Lịch sử Nga – Wikipedia tiếng Việt

Lịch sử Nga bắt đầu với lịch sử Đông Slav. Nhà nước Đông Slav đầu tiên, nước Nga Kiev, đã chấp nhận Ki-tô giáo từ Đế quốc Đông La Mã năm 988,[1] khởi đầu sự tổng hòa các nền văn hoá Đông La Mã và Slav lập ra văn hoá Nga trong một nghìn năm tiếp theo.[2] Nước Nga Kiev nhanh chóng tan rã không còn là một Nhà nước nữa, cuối cùng chịu đầu hàng quân xâm lược Mông Cổ trong những năm 1230. Trong thời gian này, một số lãnh đạo địa phương, đặc biệt là xứ Novgorod và xứ Pskov, đã chiến đấu để thừa kế di sản văn hoá và chính trị của nước Nga Kiev.

Sau thế kỷ 13, Moskva dần trở thành TT văn hoá. Tới thế kỷ 18, Đại công quốc Moskva đã trở thành Đế quốc Nga to lớn, trải dài từ Ba Lan về phía đông tới Thái Bình Dương. Sự lan rộng ra về phía tây càng khiến nước Nga nhận thức được sự độc lạ của họ với phần lớn còn lại của châu Âu và phá vỡ sự cô lập từng xảy ra ở những quá trình đầu lan rộng ra. Thời này có Nga hoàng Pyotr Đại Đế xóa bỏ một nước Nga lỗi thời, nửa Á Đông, tiến hành sự nghiệp lớn lao thay đổi quốc gia. [ 3 ] [ 4 ] Các vị Nữ hoàng Anna, Elizaveta Petrovna và Ekaterina II đều lên ngôi với những cuộc thay máu chính quyền do Ngự Lâm quân tương hỗ. [ 5 ] Với chủ trương bành trướng, tăng trưởng tiềm năng của quốc gia, triều đình Nga hoàng đã phá bỏ mối rình rập đe dọa từng có từ Vương quốc Thụy Điển và Đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman. [ 6 ] Các triều đại tiếp nối đuôi nhau nhau trong thế kỷ 19 đã đối phó với những áp lực đè nén đó bằng sự phối hợp giữa những cuộc cải cách miễn cưỡng và trấn áp. Chế độ nông nô Nga đã bị bãi bỏ năm 1861, nhưng sự huỷ bỏ này thực sự chỉ gây thêm phiền phức cho người nông dân và càng khiến áp lực đè nén cách mạng tăng cao. Trong khoảng chừng thời hạn từ khi chính sách nông nô bị huỷ bỏ tới khi mở màn Chiến tranh quốc tế lần thứ nhất năm 1914, những cuộc cải cách Stolypin, hiến pháp 1906 và Duma vương quốc đã mang lại những biến hóa đáng kể cho nền kinh tế tài chính và chính trị Nga, [ 7 ] nhưng những nhà vua Nga vẫn không muốn rời bỏ quyền lực tối cao tuyệt đối, hay san sẻ quyền lực tối cao. [ 8 ]Cách mạng Nga năm 1917 được khởi phát từ một sự tổng hợp những yếu tố tan rã kinh tế tài chính, thực trạng kiệt quệ do cuộc chiến tranh, và sự bất bình với mạng lưới hệ thống cơ quan chính phủ chuyên quyền, và lần tiên phong một liên minh giữa những người tự do và xã hội chủ nghĩa ôn hoà lên nắm quyền lực tối cao, nhưng những chủ trương sai lầm đáng tiếc của họ đã khiến những người Cộng sản Bolshevik chiếm quyền lực tối cao vào ngày 25 tháng 10 ( lịch Julius, tức ngày 7 tháng 11 theo lịch Gregory ). Từ năm 1922 tới năm 1991, lịch sử vẻ vang Nga hầu hết là Lịch sử Liên Xô, một nhà nước trọn vẹn dựa trên ý thức hệ gồm Đế quốc Nga và những vương quốc chư hầu trước Hòa ước Brest-Litovsk. Tuy nhiên, việc tiếp cận phương pháp thiết kế xây dựng chủ nghĩa xã hội khác nhau trong từng thời gian trong lịch sử vẻ vang Liên Xô, từ nền kinh tế tài chính trộn lẫn và xã hội và văn hoá phong phú hồi thập niên 1920 tới nền kinh tế tài chính chỉ huy và trấn áp thời Stalin tới ” thời kỳ ngưng trệ ” thập niên 1980. Từ những năm tiên phong, cơ quan chính phủ Liên Xô đã dựa trên nền tảng độc đảng của những người Cộng sản, như những người Bolshevik tự gọi mình, từ tháng 3 năm 1918. [ 9 ] Tuy nhiên, tới cuối thập niên 1980, khi sự yếu kém của những cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính và chính trị đã trở nên nóng bức, những chỉ huy cộng sản đã triển khai những cải cách lớn, dẫn tới sự sụp đổ của Liên bang Xô viết. [ 10 ]

Lịch sử Liên bang Nga khá ngắn, chỉ bắt đầu từ sự sụp đổ của Liên Xô năm 1991. Từ khi giành lại độc lập, nước Nga đã được công nhận là nhà nước thừa kế chính thức của Liên Xô trên bình diện quốc tế.[11] Tuy nhiên, nước Nga đã mất vị trí siêu cường của mình và đang phải đối mặt với những thách thức trong các nỗ lực thiết lập một hệ thống kinh tế và chính trị hậu Xô viết. Loại bỏ nền kinh tế kế hoạch tập trung và quyền sở hữu nhà nước thời kỳ Xô viết, nước Nga đang nỗ lực xây dựng một nền kinh tế mang các yếu tố của thị trường tư bản, với những hậu quả nhiều khi khá nặng nề. Thậm chí ngày nay nước Nga vẫn mang nhiều nét đặc trưng văn hoá và xã hội thời kỳ Sa Hoàng và Liên Xô.

Buổi đầu lịch sử dân tộc[sửa|sửa mã nguồn]

Cư dân thời Tiền Slav[sửa|sửa mã nguồn]

Một map tổng thể và toàn diện những nền văn hoá tại Nga thuộc châu Âu khi những người Varyag đặt chân tớiThời tiền sử, những vùng thảo nguyên to lớn phía nam nước Nga là nơi sinh sống của những bộ lạc chăn nuôi gia súc du cư không thống nhất. Thời rất lâu rồi, thảo nguyên Hắc Hải được gọi là Scythia. [ 12 ] Những di sản của những nền văn minh thảo nguyên đã mất từ xưa đó đã được tò mò trong thế kỷ 20 tại những khu vực như Ipatovo, [ 12 ] Sintashta, [ 13 ] Arkaim, [ 14 ] và Pazyryk. [ 15 ] Nửa sau thế kỷ 8 trước Công Nguyên, những nhà buôn Hy Lạp đã mang nền văn minh cổ xưa tới những khu vực kinh doanh tại Tanais và Phanagoria. [ 16 ] Từ thế kỷ thứ 3 tới thế kỷ thứ 6 Sau công nguyên, Vương quốc Bosporus, một chính thể Hy Lạp kế tục những thuộc địa Hy Lạp, [ 17 ] đã bị tiêu diệt bởi những làn sóng lấn chiếm liên tục của người du mục, [ 18 ] đứng vị trí số 1 là những bộ lạc hiếu chiến thường vận động và di chuyển vào châu Âu, như người Hung và người Avar Thổ Nhĩ Kỳ. Một bộ tộc gốc Turk, người Khazar, quản lý những vùng thảo nguyên hạ châu thổ Volga giữa Caspi và biển Đen trong suốt thế kỷ 8. [ 19 ] Nổi tiếng về pháp lý, sức chịu đựng và tính hoà đồng, [ 20 ] người Khazar là con đường thương mại chính giữa Baltic và nhà Abbas tại Bagdad. [ 21 ] Họ là những liên minh quan trọng của Đế quốc Đông La Mã, [ 22 ] và đã triển khai hàng loạt những cuộc cuộc chiến tranh thắng lợi chống lại những vị khalip Ả Rập. [ 23 ] [ 24 ] Ở thế kỷ 8, người Khazar theo Do Thái giáo. [ 25 ]

Thời kỳ đầu Đông Slav[sửa|sửa mã nguồn]

Tổ tiên của người Nga là những bộ lạc Slav, có nguồn gốc được 1 số ít nhà sử học cho là tại những vùng rừng đầm lầy Pripyat. [ 26 ] Người Đông Slav sơ kỳ dần chiếm vùng Tây Nga theo hai hướng : một từ Kiev hướng về Suzdal và Murom ngày này và hướng khác từ Polotsk tới Novgorod và Rostov. [ 27 ] Từ thế kỷ 7 về sau, người Đông Slav liên tục chiếm số đông dân cư tại Tây Nga [ 27 ] và chậm rãi nhưng hoà bình đồng hoá những bộ tộc gốc Phần Lan-Yugra bản xứ, như người Merya, [ 28 ] Muroma, [ 29 ] và người Meshchyora. [ 30 ]

Nước Nga Kiev[sửa|sửa mã nguồn]

Nước Nga Kiev ở thế kỷ 11

Người Bắc Âu cổ vùng Scandinavia, được gọi là “Viking” ở Tây Âu và người “Varyag”[31] ở phía đông, kết hợp làm cướp biển và buôn bán trong các chuyến đi của họ tới hầu hết miền Bắc Âu. Giữa thế kỷ 9, họ bắt đầu đi dọc các đường biển từ phía đông Baltic tới biển Đen và biển Caspi.[32] Theo biên niên sử đầu tiên của nước Nga, một người Varyag tên là Rurik đã được bầu làm nhà cầm quyền (konung hay knyaz) xứ Novgorod vào khoảng năm 860, trước khi những người kế tục ông đi về phía nam và mở rộng lãnh thổ tới xứ Kiev,[33] nơi trước đó thuộc người Khazar.[34]

Vì thế, nhà nước Đông Slav tiên phong, nước Nga Kiev, Open vào khoảng chừng thế kỷ 9 dọc theo châu thổ sông Dnepr. Một nhóm phối hợp những công quốc với quyền lợi chung trong việc duy trì thương mại dọc những đường sông, nước Nga Kiev trấn áp con đường kinh doanh lông thú, sáp và nô lệ giữa Scandinavia và Đế quốc Đông La Mã dọc theo sông Volkhov và sông Dnepr .

Tên gọi “Russia” (Nga), cùng với tên Ruotsi trong tiếng Phần Lan và Rootsi trong tiếng Estonia, được một số học giả cho là có liên quan tới Roslagen.[35] Từ nguyên của Rus và các biến thể của nó đang bị tranh cãi, và các học giả khác cho rằng nó có liên quan với các gốc từ Slav hay Iran.[36]

Tới cuối thế kỷ 10, hội đồng thiểu số Bắc Âu cổ đã trộn lẫn với dân cư Slav, [ 37 ] và họ cũng hấp thu những tác động ảnh hưởng Ki-tô giáo Hy Lạp trong quy trình triển khai những chiến dịch cướp bóc Tsargrad, hay Constantinopolis. [ 38 ] Một chiến dịch đó đã khiến vị thủ lĩnh đội thân binh Slav lỗi lạc là Svyatoslav I, nổi tiếng vì đã tàn phá nhà nước của người Khazar trên sông Volga, phải mất mạng. [ 39 ] Ở thời gian đó, đế quốc Đông La Mã ( Byzantium ) đang trải qua một thời kỳ hồi sinh quân sự chiến lược và văn hóa truyền thống can đảm và mạnh mẽ ; dù có suy tàn sau này, văn hóa truyền thống của nó liên tục gây ảnh hưởng tác động tới tiến trình hình thành và tăng trưởng của Nga trong nhiều thế kỷ .Nước Nga Kiev đóng vai trò quan trọng trong việc đưa một biến thể Slav của Chính Thống giáo Đông phương vào nước Nga, làm thâm thúy hơn sự tổng hợp những nền văn hóa truyền thống Đông La Mã và Slav thiết lập ra nền văn hóa truyền thống Nga trong một nghìn năm sau. Vùng này đã đồng ý Ki-tô giáo năm 988 sau hành vi rửa tội chung cho người dân Kiev của công tước Vladimir I. [ 40 ] Vài năm sau, bộ luật tiên phong, Russkaya Pravda, được đưa ra. [ 41 ] Từ bắt đầu những công tước Kiev đã mô phỏng những quy mô Đông La Mã và giữ Giáo hội nhờ vào vào họ, thậm chí còn cả về nguồn thu nhập, [ 42 ] do đó Giáo hội Nga và nhà nước luôn link ngặt nghèo với nhau .Tới thế kỷ 11, đặc biệt quan trọng trong thời quản lý của Yaroslav Thông thái, Rus Kiev đã có được một nền kinh tế tài chính tăng trưởng và những thành tựu kiến trúc, văn học tiêu biểu vượt trội những thành tựu từng có ở vùng phía tây lục địa. [ 43 ] So với những ngôn từ châu Âu Ki-tô, tiếng Nga ít bị tác động ảnh hưởng từ tiếng Hy Lạp và tiếng La tinh thời kỳ đầu Ki-tô giáo. [ 2 ] Điều này bởi ngôn từ Giáo hội Slav được sử dụng trực tiếp trong nghi thức tế lễ. [ 44 ]Một bộ tộc Turk du mục, người Kipchak ( cũng được gọi là người Cuman ), đã sửa chữa thay thế người Pecheneg trước đó trở thành lực lượng thống trị tại những vùng thảo nguyên phương nam giáp với Rus hồi cuối thế kỷ 11 và lập ra một nhà nước du mục tại những thảo nguyên dọc biển Đen ( Desht-e-Kipchak ). Đẩy lùi những cuộc tiến công liên tục của họ, đặc biệt quan trọng vào Kiev, vốn chỉ ở khoảng cách một ngày đường với thảo nguyên, là một gánh nặng lớn cho những vùng phương nam của Rus. Các cuộc tiến công của người du mục đã khiến một làn sóng lớn người Slav tràn vào trong những vùng rừng rậm phía bắc, đặc biệt quan trọng là vùng được gọi là Zalesye để trốn tránh .Nước Nga Kiev sau cuối tan rã không còn là một Nhà nước vì cuộc tranh giành nội bộ giữa những thành viên của mái ấm gia đình công tước nối nhau quản lý nó. Quyền thống trị của xứ Kiev chấm hết, nhường lại cho Vladimir-Suzdal ở phía hướng đông bắc, Novgorod ở phía bắc, và Halych-Volhynia ở phía tây-nam. Cuộc chinh phục của quân Mông Cổ ( Kim Trướng hãn quốc ở thế kỷ 13 là cú đánh quyết định hành động. Xứ Kiev bị phá huỷ. [ 45 ] Halych-Volhynia sau cuối bị sáp nhập vào Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva, trong khi vùng Vladimir-Suzdal do Mông Cổ quản lý và Cộng hòa Novgorod độc lập, hai vùng ngoại biên Kiev, sẽ xây dựng nên cơ sở cho vương quốc Nga văn minh .

