V.I.Lênin vạch ra rằng, xuất khẩu sản phẩm & hàng hóa là đặc thù của quy trình tiến độ chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh đối đầu, còn xuất khẩu tư bản là đặc thù của chủ nghĩa tư bản độc quyền .
– Xuất khẩu sản phẩm & hàng hóa là mang hàng hóa ra quốc tế để triển khai giá trị và giá trị thặng dư. Còn xuất khẩu tư bản là mang tư bản góp vốn đầu tư ở quốc tế để sản xuất giá trị thặng dư tại nước thường trực .
– Xuất khẩu tư bản trở thành tất yếu, vì trong những nước tư bản phát triển đã tích lũy được một khối lượng tư bản lớn và nảy sinh tình trạng một số “tư bản thừa” tương đối cần tìm nơi đầu tư có nhiều lợi nhuận so với đầu tư ở trong nước. Tiến bộ kỹ thuật ở các nước này đã dẫn đến tăng cấu tạo hữu cơ của tư bản và hạ thấp tỷ suất lợi nhuận; trong khi đó ở nhiều nước lạc hậu về kinh tế, giá ruộng đất tương đối hạ, tiền lương thấp, nguyên liệu rẻ, nhưng lại rất thiếu tư bản nên tỷ suất lợi nhuận cao, rất hấp dẫn đầu tư tư bản
– Xuất khẩu tư bản xét về hình thức góp vốn đầu tư, hoàn toàn có thể phân loại thành xuất khẩu tư bản hoạt động giải trí ( góp vốn đầu tư trực tiếp ) và xuất khẩu tư bản cho vay ( góp vốn đầu tư gián tiếp ). Xuất khẩu tư bản trực tiếp là đưa tư bản ra quốc tế để trực tiếp kinh doanh thu doanh thu cao. Xuất khẩu tư bản gián tiếp là cho vay để thu cống phẩm. Xét về chủ sở hữu tư bản, hoàn toàn có thể phân loại thành xuất khẩu tư bản Nhà nước và xuất khẩu tư bản tư nhân .
Việc xuất khẩu tư bản là sự lan rộng ra quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ra quốc tế, là công cụ hầu hết để bành trướng sự thống trị, bóc lột, nô dịch của tư bản kinh tế tài chính trên khoanh vùng phạm vi toàn quốc tế. Tuy nhiên, việc xuất khẩu tư bản, về khách quan cũng có những tác động ảnh hưởng tích cực đến nền kinh tế tài chính của nước nhập khẩu, như thôi thúc quy trình chuyển biến từ cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính thuần nông thành cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính nông – công nghiệp, mặc dầu cơ cấu tổ chức này còn què quặt, chịu ràng buộc vào kinh tế tài chính của chính quốc .
1. Bản chất của xuất khẩu tư bản
Xuất khẩu tư bản là xuất khẩu giá trị ra quốc tế ( góp vốn đầu tư tư bản ra quốc tế ) nhằm mục đích mục tiêu bóc lột giá trị thặng dư và những nguồn lợi khác ở những nước nhập khẩu tư bản. Lênin chứng minh và khẳng định rằng, xuất khẩu tư bản khác về nguyên tắc với xuất khẩu sản phẩm & hàng hóa và là quy trình ăn bám bình phương. Vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, xuất khẩu tư bản trở thành thông dụng vì :
Một là, trong 1 số ít ít nước tăng trưởng đã tích luỹ được một khối lượng lớn tư bản kếch xù và một bộ phận đã trở thành “ tư bản thừa ” do không tìm được nơi góp vốn đầu tư có tỷ suất lợi nhuận cao ở trong nước .
Hai là, năng lực xuất khẩu tư bản Open do nhiều nước lỗi thời về kinh tế tài chính bị hấp dẫn vào sự giao lưu kinh tế tài chính quốc tế, nhưng lại rất thiếu tư bản. Các nước đó giá ruộng đất lại tương đối hạ, tiền lương thấp, nguyên vật liệu rẻ, nên tỷ suất lợi nhuận cao .
Ba là, chủ nghĩa tư bản càng tăng trưởng thì xích míc kinh tế tài chính – xã hội càng nóng bức .
Xuất khẩu tư bản trở thành giải pháp làm giảm mức nóng bức đó .
