Phong cách sáng tác của nhà văn
I. Khái niệm phong cách sáng tác :
Phong cách là nguyên tắc xuyên thấu trong việc kiến thiết xây dựng hình thức thẩm mỹ và nghệ thuật, đem lại cho tác phẩm một tính chỉnh thể hoàn toàn có thể cảm nhận được, một giọng điệu và một sắc thái thống nhất. ( Từ điển thuật ngữ văn học ) .
Phong cách sáng tác ( phong cách nghệ thuật và thẩm mỹ ) là một phạm trù thẩm mĩ, chỉ sự thống nhất tương đối không thay đổi của mạng lưới hệ thống hình tượng, của các phương tiện đi lại bộc lộ nghệ thuật và thẩm mỹ, nói lên cải nhìn độc lạ trong sáng tác của một nhà văn, trong tác phẩm riêng không liên quan gì đến nhau, trong trào lưu văn học hay văn học dân tộc bản địa .
II. Đặc điểm của phong cách thẩm mỹ và nghệ thuật :
1. Phong cách chính là con người nhà văn:
Nhà văn Pháp Buy phông nói : “ Phong cách ấy là con người ”. Nó hình thành từ thế giới quan, nhân sinh quan, chiều sâu và sự nhiều mẫu mã của tâm hồn, của vốn sống, sở trường thích nghi, đậm cá tính cũng như biệt tài trong sử dụng cách hình thức, phương tiện đi lại nghệ thuật và thẩm mỹ của nhà văn .
Ví du: Nguyễn Tuân là người nhìn đời bằng nhãn quan của cái tôi kiêu bạc, đầy tự hào, tự tin, tự trọng, cùng với lòng ngưỡng mộ cái Đẹp trong đời. Nguyễn Tuân là người từng trải, đi nhiều, biết rộng, sống phóng khoáng, thích tự do, thích thú với những cảm giác mãnh liệt trong cuộc sống… Những yếu tố ấy trong con người nhà văn bộc lộ ra thành một phong cách nghệ thuật: Độc đáo, tài hoa và uyên bác. Nét phong cách này khá nhất quán trong cả hai giai đoạn sáng tác trước và sau cách mạng tháng Tám.
Khác với Nguyễn Tuân, nhà văn Nam Cao thường viết về những cái li ti, xoàng xĩnh. Từ cái sự tầm thường quen thuộc trong đời sống hàng ngày của “ Những truyện không muốn viết ”, tác phẩm của Nam Cao làm điển hình nổi bật yếu tố xã hội có ý nghĩa to lớn triết lý thâm thúy về con người, đời sống và thẩm mỹ và nghệ thuật. Tác phẩm của Nam Cao tôn vinh con người tư tưởng, đặc biệt quan trọng chú ý quan tâm tới hoạt động giải trí bên trong của con người, coi đó là nguyên do của những hoạt động giải trí bên ngoài – Đây là phong cách rất độc lạ của Nam Cao. Nhà văn luôn chăm sóc tới đời sống niềm tin của con người, luôn hứng thú mày mò “ con người trong con người ”. Giọng điệu riêng, buồn thương, chua chát. Ông có phong cách thẩm mỹ và nghệ thuật triết lý trữ tình sắc lạnh .
2. Phong cách sáng tác thể hiện cách nhìn của nhà văn trước cuộc đời
Phong cách nghệ thuật và thẩm mỹ không đơn thuần chỉ là những nét lặp đi lặp lại thành quen thuộc của nhà văn. Đó phải là sự tái diễn một cách mạng lưới hệ thống, thống nhất cách cảm nhận độc lạ về quốc tế và mạng lưới hệ thống bút pháp nghệ thuật và thẩm mỹ tương thích với cách cảm nhận ấy .
Cho nên, không phải bất kể nhà văn nào cũng có phong cách, tạo được phong cách. Phong cách thường được tạo nên bởi một cây bút thâm thúy trên nhiều phương diện : thế giới quan, nhân sinh quan, vốn sống, kinh nghiệm tay nghề … năng lực về nghệ thuật và thẩm mỹ và có bản lĩnh .
Cái nét riêng ( ở cách cảm nhận độc lạ về quốc tế và mạng lưới hệ thống bút pháp thẩm mỹ và nghệ thuật tương thích với cách cảm nhận ) ấy biểu lộ điển hình nổi bật, có giả trị và khá nhắt quán trong hầu hết các tác phẩm của họ, lặp đi lặp lại làm cho người đọc nhận ra sự độc lạ với tác phẩm của các nhà văn khác .
Chẳng hạn, giữa Nguyễn Công Hoan và Nam Cao, Xuân Diệu và Chế Lan Viên, Nguyễn Tuân và Nguyễn Minh Châu …
3. Nghệ thuật là lĩnh vực của cải độc đáo. Phong cách là nét riêng không trùng lặp.
Sự thật hoàn toàn có thể là một, nhưng cách nhìn, cách cảm, cách nghĩ của nhà văn phải có sắc tố khác nhau và độc lạ. L. Tônxtôi nói : “ Khi ta đọc hoặc quan sát một tác phẩm văn học nghệ thuật và thẩm mỹ của một tác giả mới, thì thắc mắc đa phần nảy ra trong lòng tất cả chúng ta khi nào cũng là như sau : Nào, anh ta là con người thế nào đây nhỉ ? Anh ta có gì khác với tổng thể những người mà tôi đã biết, và anh ta hoàn toàn có thể nói cho tôi thêm một điều gì mới mẻ và lạ mắt về việc vần phải nhìn đời sống của tất cả chúng ta như thế nào ? ” ( L.Tônxtôi toàn tập ) .
