Tác nhân gây bệnh : ký sinh trùng sốt rét thuộc chi Plasmodium ( ngành Apicomplexa ). Ở người, bệnh sốt rét gây ra bởi 5 loài : Plasmodium falciparum, Plasmodium malariae, Plasmodium ovale, Plasmodium vivax và Plasmodium knowlesi .
Nguy hiểm hơn cả là Plasmodium falciparum và Plasmodium vivax. Hai loài còn lại ( Plasmodium ovale, Plasmodium malariae ) cũng gây bệnh nhưng ít tử trận hơn. Riêng loài Plasmodium knowlesi, phổ cập ở Khu vực Đông Nam Á, gây bệnh sốt rét ở khỉ nhưng cũng hoàn toàn có thể gây bệnh nặng ở người .
Ký sinh trùng sốt rét không sống sót ở môi trường tự nhiên bên ngoài, chỉ sống sót trong máu người và trong khung hình muỗi truyền bệnh
Trung gian truyền bệnh: muỗi Anopheles
Trên quốc tế có khoảng chừng 422 loài Anopheles nhưng chỉ có khoảng chừng 70 loài truyền bệnh sốt rét, trong đó khoảng chừng 40 loài là muỗi truyền bệnh chính. Ở Nước Ta có 15 loài Anopheles truyền bệnh, trong đó có 3 loài truyền bệnh chính là Anopheles minimus, Anopheles dirus và Anopheles epiroticus .
Muỗi Anopheles minimus phân bổ ở vùng rừng núi toàn nước có độ cao dưới 1000 mét, tăng trưởng mạnh vào đầu và cuối mùa mưa. Muỗi Anopheles dirus phân bổ ở vùng rừng núi từ 20 vĩ độ Bắc trở vào Nam, tăng trưởng mạnh vào giữa mùa mưa. Muỗi Anopheles epiroticus phân bổ ở vùng ven biển nước lợ Nam Bộ .
Bệnh sốt rét phát triển quanh năm, các tỉnh rừng núi phía Bắc sốt rét phát triển cao nhất vào đầu và cuối mùa mưa. Ở các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, sốt rét phát triển cao trong suốt mùa mưa.
Sau khi muỗi truyền bệnh đốt và hút máu người bệnh có giao bào, giao bào đực và cái sẽ phối hợp trong dạ dày muỗi thành noãn. Noãn chui qua thành dạ dày và tạo thành kén ở mặt ngoài dạ dày, tại đây ký sinh trùng tăng trưởng tạo thành hàng nghìn ký sinh trùng non gọi là thoa trùng. Khi kén vỡ giải phóng thoa trùng, thoa trùng chuyển dời lên tập trung chuyên sâu trong tuyến nước bọt của muỗi. Ở nhiệt độ thiên nhiên và môi trường từ 20-300 C, sau 10 ngày, ký sinh trùng hoàn thành xong chu kỳ luân hồi tăng trưởng hữu tính trong khung hình muỗi và hoàn toàn có thể truyền bệnh đến khi muỗi chết. Ở nhiệt độ này, muỗi hoàn toàn có thể sống được khoảng chừng 4 tuần .
Ổ chứa : người là ổ chứa duy nhất của ký sinh trùng sốt rét
Thời kỳ lây truyền:
Thời gian từ cơn sốt tiên phong đến khi Open giao bào trong máu là 2-3 ngày so với Plasmodium vivax, Plasmodium malariae, Plasmodium ovale và từ 7-10 ngày với Plasmodium falciparum. Bệnh nhân còn là nguồn lây khi còn giao bào trong máu .
Những bệnh nhân không được điều trị hoặc điều trị không triệt để hoàn toàn có thể là nguồn lây cho muỗi tới trên 3 năm so với Plasmodium malariae, 2 năm so với Plasmodium vivax và 1 năm so với Plasmodium falciparum .
Máu dự trữ nhiễm ký sinh trùng sốt rét hoàn toàn có thể truyền bệnh trong tối thiểu 1 tháng .