Chư hầu của Mông Cổ[sửa|sửa mã nguồn]

Cuộc chinh phạt của quân Mông Cổ[sửa|sửa mã nguồn]

Là một phần của Mông Cổ xâm lược Châu Âu, Đế chế Mông Cổ đã lấn chiếm Rus Kiev vào thế kỷ XIII, hủy hoại nhiều thành phố, gồm có Ryazan, Kolomna, Moskva, Vladimir và Kiev. [ 46 ] [ 47 ]Chiến dịch được báo trước bởi trận sông Kalka vào tháng 5 năm 1223, dẫn tới thắng lợi của Mông Cổ so với một số ít lực lượng của vương quốc của Rus ‘. Mông Cổ sau đó rút lui. Cuộc xâm lược tổng lực vào Rus do Batu Khan thực thi từ năm 1237 đến năm 1240. Cuộc chinh phục vào châu Âu đã chấm hết bởi quy trình tìm vị thủ lĩnh mới kế nhiệm chức vị khả hãn Mông Cổ sau cái chết của Ögedei Khan. Tất cả những nhà chỉ huy của Rus đều bị buộc phải tuân thủ chính sách Mông Cổ và trở thành một phần của Hãn quốc Kim Trướng, 1 số ít trong đó lê dài đến năm 1480 .Cuộc chinh phạt của quân Mông Cổ càng làm sự tan rã của Rus tăng nhanh. Năm 1223, những công tước ly khai phía Nam phải đương đầu với cuộc xâm lược của quân Mông Cổ tại sông Kalka và bị đánh tan. [ 48 ] Trong những năm 1237 – 1238, quân xâm lược còn đốt cháy thành phố Vladimir ( 4 tháng 2 năm 1238 ) [ 49 ] và những thành phố lớn khác phía đông bắc Nga, đánh tan tác quân Nga tại sông Sit, [ 50 ] và sau đó đi về hướng tây tới Ba Lan và Hungary. [ 51 ] Tới khi ấy họ đã chinh phục hầu hết những thành phố Nga. [ 52 ] Chỉ có Cộng hoà Novgorod không bị chiếm đóng và liên tục tăng trưởng trong quỹ đạo của Liên hiệp Hansa. [ 53 ]Ảnh hưởng từ cuộc chinh phạt của Mông Cổ trên chủ quyền lãnh thổ nước Nga Kiev không đều. Nền văn hóa truyền thống thành phố tăng trưởng đã hầu hết bị phá huỷ. Khi những TT cổ hơn như Kiev và Vladimir không hề hồi sinh sau sự tàn phá của cuộc tiến công tiên phong, [ 45 ] những thành phố mới như Moskva, [ 54 ] Tver [ 55 ] và Nizhny Novgorod [ 56 ] khởi đầu đua tranh quyền chỉ huy bên trong nước Nga dưới sự chiếm đóng của quân xâm lược Mông Cổ. Dù liên quân những xứ Nga đã đánh tan tác quân Kim Trướng hãn quốc tại Kulikovo năm 1380, [ 57 ] sự thống trị của người Mông Cổ trên những chủ quyền lãnh thổ Nga, cùng với những nhu yếu cống vật từ những công tước Nga liên tục lê dài tới tận năm 1480. [ 55 ]

Sau sự sụp đổ của Khazar trong thế kỷ 10, trung Volga bị thống trị bởi vương quốc thương mại Volga Bulgaria, di sản sau cuối của Đại Bulgaria nằm ở Phanagoria. Ở thế kỷ 10 người Turk ở Volga Bulgaria chuyển theo Hồi giáo. Sau những cuộc xâm lược của Mông Cổ trong thập niên 1230, Volga Bulgaria bị Kim Trướng hãn quốc sáp nhập và dân cư ở đây tăng trưởng thành người Chuvash và Tatar Kazan văn minh .Người Mông Cổ giữ Nga và Volga Bulgaria trong sự thống trị từ kinh đô phía tây của họ tại Sarai, [ 58 ] một trong những thành phố lớn nhất thời Trung Cổ. Các công quốc phía nam và phía đông nước Nga phải cống nộp cho người Mông Cổ thời Kim Trướng hãn quốc, thường được gọi là người Tatar ; [ 58 ] nhưng đổi lại họ được được cho phép hành vi như những vị phó của những hãn. Nói chung, những công tước có được quyền tự do quản lý khá lớn theo ý mình, [ 58 ] Giáo hội Chính Thống giáo Nga thậm chí còn còn có một tiến trình hồi sinh thời đại giáo chủ Alekxy và Sergii Radonezhsky .Đối với Giáo hội Chính Thống giáo Nga và hầu hết những công tước, những kẻ Thập Tự Chinh cuồng tín ở phía Bắc dường như là một mối rình rập đe dọa lớn hơn cho nước Nga chứ không phải quân Mông Cổ. Ở giữa thế kỷ 13, Aleksandr Yaroslavich Nevsky, được bầu làm Công tước xứ Novgorod, trở thành một vị anh hùng của nhân dân Nga sau những thắng lợi lớn trước những Hiệp sĩ Teuton và quân xâm lược Thụy Điển .Người Mông Cổ để lại ảnh hưởng tác động tới người Nga trong những nghành nghề dịch vụ như giải pháp quân sự chiến lược và vận tải đường bộ. Dưới ách đô hộ của quân Mông Cổ, nước Nga cũng tăng trưởng mạng lưới thư tín, mạng lưới hệ thống thuế, tìm hiểu dân số, và tổ chức triển khai quân đội của mình. Những ảnh hưởng tác động từ phương đông liên tục còn lại tới tận thế kỷ 17, khi nước Nga thực thi nỗ lực thật sự tiên phong nhằm mục đích Tây phương hóa quốc gia .

Đại công quốc Moskva[sửa|sửa mã nguồn]

Sự nổi lên của Moskva[sửa|sửa mã nguồn]

Trong thời kỳ trị vì của Daniil Moskva chỉ là một pháo đài trang nghiêm gỗ nhỏ biến mất trong những khu rừng Trung NgaDaniil Aleksandrovich, con trai út của Aleksandr Yaroslavich Nevsky, lập ra công quốc Moskva ( được phương Tây biết đến như thể Muscovy ), [ 55 ] ở đầu cuối đã đánh đuổi người Tatar ra khỏi Nga. Nằm ở vị trí tốt trong mạng lưới hệ thống sông TT Nga và được bảo vệ bởi những khu rừng và đầm lầy bao quanh, Moskva bắt đầu là chư hầu của Vladimir, nhưng nhanh gọn sáp nhập cả công quốc mẹ. Yếu tố chính trong uy thế của Moskva là sự hợp tác của những vị công tước quản lý nó với những lãnh chúa Mông Cổ, những người ban phong cho họ tước vị Đại công tước của Moskva và biến họ trở thành những thuộc hạ để thu những cống phẩm cho người Tatar từ những công quốc Nga. Thanh thế của công quốc này được ngày càng tăng thêm khi nó trở thành TT của Giáo hội Chính Thống giáo Nga. Người đứng đầu giáo hội, đại giáo chủ, chạy từ Kiev tới Vladimir năm 1299 và vài năm sau đã thiết lập những trụ sở chính vĩnh cửu của Giáo hội tại Moskva dưới tước hiệu nguyên thủy đại giáo chủ Kiev .Vào khoảng chừng giữa thế kỷ 14, quyền lực tối cao của quân Mông Cổ khởi đầu suy giảm và những Đại công tước cảm thấy hoàn toàn có thể công khai minh bạch vùng lên phá vỡ xiềng xích của quân Mông Cổ. Vào năm 1380, tại Kulikovo trên sông Đông, quân xâm lược Mông Cổ đã bị đánh tan tác, [ 57 ] và mặc dầu thắng lợi nhọc nhằn này không chấm hết được ách thống trị của người Tatar so với Nga, nhưng nó đã đem lại nổi tiếng lớn cho Đại công tước Dmitry Ivanovich Donskoy. Vai trò thủ lĩnh của Moskva tại Nga bấy giờ đã được thiết lập vững chãi và vào giữa thế kỷ 14 chủ quyền lãnh thổ của nó đã được lan rộng ra ra nhiều trải qua mua và bán, cuộc chiến tranh và hôn nhân gia đình .

Ivan III Vĩ đại[sửa|sửa mã nguồn]

Trong thế kỷ 15, những đại công tước Moskva thực thi tập hợp những vùng đất Nga để tăng dân cư và gia tài dưới sự quản lý của họ. Người thi hành thành công xuất sắc nhất chủ trương này là Ivan III [ 55 ], người đặt nền móng cho nhà nước dân tộc bản địa Nga. Ivan cạnh tranh đối đầu cùng quân địch hùng mạnh ở phía tây-bắc là Đại công quốc Litva để giành quyền trấn áp một số ít công quốc Thượng Oka bán độc lập ở vùng thượng nguồn sông Dnepr và sông Oka. [ 59 ] [ 60 ] Thông qua li khai của một số ít công tước, những cuộc giao tranh biên giới và cuộc cuộc chiến tranh lê dài với Cộng hòa Novgorod, Ivan III đã hoàn toàn có thể sáp nhập cả Novgorod lẫn Tver. [ 61 ] Kết quả là Đại công quốc Moskva đã tăng ba về diện tích quy hoạnh dưới thời của ông. [ 55 ] Trong cuộc giao tranh của ông với công quốc Pskov, một giáo sĩ tên là Filofei ( Philotheus của Pskov ) đã viết một bức thư gửi tới Ivan III, với lời tiên tri rằng công quốc này sẽ trở thành Đệ Tam La Mã. [ 62 ] Không những thế, vào năm 1453, Sultan Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman là Mehmed II xua quân đánh thành Constantinopolis, phá được thành Đệ Nhị La Mã này [ 63 ]. Việc vị Hoàng đế Ki-tô giáo Chính Thống Hy Lạp ở đầu cuối quyết tử trong trận đánh này đã góp thêm phần vào ý tưởng sáng tạo mới về Moskva như thể ” Tân La Mã ” và là nơi của Ki-tô giáo chính thống. [ 55 ]Trong những thập kỷ tiên phong của thế kỷ 15, quyền lực tối cao được Edigu, một tư tế có nguồn gốc ở Vytautas tại Litva trong Trận chiến sông Vorskla thao túng và xây dựng hãn quốc Nogai làm khu vực của riêng mình. Trong thập niên 1440, hãn quốc một lần nữa bị chia rẽ bởi nội chiến. Lần này, nó tan rã thành hai hãn quốc : hãn quốc Qasim, hãn quốc Kazan, hãn quốc Astrakhan, hãn quốc Kazakh, hãn quốc Uzbek, và hãn quốc Krym tổng thể đều ly khai khỏi tàn tích sau cuối của Kim Trướng hãn quốc – Đại hãn quốc .

