Dù thành công xuất sắc hay thất bại, những trào lưu ly khai đòi độc lập luôn gặp nhiều khó khăn vất vả và thường để lại nhiều hệ quả .
 |
| Hai phe ủng hộ và phản đối Catalonia độc lập chạm trán nhau trong một cuộc biểu tình ngày 9/10. Ảnh : AFP . |
Thủ hiến Carles Puigdemont cùng những chỉ huy vùng Catalonia ngày 10/10 ký bản công bố độc lập, tách khỏi Tây Ban Nha nhưng hoãn thi hành để đối thoại với Madrid. Động thái trên được thực thi sau khi hiệu quả cuộc trưng cầu dân ý hôm 1/10 cho thấy 90 % trong 2,26 triệu người bỏ phiếu ủng hộ việc tách Catalonia khỏi Tây Ban Nha, theo công bố từ chính quyền sở tại vùng tự trị này .
Tuy nhiên, tòa án hiến pháp Tây Ban Nha coi cuộc trưng cầu dân ý ở Catalonia là bất hợp pháp, ra tối hậu thư cho lãnh đạo khu vực 5 ngày để trả lời về việc họ có tuyên bố độc lập hay không, đồng thời cảnh báo về những hậu quả khó lường của quyết định ly khai.
Giới chuyên viên nhận định và đánh giá để hoàn toàn có thể trở thành vương quốc độc lập, Catalonia vẫn còn cả một quãng đường dài phải đi và nó chắc như đinh sẽ vô cùng lồi lõm, theo Guardian. Trong quá khứ, nhiều trào lưu ly khai đòi độc lập đã dẫn tới thành công xuất sắc, tuy nhiên cũng có không ít nỗ lực rơi vào ngõ cụt. Trong hầu hết những trường hợp, quy trình chia tách thường đi kèm với đấm đá bạo lực và đều để lại những hệ quả nhất định .CrimeaNgày 16/3/2014, Crimea công bố tách khỏi Ukraine sau cuộc trưng cầu dân ý với hiệu quả 96 % người dân trên bán đảo ủng hộ sáp nhập vào Nga. Cuộc trưng cầu gây tranh cãi được Moscow công nhận, Tổng thống Nga Vladimir Putin chứng minh và khẳng định Crimea ” đã và sẽ mãi mãi là một phần của Nga ” trong lễ ký kết hiệp ước sáp nhập .Ngay sau ngày sáp nhập, Moscow đã tăng cường góp vốn đầu tư vào Crimea nhằm mục đích cải tổ hạ tầng và tăng thu nhập cho người dân trên bán đảo. Trong quý đầu năm 2017, kinh tế tài chính Crimea đã được Nga góp vốn đầu tư hơn 23 tỷ rúp ( gần 400 triệu USD ), tăng gấp 5 lần so với cùng kỳ năm năm nay .Hành loạt mối quan hệ hợp tác quốc tế mới hình thành. Cựu thủ tướng Nhật Bản Yukio Hatoyama hồi tháng 3/2015 sang thăm Crimea và khẳng định chắc chắn bán đảo này trọn vẹn hoàn toàn có thể hồi sinh tiềm năng công nghiệp dựa vào sự trợ giúp từ Tokyo .Trung Quốc mới gần đây cũng biểu lộ muốn tương hỗ Crimea kết nối hơn với Nga khi thực thi dự án Bất Động Sản đường hầm dưới biển. Bắc Kinh coi đây như một điểm trung chuyển trong khuôn khổ siêu dự án Bất Động Sản ” Vành đai và Con đường ” .Tuy nhiên, hành động trên bị Mỹ và phương Tây phản đối nóng bức. Cũng vì việc sáp nhập này, Nga phải liên tục hứng chịu hàng loạt giải pháp trừng phạt từ phương Tây, khiến kinh tế tài chính nước này gặp phải nhiều thử thách .
Serbia và Montenegro
Ở Đông Nam châu Âu, quy trình Liên minh Nhà nước Serbia và Montenegro phân tách thành Cộng hòa Serbia và Cộng hòa Montenegro hồi năm 2006 cũng được nhìn nhận là một trào lưu ly khai thành công xuất sắc .Thực tế, Montenegro là bên chấm hết mối quan hệ bằng cuộc trưng cầu dân ý ngày 21/5/2006, trong đó hơn 55 % người dân muốn tách khỏi Serbia. Ngày 3/6, Montenegro công bố độc lập. Vài ngày sau, Serbia tiếp bước .Từ khi độc lập, Montenegro đã nộp đơn trở thành thành viên Liên minh châu Âu ( EU ), gia nhập Tổ chức Kinh tế Thế giới ( WTO ), hồi sinh chế độ quân chủ. Nhìn chung, kinh tế tài chính Montenegro sau độc lập được nhìn nhận là có nhiều khởi sắc .
