edf40wrjww2News : ContentNew
B. Nội dung:
I. Khái niệm ca dao- dân ca:
Ở phần này GV cần đưa ra những câu hỏi : ? Nêu khái niệm ca dao – dân ca em đã được học trong chương trình Ngữ văn 7 ? ( Câu hỏi nhận ra ) Theo SGK Ngữ văn 7 tập 1 trang 35 đã nêu khái niệm về ca dao – dân ca như sau : – Ca dao – dân ca là tên gọi chung của những thể loại trữ tình dân gian tích hợp lời và nhạc, miêu tả đời sống nội tâm của con người. – SGK cũng phân biệt hai khái niệm ca dao và dân ca + Dân ca là những sáng tác dân gian tích hợp lời và nhạc. + Ca dao là lời thơ của dân ca.
II. Đặc điểm của ca dao, dân ca:
1. Về nội dung.
– Ca dao, dân ca là những bài thơ dân gian do nhân dân lao động sáng tác và thuộc thể loại trữ tình đã miêu tả một cách sinh động và thâm thúy đời sống tâm hồn, tình cảm, tư tưởng của người lao động.
2. Về nghệ thuật.
a, Ngôn ngữ trong ca dao : – Ngôn ngữ trong ca dao đậm đà sắc tố địa phương, giản dị và đơn giản, chân thực, hồn nhiên, thân mật với lời ăn lời nói hàng ngày của nhân dân. Ví dụ như bài ca dao : Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, bát ngát bát ngát Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát bát ngát “. Thân em như chẽn lúa đòng đòng Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai ( Trong đó ni = này ; tê = kia : tiếng địa phương miền trung ). – Có nhiều bài ca dao được Viral nhanh gọn trở thành tiếng nói riêng của nhiều địa phương khác nhau nhờ sự đổi khác địa điểm là đa phần. Ví dụ : Đường vô xứ Huế quanh quanh Non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ Ai vô xứ Huế thì vô … b, Thể thơ trong ca dao : Ca dao là phần lời của dân ca, do đó những thể thơ trong ca dao cũng sinh ra từ dân ca. Các thể thơ trong ca dao cũng được dựng trong những loại văn vần dân gian khác ( như tục ngữ, câu đố, vè … ). Có thể chia những thể thơ trong ca dao thành bốn loại chính là : – Các thể vãn – Thể lục bát – Thể tuy nhiên thất và tuy nhiên thất lục bát – Thể hỗn hợp ( hợp thể ) Trong SGK Ngữ văn 7 tập I những bài ca dao được đưa vào hầu hết là thể lục bát ( mỗi câu gồm hai dòng hay hai vế, dòng trên sáu âm tiết, dòng dưới tám âm tiết nên được gọi là ” thượng lục hạ bát ” ). Đây cũng là thể thơ sở trường nhất của ca dao. Thể thơ này được phân thành hai loại là lục bát chính thể ( hay chính thức ) và lục bát biến thể ( hay biến thức ). Ở lục bát chính thể, số âm tiết không biến hóa ( 6 + 8 ), vần gieo ở tiếng thứ sáu ( thanh bằng ), nhịp thơ phổ cập là nhịp chẵn ( 2/2/2 … ), cũng hoàn toàn có thể nhịp biến hóa ( 3/3 và 4/4 ). Ở lục bát biến thể, số tiếng ( âm tiết ) trong mỗi vế hoàn toàn có thể tăng, giảm ( thường dài hơn thông thường ). Ví dụ : Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng, bát ngát bát ngát Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng, bát ngát bát ngát. ( 12 âm tiết ). c, Kết cấu của ca dao * Thể cách của ca dao ” Phú “, ” tỉ “, ” hứng ” là ba thể cách của ca dao ( cảnh phụ diễn ý tình ). – ” Phú ” ở đây có nghĩa là phô bày, diễn đạt một cách trực tiếp, không qua sự so sánh. Ví dụ : Cậu cai nón dấu lông gà, Ngón tay đeo nhẫn gọi là cậu cai. Ba năm được một chuyến