Ivan III xé rách nát công văn của Hãn đòi cống nộp trước mặt sứ thần của Hãn .Đương thời với nhà Tudor và những ” tân vương ” khác tại Tây Âu, Ivan công bố chủ quyền lãnh thổ tuyệt đối của ông so với mọi công tước và quý tộc Nga. Từ chối cống nộp tiếp cho người Tatar, Ivan đã khởi đầu một loạt những vụ tiến công mở đường cho sự thất bại trọn vẹn của Kim Trướng hãn quốc đang suy yếu, khi đó đã phân loại ra thành vài Khả hãn quốc và hãn quốc nhỏ. Ivan và những người kế vị ông theo đuổi việc bảo vệ biên giới phía nam của chủ quyền lãnh thổ của mình chống lại những cuộc tiến công của người Tatar Krym và những hãn quốc khác. [ 64 ] Để đạt được mục tiêu này, họ đã hỗ trợ vốn cho việc thiết kế xây dựng Tuyến chướng ngại lớn và ban phong những thái ấp cho những quý tộc, những người có nghĩa vụ và trách nhiệm Giao hàng trong quân đội. Hệ thống thái ấp tạo ra cơ sở cho kị binh đang nổi lên .Mùa hè năm 1470 ( những nguồn khác đưa ra số lượng 1469 ), hãn Ahmed tổ chức triển khai một cuộc tiến công vào Moldavia, Vương quốc Ba Lan, và Litva. Tới ngày 20 tháng 8, những lực lượng Moldavia dưới sự chỉ huy của Stephen Vĩ đại đánh bại quân Tatar trong Trận Lipnic. Vương quốc Ba Lan và Đại công quốc Litva ( chiếm hữu hầu hết Ukraina ở thời gian đó ) bị số quân còn lại của hãn quốc tiến công năm 1487 – 1491. Họ đi tới tận Lublin ở TT Ba Lan trước khi bị vượt mặt một trận quyết định hành động tại Zaslavl. [ 65 ]Không một hãn quốc mới nào mạnh hơn đại công quốc Moskva, sau cuối đã thoát khỏi sự trấn áp của người Tatar năm 1480. Mỗi hãn quốc ở đầu cuối đều bị nó sáp nhập, khởi đầu với Kazan và Astrakhan hồi thập niên 1550. Tới cuối thế kỷ hãn quốc Siberi đã là một phần của Nga. Các hậu duệ của những hãn cầm quyền đều Giao hàng Nga .Hãn quốc Krym trở thành một nhà nước chư hầu của Đế quốc Ottoman năm 1475 và khuất phục những gì còn lại của Đại hãn quốc năm 1502. Người Tatar Krym triển khai cướp phá tại miền nam nước Nga, Ukraina và thậm chí còn cả Ba Lan trong thế kỷ 16 và đầu thế kỷ 17, nhưng họ không hề vượt mặt Nga hay chiếm Moskva. Dưới sự bảo lãnh của Ottoman, hãn quốc Krym liên tục sự sống sót bấp bênh tới khi Ekaterina Đại đế sáp nhập nó vào ngày 8 tháng 4 năm 1783. Nó là nhà nước kế tục sống sót lâu nhất của Kim Trướng hãn quốc .Theo cách này, sự thống nhất nội bộ kèm theo sự lan rộng ra ra ngoài của nhà nước. Vào thế kỷ 16, những người quản lý Moskva coi hàng loạt chủ quyền lãnh thổ Nga là gia tài tập thể của họ. Một loạt những công quốc bán độc lập vẫn còn công bố chủ quyền lãnh thổ so với 1 số ít vùng chủ quyền lãnh thổ đơn cử, [ 60 ] nhưng Ivan III đã buộc những công tước này phải biết tới đại công tước của Moskva và những hậu duệ của ông như thể những vị vua không còn gì nghi vấn với sự trấn áp so với quân đội, pháp luật và những chủ trương ngoại giao. Dần dần, những vị vua Nga nổi lên như thể những người quản lý đầy quyền thế và chuyên quyền, tức những Sa hoàng ( tsar ). Vị vua Nga tiên phong chính thức đăng quang với tước hiệu ” Sa hoàng ” là Ivan IV. [ 55 ]

Nước Nga Sa hoàng[sửa|sửa mã nguồn]

Sa hoàng Ivan IV

Ivan IV Bạo chúa[sửa|sửa mã nguồn]

Sự tăng trưởng quyền lực tối cao tuyệt đối của Sa hoàng lên tới đỉnh điểm trong thời kỳ cầm quyền ( 1547 – 1584 ) của Ivan IV ( ” Ivan Bạo chúa ” ). Ông tăng cường vị trí quyền lực tối cao của mình tới một mức độ chưa từng có trước đó, bằng cách thẳng tay sắp xếp giới quý tộc theo ý thích, trục xuất hay hành quyết nhiều người chỉ vì những tội lỗi nhỏ nhất. [ 55 ] Tuy nhiên, Ivan thường được coi là một nhà chỉ huy có tầm nhìn, người đã cải cách nước Nga khi đưa ra một bộ luật mới ( Sudebnik năm 1550 ), [ 66 ] thiết lập cơ quan đại diện thay mặt chính quyền sở tại phong kiến tiên phong của Nga ( Hội nghị hội đồng tự quản địa phương ), cắt giảm tác động ảnh hưởng của giới tăng lữ, [ 67 ] và lập ra cơ quan tự quản cấp vùng tại những khu vực nông thôn, [ 68 ]Mặc dù cuộc cuộc chiến tranh Livonia lê dài của ông nhằm mục đích giành quyền trấn áp bờ biển Baltic và quyền tiếp cận con đường thương mại trên biển là một sai lầm đáng tiếc tốn kém, [ 69 ] Ivan đã sáp nhập được những hãn quốc như Kazan, Astrakhan và Siberi. [ 70 ] Những cuộc chinh phục này càng khiến làn sóng di cư của người du mục hiếu chiến từ châu Á vào châu Âu qua Volga và Ural thêm phức tạp .Thông qua những cuộc chinh phục đó, nước Nga có thêm được một số lượng đáng kể người Tatar Hồi giáo và trở thành một vương quốc đa chủng tộc và đa tôn giáo. Cũng trong khoảng chừng tiến trình này, mái ấm gia đình thương gia Stroganov đã xây dựng một vị thế vững chãi tại Ural và tuyển mộ nhiều người Cossack Nga tới thực dân hoá Siberi. [ 71 ]

Cuối thời kỳ cai trị của mình, Ivan đã chia đất nước làm hai. Ở vùng được gọi là oprichnina, những người theo Ivan tiến hành một loạt các cuộc thanh trừng đẫm máu nhắm vào giới quý tộc phong kiến (mà ông nghi ngờ có âm mưu bội phản sau sự phản bội của hoàng thân Kurbsky), đỉnh điểm là vụ Thảm sát Novgorod (1570). Việc này cộng với những tổn thất quân sự, bệnh dịch, mất mùa đã làm suy yếu nước Nga tới mức người Tatar Krym có thể vào cướp bóc các vùng trung tâm Nga và đốt cháy kinh đô Moskva (1571).[72] Năm 1572, Ivan từ bỏ oprichnina.[73][74]

Cuối triều đại Ivan IV, quân Ba Lan-Litva và quân Thuỵ Điển đã thực thi can thiệp thành công xuất sắc vào Nga, tàn phá miền bắc và những vùng tây-bắc nước này. [ 75 ]

Thời kỳ loạn lạc[sửa|sửa mã nguồn]

Cái chết không người nối dõi của con trai Ivan Bạo chúa là Fyodor I kéo theo một tiến trình nội chiến và can thiệp quốc tế được gọi là ” Thời kỳ loạn lạc ” ( 1606 – 13 ) [ 55 ]. Các mùa đông lạnh ngắt ( 1601 – 1603 ) làm mùa màng thất bát [ 77 ] dẫn tới nạn đói Nga 1601 – 1603 và làm ngày càng tăng sự vô tổ chức trong xã hội. Thời kỳ cầm quyền của Boris Godunov chấm hết trong thực trạng hỗn loạn, nội chiến cộng với sự xâm phạm từ quốc tế, sự tàn phá nhiều thành phố và sự suy giảm dân số trong những khu vực nông thôn. Đất nước chao đảo vì sự hỗn loạn bên trong và nhiều cuộc can thiệp bên ngoài của Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva [ 78 ]. Quân xâm lược tiến vào tới Moskva và đưa, khởi đầu là kẻ mạo danh Dmitriy I giả và sau đó là Władysław IV Vasa – một Hoàng thân Ba Lan lên ngôi báu của nước Nga. Nhân dân Moskva phải nổi dậy đấu tranh, nhưng họ bị dập tắt một cách dã man và thành phố bị đốt cháy [ 79 ] [ 80 ] [ 81 ] .Cuộc khủng hoảng cục bộ đã tạo nên niềm tin yêu nước chống lại quân xâm lược của toàn dân Moskva và vào mùa thu năm 1612, dưới sự chỉ huy của thương gia Kuzma M. Minin và Công tước Dmitry M. Pozharsky, quân đội tình nguyện đã đẩy lui ngoại bang ra khỏi kinh thành [ 82 ] [ 83 ] [ 84 ] .Vị thế vương quốc Nga đã sống sót qua ” Thời kỳ loạn lạc ” và sự quản lý yếu kém hoặc thối nát của những Sa hoàng nhờ sức mạnh của những quan lại TT của chính quyền sở tại. Các tính năng của chính quyền sở tại vẫn hoạt động giải trí, dù dưới bất kể vị vua nào hay những phe phái nào trấn áp ngôi báu [ 55 ]. Tuy nhiên, ” Thời kỳ loạn lạc ” do sự khủng hoảng cục bộ triều đại gây ra đã khiến nước Nga mất nhiều chủ quyền lãnh thổ vào tay Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva trong cuộc cuộc chiến tranh Nga-Ba Lan. Không những thế, vua Thụy Điển là Gustav II Adolf đã tận dụng ” Thời kỳ loạn lạc ” mà phát binh chinh phạt nước Nga và giành thắng lợi lừng lẫy trong cuộc cuộc chiến tranh Ingria : [ 85 ] [ 86 ]

“	Từ nay về sau, nước Nga chẳng bao giờ còn dám vượt qua khuôn phép nữa!	”
— Gustav II Adolf

Dòng họ Romanov lên ngôi[sửa|sửa mã nguồn]

Tháng 2 năm 1613, khi sự hỗn loạn đã chấm hết và người Ba Lan đã bị đẩy lui khỏi Moskva, một đại hội đồng, gồm những đại diện thay mặt từ năm mươi thành phố và thậm chí còn cả 1 số ít nông dân đã bầu Mikhail Romanov, con trai của đại giáo chủ Filaret, lên ngôi báu. Nhà Romanov quản lý nước Nga tới tận năm 1917 .Nhiệm vụ trước mắt của triều đại mới là tái lập hoà bình. May cho Moskva, những quân địch chính của họ là Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva và Thuỵ Điển đang lao vào những cuộc xung đột với nhau, đưa lại cho nước Nga thời cơ tái lập hoà bình với vua Thuỵ Điển năm 1617 và ký một hiệp ước hoà bình với Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva vào năm 1619. Theo Hiệp định Stolbova, Sa hoàng Mikhail I nhường cho vua Gustav II Adolf hai vùng Carelia và Ingria. Từ đó, nước Nga mất lối ra biển Baltic. [ 85 ] Việc tịch thu những chủ quyền lãnh thổ đã mất khởi đầu từ giữa thế kỷ 17 khi cuộc nổi dậy Chmielnicki tại Ukraina chống lại quyền quản lý Ba Lan đưa tới Hiệp ước Pereyaslav được ký kết giữa Nga và người Cossack Ukraina .

Theo hiệp ước, Nga bảo vệ quyền bảo lãnh cho nhà nước Cossack ở Ukraina tả ngạn, trước kia thuộc quyền trấn áp của Ba Lan. Việc này đã gây ra một cuộc Chiến tranh Nga-Ba Lan lê dài dẫn tới Hiệp ước Andrusovo ( 1667 ) theo đó Ba Lan đồng ý mất Ukraina tả ngạn, Kiev và Smolensk [ 55 ] .

Thay vì tiếp tục đối mặt với nguy cơ mất tài sản trong các cuộc nội chiến, các đại quý tộc hay boyar đã liên kết với những vị Sa hoàng đầu tiên của nhà Romanov, cho phép họ hoàn tất việc thiết lập chính quyền quan lại trung ương. Như vậy, nhà nước yêu cầu sự hợp tác của cả giới quý tộc cũ và mới, chủ yếu trong quân đội. Đổi lại các Sa hoàng cho phép giới quý tộc hoàn tất quá trình nông nô hoá giới nông dân.

Trong thế kỷ trước đó, nhà nước đã dần tước đoạt những quyền vận động và di chuyển theo những chúa đất khác nhau của nông dân. Khi nhà nước đã trọn vẹn thừa nhận chính sách nông nô, những nông dân bỏ trốn trở thành những kẻ bị vương quốc truy nã, và quyền của những chúa đất với những nông dân ” gắn liền ” với đất đai của họ đã hầu hết hoàn tất. Cùng nhau, nhà nước và giới quý tộc đặt ra những gánh nặng thuế khoá lên người nông dân, vào giữa thế kỷ 17 đã tăng gấp 100 lần so với thế kỷ trước đó. Ngoài ra, những thương nhân, thợ thủ công thành thị trung lưu, cũng phải chịu những khoản thuế, và giống như nông nô, họ cũng bị cấm chuyển chỗ ở. Tất cả thành phần xã hội đều phải thực thi nghĩa vụ và trách nhiệm quân sự chiến lược và phải chịu những khoản thuế đặc biệt quan trọng [ 87 ] .Dưới những thực trạng như vậy, sự Open của những nông dân bất tuân pháp lý là không hề tránh khỏi ; thậm chí còn những công dân Moskva cũng đã nổi dậy chống lại triều đình Romanov trong cuộc làm mưa làm gió Muối ( 1648 ) [ 88 ], cuộc làm mưa làm gió Đồng ( 1662 ) [ 89 ] và cuộc nổi dậy Moskva ( 1682 ) [ 90 ] vượt xa cuộc nổi dậy nông dân lớn nhất thế kỷ 17 ở châu Âu nổ ra năm 1667. Khi những người định cư tự do ở phía nam nước Nga, người Cossack, nổi dậy chống lại sự tập quyền TW ngày càng tăng của nhà nước, những nông nô bỏ trốn khỏi những lãnh chúa và gia nhập những người nổi dậy. Thủ lĩnh người Cossack là Stenka Timofeyevich Razin dẫn những người theo mình ngược sông Volga, xúi giục những cuộc nổi dậy nông dân và sửa chữa thay thế những chính quyền sở tại địa phương bằng cỗ máy Cossack [ 55 ]. Cuối cùng quân đội Sa hoàng đã tàn phá những lực lượng của ông năm 1670 ; một năm sau Stenka bị bắt và bị chém đầu. Tuy thế, chưa tới nửa thế kỷ sau, thực trạng căng thẳng mệt mỏi do những cuộc viễn chinh quân sự chiến lược mang lại đã tạo ra một làm mưa làm gió tại Astrakhan, ở đầu cuối cũng bị dập tắt .

Đế quốc Nga[sửa|sửa mã nguồn]

Pyotr Đại đế[sửa|sửa mã nguồn]

Sa hoàng Pyotr I giải tán đội Cấm vệ quân streltzi cũ ; hàng nghìn lính streltzi đã bị tử hình sau vụ binh biến của họ . Pyotr Đại đế thân chinh thống lĩnh Quân đội Nga tại trận PoltavaSa hoàng Pyotr I Đại đế ( 1672 – 1725 ), đã đưa chế độ quân chủ chuyên quyền vào nước Nga và đóng vai trò chủ chốt trong việc đưa quốc gia mình vào mạng lưới hệ thống vương quốc châu Âu. Ông ngưỡng mộ vị Tuyển hầu tước vĩ đại của xứ Phổ – Brandenburg là Friedrich Wilhelm I và cũng học hỏi những cải cách của ông này. [ 91 ] Từ sự khởi đầu nhỏ bé hồi thế kỷ 14 chỉ với Công quốc Moskva, nước Nga đã trở thành vương quốc lớn nhất quốc tế ở thời Pyotr. Lớn gấp ba lần lục địa châu Âu, nước Nga trải dài trên đại lục Á-Âu từ biển Baltic tới Thái Bình Dương. Đa phần chủ quyền lãnh thổ được lan rộng ra trong thế kỷ 17, lên tới đỉnh điểm khi những người Nga tiên phong tới định cư ở Thái Bình Dương giữa thế kỷ 17, việc tái chinh phục Kiev và sự hoà bình hoá những bộ tộc Siberi. Tuy nhiên, vùng đất to lớn này chỉ có dân số 14 triệu người. Các cánh đồng lúa mì kém xa so với nông nghiệp ở phương Tây ( điều này hoàn toàn có thể một phần vì điều kiện kèm theo khí hậu khắc nghiệt, đặc biệt quan trọng là những mùa đông dài và thời hạn trồng cấy ngắn [ 92 ] khiến hầu hết dân cư phải làm nông nghiệp. Chỉ một phần nhỏ dân cư sống ở những thị xã. Nước Nga vẫn bị cô lập với con đường thương mại trên biển ; thương mại và giao thông vận tải, sản xuất trong nước phụ thuộc vào vào những biến hóa theo mùa [ 92 ] .Các nỗ lực quân sự chiến lược tiên phong của Nga hoàng Pyotr là chiến đấu chống lại người Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman, chiếm được thị xã Azov [ 93 ]. Sau đó ông quay sự chú ý quan tâm sang phía bắc. Pyotr vẫn thiếu một cảng biển vững chãi ở phía bắc, ngoại trừ Arkhangelsk trên biển Trắng, nơi những cảng bị ngừng hoạt động chín tháng mỗi năm. Lối vào biển Baltic bị Thụy Điển phong toả, chủ quyền lãnh thổ nước này bảo phủ nó từ cả ba phía. Các tham vọng của Pyotr về một ” cánh cửa ra biển ” đã khiến ông lập một liên minh bí hiểm năm 1699 với Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva và Đan Mạch chống Thụy Điển dẫn tới cuộc Đại chiến Bắc Âu. Sau khi ông đại bại trước quân Thụy Điển trong trận Narva vào tháng 11 năm 1700, vào năm 1708 vua Thụy Điển là Karl XII thực thi chinh phạt nước Nga. Quân đội Nga đã đánh tan quân Thụy Điển trong trận Lesnaya vào năm đó ; năm sau, Quân đội Nga lại tạo một bước ngoặt khi giành thắng lợi lừng lẫy trước quân Thụy Điển trong trận Poltava ( 1709 ). [ 94 ]Nhưng vào tháng 12 năm 1710, ông lại lâm chiến với Đế quốc Ottoman : quân Ottoman phần đông hơn đã đại phá liên quân Nga – Moldavia trong trận chiến sông Pruth, và hậu quả của thất bại này là nước Nga mất thị xã Azov. Mặt khác, Quân đội Nga vẫn liên tục đánh bại quân Thụy Điển trên mặt trận phương Bắc : Hải quân Thụy Điển mất uy thế trên vùng biển Baltic, và vua Karl XII chết vào năm 1718, rồi đến năm 1721, cuộc cuộc chiến tranh quyết liệt mới kết thúc khi nước Thụy Điển kiệt quệ chịu thua và tìm kiếm hoà bình với Nga Sa hoàng. [ 95 ] [ 96 ] Pyotr yên cầu bốn tỉnh nằm ở phía nam và phía đông vịnh Phần Lan, và nhờ thế có được đường ra biển. Tại đó, vào năm 1703, ông lập ra thành phố sẽ thành kinh đô mới của nước Nga, Sankt Peterburg, như một ” cánh cửa vào châu Âu ” để sửa chữa thay thế kinh thành Moskva – từng là TT văn hoá Nga từ lâu. Trong khi Nga hoàng Pyotr Đại Đế đưa quốc gia lên thành cường quốc thì nước Ba Lan láng giềng lại suy yếu. [ 97 ] Sự can thiệp của Nga vào Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva, cùng với Nghị viện câm lặng, ghi lại sự khởi đầu 200 năm đô hộ vùng này của Đế quốc Nga. Trong lễ mừng công thắng lợi của những cuộc chinh phục, Pyotr lấy thương hiệu ” Hoàng đế và Sa hoàng “, và nước Nga Sa hoàng chính thức trở thành Đế quốc Nga năm 1721 .

Nga hoàng Pyotr I tái tổ chức chính quyền của mình theo các mô hình phương Tây, biến nước Nga trở thành một nhà nước chuyên chế. Ông thay thế Duma boyar (cộng đồng quý tộc) cũ bằng một nghị viện chín thành viên, đưa vào hoạt động một hội đồng nhà nước tối cao. Vùng nông thôn được chia thành các tỉnh và huyện mới. Pyotr nói với nghị viện rằng nhiệm vụ của họ là thu thuế. Đổi lại nguồn thu thuế đã tăng lên gấp ba trong thời gian cai trị của ông. Như một phần cuộc cải cách chính quyền, Giáo hội Chính Thống giáo được sáp nhập một phần vào cơ cấu hành chính quốc gia, để trở thành một công cụ của nhà nước. Pyotr bãi bỏ chế độ giáo trưởng và thay thế nó bằng một thể chế tập thể, hội đồng tôn giáo thần thánh, được lãnh đạo bởi một quan chức do chính quyền bổ nhiệm. Trong lúc ấy, tất cả dấu vết của một chính quyền tự quản địa phương đều bị xoá bỏ, và Pyotr vẫn tiếp tục và tăng cường các yêu cầu của những người tiền nhiệm về sự phục vụ nhà nước đối với mọi quý tộc.

Pyotr Đại đế qua đời năm 1725, để lại một triều đại kiệt lực và chưa có người thừa kế. Thời kỳ cầm quyền của ông đã làm dấy lên những câu hỏi về thực trạng lỗi thời của nước Nga, quan hệ của nước này với phương Tây, sự thiết yếu phải triển khai cải cách và những yếu tố nền tảng khác đã gây ra nhiều khó khăn vất vả với những nhà vua sau này. Tuy thế, ông là vị Hoàng đế đã đặt ra những nền móng của một nhà nước tân tiến tại Nga. Sau này, cố lãnh tụ Liên Xô I. V. Stalin đã xem ông là một vị anh hùng. [ 91 ]

Cai trị Đế quốc ( 1725 – 1825 )[sửa|sửa mã nguồn]

Sau Nga hoàng Pyotr Đại Đế là những triều đại chẳng mấy điển hình nổi bật của Nữ hoàng Ekaterina I và Pyotr II. [ 98 ] Sau họ, Nữ hoàng Anna trị vì từ năm 1730 cho đến năm 1740, khi đó nước Nga tham chiến trong cuộc Chiến tranh Kế vị Ba Lan ( 1733 ) và gặt hái thắng lợi. [ 99 ] Từ năm 1736 cho đến năm 1739, Quân đội Nga họp binh với quân Áo, lâm chiến với Đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman dưới thời Sultan Mahmud I. [ 100 ] Vào năm 1736, quân Nga chiếm được pháo đài trang nghiêm Azov. [ 101 ] Nhưng quân Thổ Nhĩ Kỳ giành nhiều thắng lợi trước liên quân Nga – Áo vào năm 1737. Quân Áo, do sợ Quân đội Nga hoàng sẽ gây phương hại cho họ qua việc gặt hái nhiều thắng lợi, đã ký kết Hòa ước Beograd vào năm 1739, nhượng lại tổng thể những vùng đất mà họ từng chiếm từ tay quân Thổ Nhĩ Kỳ. Cùng năm đó, Đế quốc Ottoman cũng giữ lấy được pháo đài trang nghiêm Azov, người Nga phải rút mọi con thuyền và tàu buôn ra khỏi Biển Đen, đồng thời phải rút quân khỏi xứ Wallachia. [ 102 ] Trong quy trình tiến độ 1725 – 1741, nền quân sự chiến lược nước Nga tận mắt chứng kiến một vị Nguyên soái năng lực là Burkhard Christoph von Münnich, ông đã lập nên nhiều chiến công. [ 103 ] [ 104 ] Sau khi Nữ hoàng Anna qua đời vào năm 1740, một người họ hàng của bà là ấu chúa Ivan VI lên nối ngôi. Nhưng Công chúa Elizaveta Petrovna – con gái của Nga hoàng Pyotr Đại Đế – soán ngôi, lên làm Nữ hoàng. [ 99 ] Vào năm 1743, Quân đội Nga đánh tan tác quân Thụy Điển. [ 105 ]

“	Tôi lạy ngài, ngài hãy nói cho tôi nghe tại sao ngài lại nảy ra ý định viết về những con chó sói và gấu vùng Xibia đó?… Tôi khó có thể chịu nổi cái tư tưởng là bọn chúng cùng chung sống trên một bán cầu với tôi và ngài.	”
— Thư vua Friedrich II Đại Đế gửi đại văn hào Voltaire, khi ông nghĩ đến việc viết tiểu sử của Pyotr Đại Đế. Cho thấy sự kinh sợ người Nga của nhà vua.[106]

Từ năm 1740 cho đến năm 1786, có vua Friedrich II Đại Đế (tức Friedrich Độc Đáo) dấy lên, xây dựng Vương quốc Phổ cường thịnh. Ông là một vị vua lớn của Vương triều Hohenzollern.[107] Một loạt chiến thắng oanh liệt của quân Phổ trong hai cuộc chiến tranh Silesia đã gây cho Triều đình Nga hoang mang lo sợ.[108] Nữ hoàng Elizaveta Petrovna đã tham chiến trong liên quân Áo – Pháp chống Phổ trong cuộc Chiến tranh Bảy năm vào năm 1756.[109] Không những thế, quân Thụy Điển cũng tham gia liên quân chống Phổ.[110] Quân Nga chiếm được vùng Đông Phổ vào năm 1758,[111] và nếu liên quân chống Phổ thắng lợi thì cả Vương quốc Phổ sẽ bị tiêu diệt.[111] Trong trận đánh ác liệt tại Kunersdorf (1759), nhà vua nước Phổ suýt bị quân Cossack Nga bắt sống, nhưng được quân sĩ Phổ cứu vãn.[112] Để bảo vệ đất nước, toàn quân và dân Phổ đã đấu tranh quyết liệt và gặt hái chiến thắng dưới sự thống lĩnh xuất sắc của vua Friedrich II Đại Đế,[113][114] trong khi đó Nữ hoàng Elizaveta Petrovna lại lâm trọng bệnh, và sẽ chết lúc nào không hay. Quả nhiên, vào năm 1762, bà mất, Đại Công tước Pyotr lên nối ngôi, tức Nga hoàng Pyotr III. Do rất ngưỡng mộ vua Friedrich II Đại Đế nên ông quyết định rút khỏi liên quân Pháp – Áo – Thụy Điển, mà thiết lập liên minh Nga – Phổ.[114]

Nguyên soái Zakhar Grigoryevich Chernyshov kéo quân đến đón rước vua Friedrich II Đại Đế và trao tặng ông Huy chương Thánh Anđrê. [ 115 ] Nga hoàng Pyotr III sống không được lâu : Nhận thấy ông không có năng lực, vợ ông là Ekaterina – nguyên là một Công nương người Đức – đã ưng thuận cho ám sát ông. Tin tức thông tin rằng ông bị chết vì ” chứng ngập máu “, và vào năm 1762 bà lên ngôi Nữ hoàng đế, tức Ekaterina II của Nga. Bà xé bỏ liên quân Nga – Phổ, thậm chí còn còn chuẩn bị sẵn sàng tái chiến với nước Phổ, nhưng rồi bà lại đổi ý tôn trọng nền tự do với nước Phổ. [ 116 ] Sau đó, liên quân chống Phổ lần lượt tan rã. [ 117 ] Tuy những ý đồ xâm lược nước Phổ của Nữ hoàng Elizaveta Petrovna thất bại trọn vẹn, tuy nhiên nước Nga đã có được khét tiếng lớn trong cuộc Chiến tranh Bảy năm. [ 118 ] Cũng giống như Nga hoàng Pyotr Đại Đế, Nữ hoàng Ekaterina cũng được gọi là ” Ekaterina Đại Đế “, cũng khỏe mạnh khác thường, vô cùng năng nổ và còn quyết đoán nữa. [ 119 ] Bà đã góp thêm phần vào sự hồi sinh của giới quý tộc Nga đã khởi đầu sau khi vua Pyotr Đại đế qua đời. Chế độ ship hàng nhà nước bắt buộc bị huỷ bỏ, và Ekaterina còn tạo điều kiện kèm theo thuận tiện nữa cho giới quý tộc bằng cách chuyển hầu hết những tính năng chính quyền sở tại tại những tỉnh cho họ .

