Rủi ro là khái niệm tiên phong cần đề cập khi nói về bảo hiểm vì rủi ro và bảo hiểm gắn liền với nhau như hình với bóng, có rủi ro mới có bảo hiểm. Vậy rủi ro là gì ?
1. Định nghĩa: Rủi ro là một điều không may mắn, không lường trước được về khả năng xảy ra, về thời gian và không gian xảy ra, cũng như mức độ nghiêm trọng và hậu quả của nó.
Nhìn chung, rủi ro là nguyên do khách quan và không lường trước được ở bốn góc nhìn biểu lộ trong định nghĩa trên. Việt Nam thường hay có bão vào mùa hè tại miền Bắc và miền Trung nhưng không lường trước được một cách đơn cử nơi và thời hạn xảy ra bão, cường độ của nó và thiệt hại do nó gây ra. Cho nên bão là một rủi ro. Có loại rủi ro gây thiệt hại cho gia tài này nhưng không gây thiệt hại cho gia tài khác, như mưa đá, mưa rào, úng, hạn tác động ảnh hưởng khác nhau đến những loại cây cối khác nhau. Như vậy, những gì con người cố ý gây ra cho chính mình, những gì lường trước được về khoảng trống và thời hạn xảy ra không phải là rủi ro .
2. Mức độ rủi ro: Sẽ không đúng nếu cho rằng tất cả mọi rủi ro đều có khả năng phát sinh như nhau và gây tác hại như nhau. Một ngôi nhà xây gần sông và một ngôi nhà xây cách xa sông thì nguy cơ bị rủi ro lũ lụt của hai ngôi nhà là khác nhau. Nhưng nếu ngôi nhà gần sông có trị giá chỉ bằng 1/20 ngôi nhà xa sông thì nếu xảy ra lũ lụt mức độ thiệt hại của ngôi nhà xây xa sông có thể vẫn lớn hơn.
* Để đánh giá một rủi ro, người ta dùng 2 tiêu thức:
– Tần suất Open rủi ro : là số lần hoàn toàn có thể xảy ra rủi ro trong một khoảng chừng thời hạn nhất định hay là khoảng cách thời hạn trung bình giữa những lần rủi ro Open. Ví dụ, cứ 30 năm Open một đợt lũ mấp mé đê sông Hồng tại TP. Hà Nội. Như vậy tần suất Open rủi ro là cứ 100 năm thì có trên 3 lần Open lũ lớn mấp mé đê sông Hồng. Nếu khoảng chừng thời hạn xem xét càng dài thì rủi ro xảy ra càng nhiều .
– Mức độ nghiêm trọng của rủi ro hay tính quyết liệt của tổn thất. Tổn thất là hậu quả của rủi ro. Đối tượng chịu tác động ảnh hưởng của rủi ro khác nhau thì tổn thất gây ra cũng khác nhau. Giá lạnh hoàn toàn có thể gây tổn thất cho loại cây cối này nhưng không gây thiệt hại cho loại cây cối khác .
* Tổn thất có nhiều dạng:
– Tổn thất về vật chất, tổn thất về thu nhập : Tổn thất về vật chất và tổn thất về thu nhập, hoàn toàn có thể đo lường và thống kê được và hoàn toàn có thể bù đắp được, hoàn toàn có thể thay thế sửa chữa, Phục hồi, sửa chữa thay thế. Vì vậy, bảo hiểm chỉ bồi thường tổn thất vật chất, tổn thất về thu nhập ,
– Tổn thất về ý thức tình cảm, như mất đi một người ruột thịt, mất đi một tập ảnh cưới là những tổn thất khó đo được giá trị cũng như khó có cách nào bù đắp được .
– Tổn thất về tính mạng con người, sức khoẻ con người : Tổn thất về tính mạng con người và sức khỏe thể chất con người không có gì đo được và không thể lượng hoá giá trị bằng tiền. Tuy nhiên, người ta hoàn toàn có thể thoả thuận với nhau số tiền bảo hiểm sẽ trả trong trường hợp chết người, mất chân, mất tay v.v…, Có thể lượng hoá được sức khỏe thể chất con người bằng tỷ suất % mất năng lực lao động .
