( ĐTCK ) Dẫn chứng cho nhận định và đánh giá “ niềm tin trái phiếu cơ quan chính phủ giảm do rủi ro đáng tiếc tăng ”, báo cáo giải trình của Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia ship hàng phiên họp nhà nước tháng 9 cho biết, chỉ số CDS đã tăng lên mức 260 điểm vào cuối quý III so với 200 điểm hồi đầu năm và đây là mức cao nhất kể từ 1/2014. Vậy CDS là gì ?CDS ( Credit Default Swap, hoán vị rủi ro đáng tiếc tín dụng thanh toán ) là công cụ hợp đồng phái sinh về tín dụng thanh toán giữa hai đối tác chiến lược. Bên mua thực thi những khoản phí định kỳ và bên bán sẽ trả một khoản tiền đơn cử theo hợp đồng nếu công cụ kinh tế tài chính cơ sở bị thiệt hại. Nguyên thủy, CDS được xem như một công cụ phòng vệ rủi ro đáng tiếc kinh tế tài chính, là loại hợp đồng bảo hiểm. Bên mua trả phí bảo kê rủi ro đáng tiếc để được bồi đền một khoản tiền cố định và thắt chặt nếu sự cố được bảo kê thực sự xảy ra. Tuy nhiên, khi CDS được dùng như một loại sản phẩm đầu tư mạnh thì nó có 1 số ít độc lạ với công cụ bảo hiểm đơn thuần. Theo đó, người mua CDS không cần sở hữu chứng khoán hay gia tài cơ sở và do vậy thực ra họ cũng không thực sự bị thiệt hại từ sự cố rủi ro đáng tiếc …
Hình dung về CDS
Bên mua mua một CDS vào thời gian t0 sẽ trả những khoản phí đều đặn vào những thời gian t1, t2, t3, và t4. Nếu công cụ tín dụng thanh toán cơ sở không có diễn biến xấu nào, thì người mua sẽ liên tục trả những khoản phí cho những thời gian t5, t6 … cho đến khi hết hợp đồng ở thời gian tn. Tuy nhiên, nếu công cụ tín dụng thanh toán cơ sở gặp biến cố xấu vào thời gian t5 ví dụ điển hình, thì bên bán với tư cách người bảo vệ ( protection seller ) sẽ phải trả khoản thiệt hại cho người được bảo vệ ( bên mua ). Lúc này bên mua cũng sẽ ngừng việc trả phí, hợp đồng chấm hết. Công cụ tín dụng thanh toán cơ sở tiêu biểu vượt trội ( credit instrument ) thường là trái phiếu hay một khoản nợ. Rủi ro tín dụng thanh toán ( credit default ) là một biến cố xấu được xác lập theo hợp đồng, ví dụ phá sản ( bankruptcy ) hay tái cấu trúc ( restructuring ). CDS vừa là công cụ phòng vệ, vừa là công cụ góp vốn đầu tư ( đầu tư mạnh ). Trường hợp phòng vệ ( hedging ) thì được những nhà đầu tư, đặc biệt quan trọng là những tổ chức triển khai, chiếm hữu trái phiếu hay một khoản nợ mua để phòng tránh rủi ro đáng tiếc. Trường hợp góp vốn đầu tư ( đầu tư mạnh ) thì không cần chiếm hữu công cụ tín dụng thanh toán cơ sở, tuy nhiên, người mua thường là những nhà đầu tư tinh lọc rất nhạy bén ( sophisticated investor ). Ví dụ, một nhà đầu tư mua một hợp đồng CDS tại Ngân hàng Môni, và thực thể đối chứng là Công ty Sung. Nhà góp vốn đầu tư sẽ trả những khoản phí đều đặn cho Ngân hàng Môni và nếu Công ty Sung bị mất năng lực trả nợ ( bội hứa trả lãi hay không trả tiền gốc ), nhà đầu tư sẽ được Ngân hàng Môni trả một lần tiền bảo kê theo hợp đồng và hợp đồng CDS chấm hết. Nếu nhà đầu tư thực sự có chiếm hữu khoản nợ của Công ty Sung thì CDS được xem là hợp đồng phòng vệ ( hedging ). Nhưng nhà đầu tư cũng hoàn toàn có thể mua hợp đồng CDS dựa trên cơ sở nợ của Công ty Sung, chứ không thật sự chiếm hữu nợ của công ty này. Trường hợp sau là hoạt động giải trí đầu tư mạnh, là sự đánh cuộc trên năng lực giao dịch thanh toán của Công ty Sung, để kiếm tiền nếu Sung suy sụp. Trường hợp sau cũng hoàn toàn có thể là để phòng vệ cho một khoản góp vốn đầu tư tại một công ty khác có vận mệnh tương tự như như của Công ty Sung. Nếu thực thể đối chứng ( ở