sai, Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê. – ” Tỉ ” nghĩa là so sánh ( gồm có cả so sánh trực tiếp – tỉ dụ và so sánh gián tiếp – ẩn dụ ). Ví dụ : Thân em như trái bần trôi, Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu ? – ” Hứng ” là cảm hứng. Người xưa có câu ” Đối cảnh sinh tình “. Những bài ca dao trước nói đến ” cảnh ” ( gồm có cả cảnh vật, vấn đề ) sau mới thể hiện ” tình ” ( tình cảm, ý nghĩa, tâm sự ) đều được coi là làm theo thể ” hứng “. Ví dụ : Ngó lên nuộc lạt mái nhà, Bao nhiêu nuộc lạt nhớ ôngg bà bấy nhiêu. * Phương thức bộc lộ Những bài ca dao trong SGK Ngữ văn 7 đa phần có ba phương pháp bộc lộ là : – Phương thức đối đáp ( đối thoại ), hầu hết là bộ phận lời ca được sáng tác và sử dụng trong hát đối đáp nam nữ, gồm có cả đối thoại hai vế và một vế. Ví dụ : Đối thoại hai vế : – Ở đâu năm cửa nàng ơi Sông nào sáu khúc nước chảy xuôi một dòng ? – Phương thức trần thuật ( hay kể chuyện trữ tình, khác với trần thuật trong những loại tự sự ). Ví dụ : Con cò chết rũ trên cây, Cò con mở lịch xem ngày làm ma. Cà cuống uống rượu la đà, Chim ríu rít bò ra lấy phần. Chào mào thì đánh trống quân, Chim chích cởi trần, vác mõ đi giao. ” – Phương thức miêu tả ( miêu tả theo cảm hứng trữ tình, khác với miêu tả khách quan trong những thể loại tự sự ). Ví dụ : Đường vô xứ Huế quanh quanh, Non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ. Ai vô xứ Huế thì vô … – Ngoài ra còn có cả ba phương pháp hợp lại ( trần thuật tích hợp với đối thọai ; trần thuật tích hợp với miêu tả ; phối hợp cả ba phương pháp ) – Do nhu yếu truyền miệng và nhu yếu ứng tác, nhân dân thường sử dụng những khuôn, dạng có sẵn, tạo nên những đơn vị chức năng tác phẩm hoặc dị bản hao hao như nhau. Ví dụ : ” Thân em như ” … ( ” hạt mưa sa “, ” hạt mưa rào “, ” tấm lụa đào “, ” trái bần trôi ” … ) d, Thời gian và khoảng trống trong ca dao * Thời gian : – Thời gian trong ca dao vừa là thời hạn thực tại khách quan vừa là thời hạn của tưởng tượng, hư cấu mang đặc thù chủ quan của tác giả. – Ca dao có rất nhiều câu mở màn bằng hai tiếng ” chiều chiều ” như : ” Chiều chiều xách giỏ hỏi rau “, ” Chiều chiều ra đứng bờ sông “, ” Chiều chiều lại nhớ chiều chiều “, ” Chiều chiều ra đứng ngõ sau “, … ” Chiều chiều ” có nghĩa là chiều nào cũng vậy, vấn đề diễn ra lặp đi lặp lại. – Ngoài ra thời hạn trong ca dao còn sử dụng hàng loạt những trạng ngữ ( hay cụm từ ) chỉ thời hạn như : ” giờ đây ” ; ” tối qua ” ; ” đêm qua ” … thì ai cũng hiểu là người nói đang ở thời gian hiện tại để nhớ lại và nhắc lại chuyện vừa xảy ra chưa lâu. Nhìn chung thời hạn trong ca dao trữ tình là thời hạn nghệ thuật và thẩm mỹ mang tính tượng trưng, phiếm chỉ ( hay phiếm định ). Vì thế nó tương thích với nhiều người, ở nhiều khu vực và thời gian khác nhau. * Không gian – Khụng gian trong ca dao cũng vừa là khoảng trống thực tại khách quan, vừa là khoảng trống trong trí tưởng tượng mang đặc thù tượng trưng của tác giả. – Khi khoảng trống thuộc về ” đối tượng người dùng phản ánh, miêu tả thì đó là khoảng trống thực tại được tái hiện trong ca dao “. Ví dụ : xứ Huế, xứ Thanh, sông Lục Đầu, sông Thương … và những nơi khác trong ca dao, nhất là ca dao về