2. Các hình thức và hậu quả của xuất khẩu tư bản
* Xuất khẩu tư bản sống sót dưới nhiều hình thức, nếu xét phương pháp góp vốn đầu tư thì có góp vốn đầu tư trực tiếp và góp vốn đầu tư gián tiếp :
– Đầu tư trực tiếp là hình thức xuất khẩu tư bản để xây dựng những xí nghiệp mới hoặc mua lại những xí nghiệp đang hoạt động ở nước nhận đầu tư, biến nó thành một chi nhánh của công ty mẹ. Các xí nghiệp mới được hình thành thường tồn tại dưới dạng hỗn hợp song phương, nhưng cũng có những xí nghiệp mà toàn bộ số vốn là của một công ty nước ngoài.
– Đầu tư gián tiếp là hình thức xuất khẩu tư bản dưới dạng cho vay thu lãi. Thông qua các ngân hàng tư nhân hoặc các trung tâm tín dụng quốc tế và quốc gia, tư nhân hoặc các nhà tư bản cho các nước khác vay vốn theo nhiều hạn định khác nhau để đầu tư vào các đề án phát triển kinh tế. Ngày nay, hình thức này còn được thực hiện bằng việc mua trái khoán hay cổ phiếu của các công ty ở nước nhập khẩu tư bản.
* Nếu xét theo chủ sở hữu, có xuất khẩu tư bản nhà nước và xuất khẩu tư bản tư nhân :
– Xuất khẩu tư bản nhà nước là hình thức xuất khẩu tư bản mà nhà nước tư sản lấy tư bản từ ngân quỹ của mình đầu tư vào nước nhập khẩu tư bản, hoặc viện trợ hoàn lại hay không hoàn lại để thực hiện những mục tiêu về kinh tế, chính trị và quân sự.
Về kinh tế tài chính, xuất khẩu tư bản nhà nước thường hướng vào những ngành thuộc kiến trúc để tạo môi trường tự nhiên thuận tiện cho góp vốn đầu tư tư bản tư nhân .
Về chính trị, viện trợ của nhà nước tư sản nhằm mục đích cứu vãn chính sách chính trị thân cận đang bị lung lay hoặc tạo ra mối liên hệ nhờ vào lâu bền hơn .
Về quân sự chiến lược, viện trợ của nhà nước tư sản nhằm mục đích lôi kéo những nước phụ thuộc vào vào những khối quân sự chiến lược hoặc buộc những nước nhận viện trợ phải đưa quân tham chiến chống nước khác, cho nước xuất khẩu lập địa thế căn cứ quân sự chiến lược trên chủ quyền lãnh thổ của mình hoặc đơn thuần để bán vũ khí .
– Xuất khẩu tư bản tư nhân là hình thức xuất khẩu tư bản do tư bản tư nhân thực hiện. Ngày nay, hình thức này chủ yếu do các công ty xuyên quốc gia tiến hành thông qua hoạt động đầu tư kinh doanh. Hình thức xuất khẩu tư bản tư nhân có đặc điểm là thường được đầu tư vào các ngành kinh tế có vòng quay tư bản ngắn và thu được lợi nhuận độc quyền cao. Xuất khẩu tư bản tư nhân là hình thức chủ yếu của xuất khẩu tư bản, có xu hướng tăng nhanh, chiếm tỷ lệ cao trong tổng tư bản xuất khẩu. Nếu những năm 70 của thế kỷ XX, xuất khẩu tư bản tư nhân đạt trên 50% thì đến những năm 80 của thế kỷ này nó đã đạt tỷ lệ 70% trong tổng tư bản xuất khẩu.
Nếu xét về phương pháp hoạt động giải trí, có những Trụ sở của những công ty xuyên vương quốc, hoạt động giải trí kinh tế tài chính tín dụng thanh toán của những ngân hàng nhà nước hay những TT tín dụng thanh toán và chuyển giao công nghệ tiên tiến, trong đó, hoạt động giải trí dưới hình thức chuyển giao công nghệ tiên tiến là giải pháp hầu hết mà những nước xuất khẩu tư bản thường sử dụng để khống chế nền kinh tế tài chính của những nước nhập khẩu tư bản. Xuất khẩu tư bản về thực ra là hình thức lan rộng ra quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa trên khoanh vùng phạm vi quốc tế, là sự bành trường thế lực của tư bản kinh tế tài chính nhằm mục đích bóc lột nhân dân lao động quốc tế, làm cho những nước nhập khẩu tư bản bị bóc lột giá trị thặng dư, cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính què quặt, phụ thuộc vào nền kinh tế tài chính nước tư bản chủ nghĩa. Từ đó làm cho xích míc kinh tế tài chính – xã hội ngày càng tăng .
3. Những bộc lộ mới của xuất khẩu tư bản trong tiến trình tăng trưởng lúc bấy giờ của chủ nghĩa tư bản
Ngày nay, trong điều kiện kèm theo lịch sử vẻ vang mới, xuất khẩu tư bản đã có sự đổi khác lớn .
