Có một việc làm rất là cơ bản mà tổng thể tất cả chúng ta – những người chơi nhạc cụ bộ dây – buộc phải làm trước khi chơi đàn, đó là lên dây đàn. Tuy nhiên trên thực tiễn, chỉ có một số ít ít nhạc sỹ tự rèn luyện được cho mình năng lực “ cảm âm tuyệt đối ” ( nghe và bắt đúng mực cao độ của một note bất kể ). Còn lại, tất cả chúng ta đều sử dụng một công cụ tương hỗ mà tất cả chúng ta thường gọi là tuner ( máy chỉnh dây ) .
Có rất nhiều loại tuner được bày bán trên thị trường với những ưu và điểm yếu kém khác nhau. Bài viết này sẽ phân phối cho bạn những kỹ năng và kiến thức nhằm mục đích giúp bạn lựa chọn được một chiếc tuner hài hòa và hợp lý nhất để ship hàng và bảo vệ cho quy trình chơi đàn được tốt hơn .
Tuner là gì?
Tuner, hoặc tunning là thuật ngữ mà bạn thường hay gặp ở trên đàn organ hoặc guitar. Tuner ( trong nghành âm nhạc ) thường được hiểu như là bộ chỉnh tần số âm thanh hoặc đo tần số âm thanh .
Đối với đàn guitar, tuner ( thường có trên mỗi bộ EQ ) là một dụng cụ để đo tần số âm thanh, máy đo có màn hình hiển thị led sẽ hiện thị cho tất cả chúng ta biết máy đang cảm nhận âm thanh ( đến từ dây đàn ) với tần số giao động là bao nhiêu hertz, hoặc dựa vào sự quy ước bắt đầu giữa nốt nhạc và tần số âm thanh, màn hình hiển thị led sẽ hiện thị luôn cho tất cả chúng ta biết máy đang đo được nốt nhạc nào .
Đối với đàn organ, tuner có trong phần setup của đàn, phần setup này được cho phép tất cả chúng ta kiểm soát và điều chỉnh tần số của những nốt nhạc giảm hoặc tăng cao độ đồng nhất và với đơn vị chức năng khoảng cách nhỏ hơn nửa cung, về cơ bản thì cũng là kiểm soát và điều chỉnh tần số âm thanh của những nốt nhạc .
Mối quan hệ giữa nốt nhạc và tần số:
Mỗi một nốt nhạc là một âm thanh vang lên mang theo những giá trị như cường độ, trường độ và cao độ. Cao độ của âm thanh được quyết định hành động bởi tần số xê dịch của sóng âm, tần số càng cao thì âm thanh càng bổng và ngược lại .
Theo quy ước của quốc tế lúc bấy giờ, nốt La có tần số là 440 hertz, hai nốt cách nhau 1 quãng tám sẽ có tần số gấp đôi. Ví dụ nốt la có tần số 440 hz thì nốt la ở quãng trên sẽ có tần số là 880 hz, hay nốt la ở thấp hơn thì có tần số là 220 hz. Mỗi một quãng tám, người ta chia ra thành 12 nốt theo gam chromatic, gồm Đô, đô thăng, rê, rê thăng, mi, pha, son giáng, son, lang giáng, la, si giáng, si. Hoặc cũng hoàn toàn có thể nói là chia ra thành 12 nửa cung .
Nếu quy ước nốt la là 440hz thì các nốt tiếp theo sẽ phải mang giá trị tần tăng lên theo tỷ lệ hoặc giảm xuống theo tỷ lệ
Trong đó :
là tần số nốt nhạc mới cần tính.
là tần số nốt nhạc đã biết trước đó.
là khoảng cách tính từ nốt nhạc f đến nốt f’ tính theo đơn vị nửa cung.
có ý nghĩa như là khoảng cách n tính theo đơn vị nửa cung tỷ lệ với 1 quãng tám được chia ra 12 nửa cung
Ví dụ, nốt si giáng cách nốt là 1 nửa cung. Mà nốt la được quy ước là 440hz thì nốt si giáng có tần số là hertz, tương tự nốt si có tần số xấp xỉ là 494 hertz nốt đô có tần số là 523,3 hertz.