cảnh sắc và sản vật những địa phương. Ví dụ : Rủ nhau xem cảnh Kiếm Hồ Xem cầu Thê Húc, xem chùa Ngọc Sơn. Cũng giống như thời hạn, khi khoảng trống được nói đến như một yếu tố góp thêm phần tạo nên thực trạng, trường hợp để tác giả thể hiện cảm nghĩ ( trực tiếp hoặc gián tiếp ) thì đó là khoảng trống mang đặc thù tượng trưng do tác giả tưởng tượng, hư cấu hoặc tái tạo theo xúc cảm thẩm mĩ của mình. Ví dụ những hình ảnh về khoảng trống, khu vực mang đặc thù tượng trưng, phiếm chỉ, tiếp tục Open trong ca dao trữ tình ( ” cánh đồng “, ” thác “, ” ghềnh “, ” bờ ao “, ” mái nhà “, ” ngõ sau ” … ). Ngay cả những khu vực có thực khi vào ca dao trữ tình cũng mang đặc thù tượng trưng. d, Thủ pháp thẩm mỹ và nghệ thuật hầu hết Những bài ca dao được đưa vào SGK Ngữ văn 7 có nhiều thủ pháp nghệ thuật và thẩm mỹ khác nhau ( mang nét đặc trưng của ca dao truyền thống cuội nguồn ). Ở đây chỉ đề cập đến những thủ pháp đa phần. – So sánh là thủ pháp nghệ thuật và thẩm mỹ được dùng liên tục, thông dụng nhất, gồm có so sánh trực tiếp ( tỉ dụ ), so sánh gián tiếp ( ẩn dụ ). Tỉ dụ là so sánh trực tiếp, thường có những từ chỉ quan hệ so sánh : như, như thể, như thể … đặt giữa hai vế ( đối tượng người dùng và phương diện so sánh ). Vớ dụ : – Đường vô xứ Huế quanh quanh Non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ. – Thân em như chẽn lúa đòng đòng Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai. – Yêu nhau như thể chân tay Anh em hoà thuận, hai thân vui vầy. – Công cha như núi ngất trời Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông. – Còn ở ẩn dụ ( so sánh ngầm ) thì không những không có quan hệ từ so sánh mà đối tượng người dùng so sánh cũng được ẩn đi, chỉ còn một vế là phương diện so sánh ( ở đây đối tượng người tiêu dùng và phương diện so sánh hoà nhập làm một ). Do vậy mà hình thức ẩn dụ hàm súc hơn tỉ dụ. Ví dụ bài ca dao sau là tập hợp bốn hình ảnh ẩn dụ, mỗi hình ảnh ám chỉ một cảnh ngộ đáng thương của người lao động : Thương thay thân phận con tằm, Kiếm ăn được mấy phải nằm nhả tơ. Thương thay lũ kiến li ti, Kiếm ăn được mấy phải đi tìm mồi. Thương thay hạc lánh đường mây, Chim bay mỏi cánh biết ngày nào thôi. Thương thay con cuốc giữa trời, Dầu kêu ra máu có người nào nghe. Đặc biệt ẩn dụ gắn rất chặt với thẩm mỹ và nghệ thuật nhân hóa, mượn quốc tế loài vật để nói quốc tế loài người. Ví dụ bài ca dao dưới đây mỗi con vật tượng trưng cho một loại người, hạng người trong xã hội xưa : Con cò chết rũ trên cây, Cò con mở lịch xem ngày làm ma. Cà cuống uống rượu la đà, Chim ri ríu rít bò ra lấy phần. Chào mào thì đánh trống quân, Chim chích cởi trần vác mừ mõ đi giao. – Biện pháp nghệ thuật và thẩm mỹ đối xứng ( đối ý, đối từ ) : Ví dụ : Số cô chẳng giàu thì nghèo Ngày ba mươi tết thịt treo trong nhà. – Nghệ thuật trùng điệp ( gồm có cả điệp ý, điệp từ ). Ví dụ : Cái cò lặn lội bờ ao Hỡi cô yếm đào lấy chú tôi chăng ? – Nghệ thuật phóng đại được sử dụng hầu hết ở những bài ca dao dùng để châm biếm : Ví dụ : Cậu cai nón dấu lông gà, Ngón tay đeo nhẫn gọi là cậu cai. Ba năm được một chuyến sai, Áo ngắn đi mượn, quần dài đi thuê. Ngoài ra còn có 1 số ít giải pháp khác nữa.