Ngoài ra, tổn thất hoàn toàn có thể không đáng kể hoặc lớn tới mức người ta không hề nhìn nhận được giá trị thiệt hại của chúng. Đối với tổn thất không đáng kể, người được bảo hiểm hoàn toàn có thể tự khắc phục được bằng năng lực kinh tế tài chính của mình. Họ sẽ tự bảo hiểm và chỉ tham gia bảo hiểm những tổn thất lớn hơn. Mức độ nghiêm trọng của tổn thất cũng rất khác nhau. Có những tổn thất lớn tới mức một doanh nghiệp bảo hiểm riêng không liên quan gì đến nhau hoặc nhiều doanh nghiệp phối hợp với nhau cũng không hề bù đắp được. Những rủi ro như vậy thường bị loại trừ, không nhận bảo hiểm, mà thường được giải quyết và xử lý bằng những giải pháp của nhà nước, của toàn xã hội .
* Mối quan hệ giữa tần suất và tính nghiêm trọng của rủi ro.
Có những rủi ro tần suất Open thấp và không nghiêm trọng, ví dụ điển hình như người đi bộ trên vỉa hè ít gặp tai nạn, nếu có vấp ngã thì thiệt hại không đáng kể. Những rủi ro như vậy, người ta thường không có nhu yếu bảo hiểm .
Có những rủi ro tần suất Open cao, tính quyết liệt thấp. Ví dụ, những vụ tai nạn giao thông vận tải nhỏ xảy ra rất nhiều nhưng thiệt hại về người và gia tài không đáng kể. Người có lỗi chỉ cần ngỏ lời xin lỗi và hai bên hoàn toàn có thể chia tay .
trái lại, có những rủi ro tần suất Open thấp nhưng tính quyết liệt cao. Ví dụ như tai nạn máy bay có tần suất Open không cao, nhưng thiệt hại gây ra hoàn toàn có thể rất lớn, gồm có thiệt hại về máy bay, hành khách chuyên chở trên máy bay và hoàn toàn có thể cả người và gia tài trên mặt đất. Mặt khác, có những rủi ro tần suất Open cao và tính quyết liệt cũng cao. Ví dụ như những khu công trình kiến thiết xây dựng nằm cận kề bên dòng suối dễ bị lũ quét tàn phá, cây cối trên cánh đồng trũng dễ bị mưa làm úng ngập. Nhận bảo hiểm loại rủi ro này là một sự mạo hiểm so với những doanh nghiệp bảo hiểm .
Tóm lại: Đánh giá tần suất xuất hiện và tính nghiêm trọng của rủi ro là cần thiết để có phương án bảo hiểm thích hợp. Điều này không những có ý nghĩa quan trọng đối với khách hàng mà còn ảnh hưởng trực tiếp tới kết quả kinh doanh của doanh nghiệp bảo hiểm.
3. Rủi ro gốc và tình tiết rủi ro:
Một rủi ro khi áp vào một đối tượng người dùng đơn cử nào đấy thì luôn luôn gồm có 2 phần : rủi ro gốc và tính tiết rủi ro. Ví dụ : khi nói bảo hiểm rủi ro lũ lụt cho một ngôi nhà thì rủi ro đó gồm 2 phần : một phần là rủi ro gốc và một phần là diễn biến rủi ro. Rủi ro gốc ở đây là lũ lụt .
Tình tiết rủi ro : là những yếu tố hoàn toàn có thể làm tăng hoặc giảm nhẹ rủi ro, cả về tần suất Open và mức độ nghiêm trọng. Có hai loại diễn biến rủi ro :
– Tình tiết vật chất : là những diễn biến tương quan đến góc nhìn vật chất của rủi ro. Ví dụ : như cấu trúc ngôi nhà ( vững chắc hay không bền vững và kiên cố ) ; vị trí ngôi nhà ( ở bờ sông hay ở trên đồi ), giá trị ngôi nhà, gia tài có trong nhà, phương pháp bảo vệ, thiết bị phòng cháy chữa cháy …
– Tình tiết ý thức : là những diễn biến tương quan đến thái độ của người được bảo hiểm. Ví dụ : một chiếc xe được bảo hiểm thì năng lực xảy ra rủi ro cao hay thấp phụ thuộc vào rất nhiều vào thái độ của người lái xe : ý thức dữ gìn và bảo vệ, sử dụng xe tốt, mẫn cán kiểm tra độ bảo đảm an toàn của xe trước khi xe chuyển bánh, lái xe cẩn trọng …
Khi khai thác bảo hiểm, chính là phải xem xét kỹ những diễn biến rủi ro. Còn rủi ro gốc là chuyện đương nhiên. Phí bảo hiểm của một rủi ro nào đấy phụ thuộc vào khá nhiều vào diễn biến rủi ro .