Những chiếc đàn organ điện tử được sản xuất và phân phối trên toàn quốc tế đều phát ra những nốt nhạc được thiết lập mặc định sẵn tần số theo đúng như quy ước của quốc tế. Tức là nốt la trên đàn organ phát ra tần số đúng 440 hertz, nốt si phát ra âm thanh tần số 494 hertz ( như đo lường và thống kê ở trên )
Trong phần thiết lập của đàn organ, bộ tuning sẽ giúp tất cả chúng ta kiểm soát và điều chỉnh lại tần số đã được quy ước, ví dụ bạn giảm nốt la xuống chỉ còn 420H z ví dụ điển hình thì nốt si sẽ mang tần số là 450,3 hz và tương tự như những nốt nhạc khác cũng vậy, mỗi nốt sẽ bị hạ xuống theo một tỷ suất tựa như
Toàn bộ những máy tuner dành cho guitar được sản xuất lúc bấy giờ cũng vậy, được thiết lập mặc định với tần số theo quy ước quốc tế về nốt nhạc. Ví dụ khi bạn lên dây cho đàn guitar, bạn gảy nốt mi, nếu dây của bạn đang rung ở tần số gần bằng 659,3 hz, ví dụ điển hình như mới chỉ đạt tần số 650 hz thôi ( 659,3 hz là tần số chuẩn của nốt mi ) thì máy vẫn sẽ hiện lên chữ E ( kí hiệu nốt mi ) cho bạn, nhưng máy tuner sẽ báo cho bạn biết cao độ âm thanh của dây đang thấp hơn hoặc cao hơn nốt mi theo quy ước chuẩn bao nhiêu, từ đó bạn sẽ kiểm soát và điều chỉnh lại sao cho khớp với nốt mi, tức bằng 659,3 hz thì màn hình hiển thị led hiện thị sẽ chuyển sang màu xanh ( hoặc tín hiệu cho biết dây đàn của bạn đã lên đúng âm thanh chuẩn quốc tế ) .
Vì quy ước này là quy ước chuẩn quốc tế, nên hầu hết mọi thứ tương quan tới âm nhạc được điện tử hoá, số hoá cũng đều theo quy chuẩn này, kể cả những ứng dụng sản xuất âm nhạc, hoà âm phối khí, piano ảo, … vv do đó, âm nhạc trên internet, hầu hết mọi website đều như vậy, , đều có nốt la = 440 hz. Giả sử như tất cả chúng ta kiểm soát và điều chỉnh đàn organ của tất cả chúng ta sao cho nốt la thấp hơn 440 hz một chút ít ( không đủ thấp hơn nửa cung ) thì cây đàn của tất cả chúng ta sẽ trở nên khác biệt với mọi nhạc cụ khác trên quốc tế, tất cả chúng ta chơi một mình thì nghe vẫn ổn, nhưng đem chơi hoà tấu cùng những nhạc cụ khác sẽ thấy có gì đó không ổn, những nốt nhạc phát ra từ đàn của tất cả chúng ta sẽ chênh phô nghe rất tồi tệ, đây không phải là sai tone, lệch tone mà đây là chênh và phô. Một người nghệ sĩ guitar khi chơi một mình hoàn toàn có thể không cần tuner nếu người đó biết cách lên dây sao cho tỷ suất giữa những dây đàn đúng theo những nốt, nhưng khi anh ấy hoà tấu với một band nhạc thì buộc anh ấy hoặc là phải chỉnh lại dây sao cho cao độ đúng với đàn của một anh chơi organ khác, hoặc phải sử dụng tuner để chỉnh. Nếu đàn bị thấp hơn hoặc cao hẳn nửa cung, một cung, hoặc hai cung, … x cung, thì vẫn hoàn toàn có thể giải quyết và xử lý bằng cách chơi dịch giọng, dịch gam. Còn nếu chỉ lệch tần số, khiến một nhạc cụ đi theo một quy ước tần số khác với những nhạc cụ còn lại thì buổi hoà nhạc sẽ trở thành một thảm hoạ không hề giải quyết và xử lý .
Ví dụ như đàn organ chơi bản nhạc gam đô trưởng, cây guitar có các dây bị cao hơn các nốt trên organ tới hẳn nửa cung, khi đó chỉ cần anh organ chơi lên đô thăng để anh guitar chơi đô trưởng, hoặc để anh organ chơi đô trưởng và anh guitar chơi xi giáng trưởng thì sẽ không có vấn đề gì cả.
Còn nếu cây organ đúng, cây guitar có những dây cao hơn organ chỉ một chút ít thôi, không cao hơn tới nửa cung, cũng không thấp hẳn cho bằng organ thì khi đó hai anh sẽ bị lệch nhau. Chẳng hạn dây la của guitar rung với tần số 450 hz đi, trong khi muốn cao hơn hẳn nửa cung thì yên cầu dây la của guitar phải tăng lên tới 466,2 hz Vậy dây la của guitar lệch nốt la của organ, nếu organ chơi lên nửa cung thì gam của organ sẽ cao hơn guitar một chút ít, nếu organ chơi xuống nửa cung thì organ lại thấp hơn guitar một chút ít, không có cách nao để hai anh bằng nhau .
Khi đó, hoặc là anh organ sẽ phải mở tuning trong phần cài đặt để tăng tần số bộ âm thanh của mình sao cho vừa với guitar, hoặc guitar đem máy tuner ra để chỉnh lại sao cho vừa với quy ước quốc tế thì hai anh mới chơi với nhau được .
Tóm lại, tuner là một bộ đo và kiểm soát và điều chỉnh tần số âm thanh theo đúng với quy ước của quốc tế, nếu bạn là một người chơi hoà tấu nhạc cụ mộc cùng với nhiều nghệ sĩ khác thì ắt hẳn sẽ không hề thiếu tuner. Do đó khi chọn đàn guitar, hoặc là chọn cho mình một cây đàn có bộ EQ kèm theo tính năng tuner, hoặc là mua kèm một máy lên dây đàn bạn nhé !