Timor Leste
Tại Khu vực Đông Nam Á, Timor Leste là một nổi bật cho thành công xuất sắc của trào lưu ly khai đòi độc lập khi họ đã phải trải qua một cuộc đấu tranh lâu dài hơn .
 |
| Người đàn ông Timor Leste bên quốc kỳ của nước này. Ảnh : Reuters . |
Timor Leste là thuộc địa của Bồ Đào Nha từ thế kỷ 16. Năm 1749, Timor tách ra thành hai phần sau cuộc cuộc chiến tranh giữa Bồ Đào Nha và Hà Lan. Bồ Đào Nha nhận khu vực phía đông hòn hòn đảo .Năm 1974, cuộc cách mạng chống phát xít ở Bồ Đào Nha thắng lợi đã mang lại cho Timor Leste cam kết giải phóng thuộc địa từ phía chính quyền sở tại TW. Tuy nhiên, tháng 12/1975, chưa đầy một năm sau khi Timor Leste đơn phương công bố độc lập, Indonesia đã xâm lăng vùng chủ quyền lãnh thổ này. Dù vậy, Liên Hiệp Quốc chưa khi nào công nhận việc Indonesia sáp nhập Timor Leste .Năm 1998, Tổng thống Indonesia Hajji Suharto từ chức. Người tiếp sau Bacharuddin Jusuf Habibie thông tin Jakarta hoàn toàn có thể cho vùng chủ quyền lãnh thổ hưởng quy định đặc biệt quan trọng. Tháng 1/1999, Indonesia ra công bố sẽ để Timor Leste được độc lập nếu người dân ở đây không muốn chính sách tự trị .Ngày 30/8/1999 đánh một dấu mốc quan trọng trong lịch sử dân tộc Timor Leste : 98,6 % cử tri tham gia cuộc trưng cầu dân ý về độc lập do Liên Hiệp Quốc tổ chức triển khai. nhà nước Indonesia coi đây là biểu lộ của ” tự do và bình đẳng “. Kết quả cuộc trưng cầu dân ý cho thấy 78,5 % người tham gia bỏ phiếu lựa chọn độc lập, chỉ 21,5 % cử tri gật đầu quyền tự trị đặc biệt quan trọng dưới sự chỉ huy của Indonesia .Nhưng chỉ vài giờ kể từ thời gian hiệu quả được công bố ngày 4/9/1999, Timor Leste đã bị nhấn chìm trong đấm đá bạo lực do những lực lượng dân quân ủng hộ Indonesia, những người thất bại trong cuộc trưng cầu dân ý, gây ra. Xung đột và giao tranh đã khiến tối thiểu 1.000 người thiệt mạng. Song với sự trợ giúp từ hội đồng quốc tế, trật tự dần lập lại sau nhiều tháng. Ngày 20/5/2002, Timor Leste chính thức trở thành một vương quốc độc lập .Sau 15 năm, vương quốc non trẻ Timor Leste giờ đây đang tập trung chuyên sâu cho nỗ lực tái thiết quốc gia và tăng trưởng nền kinh tế tài chính. Ngân hàng Thế giới nhìn nhận ” sự tăng trưởng kinh tế tài chính và xã hội ở Timor Leste là đáng kinh ngạc ” .
Singapore
Nước Singapore là một ví dụ nổi bật khác cho thấy thành công xuất sắc của trào lưu ly khai, không riêng gì trong nỗ lực giành độc lập mà còn về cả con đường tăng trưởng. Năm 1959, ông Lý Quang Diệu trở thành thủ tướng tiên phong của Nước Singapore sau khi đảng Hành động vì Nhân dân do ông sáng lập thắng cử. Đây là cuộc bầu cử tiên phong ở Nước Singapore dưới chính quyền sở tại tự trị. Singapore lúc bấy giờ vẫn là thuộc địa của Anh .Để tìm cách thoát trọn vẹn khỏi Anh, ông Lý Quang Diệu đã khởi xướng và dẫn dắt một chiến dịch hoạt động hợp nhất Nước Singapore với Malay cùng một số ít khu vực khác để hình thành vương quốc mới là Malaysia .