4. Phân loại rủi ro:
4.1 Rủi ro tài chính và rủi ro phi tài chính
– Rủi ro kinh tế tài chính là những rủi ro mà hậu quả của nó hoàn toàn có thể đo được bằng tiền. Tài sản bị hư hỏng sẽ dẫn đến thiệt hại về kinh tế tài chính, đó là ngân sách Phục hồi, thay thế sửa chữa gia tài, ngân sách thay thế sửa chữa bộ phận gia tài bị hỏng, ngân sách mua gia tài khác tương tự như sửa chữa thay thế gia tài đã bị hư hại, thiệt hại do gián đoạn kinh doanh thương mại .
– Những thiệt hại tương quan đến tổn thất về người cũng hoàn toàn có thể nhìn nhận bằng tiền, đó là ngân sách điều trị, thu nhập bị giảm sút do mất năng lực lao động v.v…
– Rủi ro phi kinh tế tài chính là những rủi ro không đo được bằng tiền. Ví dụ, bạn mua một cái xe máy hay đặt một món ăn không hợp sở trường thích nghi. Đây cũng hoàn toàn có thể coi là một rủi ro nhưng hậu quả của nó không gây thiệt hại kinh tế tài chính, mà chỉ làm cho bạn cảm thấy không hài lòng. Điều này cũng hoàn toàn có thể xảy ra khi chọn vợ, mua nhà v.v… Đó là những rủi ro phi kinh tế tài chính .
4.2 Rủi ro thuần tuý và rủi ro đầu cơ:
– Rủi ro thuần tuý là những rủi ro chỉ hoàn toàn có thể dẫn đến thiệt hại hoặc như mong muốn lắm là hoà vốn, không có tác nhân kiếm lời ở bên trong. Hậu quả của nó chỉ hoàn toàn có thể là không may so với tất cả chúng ta, không may ít hoặc không may nhiều chứ không hề có chuyện có lãi. Loại rủi ro này gồm có rủi ro tai nạn giao thông vận tải, cháy nhà, mất trộm gia tài, bị tai nạn lao động v.v. .
– Rủi ro đầu tư mạnh là những rủi ro có tác nhân kiếm lời ở bên trong. Đầu tư vào CP là một ví dụ. Việc góp vốn đầu tư này hoàn toàn có thể bị lỗ hoặc hoà vốn, nhưng mục tiêu của nó là kiếm lời. Kinh doanh sàn chứng khoán, đầu tư mạnh nông sản thực phẩm, đầu tư mạnh tích trữ hàng hoá khác thuộc loại rủi ro này .
4.3 Rủi ro riêng và rủi ro chung
– Rủi ro chung là những rủi ro nằm ngoài vòng trấn áp và gây hậu quả cho rất nhiều người, cho xã hội nói chung. Bao gồm những thảm họa thiên tai như động đất, lũ lụt, núi lửa phun, thường xảy ra trên diện rộng, gây thiệt hại cho nhiều người. Vì vậy người ta cho rằng việc khắc phục loại rủi ro này là nghĩa vụ và trách nhiệm của toàn xã hội, thậm chí còn phải cần đến trợ cấp của nhà nước và Quốc tế. Các doanh nghiệp bảo hiểm không đủ sức gánh vác .
– Rủi ro riêng là những rủi ro chỉ gây thiệt hại cho một hoặc 1 số ít ít người. Những rủi ro này thường mang đặc thù cá thể cả về nguyên do lẫn hậu quả. Đó là những rủi ro hoả hoạn, trộm cướp, thương tích, chết người …
4.4 Rủi ro có thể được bảo hiểm
Không phải rủi ro nào cũng hoàn toàn có thể được bảo hiểm. Cơ chế chuyển giao rủi ro cũng có những hạn chế của nó, ví dụ điển hình, sẽ không sáng suốt nếu để cho người ta hưởng lợi từ những hành vi phạm tội của mình. Cũng sẽ không đúng nếu để cho một người nào đó mua bảo hiểm cho ngôi nhà hàng xóm, sau đó đốt ngôi nhà đó để nhận tiền bồi thường. Dù không có dự tính phạm tội thì cũng sẽ không đúng nếu để cho một người nào đó được lợi từ việc cháy ngôi nhà hàng xóm trong khi người đó không hề có quyền lợi và nghĩa vụ gì trong ngôi nhà bị cháy .
Vì vậy, cần phải có một vài ý niệm về cái hoàn toàn có thể được bảo hiểm và cái không hề được bảo hiểm. Chúng ta sẽ hiểu được điều đó khi xem xét những đặc tính và đặc thù của những rủi ro hoàn toàn có thể được bảo hiểm. Tuy nhiên, có một điểm quan trọng cần nêu lên là không nên giáo điều vì ranh giới của những rủi ro hoàn toàn có thể được bảo hiểm và những rủi ro không hề bảo hiểm hoàn toàn có thể biến hóa … Thế giới kinh doanh thương mại không phải là một thiên nhiên và môi trường tĩnh. Nó hoàn toàn có thể đổi khác để kiểm soát và điều chỉnh những trường hợp theo ý muốn, cái mà ngày thời điểm ngày hôm nay coi là không hề được bảo hiểm thì ngày mai lại hoàn toàn có thể trở thành cái hoàn toàn có thể được bảo hiểm .
