Năng lực pháp luật dân sự là gì? Quy định chi tiết về năng lực pháp luật dân sự theo pháp luật mà chúng ta cần biết.
Khái niệm năng lực pháp luật dân sự
Cá nhân là chủ thể tiên phong của những quan hệ xã hội, là “ tổng hòa những mối quan hệ xã hội ”. Cá nhân – con người là TT của những chủ trương kinh tế tài chính, xã hội mà Đảng và Nhà nước ta đã và đang triển khai với mục tiêu Giao hàng con người, vì con người .Trong những quan hệ gia tài và quan hệ nhân thân mà luật dân sự kiểm soát và điều chỉnh thì cá thể là chủ thể nguyên sinh, tiên phong và những chủ thể khác tham gia vào những quan hệ dân sự cũng trải qua hành vi của con người. Để tham gia vào quan hệ xã hội nói chung và quan hệ dân sự nói riêng, cá thể phải có tư cách chủ thể để tham gia vào những quan hệ dân sự. Đây là năng lực chủ thể được tạo thành bởi năng lực pháp luật và năng lực hành vi .
Điều 16 Bộ luật dân sự 2015 (BLDS) quy định:
– Năng lực pháp luật dân sự ( NLPLDS ) của cá thể là năng lực của cá thể có quyền dân sự và nghĩa vụ và trách nhiệm dân sự– Mọi cá thể đều có NLPLDS như nhau .– NLPLDS của cá thể có từ khi người đó sinh ra và chấm hết khi người đó chết .Năng lực pháp luật dân sự của cá thể là năng lực, là tiền đề, điều kiện kèm theo thiết yếu để công dân có quyền, có nghĩa vụ và trách nhiệm ; là thành phần không hề thiếu được của cá thể với tư cách chủ thể của quan hệ pháp luật dân sự, là một mặt của năng lực chủ thể .
Đặc điểm năng lực pháp luật dân sự
Năng lực pháp luật dân sự ghi nhận trong các văn bản pháp luật
NLPLDS của cá thể được Nhà nước ghi nhận trong những văn bản pháp luật mà nội dung của nó nhờ vào vào những điều kiện kèm theo kinh tế tài chính, chính trị, xã hội ; vào hình thái kinh tế tài chính – xã hội tại thời gian lịch sử vẻ vang nhất định .Mặc dù được ghi nhận như thể một bộ phận không hề thiếu được của cá thể, như thể một thực thể trong những quan hệ xã hội, NLPLDS của cá thể không phải do tạo hóa ban cho như những nhà chính trị, triết học tư sản thường suy diễn và Tóm lại, mà do nhà nước ghi nhận và pháp luật cho công dân của nhà nước đó. Bởi vậy, NLPLDS của công dân mang thực chất giai cấp. Đã có thời kì một nhóm người sinh ra không phải là chủ thể của những quan hệ xã hội mà là khách thể của những quan hệ đó, là công cụ biết nói ( một bộ phận trong xã hội chiếm hữu nô lệ – nô lệ ) .Vì vậy, ở những hình thái kinh tế tài chính – xã hội khác nhau, NLPLDS cũng được pháp luật khác nhau. Trong cùng một hình thái kinh tế tài chính – xã hội nhưng ở những nước khác nhau thì năng lực pháp luật dân sự của công dân cũng khác nhau, thậm chí còn khái niệm về quyền dân sự cũng khác nhau
Ví dụ: năng lực pháp luật dân sự của công dân Cộng hòa Pháp khác với năng lực pháp luật dân sự của công dân vương quốc Anh…
Trong cùng một nước, cùng một hình thái kinh tế tài chính – xã hội, vào những thời gian lịch sử dân tộc khác nhau thì năng lực pháp luật dân sự của cá thể cũng được lao lý khác nhau. Điều này phụ thuộc vào vào đường lối, chủ trương của giai cấp thống trị trong xã hội đó mà nội dung phụ thuộc vào vào điều kiện kèm theo kinh tế tài chính, chính trị sống sót trong xã hội vào thời gian lịch sử dân tộc đó .
Ví dụ: Trước năm 1980, cá nhân có quyền sở hữu đất đai; từ năm 1980 đến 1992, cá nhân không có quyền sở hữu đối với đất đai; từ năm 1992, cá nhân có quyền chuyển dịch quyền sử dụng đất và các quyền năng đó được mở rộng sau khi có Luật đất đai năm 2003 và BLDS năm 2005.