III. Các chủ đề chính của ca dao – dân ca đã học trong chương trình Ngữ văn 7.
1. Chủ đề tình cảm gia đình.
– Đây là một trong chủ đề chiếm vị trí khá quan trọng trong ca dao, dân ca Nước Ta. – Các nhân vật trữ tình Open trong chùm bài này là người con, người cháu, người vợ, người chồng, những chàng trai, cô gái => Họ trực tiếp cất lên lời ca, bày tỏ tâm lý, tâm tư nguyện vọng, tình cảm của mình về những mối quan hệ trong mái ấm gia đình cũng như so với quê nhà, quốc gia, con người. * Nội dung bộc lộ : – Ca ngợi công lao trời biển của cha mẹ và lòng biết ơn của con cháu với công lao to lớn đó. VD : “ Công cha như núi ngất trời, Nghĩa mẹ như nước ngời ngời biển đông … ” Hay : “ Công cha như núi Thái Sơn, Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra … ” Hoặc : “ Công cha nặng lắm ai ơi, Nghĩa mẹ bằng trời chín tháng nuôi nấng. ” – Ca dao, dân ca là tình cảm thương nhớ, biết ơn của con cháu với tổ tiên, ông bà. VD : “ Con người có cố có ông, Như cây có cội như sông có nguồn. ’ ’ – Đó còn là tình cảm, tình nghĩa bạn bè, chị em trong mái ấm gia đình. VD : “ Anh em như thể chân tay, Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần ” – Đó là tình cảm nỗi nhớ da diết của người con gái lấy chồng xa nhớ về mẹ, về mái ấm gia đình, quê nhà. VD : “ Chiều chiều ra đứng ngõ sau Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều. ”
2. Chủ đề tình yêu quê hương đất nước, con người.
– Nhân vật trữ tình : chàng trai, cô gái, … – Ca dao, dân ca còn là lời ca, niềm tự hào về quê nhà quốc gia đẹp giàu với những địa điểm đơn cử.
3. Chủ đề than thân.
– Nhân vật trữ tình : Người nông dân, người đi ở, người phụ nữ … – Đó là những lời ca, lời than vãn đẫm nước mắt, vút lên từ số phận cay đắng luôn gặp nhiều khó khăn vất vả, trắc trở, bị chà đạp, vùi dập xuống tận đáy của xã hội. – Lời than thân khá phong phú và đa dạng chủng loại : than cho nỗi cay cực vì bần hàn, đói rách, than cho kiếp đời đi ở đợ, làm thuê đớn đau tủi nhục, than cho những thiệt thòi xấu số, oan trái trong cuộc sống. – Đằng sau sự than thân còn có ý nghĩa tố cáo xã hội phong kiến. – Ca dao, dân ca than thân sử dụng nghệ thuật và thẩm mỹ ẩn dụ, mượn hình ảnh con vật quên thuộc, nhỏ bé yếu ớt ( con kiến, con tằm, con rùa, con cò … ) để gợi về thân phận, cuộc sống con người.
4. Chủ đề châm biếm.
– Ca dao, dân ca châm biếm đa phần tập trung chuyên sâu trình diện những hiên tượng, những xích míc ngược đời hoặc phê phán những thói hư tật xấu, những hạng người và những hiện tượng kỳ lạ đáng cười trong xã hội. – Các đối tượng người dùng châm biếm : + Thầy bói, thầy cúng, , thầy phù thuỷ, kẻ có quyền chức ( Cai lệ, quan lại .. ) + Đó là những kẻ lười biếm, nghiện ngập trong quần chúng nhân dân lao động. + Châm biếm, phê phán những hủ tục lỗi thời, xấu xa trong đời sống hằng ngày : tảo hôn, sự mê tín dị đoan … – Mục đích : + Tạo tiếng cười vui tươi sảng khoái, dí dỏm, vui nhộn. + Tiếng cười mỉa mai, đả kích châm biếm.
