Người ta từng kháo nhau toàn cầu quay về thời đồ đá chỉ bởi một sự cố xuất phát từ cách ghi thời hạn của máy tính .Những ngày này, cách đây 20 năm, tôi nhớ rất rõ những người xung quanh mình đồn thổi về cái là ” tận thế năm 2000 ” và ” sự cố Y2K ” khiến mạng lưới hệ thống máy tính sụp đổ. Vô tình, người ta xem Y2K như một thứ thảm họa hoàn toàn có thể khiến toàn cầu diệt vong .
Không chỉ mình tôi thấy vậy. Những người hàng xóm của tôi ở một tỉnh miền Trung đã điên cuồng tích trữ mì gói trước đêm giao thừa sang năm 2000. Ra chợ, người ta kháo nhau về ngày tận thế, chuyền tay nhau những bài báo giật gân về thời gian sắp đến .
Cậu tôi, một người hiếm hoi có máy vi tính ở thời kỳ đó, giảng giải rằng sự cố Y2K đang được khắc phục bằng phần mềm và không ai chết cả. Dù vậy, nỗi sợ hãi tận thế vẫn ám ảnh đầu óc của một đứa học sinh cấp 1 như tôi, khiến tôi không dám reo mừng ở thời điểm giao thừa. Tôi xem bản tin thiên niên kỷ mới trên TV với một thái độ thận trọng, dù nhanh chóng rơi vào giấc ngủ sau đó.
Sự cố Y2K là gì?
Khoảng 20 năm trước, cả quốc tế chạy đua để ngăn ngừa một thảm họa hoàn toàn có thể xảy ra trên khoanh vùng phạm vi toàn thế giới xuất phát từ sự cố Y2K. Nhiều dự báo bi quan được đưa ra như mạng lưới hệ thống máy tính sẽ sụp đổ trọn vẹn, mạng lưới hệ thống giao thông vận tải ngưng trệ, ngân hàng nhà nước, cơ quan chính phủ, những tập đoàn lớn sản xuất và những nơi sử dụng máy tính vào quản trị việc làm sẽ phải ngừng hoạt động .
Y2K là tên gọi dùng để chỉ sự cố máy tính diễn ra vào thời gian tiên phong bước sang năm 2000. Từ này thông dụng đến mức được đưa vào từ điển Cambridge với nghĩa ” dùng để chỉ sự cố được dự kiến gặp trên máy tính khi thời hạn chuyển từ năm 1999 sang năm 2000 “. Đâu là nguyên do của vấn đề này ?
Từ trước năm 2000, để tiết kiệm chi phí dung tích tàng trữ trong thực trạng bộ nhớ vô cùng đắt đỏ, những máy tính, vi mạch đồng hồ đeo tay điện tử đều chỉ dùng 2 số cuối của năm. Chẳng hạn như thay vì lưu 1991, máy tính ở thời gian đó chỉ lưu đơn thuần là 91 .
 |
| Tạp chí danh tiếng Time đã đặt trang bìa dòng chữ “The End of the World!?!”, ám chỉ rằng Y2K có thể làm thảm họa diệt vong toàn cầu. Ảnh: Throwbacks. |
Mọi thứ đã diễn ra thông thường từ thập kỷ 60, 70, nhưng đến những năm cuối của thập kỷ 90, những lập trình viên nhận ra rằng máy tính không phân biệt được 1900 và năm 2000 vì chúng đều có tận cùng là 00. Như vậy, khi chuyển giao sang thế kỷ mới, mọi hoạt động giải trí có sử dụng máy tính và vi mạch đồng hồ đeo tay điện tử đều sẽ bị đảo lộn .
Một viễn cảnh tăm tối được những nhà nghiên cứu chỉ ra, mạng lưới hệ thống máy tính toàn thế giới sụp đổ cùng với mọi thứ mà nó chịu nghĩa vụ và trách nhiệm quản trị, những mạng lưới hệ thống nhúng có sử dụng vi mạch đồng hồ đeo tay điện tử cũng chịu chung số phận .
Người ta đã nghĩ về sự hỗn loạn diễn ra vào ngày tiên phong của năm 2000, khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính toàn thế giới, hạ tầng giao thông vận tải ùn tắc, tên lửa hạt nhân tiếng nổ không trấn áp … Cuộc sống trên hành tinh sẽ quay trở về thời kỳ đồ đá chỉ vì cách mã hóa thời hạn .
Cuộc chạy đua trước “ngày tận thế”
May mắn là những chuyên viên công nghệ tiên tiến đã phát hiện ra việc này trước đó vài năm, vì thế loài người có thời cơ sửa sai và tránh được một ngày tận thế nhân tạo. Hàng tỷ USD và hàng triệu người đã tham gia vào chiến dịch có quy mô toàn thế giới, chạy đua với thời hạn để sửa lỗi mạng lưới hệ thống máy tính .
Các cơ quan chính phủ trên khắp quốc tế đã lập ra ủy ban đặc biệt quan trọng để nhìn nhận và khắc phục sự cố. Những nghành nghề dịch vụ quan trọng như hạ tầng giao thông vận tải, mạng lưới hệ thống quản trị ngân hàng nhà nước, sàn thanh toán giao dịch sàn chứng khoán, mạng lưới hệ thống quốc phòng bảo mật an ninh … được ưu tiên số 1 .
 |
| Thế giới chạy đua với thời gian để nâng cấp hệ thống, lập trình lại phần mềm. Ảnh: Bloomberg. |
Cả quốc tế lao vào việc lập trình lại hàng loạt mạng lưới hệ thống máy tính, sửa chữa thay thế những phần cứng cũ không tương thích, thiết lập những phiên bản ứng dụng mới đã được sửa lỗi tàng trữ và hiển thị năm .
