Yui Monmagi
Từ khi Công Giáo gia nhập vào Nước Ta vào thế kỉ thứ XVI, đã khiến vương quốc trở nên phong phú tôn giáo hơn, cạnh bên đó việc giáo dục cũng được tác động ảnh hưởng bởi những trường đạo rất nhiều .” Trường ” dòng ” – tên gọi chung của những ngôi trường theo thể chế Công Giáo, khi hầu hết những học viên đều là người theo đạo Công Giáo, việc giảng dạy cũng phần đông do những Cha, hoặc Sơ đảm nhiệm. Bên cạnh đó, những trường ” dòng ” trước năm 75 thường được phong cách thiết kế theo lối kiến trúc Tây phương, cũng nhằm mục đích Giao hàng cho những thánh lễ diễn ra ngay trong, hoặc sát trường.
Sau đây là những trường Công Giáo nổi tiếng trước năm 75 của Sài Gòn, nơi gắn liền với nhiều thế hệ, mà nay có thể đã là ông, là bà của nhiều bạn nhỏ.
Một góc trường dòng nam sinh Lasan Taberd, nay là THPT Chuyên Trần Đại Nghĩa. Ảnh: Kyluc
Trường trung học Saint Paul
Theo những tài liệu lịch sử vẻ vang truyền giáo, vào ngày 20/5/1860, những nữ tu dòng Thánh Phaolô gốc ở thành Chartres ( ” Soeurs de Saint Paul de Chartres ” ) từ Hong Kong đặt chân đến Hồ Chí Minh. Họ tạm định cư tại một căn nhà nhỏ vùng chợ cũ cùng những nữ tu dòng kín ( đến Hồ Chí Minh năm 1861 ). Vào tháng 9/1862, mẹ bề trên dòng thánh Phaolô Benjamin thi công kiến thiết nhà giám tỉnh tại khu đất Đường Thành ( ” Rue de la Citadelle ” ). Toàn bộ khu công trình này hoàn thành xong vào năm 1864. Khi đi ngang ngôi nhà trắng tại số 4 Cường Để, Q. 1 ( nay là Tôn Đức Thắng ) mọi người chỉ biết đây là một nữ tu viện. Tòa nhà này trước kia còn được gọi là “ nhà Trắng ”, không phải vì sơn toàn màu trắng như Tòa Bạch Ốc của Mỹ, mà vì ngôi nhà này được kiến thiết xây dựng và làm chủ bởi những nữ tu dòng Saint Paul de Chartres ( Thánh Phaolô thành Chartres ) “ trinh bạch từ linh hồn đến những chiếc áo dòng trắng toát ”. Trước năm 1975, trong nhà dòng này có một trường tư thục với những lớp từ mẫu giáo tới tú tài với số lượng 1,600 học viên ( có ký túc xá cho học viên nội trú ). Sau năm 1975, có một thời hạn là Trường Sư Phạm Mầm Non. Nội vi trường có khoảng trống thoáng đãng, khoáng đãng với kiến trúc ba khối nhà : cô nhi viện, nhà nữ tu ở và khu nhà nguyện. Khu nhà nguyện có phong cách thiết kế đặc biệt quan trọng, nhìn từ trên cao xuống rất giống cây thánh giá, bên trong có thêm nhiều cột đỡ vững chãi, phía trước là một sân cỏ rộng với tượng thánh bổn mạng của dòng Phaolô
Công trình này còn đánh dấu tên tuổi kiến trúc sư đầu tiên của Việt Nam, nhà cải cách, chí sĩ Nguyễn Trường Tộ. Đây là công trình với thiết kế, giám sát hoàn toàn của ông. Với kiến trúc nhà dòng Saint Paul, chúng ta tự hào rằng tại Sài Gòn năm 1864 đã có một công trình kiến trúc kiên cố đầu tiên lại do chính kiến trúc sư người Việt thiết kế và xây dựng. Nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Đầu nhận xét: “Dinh Thống đốc mà người Pháp còn phải mua của người Anh ở Singapore mang qua Sài Gòn lắp ráp thì với công trình tuyệt vời này đủ thấy người Việt Nam giỏi đến mức nào rồi”.
Hiện tại, trường Saint Paul vẫn còn những Sơ bề trên tu đạo và dạy mần nin thiếu nhi, cạnh bên đó, giáo đường vẫn cử hành thánh lễ Công Giáo và tiếp tục tổ chức triển khai những đêm nhạc từ nguyện. 
Khuôn viên trường ngày nay. Ảnh: SaiGon Palette
Khuôn viên trường ngày nay. Ảnh: SaiGon Palette
Trường Lasan Taberd – nay là trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa
Nếu trường Saint Paul là trường dòng nữ sinh, thì Lasan chính là trường dòng nam sinh của Hồ Chí Minh xưa kia. Năm 1874, Cha Henri De Kerlan – Cha sở coi Thánh đường Hồ Chí Minh tự xuất tiền túi, sáng lập trường Lasan Taberd đặt tại dinh của Tri phủ Tân Bình đời Tự Đức. Trường xây và hoàn thành xong hai năm sau đó. Ban đầu trường nuôi trẻ mồ côi lai Âu và lai Pháp bị bỏ rơi, sau này thu nạp học viên bất luận lương – giáo. Khóa tiên phong, trường Taberd có 58 học trò do những tu sĩ, truyền giáo sư gồm hai người Việt và hai người Pháp dạy dỗ.
Những dãy nhà cũ của trường là do Cha Mossard đứng coi xây cất, phần mới xây đồ sộ sau này do các sư huynh tiếp tục tu tạo để dạy học sinh từ cấp tiểu học đến đệ nhị cấp. Đến năm 1949, quy mô của trường lớn mạnh với hơn 1,200 học sinh.
Sau năm 1975, trường Lasan Taberd được chính thức chuyển giao cho chính quyền sở tại TP. Hồ Chí Minh, liên tục duy trì giảng dạy giáo dục phổ thông từ cấp một đến cấp ba, với hơn 6.000 học viên. Do nhu yếu đào tạo và giảng dạy giáo viên cấp một của thành phố, năm 1976 trường Trung học Sư phạm nhận chuyển giao từ trường Taberd và khởi đầu khóa giảng dạy tiên phong .Năm 2000, trường Trung học Sư phạm được chuyển giao để thành lập trường trung học phổ thông Trần Đại Nghĩa rồi trở thành trường chuyên hai năm sau đó. Hiện, Trần Đại Nghĩa cũng là một trong hai trường chuyên ở Thành Phố Hồ Chí Minh, bên cạnh trung học phổ thông chuyên Lê Hồng Phong, những nơi có chất lượng giảng dạy giáo dục số 1 miền Nam. 
Trường Taberd vào cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX. Ảnh: 150namlasanvietnam
Khuôn viên trường Taberd ngày ấy. Ảnh: 150namlasanvietnam
Khuôn viên trường Taberd ngày ấy. Ảnh: 150namlasanvietnam
Học trò trong khuôn viên, xa xa là Cha đang đứng trông học trò của mình. Ảnh: 150namlasanvietnam