IV. Phương pháp phân tích, cảm nhận một bài ca dao
1. Phương pháp:
a ) Định hướng – Thể loại : cảm nhận – Định hướng : về nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật b ) Phân ý : Nếu văn bản có nhiều ý thì nên chia theo ý để cảm nhận c ) Lập dàn ý * Mở bài ( mở đoạn ) : dẫn dắt, nêu nguồn gốc, trích dẫn bài ca dao, nêu nội dung khái quát và cảm nhận khái quát của em ( hoàn toàn có thể dùng những cụm từ : thích, ấn tượng, nhớ mãi, cho là rực rỡ, làm cho em thấy rung động .. ) * Thân bài ( thân đoạn ) Phân tích từng ý nếu bài chia làm nhiều ý thì trình diễn theo trình tự sau : – Câu khái quát ý ( câu chủ đề ) trích dẫn câu ca dao thuộc ý đó : chỉ ra những tín hiệu thẩm mỹ và nghệ thuật và công dụng của từng giải pháp nghệ thuật và thẩm mỹ : + Phương thức miêu tả là gì ? + Nghệ thuật tu từ : so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, điệp từ, phép đối …. + Từ loại : động từ, tính từ … + Giọng điệu + Hình ảnh àKhái quát nội dung – Cảm xúc, nhìn nhận về những liên tưởng của em * Kết bài ( kết đoạn ) – Nhấn mạnh lại giá trị, xúc cảm và rút ra bài học kinh nghiệm ( nếu có )
2.Vận dụng luyện tập:
Đề 1: Trình bày cảm nhận của em về bài ca dao:
Công cha như núi ngất trời Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển đông Núi cao biển rộng bát ngát Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi
Gợi ý:
( 1 ) Tìm hiểu đề – Yêu cầu : trình diễn xúc cảm, tình cảm, nhìn nhận – Nội dung : công lao của cha mẹ, đạo làm con – Nghệ thuật : so sánh, đối xứng, hình ảnh giàu ý nghĩa – Phương thức : biểu cảm ( 2 ) Lập dàn ý * Mở bài ( mở đoạn ) : C1 : Ca dao – dân ca là tiếng hát từ trái tim lên miệng, là thơ trữ tình dân gian, tăng trưởng và sống sót để cung ứng những nhu yếu và những hình thức thể hiện tình cảm của nhân dân. Trong những tình cảm cần thể hiện ấy có tình cảm của cha mẹ so với con cái được biểu lộ rất ấn tượng qua bài ca dao trên. C2 : Em đã được đọc nhiều bài ca dao về tình cảm mái ấm gia đình như tình cảm của con cháu với cha mẹ, tình cảm đồng đội, tình cảm của con cháu với ông bà. nhưng để lại cho em ấn tượng thâm thúy nhất chính là công lao trời biển của cha mẹ so với con cái được bộc lộ đơn cử trong bài ca dao trên * Thân bài ( thân đoạn ) – ý 1 : ca tụng công lao to lớn của cha mẹ được biểu lộ đơn cử qua câu ca dao : Công cha như núi ngất trời Nghĩa mẹ như nướcở ngoài biển đông – câu ca dao 1 tác giả dân gian đã so sánh công cha với núi ngất trời, núi cao chót vót, cao đến tận mây xanh, núi cao chọc trời – Câu thứ hai nói về nghĩa mẹ, nghĩa mẹ bát ngát, bát ngát, không thể nào kể xiết. nghĩa mẹ được so sánh với nước ở ngoài biển đông à với nghệ thuật và thẩm mỹ so sánh và hình ảnh đối xứng đã tao nên 2 hình ảnh kì vĩ để ca tụng nghĩa mẹ công cha với tổng thể tình yêu thương sâu nặng. Tiếng thơ khẽ nhắc mỗi tất cả chúng ta hãy ngước lên nhìn núi cao, trời cao, hãy nhìn xa ra ngoài biển Đông, lắng tai nghe tiếng sóng mà suy ngẫm về công cha nghĩa mẹ – ý 2 : Hai câu thơ cuối, giọng thơ cất lên thiết tha ngọt ngào như lời nhắc lại để nhắn nhủ con cháu về công lao to lớn của cha mẹ và khuyên con cháu sống sao cho phải đạo làm con Núi cao biển rộng bát ngát Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi + Câu trên là một hình ảnh ẩn dụ, nhắc lại, nhấn mạnh vấn đề công cha nghĩa mẹ. + Câu ở đầu cuối của bài ca dao, tác giả dân gian đã sử dụng từ cụm Hán việt cù lao chín chữ để nói lên công ơn to lớn khó nhọc nhiều bề của cha mẹ như sinh thành nuôi dưỡng, dạy bảo … cho con nên người + Cụm từ ghi lòng con ơi như lời nhăn nhủ ngọt ngào mà thấm thía thiết tha của bà, của mẹ. Đấy cũng chính là lời khuyên nhủ con cháu phải ghi lòng tạc dạ những công lao khó nhọc khó khăn vất vả ấy. * Kết bài ( kết đoạn ) Với thể thơ lục bát ngọt ngào uyển chuyển như một bài hát ru với những hình ảnh thẩm mỹ và nghệ thuật tu từ rực rỡ tác giả đã biểu lộ một cách thật hay về công lao trời biển của cha mẹ, đồng thời cũng nhắc nhở mọi người phải có lòng biết ơn những bậc sinh thành ra tất cả chúng ta.
