Ngành Dương xỉ (danh pháp khoa học: Pteridophyta) là một nhóm gồm khoảng 12.000 loài thực vật có mạch, không có hạt, sinh sản thông qua các bào tử.
Onoclea sensibilisThể giao tử ( Khối xanh lục dạng tản ) và thể bào tử ( lá lược đang lên ) củaDương xỉ là những thực vật có mạch khác với thạch tùng ở chỗ có lá thật sự ( vĩ diệp ). Chúng khác với thực vật có hạt ( gồm có thực vật hạt trần và thực vật hạt kín ) ở phương pháp sinh sản do không có hoa và hạt. Giống như những loại thực vật có mạch khác, chúng có vòng đời được nhắc tới như là luân phiên những thế hệ, với đặc trưng là một pha thể bào tử lưỡng bội và một pha thể giao tử đơn bội, nhưng khác với thực vật hạt trần và thực vật hạt kín ở chỗ thể giao tử của dương xỉ là một sinh vật sống tự do .
Vòng đời của dương xỉ điển hình như sau:
Cấu tạo của dương xỉ[sửa|sửa mã nguồn]
Dương xỉ tại Vườn thực vật hoàng gia Melbourne .
Dicksonia antarctica, mọc tại Nunniong, AustraliaCây dương xỉ, có lẽ rằng làmọc tại Nunniong, nước Australia
Giống như các thể bào tử của thực vật có hạt, thể bào tử của dương xỉ bao gồm:
- Thân: Phần lớn thường là thân rễ mọc bò ngầm dưới lòng đất, nhưng đôi khi và thân bò lan mọc bò trên mặt đất (như Polypodiaceae), hoặc thân cột bán hóa gỗ mọc thẳng trên mặt đất (như Cyatheaceae) cao tới 20 m ở một số loài (như Cyathea brownii trên đảo Norfolk và Cyathea medullaris ở New Zealand).
- Lá: Phần màu xanh, có khả năng quang hợp của cây. Ở các loài dương xỉ nó thường được nói tới như là lá lược, nhưng điều này là do sự phân chia lịch sử giữa những người nghiên cứu dương xỉ và những người nghiên cứu thực vật có hạt, chứ không phải là do các khác biệt trong cấu trúc. Các lá mới thông thường nở ra bằng cách bung ra đầu lá non cuộn chặt. Sự bung ra của lá như vậy gọi là kiểu xếp lá hình thoa. Lá được chia ra thành ba kiểu:
- Lá dinh dưỡng (Trophophyll): Là lá không sinh ra bào tử, thay vì thế nó chỉ sản xuất các chất đường nhờ quang hợp. Nó là tương tự như các lá xanh điển hình của thực vật có hạt.
- Lá bào tử (Sporophyll): Lá sinh ra bào tử. Lá này là tương tự như các vảy của nón thông ở thực vật hạt trần hay như nhị và nhụy ở thực vật hạt kín. Tuy nhiên, không giống như thực vật có hạt, các lá bào tử của dương xỉ thông thường không chuyên biệt hóa, trông tương tự như các lá dinh dưỡng và cũng sản xuất các chất đường nhờ quang hợp, giống như các lá dinh dưỡng.
- Brophophyll: Lá sinh ra một lượng lớn bất thường các bào tử. Các lá thuộc kiểu này cũng lớn hơn các kiểu lá khác nhưng giống với các lá dinh dưỡng.
- Rễ: Các cấu trúc không quang hợp mọc ngầm dưới đất, có chức năng hút nước và các chất dinh dưỡng từ trong đất. Chúng luôn luôn là rễ chùm và về cấu trúc thì tương tự như rễ của thực vật có hạt.
Tuy nhiên, thể giao tử của dương xỉ lại rất độc lạ với những thể giao tử của thực vật có hạt. Chúng thường thì gồm có :
- Nguyên tản: Cấu trúc màu xanh lục, có khả năng quang hợp, dày một lớp tế bào, thường có dạng hình tim hay hình thận, dài 3–10 mm và rộng 2–8 mm. Nguyên tản sinh ra các thể giao tử nhờ:
- Các túi đực: Các cấu trúc nhỏ hình cầu sinh ra tinh trùng có tiên mao.
- Các túi noãn: Cấu trúc hình bình thót cổ sinh ra một trứng ở đáy, và tinh trùng tiến tới được chỗ đó bằng cách chui qua cổ.
- Các rễ giả: Các cấu trúc tương tự như rễ (không phải rễ thật sự) bao gồm các tế bào đơn lẻ thuôn cực dài, với nước và các khoáng chất được hấp thụ trên toàn bộ bề mặt cấu trúc này. Các rễ giả cũng có tác dụng neo nguyên tản vào trong đất.
Dương xỉ sinh sản bằng cả hai hình thức : sinh sản vô tính và hữu tính. Cây sinh dưỡng có thân, rễ, lá, hình thành những túi bào tử. Thể bào tử được sinh ra từ hợp tử và mang những túi bào tử. Lúc chín, những túi bào tử của thực vật có lá, phát tán những bào tử giảm nhiễm và chúng nẩy mầm tạo ra nguyên tản lưỡng tính hoặc đơn tính. Nó cũng giống như túi bào tử của thể sinh túi của ngành Rêu. Chu trình tăng trưởng thành viên của chúng là lưỡng di truyền nhưng thể bào tử chiếm lợi thế ( Lưỡng – Đơn bội )
- D
Ngành Dương xỉ được cho là có nguồn gốc từ lớp Cladoxylopsida đã tuyệt chủng tồn tại trong Kỷ Devon và Kỷ Than đá.
Thomas Cavalier-Smith phân loại dương xỉ còn sống sót như sau :
