Melting pot là gì?
‘ Melting pot ‘ là phép ẩn dụ về một xã hội đa văn hóa và sắc tộc .
“ Chúng ta không trở thành một nồi lẩu thập cẩm mà là một bức tranh khảm mosaic phong phú tuyệt đẹp. Nhiều con người độc lạ có những niềm tin, khao khát, kỳ vọng và tham vọng khác nhau. ” – Jimmy Carter, tổng thống thứ 39 của Mỹ
Hãy thử tưởng tượng về một nồi lẩu thập cẩm nóng nực nghi ngút khói với vị nước dùng đặc trưng. Thứ nước này là đại diện thay mặt cho những giá trị gốc, giá trị địa phương của một xã hội. Những món ăn thêm vào tăng sự mê hoặc của nồi lẩu nhưng cũng không át đi mùi vị gốc của nước dùng .
Trong xã hội học, khái niệm ‘melting pot’ ám chỉ sự hòa quyện của những giá trị bản địa và giá trị ngoại lai, định hình nên danh tính của một xã hội. Điều này được thể hiện qua sự khác biệt về văn hóa, ngôn ngữ, ẩm thực, tôn giáo trong cùng một cộng đồng, có thể là thành phố hay cả quốc gia.
Khởi nguồn của khái niệm này được sử dụng rộng rãi sau sự ra đời của vở kịch “The Melting Pot” do nhà văn người Anh gốc Israel tên Zangwill sáng tác năm 1908. Vở kịch nói lên khát vọng về một xã hội không có sự chia rẽ sắc tộc và thù hận của David Quixano, một người Nga gốc Do Thái di cư đến Mỹ sau khi mất toàn bộ gia đình trong cuộc thảm sát Do Thái tại Kishinev, Đế quốc Nga năm 1903.
Tác phẩm đạt được thành công vang dội và được chính Tổng thống Mỹ lúc bấy giờ, Theodore Roosevelt ngợi ca “có ảnh hưởng mạnh mẽ và thiết thực đến suy nghĩ và cuộc đời ông” trong tâm thư gửi Zangwill. Roosevelt cũng là người luôn ủng hộ người nhập cư chia sẻ văn hóa và ngôn ngữ của họ với người bản địa, góp phần định danh nên một xã hội Mỹ đa sắc tộc và không có sự chia rẽ. Mỹ là một melting pot đích thực.
Về sau này, khái niệm melting pot nhận được nhiều chỉ trích cũng như sự phản đối từ những nhà hoạt động giải trí chống phân biệt chủng tộc. Nguyên do bởi họ cho rằng khái niệm này cổ súy cho việc bão hòa xã hội, làm “ tan chảy ” những nét đặc trưng văn hóa truyền thống của người nhập cư do phải đồng nhất với văn hóa truyền thống địa phương .
Học giả Jane Elliot ủng hộ việc sử dụng khái niệm Salad Bowl sửa chữa thay thế. Khái niệm này ám chỉ xã hội đa sắc tộc nhưng sự độc lạ, những giá trị của người nhập cư được giữ nguyên và tôn vinh, thay vì phải “ hòa quyện ” vào với những giá trị địa phương gốc .
Tuy nhiên, nhiều người vẫn ủng hộ melting pot do khái niệm này vẫn hầu hết mang hàm ý tôn vinh một xã hội đa sắc tộc, không có sự chia rẽ như vở kịch của Zangwill bộc lộ. Cả 2 khái niệm Melting pot và Salad bowl vẫn được sử dụng song song với cùng một niềm tin .