Đề 2: trình bày cảm nhận của em về bài ca dao:
Anh em nào phải người xa Cùng chung bác mẹ một nhà cùng thân yêu nhau như thể tay chân Anh em hoà thuận hai thân vui vầy
*Gợi ý:
( 1 ) Tìm hiểu đề – Yêu cầu : trình diễn cảm hứng, tình cảm, nhìn nhận – Nội dung : tình cảm của bạn bè trong một nhà – Nghệ thuật : cách dùng từ, thẩm mỹ và nghệ thuật so sánh – Phương thức : biểu cảm ( 2 ) lập dàn ý * Mở bài ( mở đoạn ) : ( như đề 1 ) Giới thiệu được tình cảm đồng đội trong mái ấm gia đình * Thân bài ( thân đoạn ) – Câu thơ thứ nhất : Tác giả dân gian đã dùng cách nói phủ định Anh em nào phải người xa tức là để chứng minh và khẳng định tình cảm ruột thịt thân thích của đồng đội trong một mái ấm gia đình – đồng đội là phải có từ hai người trở nên. Trong câu ca dao thứ 2 có những từ cùng, chung, một đã giúp ta hiểu bạn bè tuy 2, tuy nhiều nhưng lại là một : cùng 1 nhà, cùng một cha mẹ thì cùng vui sống sướng khổ có nhau Từ đó bài ca dao khuyên : + Anh em phải yêu nhau như thể tay chân. Cách so sánh này thật đơn cử, thân thiện miêu tả thật gắn bó thiêng liêng ruột thịt của tình đồng đội + Anh em hoà thuận để cho cha mẹ sung sướng * Kết bài ( kết đoạn ) – Tình cảm đồng đội trong một mái ấm gia đình là tình cảm thiêng liêng gắn bó, là ruột thịt thân thích thì phải yêu dấu đoàn kết, đùm bọc, giúp sức lẫn nhau, phải luôn làm cho cha mẹ vui vẻ
Đề 3: trình bày cảm nhận của em về bài ca dao:
Đứng bên ni đồng, ngó bên tê đồng bát ngát bát ngát Đứng bên tê đồng, ngó bên ni đồng bát ngat bát ngát Thân em như chẽn lúa đòng đòng Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai
*Gợi ý:
( 1 ) Tìm hiểu đề – Yêu cầu : trình diễn xúc cảm, tình cảm, nhìn nhận – Nội dung : tình cảm của con … … .. – Nghệ thuật : cách dùng từ ngữ : ngó lên, thẩm mỹ và nghệ thuật so sánh bao nhiêu … .. bấy nhiêu – Phương thức : biểu cảm ( 2 ) lập dàn ý * Mở bài ( mở đoạn ) : ( như đề 1 ) * Thân bài ( thân đoạn ) – ý1 : Hai câu đầu khác những câu ca thông thường được lê dài 12 tiếng gợi sự dài rộng, bát ngát bát ngát, bát ngát của cánh đồng + Nghệ thuật : điệp ngữ, hòn đảo ngữ, đối xứng : đứng bên ni đồng – đứng bên tê đồng ; bát ngát bát ngát – bát ngát bát ngát. Các giải pháp nghệ thuật và thẩm mỹ này đã gợi ra một khoảng trống to lớn, bát ngát của cánh đồng, nhìn phía nào cũng thấy to lớn bát ngát Không những thế mà cánh đồng còn rất đẹp, phong phú, phì nhiêu, đầy sức sống – ý 2 : hai câu ca cuối : + Cô gái được so sánh như chẽn lúa đòng đòng, phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai có nét tương đương đó là nét tươi tắn phơi phới và sức sống đang xuân + So với cánh đồng bát ngát, bát ngát, cô gái quả là nhỏ bé, mảnh mai. Nhưng chính bàn tay con người nhỏ bé đó đã làm ra cánh đồng bát ngát bát ngát, bát ngát bát ngát kia. + Bài ca dao là lời của chàng trai, thấy cánh đồng bát ngát bát ngát, bát ngát mênh mông và thấy cô gái trẻ đẹp, mảnh mai, tươi tắn đầy sức sống chàng trai ca