Thứ nhất là hướng xuất khẩu tư bản đã có sự đổi khác cơ bản. Trước kia, luồng tư bản xuất khẩu đa phần từ những nước tư bản tăng trưởng sang những nước kém tăng trưởng ( chiếm tỷ trọng trên 70 % ). Nhưng những thập kỷ gần đây đại bộ phận dòng góp vốn đầu tư lại chảy qua lại giữa những nước tư bản tăng trưởng với nhau. Tỷ trọng xuất khẩu tư bản giữa ba TT tư bản chủ nghĩa tăng nhanh, đặc biệt quan trọng dòng góp vốn đầu tư chảy mạnh theo hướng từ Nhật Bản vào Mỹ và Tây Âu, cũng như từ Tây Âu chảy sang Mỹ làm cho luồng xuất khẩu tư bản vào những nước đang tăng trưởng giảm mạnh, thậm chí còn chỉ còn 16,8 % ( 1996 ) và lúc bấy giờ khoảng chừng 30 %. Trước tình hình đó, nhiều nhà lý luận tư sản cho rằng, xuất khẩu tư bản không còn là thủ đoạn và phương tiện đi lại mà những nước giàu dùng để bóc lột những nước nghèo. Theo họ, xuất khẩu tư bản đã trút bỏ thực chất cũ của nó và trở thành hình thức hợp tác cùng có lợi trong mối quan hệ quốc tế. Sự hợp tác này diễn ra hầu hết giữa những nước tư bản tăng trưởng với nhau. Đó là ý niệm trọn vẹn sai lầm đáng tiếc .
Như đã biết, cuộc cách mạng khoa học công nghệ tiên tiến đã tạo ra những biến hóa nhảy vọt trong sự tăng trưởng của lực lượng sản xuất. Vào những năm 80 của thế kỷ XX, nhiều ngành công nghiệp mới sinh ra và tăng trưởng thành những ngành mũi nhọn như : ngành công nghệ sinh học, ngành chế tạo vật liệu mới, ngành bán dẫn và vi điện tử, ngành thiên hà và đại dương … Những ngành này có thiết bị và quá trình công nghệ tiên tiến văn minh, tiêu tốn ít nguyên, nhiên vật tư. Trong nền kinh tế tài chính giữa những nước tư bản tăng trưởng đã diễn ra sự đổi khác cơ cấu tổ chức những ngành sản xuất mũi nhọn có hàm lượng khoa học kỹ thuật cao. Sự Open những ngành nghề mới đã tạo ra nhu yếu góp vốn đầu tư mê hoặc vì trong thời hạn đầu nó tạo ra doanh thu siêu ngạch rất cao. Việc tiếp đón kỹ thuật mới chỉ diễn ra ở những nước tư bản tăng trưởng vì những nước đang tăng trưởng có hạ tầng kinh tế tài chính xã hội lỗi thời, không tương thích, tình chính trị kém không thay đổi, nhu cầu mua sắm kém, tỷ suất lợi nhuận của tư bản góp vốn đầu tư không còn cao như trước ( còn với nước đang tăng trưởng nhưng đã trở thành Nics thì tỷ trọng của luồng tư bản xuất khẩu vẫn lớn : chiếm 80 % tổng tư bản xuất khẩu của những nước đang tăng trưởng ). Mặt khác thời hạn này, khuynh hướng link những nền kinh tế tài chính ở những TT tư bản chủ nghĩa tăng trưởng rất mạnh. Hệ quả của hoạt động giải trí này khi nào cũng hình thành những khối kinh tế tài chính với những luật đạo bảo lãnh rất khắc nghiệt. Để nhanh gọn sở hữu thị trường, những công ty xuyên vương quốc đã biến những doanh nghiệp Trụ sở của mình thành một bộ phận cấu thành của khối kinh tế tài chính mới nhằm mục đích tránh đòn thuế quan nặng của những luật đạo bảo lãnh. Nhật và Tây Âu đã tích cực góp vốn đầu tư vào thị trường Mỹ bằng cách đó .