Mọi cá nhân đều bình đẳng về năng lực pháp luật
Khoản 2 Điều 16 BLDS pháp luật : “ Mọi cá thể đều có năng lực pháp luật dân sự như nhau ”. NLPLDS của cá thể không bị hạn chế bởi bất kỳ lí do nào ( độ tuổi, vị thế xã hội, giới tính, tôn giáo, dân tộc bản địa … ). Mọi cá thể công dân đều có năng lực hưởng quyền như nhau và gánh chịu nghĩa vụ và trách nhiệm như nhau .NLPLDS của cá thể không đồng nghĩa tương quan với quyền dân sự chủ quan của cá thể mà chỉ là tiền đề để cho công dân có những quyền dân sự đơn cử. Tuy nhiên, chủ thể không có năng lực hưởng quyền thì cũng không hề có quyền dân sự đơn cử được .Có quan điểm cho rằng NLPLDS của công dân không hề bình đẳng với lí do năng lực pháp luật gồm có cả quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm. Cho nên, công dân chỉ bình đẳng về năng lực hưởng quyền mà không bình đẳng về việc gánh chịu nghĩa vụ và trách nhiệm ( như người không có năng lực hành vi không phải bồi thường thiệt hại … ) .Nhìn về hình thức hoàn toàn có thể thấy được cơ sở của quan điểm trên nhưng như trên đã trình diễn, năng lực pháp luật dân sự chỉ là năng lực hưởng quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm. Những người không có năng lực hành vi dân sự không phải triển khai nghĩa vụ và trách nhiệm nhưng nghĩa vụ và trách nhiệm về mặt pháp lí vẫn là của họ và người khác phải thực thi những nghĩa vụ và trách nhiệm thay họ ( cha, mẹ, người giám hộ ). Mặt khác, theo lí luận của quan điểm này và với logic thường thì thì ngay cả những quyền cũng không bình đẳng .Ví dụ : Người không có năng lực hành vi không có cả quyền tạo lập nghĩa vụ và trách nhiệm trải qua hợp đồng, không có quyền làm đại diện thay mặt …
Năng lực pháp luật dân sự của cá nhân do Nhà nước quy định cho tất cả cá nhân
Tuy nhiên Nhà nước không cho phép công dân tự hạn chế năng lực pháp luật của chính họ và của cá nhân khác.
NLPLDS của cá thể là thuộc tính nhân thân của chủ thể và không hề di dời cho chủ thể khác. Điều 18 BLDS lao lý : “ NLPLDS của cá thể không bị hạn chế, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có tương quan lao lý khác. ”. Như vậy, NLPLDS của cá thể chỉ hoàn toàn có thể bị hạn chế theo lao lý của pháp luật. Có hai dạng bị hạn chế sau :– Văn bản pháp luật chung quy định một loại người nào đó không được phép triển khai những thanh toán giao dịch dân sự đơn cử .Ví dụ : Người quốc tế không có quyền chiếm hữu về nhà ở nên không được phép mua và bán nhà ở tại Nước Ta, trừ trường hợp pháp luật tại Điều 125 Luật nhà ở năm trước
– Quyết định đơn hành của cơ quan nhà nước có thẩm quyền .
Ví dụ : Toà án ra quyết định hành động cấm cư trú so với một người nào đó đã hạn chế năng lực pháp luật đơn cử của người đó trong khoảng chừng thời hạn xác lập .Tuy vậy, về thực chất, đây không phải là tước bỏ năng lực pháp luật dân sự mà chỉ là tạm đình chỉ năng lực này – năng lực biến quyền khách quan thành quyền chủ quan của chủ thể riêng không liên quan gì đến nhau. Việc hạn chế này chỉ so với một số ít quyền đơn cử mà không phải là năng lực pháp luật dân sự nói chung. Việc hạn chế NLPLDS không đồng nghĩa tương quan với việc tước bỏ một quyền dân sự đơn cử ( kê biên gia tài, tịch thu gia tài … ) .
Tính bảo đảm của năng lực pháp luật dân sự
Khả năng có quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm vẫn chỉ sống sót là những quyền khách quan mà pháp luật pháp luật cho những chủ thể. Để biến những “ năng lực ” này thành những quyền dân sự đơn cử cần phải có những điều kiện kèm theo khách quan cũng như chủ quan. Những điều kiện kèm theo khách quan là những điều kiện kèm theo kinh tế tài chính, xã hội, những chủ trương của Đảng và Nhà nước triển khai trong từng tiến trình đơn cử. Thiếu những điều kiện kèm theo kinh tế tài chính, pháp lí này, những quyền đó vẫn chỉ sống sót dưới dạng “ năng lực ” mà không hề thành những quyền dân sự đơn cử được .Nhà nước ta đang triển khai đường lối thiết kế xây dựng nền kinh tế tài chính sản phẩm & hàng hóa nhiều thành phần, xu thế xã hội chủ nghĩa tạo những điều kiện kèm theo thuận tiện để phát huy mọi tiềm năng của những thành phần kinh tế tài chính nhằm mục đích cung ứng ngày càng cao những nhu yếu của nhân dân. Đây là những cơ sở chính trị, kinh tế tài chính, pháp lí quan trọng nhằm mục đích phát huy hiệu quả của nền kinh tế thị trường đồng thời hạn chế những mặt trái của nó. Nhà nước tạo mọi điều kiện kèm theo để bảo vệ năng lực pháp luật dân sự của công dân được triển khai, biến những “ năng lực ” đó trở thành thực tiễn. Tạo ra hành lang pháp lí thông thoáng, mềm dẻo là tạo điều kiện kèm theo cho năng lực biến năng lực pháp luật của cá thể thành những quyền lực dân sự đơn cử .