Không có số lượng thống kê đúng chuẩn lượng của cải vật chất và nguồn nhân lực đã bỏ ra để phòng ngừa thảm họa này. Theo Wikipedia, ước tính toàn thế giới đã chi ra hơn 300 tỷ USD tại thời gian đó nhằm mục đích khắc phục sự cố, tương tự 436 tỷ USD vào thời giá tháng 1/2018 .
Năm 2006, công ty nghiên cứu thị trường IDC cho rằng nước Mỹ đã tốn khoảng 134 tỷ USD cho công tác khắc phục sự cố Y2K.
Để sửa đổi hàng loạt mạng lưới hệ thống tương quan đến máy tính và thiết bị có ứng dụng nhúng, rõ ràng những vương quốc khác cũng phải bỏ ra số tiền không ít .
Điều gì đã xảy ra?
Giao thừa năm 2000 có lẽ rằng là đêm giao thừa bồn chồn nhất trong lịch sử dân tộc loài người. Từ chỉ huy những chính phủ nước nhà, những chuyên viên công nghệ tiên tiến hay mỗi người dân đều nơn nớp sợ hãi trong thời gian chuyển giao .
Tuy nhiên, sau cuối mọi thứ diễn ra trong êm đẹp. Không có sự cố nghiêm trọng nào được ghi nhận, không một vụ nổ bom hạt nhân, không có mạng lưới hệ thống giao thông vận tải nào tê liệt trọn vẹn hoặc một sự cố mang đến hậu quả nặng nề như mọi người vẫn lo ngại .
 |
| Chỉ có vài sự cố nhỏ diễn ra sau thời điểm chuyển sang năm 2000. Ảnh: Archive. |
Tuy nhiên, cũng có một vài việc diễn ra theo cách đã được báo trước. Ngày 28/12/1999, 10.000 thẻ của ngân hàng nhà nước HSBC được sản xuất bởi công ty Racal ngưng hoạt động giải trí những thanh toán giao dịch nhận và rút tiền, do vậy những thanh toán giao dịch phải chuyển sang thanh toán giao dịch trên giấy .
Tại Nhật Bản thiết bị theo dõi bức xạ không hoạt động giải trí vào nửa đêm, nhưng không gây rủi ro đáng tiếc nào. Cảng Osaka Media có một thiết bị viễn thông bị lỗi vì giải quyết và xử lý tài liệu, lỗi được sửa kịp thời và không gây nguy cơ tiềm ẩn .
Ở nước Australia, máy kiểm tra vé xe bus ngừng hoạt động giải trí. Ở Pháp, dịch vụ dự báo thời tiết vương quốc, Meteo France, Open lỗi trên website với nguyên do lập trình, website hiển thị ngày 1/1/1900 .
Tại Mỹ, mạng lưới hệ thống giải quyết và xử lý tin nhắn của công an biển đã bị tác động ảnh hưởng. Sân bay vương quốc Reagan, những tuyến check-in lê dài sau khi những chương trình giải quyết và xử lý tư trang bị tác động ảnh hưởng bởi sự cố. Tại địa thế căn cứ không quân Offutt ở phía nam bang Omaha, người ta không hề truy vấn hồ sơ về những bộ phận bảo trì máy bay .
Bài học về Y2K vẫn còn nguyên giá trị
Sự cố Y2K đã không diễn ra đen tối như những gì được dự báo, nhưng liệu mọi chuyện sẽ ra sau nếu không có hành vi kinh khủng, khẩn trương của những cơ quan chính phủ trên toàn thế giới ?
Ngày nay, những lỗi cố hữu trong những mạng lưới hệ thống công nghệ tiên tiến vẫn còn sống sót, nhiều lúc mọi người vô tình quên đi để rồi đến thời gian nó bỗng dưng trở thành thảm họa .
 |
| Hệ thống GPS toàn cầu đã vượt qua sự cố vào hôm nay (7/4). Ảnh: NBC. |
Hệ thống xác định GPS ngưng hoạt động giải trí sau khi hoàn tất chu kì 20 năm vào lúc 7 : 59 tối 6/4 giờ Châu Âu, tức 7 giờ sáng 7/4 theo giờ Nước Ta. Về kim chỉ nan, sự cố này hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng đến những mạng lưới hệ thống điều hướng giao thông vận tải và thậm chí còn 1 số ít hạ tầng quan trọng trong thông tin liên lạc, giao thông vận tải và mạng lưới điện .
Tuy nhiên, trên thực tế các nhà sản xuất và đơn vị sử dụng GPS đã nhận được cảnh báo về việc này trong nhiều năm qua, cùng với kinh nghiệm đã có từ sự cố Y2K, vệ tinh sử dụng cho GPS đã được nâng cấp để hệ thống định vị toàn cầu có thể chạy thêm cả trăm năm nữa.
Ngoài ra, đến năm 2038 những máy tính dùng ứng dụng sử dụng hệ số nguyên 32 bit để tàng trữ thông tin sẽ gặp yếu tố tựa như Y2K cách đây gần 20 năm. Sự cố này còn hơn 20 năm nữa mới xảy ra, trong khi những máy tính đã chuyển dần sang mạng lưới hệ thống 64 bit, được cho phép tàng trữ thời hạn đến 292 tỷ năm .
Sự cố Y2k đã cho thấy vai trò to lớn của công nghệ thông tin so với đời sống xã hội. Ngày nay, vị thế này càng được tăng cường và trở thành tác nhân then chốt của xã hội loài người .
Nga ngắt kết nối với Internet toàn cầu, liệu có phải trò đùa? Việc ngắt kết nối với Internet toàn cầu của Nga nhằm sẵn sàng ứng phó nguy cơ nổ ra chiến tranh mạng trong tương lai.