Tuy nhiên, một rủi ro có thể được bảo hiểm phải hội đủ những đặc tính sau đây:
* Tổn thất phải mang tính chất ngẫu nhiên
Một sự kiện hoàn toàn có thể được bảo hiểm phải là trọn vẹn ngẫu nhiên đứng trên góc nhìn của người được bảo hiểm. Không thể nào bảo hiểm một sự kiện chắc như đinh sẽ xảy ra chính do nó không mang đặc thù ngẫu nhiên và do đó việc chuyển giao rủi ro sẽ không xảy ra. Như vậy, không hề bảo hiểm những gì chắc như đinh xảy ra như những hỏng hóc do hao mòn tự nhiên gây ra. Cũng không hề bảo hiểm những gì người được bảo hiểm cố ý gây ra. Những hành vi cố ý của người khác sẽ không mặc nhiên bị loại trừ nếu như nó là trọn vẹn giật mình so với người được bảo hiểm. Có một điểm nằm ngoài quy tắc này, đó là rủi ro chết. Rủi ro này chắc như đinh sẽ xảy ra nhưng vẫn là rủi ro hoàn toàn có thể được bảo hiểm. Tuy nhiên thời gian xảy ra cái chết phải là giật mình .
* Phải đo được, định lượng được về tài chính
Ý nghĩa của bảo hiểm chính là ở chỗ nó phát huy tính năng như một chính sách chuyển giao rủi ro và bù đắp về kinh tế tài chính cho những rủi ro xảy ra. Bảo hiểm không hề vô hiệu được rủi ro, nhưng nó có nghĩa vụ và trách nhiệm bảo vệ về mặt kinh tế tài chính để đối phó với hậu quả của những tổn thất xảy ra. Nếu như vậy thì rủi ro được bảo hiểm phải hoàn toàn có thể dẫn đến một tổn thất hoàn toàn có thể đo được bằng những công cụ kinh tế tài chính ( tiền ). Điều đó hoàn toàn có thể dễ thấy trong những trường hợp tổn thất gia tài. Giá trị bằng tiền bị mất của gia tài là hoàn toàn có thể đo được, và như vậy theo những điều kiện kèm theo bảo hiểm, nó phải được bồi thường. Giá trị đúng chuẩn của tổn thất sẽ không hề biết được ngay từ đầu khi ký hợp đồng bảo hiểm, nhưng sẽ xác lập được sau khi tổn thất đã xảy ra .
* Phải có số lớn
Nếu số lượng đối tượng người dùng hứng chịu cùng một rủi ro đủ lớn thì người bảo hiểm hoàn toàn có thể Dự kiến trước được mức độ tổn thất mà họ hoàn toàn có thể phải chịu. Nếu số đối tượng người tiêu dùng hứng chịu rủi ro cùng loại không đủ lớn ( không có số lớn ) thì trách nhiệm sẽ khó khăn vất vả hơn nhiều và việc tính toán số phí bảo hiểm cần thu sẽ chỉ là sự phỏng đoán có thông tin chứ không hề là sự thống kê giám sát đúng chuẩn bằng toán học. Trong những trường hợp như vậy, người bảo hiểm hoàn toàn có thể thận trọng hoặc không thận trọng khi tính phí bảo hiểm, nhưng để bảo vệ bảo đảm an toàn, chắc như đinh anh ta sẽ nỗ lực thu phí bảo hiểm rất cao để đủ bù đắp tổn thất trong những trường hợp xấu nhất. Yếu tố cạnh tranh đối đầu sẽ rơi xuống hàng thứ hai. Tuy nhiên trong trong thực tiễn đôi lúc người ta vẫn nhận bảo hiểm cả những rủi ro không đủ số lớn, như những vệ tinh phóng lên thiên hà .