Ekaterina Đại đế đã mở rộng quyền kiểm soát chính trị của nước Nga đối với Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva thông qua nhiều hành động, bao gồm cả việc ủng hộ Liên minh Targowica, dù cái giá của các cuộc vận động của bà, phía trên hệ thống trấn áp xã hội đòi hỏi các nông nô phải dành toàn bộ cuộc đời làm việc trên các mảnh đất của lãnh chúa, gây ra một cuộc nổi dậy nông dân lớn năm 1773, sau khi Ekaterina hợp pháp hoá việc bán nông nô tách biệt khỏi ruộng đất. Với lời kêu gọi mạnh mẽ “Treo cổ tất cả các lãnh chúa!”, một thủ lĩnh người Cossack là Yemyelyan Ivanovich Pugachyov đã tuyên bố ông trả thù cho Nga hoàng Pyotr III, đồng thời các thủ lĩnh tiêu biểu của quân nổi dậy đặt tên họ theo những viên quan lớn trong Triều đình Nga. Đây là một thách thức lớn đối với Nữ hoàng Ekaterina II,[120] quân nổi dậy đe doạ chiếm Moskva trước khi cuộc khởi nghĩa của họ bị dập tắt dữ dội. Ekaterina II bắt được Pugachev và treo cổ ông trên Quảng trường Đỏ[121], nhưng bóng ma cánh mạng vẫn tiếp tục theo đuổi bà và những vị vua nối nghiệp.

Đến cả vua Friedrich II Đại Đế cũng lo sợ trước sự phát triển hùng mạnh của nước Nga, sau những trận đánh ác liệt tại Zorndorf và Kunersdorf trong cuộc Chiến tranh Bảy năm vừa qua. Với chính sách tài tình của Triều đình Phổ, ông đã đẩy lui được mối đe dọa từ nước Nga hùng mạnh.[122] Vào năm 1769, ông nói với em trai của mình là Hoàng tử Heinrich rằng Đế quốc của Nữ hoàng Ekaterina II của Nga là một “Đế quốc khủng khiếp, sẽ làm cho cả châu Âu phải run sợ”.[6] Thật vậy, từ năm 1768, Nữ hoàng Ekaterina II đã thành công trong việc phát động một cuộc chiến chống lại đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman đang suy tàn[123] và mở rộng lãnh thổ phía nam nước Nga tới biển Đen. Thời này nước Nga có Nguyên soái Pyotr Aleksandrovich Rumyantsev lập nhiều chiến công hiển hách, gây ấn tượng không nhỏ đến Tây Âu.[124] Cũng như vua Friedrich II Đại Đế nước Phổ, ông rất được lòng toàn quân.[125] Vào năm 1774, sau một loạt chiến bại thảm hại của quân Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman, nước Nga ký kết Hiệp ước Hòa bình với Thổ Nhĩ Kỳ: theo đó, Nga hoàng có quyền xây nên và bảo hộ Nhà thờ Chính Thống giáo ngay tại kinh đô Constantinopolis của Đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman. Không những thế, Hãn quốc Krym độc lập không còn là một chư hầu của Đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ nữa, nhưng Sultan Thổ trở thành vị Khalip của các tín đồ Hồi giáo xứ Krym. Nhưng vào năm 1780, Nữ hoàng còn nghĩ đến việc “giải phóng” thành Constantinopolis và biến nó thành một kinh đô mới của bà.[126]

Trong cuộc cuộc chiến tranh giữa Sultan Thổ Nhĩ Kỳ Ottoman và Nữ hoàng Ekaterina II Đại Đế từ năm 1787 cho đến năm 1792, quân Thổ Nhĩ Kỳ lại bại trận, và xứ Krym chính thức rơi vào tay Đế quốc Nga. [ 101 ] Dù vậy, đây cũng là một cuộc cuộc chiến tranh đắt đỏ. [ 127 ] Vào năm 1764, nước Nga thiết lập liên minh với nước Phổ của vua Friedrich II Đại Đế. [ 122 ] Sau đó, bà cùng với những vua chúa Phổ và Áo [ 128 ] sáp nhập những chủ quyền lãnh thổ của Vương quốc Ba Lan và Đại Công quốc Litva : tại nơi đây, sau một thế kỷ chịu xiềng xích nô dịch của Nga hoàng, dân cư phi Công giáo La Mã đa phần là Chính Thống giáo đã chiếm lợi thế [ 129 ] ) trong thời hạn Phân chia Ba Lan, đẩy biên giới của Nga về phía tây tới Trung Âu. Với cuộc chia cắt Ba Lan lần thứ nhất vào năm 1772, Nữ hoàng Ekaterina II đã biến nước Nga thành một trong những cường quốc của châu Âu. [ 118 ]

Cuộc rút lui khỏi Moskva của Napoléon Bonaparte .Liên minh Nga – Phổ cũng tan rã vào năm 1781, nhưng Triều đình vua Friedrich II Đại Đế vẫn giữ được uy thế của quốc gia trên chính trường nhờ có một lực lượng Quân đội Phổ tinh nhuệ nhất [ 122 ]. Sau khi ông qua đời vào năm 1786, Nữ hoàng Ekaterina II liên tục thực thi phân chinh Ba Lan thêm hai lần nữa với cháu của ông là vua Friedrich Wilhelm II vào những năm 1793 [ 127 ] và 1795. [ 130 ] Vào năm 1799, trước sự trỗi dậy của Pháp, Nga hoàng Pavel I triệu vị Nguyên soái xuất sắc là Aleksandr Vasilyevich Suvorov họp binh với nước Áo đánh đuổi quân Pháp tại Ý. Ông quyết định hành động phaỉ giải phong Ý khỏi tay bọn địch, và thoạt đầu ông quét sạch quân Pháp ra khỏi Milan. Tiếp theo đó, quân địch cũng sạch bóng tại Torino trước sức tiến công của Suvorov và ba quân. Khi địch toan cô lập quân Áo tại sông Trebbia, Suvorov kéo đại binh đến đó diệt sạch quân Pháp. Nhưng tiếc thay, tại Thụy Sĩ liên quân Nga – Áo bị quân Pháp vượt mặt, do đó Suvorov phải kéo đại binh tinh luyện đến đó để hủy hoại bọn địch. Quân Pháp ráo riết vây hãm, Suvorov chặn lại được bước tiến của địch và bảo đảm an toàn rút quân quay trở lại. [ 131 ] Công cuộc mở mang nước Nga được vua Aleksandr I liên tục với việc tranh giành Phần Lan từ vương quốc Thụy Điển đang suy yếu năm 1809 và Bessarabia từ đế quốc Ottoman năm 1812. Sau một cuộc tranh cãi với Hoàng đế Aleksandr I, Napoléon đã mắc một sai lầm đáng tiếc nghiêm trọng khi ông tuyên chiến với Nga và triển khai cuộc xâm lược Nga năm 1812. Chiến dịch này là một thảm hoạ. Không thể vượt mặt những đội quân thường trực của Nga, Napoléon tìm cách buộc nhà vua Nga đầu hàng bằng cách chiếm Moskva ngay trước mùa đông. Mục đích này không đạt được. Không được chuẩn bị sẵn sàng cho đại chiến trong giá lạnh mùa đông Nga, hàng nghìn quân Pháp bị những chiến binh du kích Nga phục kích và tàn phá. Khi những lực lượng của Napoléon rút lui, quân Nga truy đổi họ tới Trung và Tây Âu và tới những cổng thành Paris. Trong khi năm xưa Nga hoàng Aleksei I ( m. năm 1676 ) rất ít được biết đến tại cung đình Versailles của vua Louis XIV, thì nay Nga hoàng Aleksandr I đã thắng lợi tiến vào kinh thành Paris. [ 119 ]Sau khi Nga và những liên minh vượt mặt Napoléon, Aleksandr khởi đầu được biết đến như là ‘ người cứu vãn châu Âu ‘, và ông là chủ tọa trong việc vẽ lại map châu Âu tại Hội nghị Viên ( 1815 ), trong đó biến Aleksandr thành vua của Vương quốc Lập hiến Ba Lan. Dù Đế quốc Nga sẽ đóng một vai trò chính trị số 1 trong thế kỷ tiếp sau và trở thành một ” tên sem đầm của châu Âu ” bất khả chiến bại [ 119 ], nhờ thắng lợi trước quân Pháp của Napoléon, nó vẫn duy trì chính sách nông nô và không để kinh tế tài chính tăng trưởng ở bất kể mức độ nào. Khi vận tốc tăng trưởng kinh tế tài chính ở Tây Âu ngày càng tăng trong cuộc Cách mạng Công nghiệp, thương mại trên biển và việc khai thác những thuộc địa đã mở màn ở nửa sau thế kỷ 18, nước Nga mở màn tụt lùi xa phía sau, tạo ra những yếu tố mới cho đế chế với tư cách một cường quốc .

Đế quốc Nga sau cuộc Nổi lên tháng Chạp ( 1825 – 1917 )[sửa|sửa mã nguồn]

Nikolai I và cuộc Nổi lên tháng Chạp[sửa|sửa mã nguồn]

Sức mạnh cường quốc của Nga sút giảm vì tính kém hiệu suất cao của chính quyền sở tại, sự cô lập của dân cư, và sự tụt hậu kinh tế tài chính [ 132 ]. Sau khi đánh bại quân Napoléon, vua Aleksandr I muốn luận bàn những cuộc cải cách hiến pháp, và dù một chút ít giải pháp đã được đưa ra, không có biến hóa thật sự nào diễn ra [ 133 ] .Em trai của Hoàng đế Aleksandr I là Nikolai I ( 1825 – 1855 ) lên nối ngôi anh và ngay từ buổi đầu cầm quyền đã phải đương đầu với một cuộc nổi dậy. Nguyên nhân của cuộc làm mưa làm gió này bắt nguồn từ những cuộc cuộc chiến tranh Napoléon, khi một số ít sĩ quan có tri thức của Nga đến châu Âu trong những chiến dịch quân sự chiến lược, nơi họ học được chủ nghĩa tự do Tây Âu và muốn có sự đổi khác với chính sách chuyên chế Nga. Kết quả là cuộc Nổi dậy tháng Chạp ( tháng 12 năm 1825 ), một nhóm nhỏ quý tộc và sĩ quan quân đội theo đường lối tự do muốn đưa em Nikolai I lên làm một vị hoàng đế lập hiến. Nhưng cuộc nổi dậy đã bị dập tắt thuận tiện, khiến Nikolai I quay sống lưng lại với chương trình Tây phương hóa đã khởi đầu từ thời vua Pyotr Đại đế và tôn vinh châm ngôn ” Chuyên chế, Chính Thống giáo, và Quốc gia. ” [ 134 ]Những thập kỷ đầu thế kỷ 19, nước Nga lan rộng ra tới Nam Kavkaz và những cao nguyên Bắc Kavkaz [ 135 ]. Vào năm 1831, vua Nikolai I dẹp tan cuộc một cuộc khởi nghĩa lớn tại Vương quốc Lập hiến Ba Lan ; tiếp sau đó, là một cuộc khởi nghĩa lớn khác của người Ba Lan và người Litva vào năm 1863, bị vua Aleksandr II triển khai đàn áp [ 136 ] .

Sự phân chia ý thức hệ và phản ứng

[sửa|sửa mã nguồn]

Trong thực trạng này Mikhail Aleksandrovich Bakunin Open như người cha của chủ nghĩa vô chính phủ. Ông đã rời Nga năm 1842 tới Tây Âu, nơi ông hoạt động giải trí tích cực trong trào lưu xã hội. Sau khi tham gia vào cuộc Khởi nghĩa tháng Năm tại Dresden năm 1849, ông bị bỏ tù và bị đưa tới Siberi, nhưng sau cuối ông đã trốn thoát và quay trở lại châu Âu. Tại đây ông đã hợp tác cùng Karl Marx, dù có những sự độc lạ lớn trong ý thức hệ và giải pháp. Các học thuyết xã hội khác cũng được những người Nga cấp tiến đưa ra như Aleksandr Ivanovich Herzen và Pyotr Alekxeyevich Kropotkin .

Vấn đề phương hướng của nước Nga đã dấy lên thậm chí từ chương trình Tây phương hóa của Pyotr Đại đế. Một số người muốn học tập châu Âu trong khi số khác bác bỏ và kêu gọi một sự quay trở lại với các truyền thống quá khứ. Ý tưởng sau này được những người thân Slav ủng hộ. Những người thân Slav phản đối chủ nghĩa quan liêu, ủng hộ chủ nghĩa tập thể của mir, hay cộng đồng làng của Nga thời Trung cổ, chứ không phải chủ nghĩa cá nhân của phương Tây.

Aleksandr II và sự xoá bỏ chính sách nông nô[sửa|sửa mã nguồn]

Hoàng đế Nikolai I qua đời khi triết lý của ông vẫn còn đang bị tranh cãi. Một năm trước đó, nước Nga đã tham gia vào cuộc Chiến tranh Krym, một cuộc xung đột đa phần diễn ra trên bán đảo Krym [ 137 ]. Từ khi đóng một vai trò chính khi vượt mặt Napoléon, nước Nga đã được coi là một cường quốc quân sự chiến lược không hề bị vượt mặt, nhưng, khi phải cạnh tranh đối đầu với một liên minh những cường quốc châu Âu, những tổn thất họ phải chịu trên đất liền và trên biển đã cho thấy sự tàn tạ và yếu kém của triều đình Nikolai I .Khi nhà vua Aleksandr II lên ngôi năm 1855, mong ước cải cách đã lan rộng. Một trào lưu nhân đạo đang tăng trưởng, ở những năm sau này đã link với trào lưu bãi nô ở Hoa Kỳ trước cuộc nội chiến nước này, tiến công chính sách nông nô. Năm 1859, có 23 triệu nông nô ( tổng dân số Nga khi đó là 67,1 triệu người ) [ 138 ], sống trong những điều kiện kèm theo thường là tồi tệ hơn so với những nông dân Tây Âu tại những thái ấp thế kỷ 16. Aleksandr II đã dữ thế chủ động thực thi giải phóng nông nô từ những nguyên do trên chứ không ngồi đợi nó sẽ bị xóa bỏ trải qua con đường cách mạng .