Ví dụ: Cùng thể hiện khả năng trào phúng, hai nhà văn cùng thời Nguyễn Công Hoan và Vũ Trọng Phụng vẫn tạo được những phong cách khác nhau:
+ Nguyễn Công Hoan cười nhẹ nhàng, thâm thúy bằng cách dựng lên những trường hợp trớ trêu, nghịch lý ( kiểu Kép Tư Bền, Người ngựa, ngựa người … ) .
+ Vũ Trọng Phụng cười chua chát, sâu cay, quyết liệt, như muốn ném thẳng lời nguyền rủa vào mặt người ta (kiểu số Đỏ).
+ Nam Cao lại có giọng điệu buồn thương, chua chát, nhiều lúc lại lãnh đạm tưởng như vô tình .
4. Phong cách nghệ thuật là sự ổn định, nhất quán
Ví dụ : Nguyễn Tuân, trải qua hai thời kỳ sáng tác, có những chuyển biến về tư tưởng sáng tác khá rõ nét, nhưng vẫn giữ một phong cách độc lạ, tài hoa, uyên bác. Có khác :
+ Trước cách mạng, ông ưa viết theo cách ngông, làm mưa làm gió chống lại cái tầm thường, phàm tục ở đời. Cái Đẹp nhiều khi phóng túng .
+ Còn sau cách mạng : ông ưa viết theo cách tự tin, tự hào, tự trọng về năng lực và bản lĩnh của mình. Cái Đẹp vẫn được đặt trong tư thế thử thách gai góc nhưng bình dị, chân thực hơn .
5. Phong cách nghệ thuật biếu hiện rất phong phủ, đa dạng, Điều này tùy thuộc vào tài năng, sở trường của mỗi nhà văn.
Phong cách sáng tác hoàn toàn có thể bộc lộ ở việc chọn đề tài. Có nhà văn chỉ thích đề tài nông thôn ; có người lại ưa và chỉ chọn đề tài thành thị ; có người thích những hiện thực mang đặc thù nhẹ nhàng, đơn giản và giản dị, thâm trầm ; cũng có người lại thích khai thác những chuyện kinh hoàng, đau đớn, ám ảnh mãnh liệt so với con người … ) .
Phong cách sáng tác hoàn toàn có thể bộc lộ ở việc chọn thể loại. mỗi nhà văn chỉ viết thành công xuất sắc nhất ở một thể loại, thể loại ấy chính là phong cách của họ .
Phong cách sáng tác hoàn toàn có thể bộc lộ ở sự vận dụng ngôn từ. Có nhà văn ưa dừng thứ văn nhẹ nhàng, êm đềm, sâu lắng, nhưng có người lại luôn tỉnh táo, sắc lạnh đến tàn tệ ; có người ưa lối nói dí dỏm mà thâm thúy, người lại thích lối nói tinh tế, kinh hoàng, sâu cay …
Phong cách sáng tác hoàn toàn có thể bộc lộ ở giọng điệu. Có nhà văn thường tạo nên một giọng điệu tâm tình, ngọt ngào, ân huệ ; trong khi người khác lại thành công xuất sắc với giọng điệu thấm đẫm chất triết luận …
Phong cách sáng tác hoàn toàn có thể bộc lộ ở cách xây dựng hình tượng nhân vật TT. Kiểu nhân vật chân dung – Nguyễn Tuân ; kiểu nhân vật tâm ý – Nam Cao ; kiểu nhân vật cảm xúc – Thạch Lam, kiểu nhân vật đấu tranh – Nguyễn Minh Châu ( trong sáng tác sau năm 1975 ), kiểu nhân vật CON – NGƯỜI – Nguyễn Huy Thiệp …
6. Phong cách nghệ thuật là nét riêng, đậm tính cá thể, nhưng phải có liên hệ mật thiết với hệ thắng chung các phong cách của một thời đại văn học.
Ví dụ: Phong cách của các nhà thơ Xuân Diệu, Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên… trước cách mạng tháng Tám đều nằm trong phong cách lãng mạn của trào lưu Thơ mới lãng mạn Việt Nam 1932 – 1945.
Đồng thời, phong cách thẩm mỹ và nghệ thuật chỉ có giá trị khi nó thực sự góp sức cho sự sống sót và tăng trưởng phong phủ, phong phú của văn học dân tộc bản địa nói chung .
7. Phong cách sáng tác chịu ảnh hưởng của những phương diện tinh thần khác nhau như tâm lý, khí chất, cá tính của người sáng tác. Đồng thời, nó cũng mang dấu ấn của dân tộc và thời đại.
Mỗi một thời đại lịch sử dân tộc và thời đại văn học tương ứng hoàn toàn có thể tạo ra những phong cách sáng tác mang đặc trưng riêng :
+ Chẳng hạn phong cách Hồ Xuân Hương trong thời Trung đại còn nặng nề ý thức hệ phong kiến, văn học chịu ảnh hưởng tác động thâm thúy của quan điểm phi ngã ;
+ Phong cách Nguyễn Tuân trong thời Pháp thuộc, tăng trưởng một khuynh hướng văn học – văn học lãng mạn, thể hiện không thiếu, thâm thúy cái tôi nghệ sĩ tài hoa, phóng khoáng …