Ngày 16/9/1964, Malaysia được thành lập. Tuy nhiên, việc Singapore ở trong liên bang Malaysia không bền vững. Lãnh đạo Malaysia khi đó lo ngại cộng đồng người Hoa đông đảo ở Singapore có thể gây ra những bất ổn về sắc tộc và e sợ rằng đảng Hành động vì Nhân dân có thể đe dọa đến địa vị chính trị của họ.
Thực tế, từ giữa năm 1964, ở Malaysia đã khởi đầu xảy ra những cuộc bạo loạn sắc tộc. Tình trạng này dẫn đến việc ông Lý Quang Diệu và thủ tướng Malaysia Tunku Abdul Rahman phải ký một thỏa thuận hợp tác tách Nước Singapore khỏi Liên bang Malaysia vào tháng 8/1965. Singapore chính thức trở thành vương quốc độc lập .Từ một nước thuộc quốc tế thứ ba, Nước Singapore đã vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế tài chính tăng trưởng nhất quốc tế, ca tụng ” con rồng châu Á “. Quốc đảo này cũng ghi dấu ấn là một ốc đảo xanh và sạch tuyệt đối .Chỉ với diện tích quy hoạnh 715 km2, tuy nhiên Nước Singapore thuộc nhóm có GDP trung bình đầu người cao nhất quốc tế. Năm 1965, thu nhập trung bình của người dân ở mức 500 USD, đến năm 1991 số lượng này lên 14.500 USD và ngày này đạt mức 55.000 USD .ScotlandNăm năm trước, được chính phủ nước nhà Anh phê chuẩn, Scotland tổ chức triển khai một cuộc trưng cầu dân ý về độc lập. Tuy nhiên, những người chủ trương ly khai đã thất bại khi có đến 55 % cử tri Scotland chọn liên tục ở lại với nước Anh. Song đảng Dân tộc Scotland ( SNP ), chính đảng muốn Scotland độc lập, vẫn chưa từ bỏ kỳ vọng, theo CNBC .Bà Nicola Sturgeon, chỉ huy đảng SNP, mới gần đây liên tục lôi kéo trưng cầu dân ý lần hai. Tuy nhiên, đảng của bà đã mất 1 số ít ghế QH trong cuộc tổng tuyển cử hồi đầu năm. Thực tế trên cho thấy người dân Scotland có lẽ rằng không còn mặn mà với sáng tạo độc đáo tách khỏi Anh .
Nam Sudan
Đây là một trong những vương quốc non trẻ nhất quốc tế khi mới công bố độc lập khỏi Sudan hồi tháng 9/2011, sau một cuộc nội chiến sắc tộc đẫm máu lê dài nhiều thập kỷ. Trong cuộc trưng cầu dân ý về độc lập, gần 99 % người dân Nam Sudan đã chấp thuận đồng ý với giải pháp tách khỏi Sudan và họ cũng nhanh gọn được hội đồng quốc tế công nhận .Tuy nhiên, kể từ khi độc lập, Nam Sudan phải đối lập với hàng loạt yếu tố. Chiến tranh đã hủy hoại gần như hàng loạt nền nông nghiệp Nam Sudan, đẩy lạm phát kinh tế tăng cao, lên đến 800 % / năm. Người dân không còn đủ năng lực chi trả cho đời sống, nạn đói hoành hành .Cuộc nội chiến tại Nam Sudan bùng phát khi Tổng thống Salva Kirr sa thải cấp phó của mình hồi năm 2013, chỉ hai năm sau thời gian Nam Sudan giành độc lập từ Sudan .Đói nghèo, xung đột, lạm phát kinh tế ở Nam Sudan tạo ra cuộc khủng hoảng cục bộ tị nạn lớn nhất châu Phi kể từ nạn diệt chủng tại Rwanda năm 1994. Theo Cao ủy Liên Hiệp Quốc về Người tị nạn, tại Nam Sudan, 75 % trẻ nhỏ không được đến trường. Hơn một triệu trẻ nhỏ đã trốn khỏi quốc gia, trong khi một triệu em khác đang phải chạy loạn trong trong nước vương quốc này .Phần lớn người dân Nam Sudan tị nạn tại những nước láng giềng như Uganda, Kenya, Sudan hay Ethiopia. Họ đều là những vương quốc nghèo khó, đang phải vật lộn để bảo vệ đời sống .