Cuộc giải phóng nông nô năm 1861 là sự kiện quan trọng duy nhất trong lịch sử Nga thế kỷ 19. Đó là sự khởi đầu của sự độc quyền quý tộc với đất đai. Cuộc giải phóng đã đưa các lao động tự do tới các thành phố, nền công nghiệp được thúc đẩy, và giới trung lưu bắt đầu tăng về số lượng cũng như tầm ảnh hưởng; tuy nhiên, thay vì được nhận đất đai như một món quà, các nông dân tự do lại phải trả một khoản thuế đặc biệt, được gọi là khoản chuộc, số tiền họ phải trả cho chính quyền trong cả đời, số tiền này sau đó lại được trả cho các lãnh chúa tương đương với giá trị vùng đất họ đã mất. Trong nhiều trường hợp các nông dân phải nhận các vùng đất cằn cỗi nhất. Tất cả đất đai được trao lại cho nông dân thuộc sở hữu tập thể của các mir, cộng đồng làng, cộng đồng này phân chia đất cho các nông dân và quản lý nhiều khu đất cho thuê. Mặc dù chế độ nông nô đã bị xóa bỏ, nhưng sự thực nó được hoàn thành không với mục đích chính là vì nông dân, những căng thẳng cách mạng không giảm bớt, dù vua Aleksandr II đã thực sự lưu tâm.

Cuối thập niên 1870 Nga và Thổ Nhĩ Kỳ một lần nữa đụng độ với nhau tại Balkan. Chiến tranh Nga-Thổ là đại chiến của nhân dân Nga, những người ủng hộ sự độc lập cho những liên minh Slav Chính Thống giáo Đông phương : người Serbia và người Bulgaria. Tuy nhiên, đại chiến làm ngày càng tăng stress với đế quốc Áo-Hung, liên minh cũng có tham vọng ở vùng này [ 139 ]. Trong quá trình này Đế quốc Nga đã lan rộng ra tới Trung Á, khu vực giàu tài nguyên, chinh phục những hãn quốc Kokand, Bokhara và Khiva. cũng như Vùng liên Caspi [ 140 ] .

Chủ nghĩa vô chính phủ[sửa|sửa mã nguồn]

Trong thập niên 1860 một phong trào được gọi là chủ nghĩa Nihil đã phát triển ở Nga. Nó là thuật ngữ lần đầu được Ivan Sergeyevich Turgenev đưa ra năm 1862 trong tiểu thuyết Cha và con của ông, những người vô chính phủ ủng hộ việc thủ tiêu các định chế và pháp luật của loài người, dựa trên ý tưởng rằng các định chế và pháp luật đó là giả tạo và sai lạc. Cốt lõi của nó, chủ nghĩa vô chính phủ Nga dựa trên niềm tin cho rằng thế giới thiếu ý nghĩa, sự thực khách quan, hay giá trị có thể lĩnh hội được. Trong một số thời điểm nhiều người Nga theo chủ nghĩa tự do đã bất bình bởi cái họ coi là những cuộc tranh cãi vô bổ của giới trí thức. Những người vô chính phủ nghi ngờ tất cả các giá trị cũ và làm rung chuyển định chế Nga.[141]. Họ chuyển từ triết lý thuần túy sang trở thành một lực lượng chính trị chính sau khi tham gia vào quá trình cải cách. Con đường của họ càng trở nên dễ dàng hơn với các hoạt động của nhóm Cách mạng tháng Chạp, nổi dậy năm 1825, và sự khó khăn về tài chính, chính trị do cuộc Chiến tranh Krym, khiến nhiều người Nga mất lòng tin vào các định chế chính trị.

Những người vô chính phủ tìm cách tác động vào nông dân. Chiến dịch của họ, tập trung vào người dân thay vì giới quý tộc hay chúa đất, được gọi là phong trào “Dân ý” (Narodnik). Nó dựa trên niềm tin rằng người dân thường (được gọi trong tiếng Nga là narod) có ý chí và khả năng lãnh đạo quốc gia một cách hòa bình[142]. Trong khi phong trào “Dân ý” đang phát triển, triều đình nhanh chóng tìm cách tiêu diệt nó. Đương đầu với sự trấn áp của triều đình, nhóm cấp tiến của những người “Dân ý” ủng hộ và tiến hành khủng bố[143]. Người nọ tiếp người kia, các quan đại thần bị bắn hay bị đặt bom giết chết, bản thân nhà vua cũng từng bị mưu sát vài lần.[144] Điều này thể hiện sự phát triển của chủ nghĩa vô chính phủ Nga như một lực lượng cách mạng hùng mạnh. Cuối cùng, sau nhiều nỗ lực, hoàng đế Aleksandr II bị những người vô chính phủ ám sát bằng bom vào ngày 13 tháng 3 năm 1881, trên đường phố Sankt-Peterburg. Trớ trêu thay, trong ngay hôm ấy, ông đã phê duyệt một bản Tuyên cáo—còn gọi là Hiến pháp Loris-Melikov—theo đó thành lập hai ủy ban lập pháp, gồm những đại biểu được gián tiếp bầu chọn.[144]

Sự chuyên quyền và bảo thủ dưới triều Aleksandr III[sửa|sửa mã nguồn]

Khác với vua cha, tân nhà vua Aleksandr III ( 1881 – 1894 ) trong suốt thời hạn cầm quyền của mình đã Phục hồi lại châm ngôn ” Chính Thống giáo, Chuyên chế, và Dân tộc ” [ 145 ]. Là một người thân trong gia đình Slav rõ ràng, Aleksandr III tin rằng Nga hoàn toàn có thể thoát khỏi hỗn loạn chỉ bằng cách cắt bỏ mọi tác động ảnh hưởng mang tính phá hoại của Tây Âu. Trong thời hạn cầm quyền của ông nước Nga đã ký liên minh với Cộng hoà Pháp để kiềm chế đế chế Đức đang trỗi dậy, hoàn thành xong cuộc chinh phục Trung Á, và nhu yếu những nhượng bộ quan trọng về chủ quyền lãnh thổ và thương mại từ Trung Quốc .

Cố vấn quan trọng nhất của nhà vua Nga là Konstantin Petrovich Pobedonostsev, thầy dạy của Aleksandr III và con trai ông là Nikolai, và là người đại diện thay mặt của Hội đồng tôn giáo thần thánh từ năm 1880 tới năm 1895. Ông dạy những học trò hoàng gia của mình sự lo lắng tự do ngôn luận và báo chí truyền thông và ghét bỏ dân chủ, hiến pháp cũng như mạng lưới hệ thống nghị viện [ 146 ]. Dưới tay Pobedonostsev, những cuộc cách mạng bị tàn phá [ 147 ] và một chủ trương Nga hóa được triển khai trên khắp đế quốc [ 148 ] .

Nikolai II và một trào lưu cách mạng mới[sửa|sửa mã nguồn]

Con trai của vua Aleksandr III là Nikolai II (1868–1918) lên nối ngôi năm 1894. Ông la vị Sa hoàng cuối cùng trong lịch sử nước Nga.[149] Cuộc cách mạng Công nghiệp, bắt đầu gây ảnh hưởng lớn tới nước Nga, tuy nhiên nó cũng tạo ra các lực lượng cuối cùng sẽ lật đổ Hoàng đế. Về mặt chính trị, các lực lượng đối lập đó được tổ chức thành ba đảng cạnh tranh lẫn nhau: Các nhóm tự do gồm các nhà tư bản công nghiệp và quý tộc, những người tin vào sự cải cách xã hội một cách hoà bình và một chế độ quân chủ lập hiến, đã thành lập Đảng Dân chủ Hiến pháp hay Kadets năm 1905[150]. Những người theo phong trào “Dân ý” thành lập Đảng Xã hội Cách mạng Nga hay Esers năm 1901, ủng hộ việc phân chia đất đai cho nông dân[151]. Một nhóm thứ ba và có tính chất cấp tiến hơn lập ra Đảng Lao động Dân chủ Xã hội Nga hay RDSLP năm 1898; đảng này là thành phần chủ yếu của Chủ nghĩa Mác tại Nga.

Năm 1903 RDSLP phân loại thành hai phái : những người Bolshevik cấp tiến, do Lenin chỉ huy, và phái ôn hoà hơn Menshevik, do một người bạn trước kia của Lenin là Yuli Martov ( Yuli Osipovich Zederbaum ) chỉ huy [ 152 ]. Những người Menshevik tin rằng chủ nghĩa xã hội Nga sẽ dần tăng trưởng một cách hoà bình và rằng chế độ Sa hoàng sẽ được kế tục bởi một nền cộng hoà dân chủ. Những người Bolshevik, dưới sự chỉ huy của Vladimir Ilyich Lenin, ủng hộ việc xây dựng một nhóm nhỏ những nhà cách mạng chuyên nghiệp, tuân thủ triệt để kỷ luật đảng, để trở thành đội tiên phong của giai cấp vô sản nhằm mục đích chiếm chính quyền sở tại bằng vũ lực. [ 153 ]

Trong cuộc Chiến tranh Nga-Nhật ( 1904 – 1905 ), quân Nhật đánh tan tác Quân đội Nga hoàng trên cả bộ lẫn thủy. Chiến thắng của quân Nhật trong cuộc cuộc chiến tranh này gây tiếng vang lớn, và trở thành một trong những thảm họa lớn mà châu Âu từng gặp phải. [ 154 ] Khả năng tác chiến tồi tệ của Quân đội Nga hoàng trong cuộc Chiến tranh Nga-Nhật là một cú đấm quyết định hành động với vương quốc Nga và ngày càng tăng tiềm năng cho sự rối loạn [ 155 ] Tháng 1 năm 1905, một vụ việc được gọi là ” Chủ nhật đẫm máu ” xảy ra khi Cha Gapon dẫn đầu một đám đông người tới Cung điện Mùa Đông tại kinh thành Sankt Peterburg để đệ trình một yêu sách tới nhà vua. Khi đám người tới hoàng cung, lính Cossack nổ súng vào họ, giết hại hàng trăm người [ 156 ]. Dân chúng Nga xúc động mạnh trước cuộc thảm sát tới cả thực thi tổng đình công. Sự kiện này ghi lại sự khởi đầu của Cách mạng Nga 1905. Các Xô viết Open ở hầu hết những thành phố .Tháng 10 năm 1905, Nikolai chần chừ trong việc đưa ra Bản tuyên ngôn Tháng Mười nổi tiếng, dẫn tới sự xây dựng ngay lập tức một Duma vương quốc ( lập pháp ) [ 156 ]. Quyền bỏ phiếu được lan rộng ra [ 157 ], và không điều luật nào có hiệu lực thực thi hiện hành khi chưa có sự phê chuẩn của Duma [ 157 ]. Các nhóm ôn hoà tỏ ra hài lòng [ 156 ] ; nhưng những người theo chủ nghĩa tự do và chủ nghĩa xã hội cho rằng chúng còn chưa đủ và muốn có những cải cách lớn hơn nữa [ 157 ]. Tới cuối năm 1905, Nga hoàng giải tán Duma [ 157 ] .

Cách mạng Nga[sửa|sửa mã nguồn]