tụng vẻ đẹp của cánh đồng, ca tụng vẻ đẹp của cô gái. Đấy là cách bày tỏ tình cảm của chàng trai với cô gái trước cánh đồng to lớn, bát ngát tác giả vẫn nhận ra cô gái đáng yêu. + Những dòng thơ dài không che lấp những dòng thơ ngắn. hai dòng cuối bài có vẻ như đẹp riêng trong sự tích hợp với toàn bài. * Kết bài ( kết đoạn ) ở hai dòng đầu ta mới chỉ thấy cánh đồng bát ngát chưa thấy cái hồn của cảnh. Đến hai dòng cuối hồn của cảnh đã hiện lên. Đó chính là con người, là cô thôn nữ mảnh mai, nhiều duyên thầm và đầy sức sống.
Đề 4: trình bày cảm nhận của em về bài ca dao:
Thương thay thân phận con tằm Kiếm ăn được mấy phải nằm nhả tơ Thương thay lũ kiến li ti Kiếm ăn được mấy phải đi tìm mồi Thương thay hạc lánh đường mây Chim bay mỏi cánh biết ngày nào thôi Thương thay con cuốc giữa trời Dầu kêu ra máu có người nào nghe
*Gợi ý:
( 1 ) Tìm hiểu đề – Yêu cầu : trình diễn xúc cảm, tình cảm, nhìn nhận – Nội dung : là lời than của những người nông dân – Nghệ thuật : sử dụng điệp ngữ thương thay ; hình ảnh ẩn dụ – Phương thức : biểu cảm ( 2 ) lập dàn ý
*Mở bài (mở đoạn) Bài ca dao là lời của người lao động thương cho thân phận của những người khốn khổ và cũng là của chính mình trong xã hội cũ
*Thân bài (thân đoạn)
Trong ca dao, tác giả dân gian có thói quen khi nhìn sự vật thường liên tưởng đến cảnh ngộ mình, vận vào thân phận mình. Đồng thời họ cũng thường có sự đồng cảm tự nhiên với những con vật nhỏ bé tội nghiệp ( con sâu, cáI kiến, con cò, con vạc … ) mà họ cho là cũng có số kiếp, thân phận khốn khổ như mình. Hình ảnh những con vật trong bài là hình ảnh ẩn dụ cho nỗi khổ khác nhau của người lao động trong xã hội : + Thương con tằm Kiếm ăn được mấy phải nằm nhả tơ là thương cho nỗi khổ chung của những thân phận suốt đời bị kẻ khác bòn rút công sức của con người + Thương lũ kiến li ti Kiếm ăn được mấy phải đi tìm mồi là thương cho nỗi khổ chung của những thân phận nhỏ nhoi suốt đời xuôi ngược khó khăn vất vả làm lụng mà vẫn nghèo kho. + Thương con hạc lánh đường mây, chim bay mỏi cánh biết ngày nào thôi là thương cho cuộc sống phiêu phạt, lận đận và những cố gắng nỗ lực vô vọng của người lao động trong xã hội cũ. + Thương con cuốc kêu ra máu có người nào nghe là thương cho thân phận thấp cổ bé họng, nỗi khổ đau oan trái không được lẽ công minh nào soi tỏ của người lao động Cụm từ thương thay Lặp lại 4 lần là tiếng than biểu lộ sự thương cảm xót xa. Mỗi lần sử dụng là một lần miêu tả một nỗi thương – thương thân phận mình và thân phận người cùng cảnh ngộ. Sự tái diễn tô đậm mối thương cảm, xót xa cho cuộc sống cay đắng nhiều bề của người dân thường. Sự tái diễn còn có ý nghĩa liên kết và mở ra những nỗi thương khác nhau. Mỗi lần lặp lại tình ý của bài ca lại được tăng trưởng. Ngoài ra những từ được mấy, nào được lặp lại nhiều lần còn có ý nghĩa tố cáo, phê phán xã hội gây ra những nỗi khổ cho người lao động đồng thời khêu gợi sự đồng cảm nơI người đọc người nghe.
