnh, khô. Bà đã đi khám và làm xét nghiệm ở một số cơ sở y tế, được chẩn đoán là suy nhược cơ thể. Bà đã uống thuốc nhưng không đỡ. Qua khai thác kỹ tiền sử nghề nghiệp cho thấy: gia đình bà có 5 sào đất chuyên trồng rau, thường xuyên dùng hóa chất bảo vệ thực vật. Kết quả xét nghiệm máu cho thấy men cholinesterase trong máu giảm nặng. Chẩn đoán xác định bà bị nhiễm độc mạn tính thuốc trừ sâu loại phospho hữu cơ.
Tình trạng nhiễm độc khác nhau tuỳ theo loại hoá chất và liều lượng dùng. Các chất lân hữu cơ thường gây nhiễm độc cấp tính qua đường hô hấp, qua đường tiêu hoá, qua da ; ngoài những còn những tín hiệu khác như nhịp tim chậm, huyết áp giả … Chất clo hữu cơ tồn lưu trong khung hình rất lâu, gây nhiễm độc mạn tính : rối loạn thần kinh, mất ngủ, kém trí nhớ, mờ mắt, giảm thính lực, suy nhược khung hình ; sức khoẻ suy nhược ; phụ nữ bị những tai biến sinh sản ( sảy thai, đẻ non, chửa trứng … ), những dị tật bẩm sinh ở trẻ nhỏ ( sứt môi, hở miệng ếch, cụt chi, … ) ; quái thai, thai đôi dính, vô sọ … do tác động ảnh hưởng đến bộ gen ở mẹ và bố, di truyền cho những thế hệ con cháu ; gây ung thư. Các triệu chứng nói trên thường xảy ra chậm, mức độ từ nhẹ đến nặng, không đặc trưng cho ngộ độc hóa chất bảo vệ thực vật nên rất khó xác lập nguyên do và dễ lầm với những bệnh khác ( như suy nhược khung hình, trầm cảm … ) .
Rau quả cần ngâm nước kỹ để tránh ngộ độc. Ảnh : MH
Phòng tránh như thế nào?
Để hạn chế tối đa ngộ độc mạn tính những loại hóa chất bảo vệ thực vật, bà con nên chú ý quan tâm chỉ sử dụng những loại hóa chất bảo vệ thực vật trong hạng mục, có hiệu suất cao cao so với sinh vật gây hại nhưng ít độc so với người và động vật hoang dã. Khi sử dụng những thuốc nói trên cần tuân thủ khắt khe những qui tắc vệ sinh an toàn lao động : đi găng tay, đeo khẩu trang, đứng ở đầu gió khi phun thuốc …. Khi thu hoạch rau củ quả phải chờ hết “ thời hạn cách ly ” là thời hạn hóa chất bảo vệ thực vật còn không đáng kể trên rau quả. Rửa sạch và gọt bỏ vỏ rau củ quả khi sử dụng. Không rửa dụng cụ phun, đựng hóa chất bảo vệ thực vật hoặc chôn, ném những loại chai lọ, hộp dữ gìn và bảo vệ những loại hóa chất này một cách tùy tiện dễ gây nhiễm độc thiên nhiên và môi trường. Người tiêu dùng khi sử dụng rau quả nghi là có năng lực đã bị phun thuốc hóa chất bảo vệ thực vật cần rửa sạch, ngâm nước nhiều lần, loại rau quả có vỏ vẫn phải rửa thật sạch rồi mới cắt bỏ vỏ .
Khi có biểu lộ ngộ độc hóa chất bảo vệ thực vật, hoặc có những triệu chứng hoài nghi, bà con nên đi khám ngay tại những cơ sở y tế chuyên khoa để hoàn toàn có thể làm những xét nghiệm thiết yếu Giao hàng chẩn đoán và điều trị kịp thời .
Thạc sĩ Vũ Ðức Ðịnh