Bị ràng buộc bởi hiệp ước, nhà vua Nikolai II và thần dân của mình bước vào Chiến tranh quốc tế thứ nhất để bảo vệ Serbia. Khi những vấn đề thù địch khởi đầu diễn ra tháng 8 năm 1914, nước Nga chống lại cả Đức và đế quốc Áo-Hung để tương hỗ liên minh Pháp [ 158 ] .Sau này, những thất bại quân sự và sự kém hiệu suất cao của chính sách quan liêu nhanh gọn biến nhiều thành phần dân chúng quay sang chống lại chính phủ nước nhà [ 156 ]. Việc hạm quân Đức trấn áp biển Baltic và những lực lượng hỗn hợp Đức-Ottoman trấn áp biển Đen khiến Nga không hề nhập khẩu những nguồn nguyên vật liệu và xuất khẩu sản phẩm & hàng hóa [ 156 ] .Tới giữa năm 1915 hậu quả của cuộc cuộc chiến tranh đã làm nản lòng dân chúng. Lương thực và nguyên vật liệu thiếu vắng, thương vong liên tục tăng cao, và lạm phát kinh tế nhảy vọt [ 159 ]. Những cuộc đình công liên tục diễn ra trong giới thợ thuyền xí nghiệp sản xuất được trả lương thấp và nông dân, những người mong ước cải cách ruộng đất [ 159 ]. Trong lúc ấy, sự mất lòng tin vào chính sách càng trở nên thâm thúy bởi những báo cáo giải trình rằng một người bán-học thức thần bí, cha bề trên Grigori Efimovich Rasputin, có ảnh hưởng tác động chính trị lớn bên trong triều đình. Vụ ám sát ông vào cuối năm 1916 đã làm chấm hết vấn đề nhưng không vãn hồi được hình ảnh của chính sách chuyên chế [ 156 ] .Ngày 3 tháng 3 năm 1917, một cuộc đình công diễn ra trong một xí nghiệp sản xuất tại kinh đô Petrograd ( trước kia là Sankt Peterburg ). Vào ngày 23 tháng 2 ( 8 tháng 3 theo lịch Gregory ) năm 1917, Ngày Quốc tế Phụ nữ, hàng nghìn thợ dệt nữ ở Petrograd tuần hành bên ngoài xí nghiệp sản xuất phản đối sự thiếu vắng lương thực và lôi kéo những người thợ khác cùng gia nhập. Trong nhiều ngày, gần như là hàng loạt công nhân ở thành phố đều nghỉ việc. Khi nhà vua ra lệnh cho Duma giải tán, ra lệnh cho công nhân đình công trở lại thao tác, và ra lệnh cho quân đội bắn vào người biểu tình trên phố, những mệnh lệnh của ông đã dẫn tới cuộc Cách mạng Tháng Hai. Ngày 2 tháng 3 ( 15 tháng 3 ), Nikolai II thoái vị. Để lấp khoảng trống quyền lực tối cao, Duma công bố xây dựng một nhà nước Lâm thời, do công tước Lvov chỉ huy [ 160 ]. Trong lúc ấy, những người theo chủ nghĩa xã hội tại Petrograd đã tổ chức triển khai bầu cử trong công nhân và binh sĩ để lập ra một Xô viết ( hội đồng ) của những đại biểu công nhân và binh sĩ, như một tổ chức triển khai quyền lực tối cao nhân dân hoàn toàn có thể gây áp lực đè nén lên nhà nước Lâm thời của giai cấp tư sản [ 160 ] .Tháng 7, sau một loạt vụ khủng hoảng cục bộ khiến nhà nước Lâm thời mất uy tín với nhân dân, chỉ huy cơ quan chính phủ từ chức và được kế tục bởi Aleksandr Kerensky, người có tư tưởng cấp tiến hơn người nhiệm kỳ trước đó. Khi chính phủ nước nhà của Kerensky còn chưa đạt tân tiến gì, Xô viết do những người theo chủ nghĩa xã hội chỉ huy tại Petrograd đã gia nhập cùng những Xô viết được xây dựng nên trên khắp quốc gia để tạo ra một trào lưu vương quốc .V. I. Lenin từ nơi bị trục xuất, Thụy Sĩ, quay trở về nước Nga. Có người cho rằng sự nghiệp cách mạng của ông đã nhận được sự giúp sức về kinh tế tài chính từ đế chế Đức. Họ cho rằng Lenin đã nhận được tài lộc từ tay một nhà tư sản Đức tên là Parvus. Tuy nhiên, điều tra và nghiên cứu của nhà sử học nổi tiếng người Nga Vladlen Loginov không có những diễn biến này, ông từng nói ” Cách mạng cần được thực thi bằng những bàn tay trong sạch “. [ 161 ] Các Xô viết nắm quyền trấn áp chính phủ nước nhà tháng 11 năm 1917, và lật đổ Kerensky cùng nhà nước Lâm thời lâm thời của ông, trong những sự kiện sẽ được gọi là cuộc Cách mạng Tháng Mười .Khi Quốc hội Lập hiến Nga, được bầu tháng 12 năm 1917 và nhóm họp tháng 1 năm 1918, nhưng ngay sau đó bị những người Bolshevik giải tán [ 162 ]. Phe Bolshevik triệu tập Đại hội Xô viết toàn Nga để thay thế sửa chữa Quốc hội Lập hiến Nga trong đó người Bolshevik chiếm lợi thế. Khi phe trái chiều đã bị loại trừ, Lenin đã hoàn toàn có thể rút chính sách của mình khỏi Chiến tranh quốc tế thứ nhất theo Hiệp ước Brest-Litovsk ( 1918 ) ký kết với Đức, theo đó Nga mất những chủ quyền lãnh thổ Phần Lan, Estonia, Litva, Ba Lan, những phần chủ quyền lãnh thổ của Latvia và Belarus ( đường Riga-Dvinsk-Druia-Drisvyaty-Mikhalishki-Dzevalishki-Dokudova-sông Neman-sông Yelvyanka-Pruzhany-Vidoml ), và những chủ quyền lãnh thổ đã chiếm được từ Đế quốc Ottoman trong Chiến tranh quốc tế thứ nhất [ 163 ]. Ngày 13 tháng 11 năm 1918, chính phủ nước nhà Xô viết xé bỏ Hiệp ước Brest [ 164 ] .

Nội chiến Nga[sửa|sửa mã nguồn]

Phe Bolshevik nắm được quyền lực tối cao nhưng còn chưa vững chãi và một cuộc tranh giành lê dài nổ ra giữa chính sách mới và những đối thủ cạnh tranh, gồm cả phe Cách mạng Xã hội chủ nghĩa. ” Bạch vệ ” cánh hữu và một số lượng lớn nông dân. Cùng thời gian ấy Các cường quốc liên minh gửi nhiều đội quân viễn chinh tới tương hỗ những lực lượng chống cộng trong một nỗ lực buộc nước Nga phải tái tham gia cuộc cuộc chiến tranh quốc tế. Những người Bolshevik đã chiến đấu chống lại những lực lượng đó và chống lại những trào lưu độc lập vương quốc cũ của Đế quốc Nga. Tới năm 1921, họ đã vượt mặt những quân địch bên trong và đưa hầu hết những vương quốc mới độc lập vào vòng trấn áp, ngoại trừ Phần Lan, những vương quốc vùng Baltic, Cộng hoà Dân chủ Moldavia ( đã gia nhập România ) và Ba Lan ( là nước tham gia Chiến tranh Ba Lan-Xô viết với họ ) [ 165 ]. Phần Lan cũng sáp nhập vùng Pechenga của bán đảo Kola Nga, Romania sáp nhập Bắc Bukovina ; nước Nga Xô viết và những nước cộng hoà Xô viết liên minh trả 1 số ít phần chủ quyền lãnh thổ cho Estonia ( Pechory và hữu ngạn Narva ), Latvia ( Pytalovo ) và Thổ Nhĩ Kỳ ( Kars ). Ba Lan sáp nhập chủ quyền lãnh thổ tranh chấp Tây Belarus và Tây Ukraina, những vùng cũ của Đế quốc Nga ( ngoại trừ Galicia ) phía đông Đường Curzon .

Liên bang Xô viết[sửa|sửa mã nguồn]

Lenin và Stalin

Sự xây dựng Liên bang Xô viết[sửa|sửa mã nguồn]

Lịch sử Nga trong giai đoạn từ 1922 tới 1991 chủ yếu là lịch sử Liên bang Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết, gọi tắt là Liên bang Xô viết. Liên bang dựa trên ý thức hệ này, được các lãnh đạo Đảng Cộng sản Nga thành lập tháng 12 năm 1922[166], chủ yếu gồm các nước giáp với Nga trước Hiệp ước Brest-Litovsk. Ở thời gian đó, quốc gia mới này gồm bốn nước cộng hoà có chủ quyền: Liên bang Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Nga, Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Ukraina, Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Belarus và Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Ngoại Kavkaz[167]

Hiến pháp, được trải qua năm 1924, tạo lập một mạng lưới hệ thống chính phủ nước nhà liên bang dựa trên một sự kế tục những Xô viết được xây dựng tại những làng, những xí nghiệp sản xuất, những thành phố tại những vùng lớn. Kim tự tháp những Xô viết này ở mỗi nước cộng hòa có chủ quyền lãnh thổ này lên tới đỉnh tại Hội đồng những Xô viết toàn Liên bang. Nhưng tuy vẻ bên ngoài rằng Hội đồng có quyền tối cao, cơ cấu tổ chức này thực tiễn bị Đảng Cộng sản chi phối, và Đảng Cộng sản lại bị trấn áp bởi Bộ chính trị từ Moskva, Thành Phố Hà Nội Liên bang Xô viết, giống như dưới chính sách những Sa hoàng trước thời Pyotr Đại đế .

Cộng sản thời chiến và Chính sách Kinh tế Mới[sửa|sửa mã nguồn]

Giai đoạn từ khi củng cố Cách mạng Bolshevik năm 1917 tới năm 1921 được gọi là quá trình cộng sản thời chiến [ 168 ]. Ruộng đất, hàng loạt ngành công nghiệp và doanh nghiệp nhỏ đều bị quốc hữu hoá và nền kinh tế tài chính tiền tệ bị hạn chế. Sự trái chiều mạnh nhanh gọn tăng trưởng [ 168 ]. Nông dân muốn được trả bằng tiền mặt cho những mẫu sản phẩm của mình và bực tức vì phải nộp thặng dư mùa màng cho chính phủ nước nhà như một phần chủ trương nội chiến. Đối đầu với sự phản đối của nông dân, Lenin khởi đầu kế hoạch rút lui khỏi cộng sản thời chiến được gọi là Chính sách Kinh tế Mới ( NEP ) [ 168 ]. Nông dân được miễn thuế bán sỉ và được phép bán lương thực thặng dư ra thị trường tự do. Thương mại tăng trưởng khi kinh doanh bán lẻ tư nhân được hoạt động giải trí. Nhà nước liên tục nắm ngân hàng nhà nước, vận tải đường bộ, công nghiệp nặng và những ngành công cộng .Dù phái trái chiều cánh tả bên trong những người Cộng sản chỉ trích những nông dân giàu sang hay kulak hưởng lợi từ Chính sách Kinh tế Mới, chương trình này đã chứng tỏ hiệu suất cao lớn và nền kinh tế tài chính đã được hồi sinh [ 168 ]. Sau này Chính sách Kinh tế Mới ngày càng bị chỉ trích từ bên trong đảng sau khi lãnh tụ Lenin qua đời đầu năm 1924 [ 168 ] .

Những biến hóa trong xã hội Nga[sửa|sửa mã nguồn]

Trong khi nền kinh tế tài chính đang quy đổi, đời sống xã hội của nhân dân đã trải qua những biến hóa lớn. Ly hôn không cần trải qua thủ tục toà án [ 169 ] và phụ nữ trọn vẹn tự do quyết định hành động việc sinh con, phá thai được hợp pháp hoá ngay từ năm 1920 [ 170 ]. Như một hiệu ứng phụ, sự giải phóng phụ nữ làm tăng thị trường lao động. Các cô gái được khuyến khích học tập và thao tác trong nhà máy sản xuất cũng như văn phòng. Các cơ sở giữ trẻ công được lập ra để chăm nom trẻ nhỏ và những nỗ lực đã được thực thi nằm chuyển TT đời sống xã hội của người dân từ trong nhà tới những nhóm giáo dục và vui chơi, câu lạc bộ Xô viết .Chế độ mới vô hiệu chủ trương phân biệt đối xử chống những hội đồng thiểu số thời Sa hoàng. Một đặc thù khác của chính sách là sự lan rộng ra những dịch vụ y tế. Các chiến dịch được thực thi chống sốt phát ban, dịch tả và sốt rét ; số lượng bác sĩ tăng lên nhanh gọn khi những cơ sở huấn luyện và đào tạo được lập ra ; và tỷ suất tử trận trẻ nhỏ giảm nhanh trong khi tuổi thọ tăng nhanh [ 171 ] .nhà nước cũng khuyến khích chủ nghĩa vô thần và chủ nghĩa duy vật, là những cơ sở của học thuyết Mác. nhà nước tước bỏ quyền lực tối cao của Giáo hội Chính Thống giáo Nga. Nhiều chỉ huy tôn giáo bị trục xuất tới những trại tập trung [ 172 ]. Các thành viên của đảng bị cấm tham gia những hoạt động giải trí tôn giáo và mạng lưới hệ thống giáo dục được tách biệt khỏi Giáo hội [ 172 ]. Việc giảng dạy tôn giáo bị cấm ngoại trừ trong mái ấm gia đình và giáo dục vô thần được tăng cường trong những trường học .

Công nghiệp hoá và Tập thể hoá[sửa|sửa mã nguồn]

Những năm từ 1929 tới 1939 là một thập kỷ đầy náo động trong lịch sử vẻ vang Nga – một quy trình tiến độ công nghiệp hoá trên diện rộng và những cuộc đấu tranh nội bộ khi Iosif Vissarionovich Stalin thiết lập quyền quản lý gần như là tuyệt đối với xã hội Nga. Sau khi Lenin qua đời, Stalin chiến đấu giành quyền trấn áp Liên bang Xô viết với những phe phái đối thủ cạnh tranh bên trong Bộ chính trị, đặc biệt quan trọng là phe của Leon Davidovich Trotsky. Tới năm 1928, khi những người theo chủ nghĩa Trotsky hoặc đã bị lưu đày hoặc đã mất quyền lực tối cao, Stalin đã sẵn sàng chuẩn bị đưa ra một chương trình cực đoan đưa quy trình công nghiệp hoá vào triển khai [ 173 ] .Năm 1928 Stalin yêu cầu Kế hoạch năm năm lần thứ nhất [ 168 ]. Bãi bỏ NEP, đây là kế hoạch tiên phong trong những kế hoạch có tiềm năng tóm gọn những nguồn tài nguyên tư bản trải qua việc kiến thiết xây dựng nền công nghiệp nặng, tập thể hoá nông nghiệp, và hạn chế sản xuất hàng tiêu dùng [ 168 ]. Lần tiên phong trong lịch sử dân tộc một cơ quan chính phủ trấn áp hàng loạt hoạt động giải trí kinh tế tài chính .

Như một phần của kế hoạch, chính phủ nắm quyền kiểm soát nông nghiệp thông qua các nông trang nhà nước và tập thể (các kolkhoz)[174]. Theo một nghị định tháng 2 năm 1930, khoảng một triệu nông dân cá thể (kulak) bị buộc rời bỏ ruộng đất. Nhiều nông dân phản đối mãnh liệt sự tổ chức này của nhà nước, thường giết bỏ toàn bộ gia súc khi phải đối mặt với nguy cơ mất đất đai. Một số khi họ nổi loạn, và rất nhiều nông dân bị chính quyền coi là “kulak” bị hành quyết[175]. Thời tiết xấu cộng thêm sự kém hiệu quả của các nông trang tập thể được lập ra vội vã và sự sung công sản phẩm nông nghiệp hàng loạt đã dẫn tới một nạn đói nghiêm trọng[174], nhiều triệu nông dân chết đói, chủ yếu tại Ukraina và nhiều vùng tây nam nước Nga[174]. Các điều kiện khó khăn ở vùng nông thôn đã khiến hàng triệu nông dân tuyệt vọng kéo vào các thành phố đang phát triển nhanh chóng, cung cấp nhân lực cho công cuộc công nghiệp hoá và làm tăng nhanh số dân thành thị Nga chỉ trong vài năm.