Nội dung năng lực pháp luật dân sự
Pháp luật ghi nhận năng lực của cá thể có quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm dân sự. Tổng hợp những quyền và nghĩa vụ và trách nhiệm mà pháp luật pháp luật cho cá thể gọi là nội dung năng lực pháp luật dân sự của cá thể. Nội dung của năng lực pháp luật dân sự phụ thuộc vào vào điều kiện kèm theo chính trị, kinh tế tài chính, xã hội trong những điều kiện kèm theo lịch sử vẻ vang nhất định. Những quyền dân sự của cá thể được ghi nhận ở rất nhiều văn bản pháp luật khác nhau nhưng quan trọng nhất là Hiến pháp 2013 và được cụ thể hóa trong BLDS .Điều 17 BLDS pháp luật nội dung năng lực pháp luật dân sự của cá thể một cách vắn tắt, những quyền dân sự đơn cử của cá thể được ghi nhận trong toàn bộ những phần của BLDS. Có thể chia quyền dân sự của cá thể thành ba nhóm chính :
Quyền nhân thân không gắn với tài sản và quyền nhân thân gắn với tài sản
Các quyền nhân thân không gắn với gia tài gồm những quyền được pháp luật tại Điều 26 đến Điều 39 BLDS như : Quyền có họ, tên ; Quyền nhân thân trong hôn nhân gia đình và mái ấm gia đình ; Quyền về đời sống riêng tư, bí hiểm cá thể, bí hiểm mái ấm gia đình ; … Bảo vệ, tôn trọng quyền nhân thân còn được ghi nhận là một nguyên tắc quan trọng của BLDS ( Điều 11 BLDS ) .Xem thêm : Nên làm gì khi bị xâm phạm quyền hình ảnh của cá thể
Quyền sở hữu, quyền thừa kế và quyền khác đối với tài sản
Cụ thể hóa những pháp luật của Hiến pháp 2013, BLDS pháp luật gia tài thuộc chiếm hữu tư nhân không bị hạn chế về số lượng và giá trị, gồm có thu nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà tại, tư liệu sản xuất, tư liệu hoạt động và sinh hoạt, vốn, hoa lợi, cống phẩm và những gia tài hợp pháp khác. Cá nhân chỉ bị hạn chế quyền sở hữu so với những gia tài mà pháp luật pháp luật không thuộc quyền sở hữu tư nhân .Công dân có quyền hưởng di sản thừa kế, để lại di sản thừa kế theo di chúc hoặc theo lao lý của pháp luật .
Quyền tham gia quan hệ dân sự và có nghĩa vụ phát sinh từ quan hệ đó
Tham gia vào các quan hệ dân sự thông qua các giao dịch dân sự (hành vi pháp lí đơn phương hoặc hợp đồng) là biện pháp quan trọng và thông dụng nhất làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ dân sự. Các quyền này được thể hiện trong các nguyên tắc của luật dân sự “tự do, tự nguyện cam kết” (Điều 3 BLDS) và được thể hiện cụ thể, chi tiết trong Phần thứ ba của BLDS. Ngoài ra, nghĩa vụ dân sự của các chủ thể còn phát sinh từ các căn cứ khác (bồi thường thiệt hại, thực hiện công việc không có ủy quyền…).
Bắt đầu và chấm dứt năng lực pháp luật dân sự
Khoản 3 Điều 16 BLDS thừa nhận năng lực pháp luật dân sự của cá thể là thuộc tính gắn liền với cá thể suốt đời và không bị ảnh hưởng tác động bởi trạng thái niềm tin, tuổi tác, thực trạng, gia tài …Một trường hợp ngoại lệ được pháp luật pháp luật là : “ Người sinh ra và còn sống sau thời gian mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản thừa kế chết ” vẫn được hưởng di sản thừa kế của người chết để lại. Như vậy, thai nhi đã được bảo lưu quyền thừa kế nếu còn sống sau khi sinh ra .
Trên đây là nội dung về năng lực pháp luật dân sự. Nếu có thắc mắc, vui lòng liên hệ Lawkey để được tư vấn.