đây là Công ty Sung ) bội ước thì một trong hai việc hoàn toàn có thể xảy ra : Hoặc nhà đầu tư giao gia tài bị bội ước cho Ngân hàng Môni để được trả lại khoản tiền gốc ( principal hay par value ). Trường hợp này gọi là physical settlement ( thanh lý dựa trên gia tài ). Hoặc Ngân hàng Môni sẽ trả cho nhà đầu tư chênh lệch giữa mệnh giá và giá thị trường của khoản nợ, vì ngay cả khi Công ty Sung phá sản thì thường vẫn có khoản tịch thu được, chứ không phải mất hết. Trường hợp này được gọi là cash settlement ( thanh lý bù tiền ). Giá, hay phí, của một hợp đồng CDS là khoản tiền hàng năm bên mua CDS phải trả cho bên bán suốt trong thời hiệu hợp đồng. Giá này gọi là “ spread ”, được tính theo Phần Trăm trên số tiền gốc. Chẳng hạn, nếu tiền phí hợp đồng CDS dựa trên giá trị đối chứng ( nợ ) của Công ty Sung là 50 bp ( điểm cơ bản ), hay 0,5 % trên tiền gốc ( 1 bp = 0,01 % ), thì một nhà đầu tư mua CDS có trị giá bảo vệ 10 triệu USD sẽ trả cho Ngân hàng Môni mỗi năm 50.000 USD. Các khoản trả này được thực thi cho đến khi hợp đồng đáo hạn hoặc đến lúc sự cố rủi ro đáng tiếc xảy ra ( Công ty Sung phá sản ). Với những điều kiện kèm theo như nhau thì theo nhìn nhận của thị trường, một công ty ( thực thể đối chứng ) có tiền phí CDS càng cao được xem là năng lực phá sản càng cao. Việc lấy phí cao hơn là để bù đắp cho rủi ro tiềm ẩn rủi ro đáng tiếc dễ bị xảy ra vậy.
Chuyên gia Huy Nam
Công cụ đầu cơ…
CDS cho phép nhà góp vốn đầu tư đầu tư mạnh dựa trên sự biến hóa phẩm cấp tín dụng thanh toán của một thực thể. Là vì, nhìn chung, tiền phí CDS sẽ tăng khi uy tín trả nợ giảm và giảm khi uy tín trả nợ tăng. Do vậy, một nhà đầu tư hoàn toàn có thể mua sự bảo kê ( mua CDS ) dựa trên công ty có năng lực bội tín cao, ngược lại hoàn toàn có thể bán sự bảo kê ( bán CDS ) nếu họ nghĩ rằng thực thể đối chứng vững mạnh, công ty khó có năng lực bị thiệt hại. Ví dụ, một qũy đầu tư mạnh tin rằng Công ty Sung chẳng bao lâu nữa sẽ bị mất năng lực trả nợ. Do vậy, qũy này mua 10 triệu USD trị giá gốc bằng hợp đồng bảo kê CDS, thực thể đối chứng là Công ty Sung, có hiệu lực thực thi hiện hành trong 2 năm, tại Ngân hàng Môni. Giá hợp đồng là 500 bp ( 5 % ) mỗi năm. Nếu Công ty Sung quả thật bị đổ bể sau 1 năm thì quỹ đầu tư mạnh phải trả cho Ngân hàng Môni 500.000 USD, nhưng sau đó quỹ này sẽ nhận được 10 triệu USD ( giả định tỷ suất tịch thu bằng không ). Quỹ đầu tư mạnh do vậy sẽ có lợi to, nhưng Ngân hàng Môni và những nhà đầu tư của họ thì phải chịu lỗ 9,5 triệu USD, trừ phi ngân hàng nhà nước này đã có cách bù trừ vị thế trước khi xảy ra vụ đổ bể. Tuy nhiên, nếu Công ty Sung chẳng có hề hấn gì trong suốt thời hạn hợp đồng CDS hiệu lực hiện hành là 2 năm thì quỹ đầu tư mạnh sẽ phải trả 1 triệu USD và chấm hết hợp đồng với tác dụng lỗ ( do nhìn nhận sai ). Cần biết rằng, hoàn toàn có thể có năng lực thứ ba với ngữ cảnh trên. Đó là quỹ đầu tư mạnh hoàn toàn có thể quyết định hành động thanh lý vị thế của mình sau một thời hạn nào đó theo chủ trương chốt lãi hay cắt lỗ. Chẳng hạn, sau 1 năm, tín hiệu từ thị trường cho thấy năng lực Công ty Sung vỡ nợ là rất cao, do vậy giá CDS ( spread / premium ) bảo hiểm cho Sung tăng từ 500 lên 1500 bp. Quỹ đầu tư mạnh hoàn toàn có thể quyết định hành động bán “ giá trị 10 triệu USD bảo kê ” 1 năm còn lại cho Ngân hàng Môni với mức giá cao hơn này. Như vậy, tính trong hai năm ( theo hợp đồng ) quỹ đầu tư mạnh sẽ trả cho ngân hàng nhà nước 2 * 5 % * 10 triệu USD = 1 triệu USD, nhưng sẽ nhận được 1 năm * 15 % * 10 triệu USD = 1,5 triệu USD và có lời 500.000 USD. Một trường hợp khác, sau 1 năm thị trường nay nhận thấy Sung khó có chuyện vỡ nợ, do vậy tiền phí CDS giảm từ 500 bp xuống còn 250 bp. Trường hợp này quỹ đầu tư mạnh cũng hoàn toàn có thể sẽ quyết định hành động bán “ giá trị 10 triệu USD bảo kê ” 1 năm cho Ngân hàng Môni ( bán lại hợp đồng CDS ) với giá thấp hơn này. Như vậy, tính trong hai năm ( theo hợp đồng ) quỹ đầu tư mạnh phải trả cho ngân hàng nhà nước 2 * 5 % * 10 triệu USD = 1 triệu USD và sẽ nhận về 1 * 2,5 % * 10 triệu USD = 250.000 USD để chịu lỗ 750.000 USD ( với điều kiện kèm theo là Công ty Sung không có yếu tố gì suốt trong năm thứ hai ). Tuy quỹ góp vốn đầu tư bị lỗ, nhưng khoản lỗ này nhỏ hơn khoản lỗ 1 triệu USD sẽ xảy ra nếu họ không tham gia thanh toán giao dịch thứ hai. Các thanh toán giao dịch trên không nhất thiết chỉ diễn ra với những khoảng chừng thời hạn dài. Giả định, nếu tiền phí CDS Công ty Sung chỉ tăng một chút ít điểm cơ bản ( bp ) mỗi ngày trong một thời hạn thì quỹ đầu tư mạnh cũng hoàn toàn có thể sẽ tham gia vào một thanh toán giao dịch bù trừ sớm để kiếm một khoản lợi nhỏ ( mà chắc ) trong thời hạn hiệu lực hiện hành của hai hợp đồng CDS.
… và phòng vệ rủi ro tín dụng hiệu quả
Theo thực chất nguyên thủy, CDS thường được sử dụng để quản trị rủi ro đáng tiếc tín dụng thanh toán, là loại rủi ro đáng tiếc vỡ nợ hoàn toàn có thể xảy ra từ hoạt động giải trí cho vay. Cụ thể, người chiếm hữu trái phiếu doanh nghiệp hoàn toàn có thể phòng vệ rủi ro đáng tiếc gia tài nắm giữ của họ bằng cách tham gia một hợp đồng CDS với tư cách người mua sự bảo vệ. Nếu trái phiếu bị thiệt hại, thu nhập từ hợp đồng CDS sẽ xóa sự mất mát bên trái phiếu đối chứng.
Chẳng hạn, một quỹ hưu trí sở hữu 10 triệu USD trái phiếu 5-năm do Công ty Ruro phát hành. Để quản lý rủi ro mất tiền nếu chẳng may Công ty Ruro bị mất khả năng trả nợ, quỹ hưu trí này sẽ mua một hợp đồng CDS của Ngân hàng Bada với giá trị danh nghĩa 10 triệu USD. Hợp đồng CDS giao dịch ở mức 200 bp (2%). Như vậy, để đổi lấy sự bảo vệ, quỹ hưu trí sẽ trả 2% trên 10 triệu USD (= 200.000 USD) mỗi năm cho Ngân hàng Bada chia thành từng quý với mỗi lần trả 50.000 USD.
Nếu Công ty Ruro không có sự bội tín trong việc chi trả trái phiếu của họ, thì quỹ hưu trí sẽ triển khai những khoản chi trả hàng quý cho Ngân hàng Bada trong 5 năm và nhận lại tiền gốc 10 triệu USD sau 5 năm đáo hạn tại Công ty Ruro. Cho dù những khoản trả bảo kê CDS tổng số 1 triệu USD có làm giảm thu nhập góp vốn đầu tư của quỹ hưu trí, nhưng bù lại rủi ro đáng tiếc mất tiền đeo bám trái phiếu Ruro đã được loại trừ. Nếu Công ty Ruro mất năng lực trả nợ vào năm thứ ba, thì theo hợp đồng CDS, quỹ hưu trí sẽ ngưng trả tiền phí từng quý và Ngân hàng Bada bảo vệ sẽ trả lại cho quỹ hưu trí khoản tiền 10 triệu USD ( bằng hình thức thanh lý dựa trên gia tài hay thanh lý bù tiền ). Tuy là được bồi đền, quỹ hưu trí vẫn phải mất 600.000 USD tiền phí trả trong 3 năm, nhưng nếu không mua CDS thì quỹ này sẽ mất trắng 10 triệu USD. Cũng cần chú ý quan tâm rằng, dù đang tham gia vào một thanh toán giao dịch phòng vệ rủi ro đáng tiếc, quỹ hưu trí trong trường hợp này lại đứng trước một loại rủi ro đáng tiếc khác, đó là “ rủi ro đáng tiếc đối tác chiến lược ” ( counterparty risk ) với Ngân hàng Daba. Theo đó, nếu ngân hàng nhà nước này gặp khó khăn vất vả về kinh tế tài chính thì quỹ hưu trí hoàn toàn có thể sẽ chẳng được nhận đủ 10 triệu USD.