Đề 5: trình bày cảm nhận của em về bài ca dao:
Thân em như trái bần trôi Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu
*Gợi ý:
(1)Tìm hiểu đề
– Yêu cầu : trình diễn xúc cảm, tình cảm, nhìn nhận – Nội dung : là lời than của người phụ nữ – Nghệ thuật : so sánh – Phương thức : biểu cảm
(2)lập dàn ý
*Mở bài: giới thiệu được hình ảnh người phụ nữ trong xã hội phong kiến: họ phải chịu cay đắng, khó khăn, cực nhọc chính vì thế họ đã cất lên lới than:
Thân em như trái bần trôi Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu
*Thân bài:
– ý1 : những bài ca thuộc chủ đề than thân khởi đầu bằng “ Thân em ” thường nói về thân phận, nỗi khổ đau của người phụ nữ trong xã hội cũ. Nỗi khổ lớn nhất là số phận bị phụ thuộc vào, không được quyền quyết định hành động bất kể việc gì như : – Thân em như hạt mưa sa Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày – Thân em như giếng giữa đàng, Người thanh rửa mặt người phàm rửa chân. Mở đầu bằng cụm từ thân em chỉ thân phận tội nghiệp gợi sự đồng cảm thâm thúy – ý2 : bài ca dao trên miêu tả thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ. Hình ảnh so sánh trong bài có 1 số ít nét đặc biệt quan trọng : + Tên gọi của hình ảnh trái bần gợi sự liên tưởng đến thân phận nghèo khó. Trái bần bé mọn bị gió dập sóng dồi xô đẩy quăng quật trên sông nước bát ngát, không biết tấp vào đâu. nó gợi số phận chìm nổi, lênh đênh, vô định của người phụ nữ trong xã hội phong kiến – Bài ca dao miêu tả xúc động, chân thực cuộc sống, thân phận nhỏ bé, đắng cay của người phụ nữ xưa. Trong xã hội phong kiến, người phụ nữ như trái bần nhỏ bé bị gió dập sóng dồi, chịu nhiều đau khổ. Họ trọn vẹn chịu ràng buộc vào thực trạng. Người phụ nữ không có quyền tự mình quyết định hành động cuộc sống. Xã hội phong kiến luôn muốn nhấn chìm họ – Bài ca dao này như tiếng than than, phản kháng của người phụ nữ phải sống trong xã hội cũ.
C. Kết luận
– Bài học kinh nghiệm khi thực hiện chuyên đề:
+ Cần xác lập rõ tên chuyên đề là gì ? Phạm vi kỹ năng và kiến thức ở những bài nào ? + Những nội dung của chuyên đề cần đề cập tới là những nội dung nào ? + Chỉ rõ để triển khai mỗi nội dung ấy cần đưa ra mạng lưới hệ thống câu hỏi bài tập và những yếu tố cần xử lý. Sau đó cho biết trong từng nội dung đơn cử cần phải xác lập theo bốn mức độ : nhận ra, thông hiểu, vận dụng ở mức độ thấp, mức độ cao. + Đối với học viên cần phải chuẩn bị sẵn sàng chu đáo nội dung của bài tương quan đến chuyên đề. Cần phải vấn đáp những câu hỏi mà giáo viên đưa ra trong khâu sẵn sàng chuẩn bị bài cũ ở nhà.
– Đề xuất kiến nghị: Không
Tác giả : Nguyễn Thị Chuyền