* Không trái với chuẩn mực đạo đức của xã hội
Nguyên tắc chung được pháp lý công nhận là hợp đồng ký kết không được trái với cái mà xã hội cho là chuẩn mực đạo đức và lẽ phải. Chẳng hạn hợp đồng giết người là không hề gật đầu được. Cũng không hề đồng ý những hợp đồng cố ý huỷ hoại hoặc lấy cắp gia tài của người khác. Nguyên tắc không trái với chuẩn mực đạo đức cũng được vận dụng với những hợp đồng bảo hiểm. Không thể đồng ý bảo hiểm rủi ro của một vụ phạm pháp không thành. Chẳng hạn, xã hội không hề đồng ý ý tưởng sáng tạo kẻ trộm hoàn toàn có thể ký hợp đồng bảo hiểm để được bồi thường những gia tài không lấy trộm được do bị công an bắt khi đang hành vi. Ví dụ này hoàn toàn có thể hơi xa trong thực tiễn, nhưng nếu là rủi ro bị phạt tiền thì sao ? Một người hoàn toàn có thể lái xe vào đường cấm và bị phạt. Người đó đúng là có quan hệ kinh tế tài chính với khoản tiền phạt và lập luận rằng tổn thất này cũng là giật mình so với anh ta. Tuy nhiên xã hội không hề gật đầu một người tránh được hình phạt bằng cách ký hợp đồng bảo hiểm .
Bảo hiểm là một ngành dịch vụ, nó sinh ra để Giao hàng nhu yếu của người mua và những nhu yếu đó hoàn toàn có thể đổi khác. Thương Mại Dịch Vụ mà ngành bảo hiểm cung ứng tạo ra một chính sách chuyển giao rủi ro. Nhưng đặc thù của rủi ro hoàn toàn có thể biến hóa với thời hạn. Những mẫu sản phẩm mới, những quy trình công nghệ tiên tiến và mạng lưới hệ thống công nghiệp mới hoàn toàn có thể làm Open những hình thức rủi ro mới mà người mua, dù là doanh nghiệp hay tư nhân, thấy cần phải được bảo hiểm .
4.5 Rủi ro được bảo hiểm và rủi ro loại trừ
Cần phân biệt rủi ro có thể được bảo hiểm và rủi ro được bảo hiểm.
Một rủi ro muốn được bảo hiểm hay được nhận bảo hiểm thì trước hết phải là rủi ro hoàn toàn có thể được bảo hiểm. ( Rủi ro hoàn toàn có thể được bảo hiểm đã trình diễn ở phần trên ) .
* Rủi ro được bảo hiểm: là những rủi ro về thiên tai, tai nạn, sự cố bất ngờ được doanh nghiệp bảo hiểm chấp nhận bảo hiểm. Nếu những rủi ro này xảy ra sẽ gây thiệt hại cho đối tượng được bảo hiểm và làm phát sinh trách nhiệm bồi thường hoặc trả tiền bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm. Rủi ro được bảo hiểm có thể bao gồm: rủi ro tài chính, rủi ro thuần tuý, rủi ro riêng. Thông thường các rủi ro phi tài chính, rủi ro đầu cơ và rủi ro chung bị loại trừ, không thuộc rủi ro bảo hiểm. Tuy nhiên, không thế giáo điều vì quan điểm của thị trường bảo hiểm lúc này hay lúc khác có thể thay đổi.
Rủi ro được bảo hiểm thường được nêu trong quy tắc bảo hiểm hoặc lao lý bảo hiểm hoặc hợp đồng bảo hiểm. Nhưng trong nhiều trường hợp, đơn bảo hiểm chỉ liệt kê những rủi ro bị loại trừ, những rủi ro không bị loại trừ mặc nhiên là những rủi ro được bảo hiểm .
* Rủi ro loại trừ: bao gồm những rủi ro mà người bảo hiểm không chấp nhận bảo hiểm, không chấp nhận bồi thường hoặc trả tiền bảo hiểm nếu chúng xảy ra.
Các rủi ro loại trừ : hoàn toàn có thể cũng không cố định và thắt chặt, lúc thế này lúc thế khác tuỳ theo quan điểm của nhà bảo hiểm. Nhưng cũng có những rủi ro dứt khoát bị loại trừ như hành vi cố ý của người tham gia bảo hiểm .
Ngoài ra, những doanh nghiệp bảo hiểm hoàn toàn có thể lan rộng ra diện những rủi ro bị loại trừ để thu hẹp khoanh vùng phạm vi bảo hiểm, làm cho loại sản phẩm bảo hiểm tương thích hơn với điều kiện kèm theo đơn cử của đối tượng người tiêu dùng bảo hiểm, hoặc để giảm bớt phí bảo hiểm cho tương thích với năng lực kinh tế tài chính của người tham gia bảo hiểm. Muốn được bảo hiểm thêm rủi ro loại trừ, người tham gia bảo hiểm cần được sự đồng ý của doanh nghiệp bảo hiểm và phải trả thêm phí, và rủi ro loại trừ này trở thành rủi ro được bảo hiểm .
