Những đôi chân vạn dặm
Gọi là làng nghề Ham Giang nhưng “ thủ phủ ” của làng nghề đóng thang, giường tre là 2 ấp Trà Tro A và Trà Tro B – nơi có hơn 70 % dân số là người dân tộc bản địa Khmer. Do điều kiện kèm theo đất đai ở đây phần lớn là giồng cát cao, chỉ có tre mới hoàn toàn có thể sống trụi lá trơ cành chịu đựng qua những tháng mùa khô khắc nghiệt. Không đất, thiếu đất sản xuất, sẵn có nguồn nguyên vật liệu tre làng, một số ít người khéo tay đã tạo kế sinh nhai bằng cách lấy tre làm giường, làm thang, làm chõng … đem bán. Buổi đầu chỉ vài hộ làm, từ từ người biết chỉ người chưa biết, theo thời hạn hình thành nên cả làng nghề, tính đến nay đã được trên 50 năm .
Làng nghề đóng giường tre ở Trà Tro A và Trà Tro B – Trà Vinh.
Theo nhiều người sản xuất, chế biến loại hàng này, yếu tố quan trọng tiên phong là khâu chọn nguyên vật liệu ( tre gai ) để bảo vệ độ bóng, bền ; sử dụng được từ 10 – 29 năm. Tre già có màu đen xanh đậm, xanh đỏ … Để nhìn nhận độ tuổi của tre, người chọn nguyên vật liệu địa thế căn cứ vào các bụt măng. Đốn tre là khâu khá khó khăn vất vả và phụ thuộc vào vào hợp đồng giữa người bán – người mua .
Tại làng nghề truyền thống cuội nguồn này, phần nhiều đàn ông đảm nhiệm các khâu : Đốn và luân chuyển tre nguyên vật liệu về nhà, cắt đoạn tre, đi kinh doanh bán lẻ trên xe đẩy “ đặc chủng ”. Các quy trình còn lại ( phơi tre, cạo vỏ, làm bóng, vô thanh … ) do phụ nữ và trẻ nhỏ tiếp đón. Có thể nói, nghề này xử lý việc làm cho hàng trăm lao động theo kiểu “ cha truyền con nối ”. Sản phẩm của làng nghề tiêu thụ tại nhiều địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long .
Làng nghề đóng thang, giường tre ấp Trà Tro B có khoảng chừng 20 chiếc xe bán hàng lưu động. Mỗi chuyến đi bán lê dài từ 7 – 10 ngày. Người đi bán mang theo quần áo, dụng cụ hoạt động và sinh hoạt cá thể, ăn quán, ngủ đình … Để tương hỗ, giúp nhau vượt qua những dốc cầu cao hay đau ốm không bình thường, họ thường tổ chức triển khai đi bán theo nhóm. Mỗi chuyến đi, mỗi xe lời trung bình 2 – 3 triệu đồng – khá nhã nhặn so với nỗi nhọc nhằn của những “ đôi chân vạn dặm ” xuất hiện trên khắp nẻo đường …
Sức sống mới
Một nghệ nhân miệt màn đo đạc, phong cách thiết kế bàn và ghế tre, giường tre ở làng nghề Hàm Giang .
Câu chuyện về vốn vẫn là vấn đề nan giải ở rất nhiều làng nghề, trong đó có Ham Giang. Năm 2010, UBND xã Hàm Giang chủ trương vận động các hộ làm nghề thành lập Tổ hợp tác đóng giường tre để vừa tương trợ nhau trong sản xuất, đầu ra sản phẩm, vừa có điều kiện thuận lợi để vay vốn ưu đãi của ngân hàng.
Sản phẩm bàn và ghế tre, giường tre của làng nghề Hàm Giang giờ đây không chỉ bán cho vùng nuôi tôm hùm mà nó đã len lỏi lên phố thị ở các tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long và cả TP. Hồ Chí Minh, góp thêm phần giúp nghề đóng giường tre xã Hàm Giang ngày càng tăng trưởng. Bình quân mỗi tháng làng nghề cung ứng ra thị trường từ 500 – 700 mẫu sản phẩm giường tre, bàn và ghế tre các loại .
Những năm 1990, đóng một cái giường tre đem bán cả tuần mới được. Cuộc sống mái ấm gia đình của hầu hết người thợ lúc đó rất khó khăn vất vả. Tuy vậy, không ai nỡ bỏ nghề, vừa làm cầm chừng vừa tìm phương kế sinh nhai khác để sống. Nhờ vậy, làng nghề vẫn đứng vững cho đến khi những loại sản phẩm bàn và ghế tre, giường tre “ giành lại ” được thị trường của riêng mình .
Nếu như trước đây, việc tiêu thụ giường tre chỉ quanh quẩn trong nội tỉnh, thì giờ đây loại sản phẩm giường tre của dân cư ấp Trà Tro B đã vươn xa ra các tỉnh bạn như Sóc Trăng, Cần Thơ, Vĩnh Long, Bến Tre và Đồng Tháp .
Làng nghề đóng giường tre Hàm Giang .
Được biết, hiện nay cả ấp Trà Tro B có 23 hộ làm nghề đóng giường tre, giải quyết cho hơn 100 lao động tại địa phương có việc làm thường xuyên. Từ cái nghề đóng giường tre, ba năm nay, một vùng đất khó toàn đất cát giồng, đất cát pha Trà Tro B có tỷ lệ hộ người Khmer sinh sống chiếm trên 97,6% đã có một sự khởi sắc rất đáng kể; trong các năm qua tỷ lệ hộ nghèo của ấp Trà Tro B luôn được kéo giảm từ 8 đến 10 hộ mỗi năm; thành tựu về công tác xóa đói giảm nghèo này, bên cạnh sự nỗ lực của nhà nước thì phần lớn đều xuất phát từ nghề đóng giường tre. Cái giường tre đã đổi gạo, đổi bò, đổi đất, cất nhà tường cho hằng trăm hộ dân tộc đặc biệt khó khăn ở ấp Trà Tro B.
Làng nghề đóng giường tre Hàm Giang không hề tăng trưởng với cái vòng quẩn quanh làm ra những mẫu sản phẩm bàn và ghế tre, giường tre rồi mạnh ai nấy tìm thị trường tiêu thụ. Những người thợ của làng nghề đang tìm cách đưa mẫu sản phẩm của làng nghề hướng đến hàng thủ công bằng tay vươn tới thị trường xuất khẩu .
Đây cũng là một hướng đi đúng đắn, đang được nhiều người hưởng ứng nhằm mục đích hướng làng nghề tới sự tăng trưởng vững chắc, góp thêm phần đưa đời sống người dân làng nghề nơi đây trở nên sung túc hơn .
Nguyễn Minh Ngọc