Kosovo
Ở Đông Âu, Kosovo ngày 17/2/2008 công bố độc lập khỏi Serbia. Kosovo được Liên Hiệp Quốc quản trị từ năm 1999, khi NATO dội bom xuống Serbia, buộc tổng thống Serbia lúc bấy giờ, ông Slobodan Milosevic, phải rút quân khỏi khu vực này và thay vào đó là lực lượng gìn giữ độc lập Liên Hiệp Quốc .Việc Kosovo công bố độc lập bị Nga và Serbia phản đối. Nga quan ngại đây sẽ là khởi đầu cho những phòng trào đòi ly khai khác. Serbia trong khi đó chăm sóc tới đời sống của hội đồng người Serb ở đây .Kosovo sau độc lập cũng phải đối lập hàng loạt yếu tố. Căng thẳng sắc tộc và tỷ suất tội phạm có tổ chức triển khai vẫn ở mức cao. Kinh tế chưa tăng trưởng. Tỷ lệ thất nghiệp năm 2013 lên tới 45 % .
Chechnya
Phong trào ly khai đòi tách khỏi Nga đến nay vẫn diễn ra âm ỉ ở Bắc Kavkaz. Năm 1991, việc Cộng hòa Chechnya công bố độc lập đã dẫn tới hai cuộc cuộc chiến tranh giữa Chechnya và Nga năm 1994 – 1996 và 1999 – 2000. Xung đột khiến thành phố Grozny, thủ phủ Chechnya, bị hủy hoại .Lực lượng ly khai Chechnya là chủ mưu gây ra hàng loạt vụ khủng bố tại Nga, điển hình như cuộc tiến công nhằm mục đích vào một nhà hát ở Moscow năm 2002 khiến 130 người thiệt mạng, hay vụ đánh bom ga tàu điện ngầm ở TP. hà Nội Nga năm 2004, cướp đi sinh mạng 39 người. Cũng vào năm 2004, những tay súng Chechnya bắt giữ hàng trăm học viên làm con tin tại một ngôi trường ở Beslan, Bắc Ossetia-Alania. Sau nhiều ngày vây hãm, Nga phải tiến hành cả xe tăng để tiến công. Vụ việc khiến 300 người thiệt mạng .Chưa dừng lại, năm 2009, lực lượng ly khai Chechnya, dưới sự chỉ huy của Caucasus Emirate, một nhóm cực đoan Hồi giáo, đánh bom tự sát đường ray tàu cao tốc nối giữa St. Petersburg và Moscow, khiến 28 người chết. Nhóm này còn nhận nghĩa vụ và trách nhiệm gây ra vụ tiến công trường bay Domodedovo ở Moscow hồi năm 2011, khiến 37 người thiệt mạng .
Người Kurd
Tại Iraq, chính quyền sở tại tự trị người Kurd cuối tháng 9 thông tin phần nhiều người dân vùng này ủng hộ ly khai khỏi chính quyền sở tại TW Baghdad trong cuộc trưng cầu dân ý đòi độc lập. Tuy nhiên, chính quyền sở tại Iraq bác bỏ hiệu quả này, gọi cuộc trưng cầu dân ý là vi hiến .
 |
| Người Kurd tại miền bắc Iraq biểu tình ủng hộ cuộc trưng cầu dân ý về độc lập ngày 25/9. Ảnh : Reuters . |
Giới chuyên gia cũng cho rằng cuộc trưng cầu dân ý chưa thể giúp khu tự trị người Kurd trở thành một nhà nước độc lập bởi động thái trên đơn giản chỉ mang tính thăm dò. Quan trọng hơn cả, muốn độc lập, họ cần được quốc tế công nhận.
Tân Cương
Tại Trung Quốc, trào lưu ly khai ở khu vực Tân Cương lâu nay vẫn khiến nhà chức trách nước này đau đầu. Tân Cương là nơi sinh sống của người Duy Ngô Nhĩ theo Hồi giáo. Khu tự trị này có vị trí kế hoạch và giáp với nhiều vương quốc Trung Á. nhà nước Trung Quốc cho rằng những cuộc đấm đá bạo lực nhiều năm qua tại đây là do những phiến quân và những thành phần Hồi giáo ly khai, muốn thiết lập một nhà nước độc lập có tên gọi Đông Turkestan, triển khai .
Vũ Hoàng