Sự biến động về địa phận và tỷ trọng góp vốn đầu tư của những nước tư bản tăng trưởng không làm cho thực chất của xuất khẩu tư bản đổi khác, mà chỉ làm cho hình thức và khuynh hướng của xuất khẩu tư bản thêm đa dạng chủng loại và phức tạp hơn. Sự Open những ngành mới có hàm lượng khoa học – công nghệ cao ở những nước tư bản tăng trưởng khi nào cũng dẫn đến cấu trúc hữu cơ của tư bản tăng cao và điều đó tất yếu dẫn đến tỷ suất lợi nhuận có xu thế giảm xuống. Hiện tượng thừa tư bản tương đối, hệ quả của sự tăng trưởng đó là không hề tránh khỏi. Bên cạnh đó, sự tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ của những thiết bị quá trình công nghệ tiên tiến mới đã dẫn đến sự vô hiệu những thiết bị và công nghệ tiên tiến lỗi thời ra khỏi quy trình sản xuất trực tiếp ( do bị hao mòn hữu hình và vô hình dung ). Đối với nền kinh tế tài chính quốc tế đang tăng trưởng, những tư liệu sản xuất này rất có ích và vẫn là kỹ thuật mới mẻ và lạ mắt. Nhằm mục tiêu thu doanh thu độc quyền cao, những tập đoàn lớn tư bản độc quyền đưa những thiết bị đó sang những nước đang tăng trưởng dưới hình thức chuyển giao công nghệ tiên tiến. Rõ ràng, khi chủ nghĩa đế quốc còn sống sót thì xuất khẩu tư bản từ những nước tư bản tăng trưởng sang những nước đang tăng trưởng là điều không tránh khỏi. Xét trong một quy trình tiến độ tăng trưởng nhất định, hoàn toàn có thể diễn ra sự đổi khác tỷ trọng tư bản góp vốn đầu tư vào khu vực nào đó của quốc tế, nhưng nghiên cứu và phân tích một thời kỳ dài hơn của quy mô quốc tế cho thấy : xuất khẩu tư bản vẫn là vũ khí hầu hết mà tư bản độc quyền sử dụng để bành trướng ra quốc tế. Tình trạng nợ nần của những nước đang tăng trưởng ở châu Á, Phi, Mỹ Latinh là thực tiễn chứng tỏ cho Tóm lại trên .
Thứ hai là chủ thể xuất khẩu tư bản có sự biến hóa lớn, trong đó vai trò những công ty xuyên vương quốc trong xuất khẩu tư bản ngày càng to lớn, đặc biệt quan trọng là trong FDI. Mặt khác, đã Open nhiều chủ thể xuất khẩu tư bản từ những nước đang tăng trưởng mà điển hình nổi bật là những Nics châu Á .
Thứ ba là hình thức xuất khẩu tư bản rất phong phú, sự đan quyện giữa xuất khẩu tư bản và xuất khẩu sản phẩm & hàng hóa tăng lên. Chẳng hạn, trong góp vốn đầu tư trực tiếp Open những hình thức mới như BOT, BT … sự tích hợp giữa xuất khẩu tư bản với những hợp đồng kinh doanh sản phẩm & hàng hóa, dịch vụ, chất xám không ngừng tăng lên .
Thứ tư là sự áp đặt mang tính thực dân trong xuất khẩu tư bản đã được gỡ bỏ dần và nguyên tắc cùng có lợi được đề cao.
Ngày nay, xuất khẩu tư bản luôn bộc lộ tác dụng hai mặt. Một mặt, nó làm cho những quan hệ tư bản chủ nghĩa được tăng trưởng và lan rộng ra ra trên địa phận quốc tế, góp thêm phần thôi thúc nhanh gọn quy trình phân công lao động và quốc tế hoá đời sống kinh tế tài chính của nhiều nước ; là một trong những tác nhân cực kỳ quan trọng tác động ảnh hưởng từ bên ngoài vào làm cho quy trình công nghiệp hoá và tái công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở những nước nhập khẩu tư bản tăng trưởng nhanh gọn. Song mặt khác, xuất khẩu tư bản vẫn để lại cho những vương quốc nhập khẩu tư bản, nhất là với những nước đang tăng trưởng những hậu quả nặng nề như : nền kinh tế tài chính tăng trưởng mất cân đối và chịu ràng buộc, nợ nần chồng chất do bị bóc lột quá nặng nề. Song điều này tuỳ thuộc một phần rất lớn vào vai trò quản trị của nhà nước ở những nước nhập khẩu tư bản. Lợi dụng mặt tích cực của xuất khẩu tư bản, nhiều nước đã lan rộng ra việc đảm nhiệm góp vốn đầu tư để tăng cường quy trình công nghiệp hoá ở nứơc mình. Vấn đề đặt ra là phải biết vận dụng mềm dẻo, linh động, nguyên tắc cùng có lợi, lựa chọn giải pháp thiết thực, để khai thác nguồn lực quốc tế có hiệu suất cao .