Trừ nông nghiệp, những kế hoạch khác đều đạt những thành công xuất sắc lớn. Nước Nga, ở nhiều góc nhìn là nước nghèo nhất châu Âu thời Cách mạng Bolshevik, khi ấy đã được công nghiệp hoá ở mức độ chưa từng có, lấp đầy khoảng cách với công nghiệp Đức trong thế kỷ 19 và Nhật Bản đầu thế kỷ 20 .Trong khi những Kế hoạch năm năm được đưa ra, Stalin liên tục củng cố quyền lực tối cao cá thể của mình. Bộ dân uỷ nội vụ ( NKVD ) khiến hàng chục ngàn công dân Xô viết phải đương đầu với rủi ro tiềm ẩn bị bắt giữ, trục xuất, hay hành quyết. Trong số sáu thành viên cũ của Bộ chính trị năm 1920 sau Lenin, toàn bộ đều bị Stalin thanh trừng. Những người Bolshevik cũ từng là những chiến sỹ trung thành với chủ của Lenin, những sĩ quan hạng sang trong Hồng quân và chỉ huy những ngành công nghiệp đều bị giải quyết và xử lý trong cuộc Đại thanh trừng [ 176 ]. Các cuộc thanh trừng tại những nước cộng hoà Xô viết cũng giúp tập trung hoá quyền lực tối cao tại Liên Xô .Các cuộc trấn áp của lãnh tụ Stalin dẫn tới sự xây dựng một mạng lưới hệ thống trục xuất trong nước to lớn, ở những tầm vóc lớn hơn nhiều so với những mạng lưới hệ thống từng được những Sa hoàng lập ra [ 177 ]. Các hình phạt khắc nghiệt được đưa ra và nhiều công dân bị hành quyết vì những tội phá hoại và gián điệp tưởng tượng. Nhân công từ những người bị phán quyết tại những trại lao động của mạng lưới hệ thống Gulag trở thành một thành phần quan trọng của cuộc công nghiệp hoá, đặc biệt quan trọng tại Siberi [ 178 ] [ 179 ]. Ước tính 18 triệu người đã phải trải qua mạng lưới hệ thống Gulag, và có lẽ rằng khoảng chừng 15 triệu người nữa từng phải trải qua một trong những hình thức lao động cưỡng bức [ 180 ] [ 181 ] .

Liên bang Xô viết trên bình diện quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Liên bang Xô viết coi sự thăng quan tiến chức lên nắm quyền năm 1933 của chính phủ nước nhà chống cộng cuồng nhiệt do Hitler chỉ huy tại nước Đức là lời cảnh báo nhắc nhở nghiêm trọng, đặc biệt quan trọng bởi Hitler công bố Drang nach Osten là một trong những tiềm năng chính trong kế hoạch Lebensraum của Đức Quốc xã [ 182 ]. Liên bang Xô viết đã ủng hộ những người Cộng hòa ở Tây Ban Nha đang chiến đấu chống lại quân đội phát xít Đức và Italia trong cuộc Nội chiến Tây Ban Nha [ 183 ] [ 184 ]. Trong những năm 1938 – 1939, ngay trước Chiến tranh quốc tế thứ hai, Liên bang Xô viết đã giành thắng lợi trước quân phiệt Nhật trong Các cuộc cuộc chiến tranh Biên giới Xô-Nhật ở vùng Viễn Đông Nga, dẫn tới Hiệp ước Trung lập Xô-Nhật và hoà bình ở biên giới hai nước lê dài tới tận tháng 8 năm 1945 [ 185 ] [ 186 ] .Vào năm 1938, phát xít Đức sáp nhập Áo và cùng với những cường quốc châu Âu khác, ký Thoả thuận Munich theo đó Đức, Hungary và Ba Lan phân loại chủ quyền lãnh thổ Séc với nhau. Đức dự tính tiến tiếp về phía đông vì sự thiếu nhất quyết của những cường quốc phương Tây trong việc ngăn cản họ đã trở nên rõ ràng. Dù Liên Xô can đảm và mạnh mẽ phản đối thoả thuận Munich và nhiều lần tái khẳng định chắc chắn sự chuẩn bị sẵn sàng tương hỗ quân sự chiến lược theo cam kết trước đó với Tiệp Khắc, việc phương Tây phản bội Tiệp Khắc càng khiến Liên Xô thêm lo lắng về một cuộc tiến công sắp tới của Đức, khiến nước này phải nhanh gọn hiện đại hóa công nghiệp quốc phòng và thực thi những hoạt động giải trí ngoại giao của riêng mình. Năm 1939 Liên Xô ký hiệp ước không xâm phạm lẫn nhau với phát xít Đức chia những vùng tác động ảnh hưởng giữa hai nước tại Đông Âu [ 187 ]. Sau thoả thuận này, Liên Xô bình thường hoá quan hệ với phát xít Đức và nối lại thương mại giữa hai nước [ 188 ] .

Chiến tranh quốc tế thứ hai[sửa|sửa mã nguồn]

[189].Tù binh cuộc chiến tranh Xô viết chết đói trong một trại tập trung chuyên sâu phát xít. Liên bang Xô viết mất khoảng chừng 27 triệu người trong đại chiến, chiếm 50% thương vong của Chiến tranh quốc tế thứ haiNgày 17 tháng 9 năm 1939, mười bảy ngày sau khi Chiến tranh quốc tế thứ hai bùng nổ và nước Đức thắng lợi tiến sâu vào chủ quyền lãnh thổ Ba Lan, Hồng quân chiếm đóng những vùng phía đông Ba Lan mở màn bảo lãnh người Ukraina và người Belarus như tiềm năng số 1 của chiến dịch và đưa ra khẩu hiệu ” chiếm để sống sót ” như lời biện minh cho hành vi của mình [ 190 ] [ 191 ]. Nhờ vậy, những biên giới phía tây những nước cộng hoà Xô viết Belarus và Ukraina được dời về phía tây và biên giới phía tây mới của Liên Xô được vẽ gần với đường Curzon cũ. Trong lúc đó những cuộc đàm phán với Phần Lan về việc trao đổi đất do Liên Xô yêu cầu sẽ khiến biên giới Liên xô-Phần Lan rời xa thêm khỏi Leningrad đổ vỡ ; và vào tháng 12 năm 1939 Liên bang Xô viết khởi đầu chiến dịch tiến công Phần Lan, được gọi là cuộc Chiến tranh mùa Đông ( 1939 – 40 ). Cuộc chiến khiến Hồng quân thiệt hại nặng nề nhưng cũng buộc Phần Lan phải ký Hiệp ước Hoà bình Moskva và nhường eo Karelia và Ladoga Karelia. [ 192 ] [ 193 ]. Mùa hè năm 1940 Liên Xô đưa ra một tối hậu thư tới Romania buộc nước này phải nhường những chủ quyền lãnh thổ Bessarabia và Bắc Bukovina. Cùng lúc đó, Liên Xô cũng chiếm ba nước Baltic độc lập cũ ( Estonia, Latvia và Litva ) [ 194 ] [ 195 ] [ 196 ]Hoà bình với Đức không thuận tiện, bởi cả hai bên đều đang sẵn sàng chuẩn bị cho cuộc xung đột quân sự chiến lược [ 197 ] [ 198 ] và nhanh gọn chấm hết khi những lực lượng phe Trục do phát xít Đức đứng vị trí số 1 tràn qua biên giới Liên Xô ngày 22 tháng 6 năm 1941. Đó là ngày cuộc ” Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại ” của nhân dân Liên Xô bùng nổ, nhưng rồi Hồng quân Liên Xô thảm bại trong chiến dịch Barbarossa. [ 199 ] Tới mùa thu quân đội Đức đã chiếm Ukraina, vây hãm Leningrad, và đe doạ chiếm thủ đô hà nội Moskva [ 200 ] [ 201 ] [ 202 ]. Dù sự thực rằng trong tháng 12 năm 1941 Hồng quân đã đẩy lùi phát xít Đức khỏi Thành Phố Hà Nội Moskva trong một cuộc phản công thắng lợi, quân Đức vẫn giữ được thế dữ thế chủ động kế hoạch một năm nữa và duy trì được thế tiến công sâu ở hướng đông nam, tiến tới sông Volga và Kavkaz. Tuy nhiên, hai thất bại lớn của quân Đức tại Stalingrad và Kursk mang tính quyết định hành động và đảo ngược tiến trình của hàng loạt cuộc chiến tranh quốc tế bởi phát xít Đức không khi nào giành lại được sức mạnh để duy trì những chiến dịch tiến công và Liên bang Xô viết tái chiếm quyền dữ thế chủ động kế hoạch trong phần còn lại của đại chiến. [ 203 ]. Tới cuối năm 1943, Hồng quân đã cải tiến vượt bậc qua vòng vây của phát xít Đức tại Leningrad và giải phóng hầu hết Ukraina, phần lớn miền tây nước Nga và tiến vào Belarus [ 204 ]. Tới cuối năm 1944, mặt trận đã chuyển dời vượt những biên giới năm 1939 của Liên Xô vào Đông Âu. Hồng quân Liên Xô tiến vào miền đông nước Đức, đánh Thành Phố Hà Nội Berlin từ ngày 16 tháng 4 và chiếm được thành này vào ngày 2 tháng 5 năm 1945. [ 205 ] [ 206 ] Trùm phát xít Adolf Hitler tự tử vào ngày 30 tháng 4 năm 1945. [ 206 ] Cuộc chiến với phát xít Đức do đó đã chấm hết với thắng lợi thuộc về Liên Xô .Như thoả thuận tại Hội nghị Yalta, ba tháng sau Ngày thắng lợi tại châu Âu Liên bang Xô viết tung ra cuộc tiến công vào Mãn Châu, đánh tan tác quân phiệt trong trận đánh tại Mãn Châu – đây là trận chiến ở đầu cuối của Hồng quân Liên Xô trong Chiến tranh quốc tế thứ hai [ 207 ] .

Dù Liên bang Xô viết giành thắng lợi trong Chiến tranh thế giới thứ hai, cuộc chiến đã khiến khoảng 26–27 triệu người Xô viết thiệt mạng (các ước tính khác nhau)[208] và đã tàn phá nền kinh tế nước này. Khoảng 1.710 thị trấn và 70 nghìn khu nhà cửa bị phá huỷ[209]. Các vùng đất bị chiếm đóng bị quân đội Đức tàn phá và bắt người dân làm lao động nô lệ tại Đức[210]. 13 triệu công dân Liên bang Xô viết trở thành nạn nhân của chính sách trấn áp của người Đức và đồng minh của nước này tại các vùng đất chiếm đóng, bị thiệt mạng trong các cuộc thảm sát hàng loạt, nạn đói, thiếu thốn thuốc men và lao động cưỡng bức[211][212][213][214]. Chính sách diệt chủng chống người Do Thái trong chương trình Einsatzgruppen của Đức khiến hầu như toàn bộ người Do Thái trên toàn vùng lãnh thổ bị Đức và đồng minh của họ tạm chiếm biến mất[215][216][217][218]. Trong khi bị chiếm đóng, thành phố Leningrad của Nga, nay là Sankt Peterburg đã mất khoảng một phần tư dân số[214]. Nước cộng hoà Xô viết Belarus mất từ một phần tư tới một phần ba dân số. 3,6 triệu tù binh chiến tranh Xô viết (trong số 5,5 triệu) chết tại các trại tập trung Đức[219][220][221].

Chiến tranh Lạnh[sửa|sửa mã nguồn]

Sự hợp tác giữa những cường quốc Đồng Minh thắng trận có vẻ như sẽ là một cơ sở cho sự tái thiết và bảo mật an ninh thời hậu chiến. Tuy nhiên, sự xung đột quyền lợi và nghĩa vụ giữa Liên Xô và Hoa Kỳ, được gọi là Chiến tranh Lạnh, đã nổi lên thống trị thị trường quốc tế thời hậu chiến .

Cuộc Chiến tranh Lạnh Open như sự xung đột giữa Stalin và tổng thống Hoa Kỳ Harry Truman về tương lai Đông Âu trong Hội nghị Potsdam mùa hè năm 1945 [ 222 ]. Nước Nga đã phải chịu ba cuộc cuộc chiến tranh tàn phá từ phía Tây trong vòng 150 năm trước đó với những cuộc Chiến tranh Napoléon, Chiến tranh quốc tế thứ nhất, và Chiến tranh quốc tế thứ hai, và tiềm năng của Stalin là thiết lập một vùng đệm giữa Đức và Liên Xô [ 223 ]. Với Đông Âu nằm dưới sự chiếm đóng của Hồng quân, Stalin cũng cố gắng nỗ lực tận dụng thời hạn để bí hiểm tăng trưởng dự án Bất Động Sản bom nguyên tử [ 224 ] [ 225 ] .Tháng 4 năm 1949 Hoa Kỳ xây dựng Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương ( NATO ), một hiệp ước phòng thủ chung trong đó hầu hết vương quốc phương Tây cam kết coi một cuộc tiến công quân sự chiến lược chống lại một nước thành viên như một cuộc tiến công vào hàng loạt khối. Liên Xô cũng xây dựng một tổ chức triển khai cạnh tranh đối đầu phía Đông của NATO năm 1955, Khối hiệp ước Warszawa [ 226 ] [ 227 ] [ 228 ]. Sự phân loại châu Âu thành phương Tây và khối Xô viết sau này đã tăng trưởng lên bình diện quốc tế, đặc biệt quan trọng sau năm 1949, khi thế độc quyền hạt nhân của Hoa Kỳ chấm hết với việc Liên xô thử nghiệm bom hạt nhân và phe cộng sản giành chính quyền sở tại tại Trung Quốc .Các tiềm năng trước mắt của chủ trương đối ngoại Liên Xô là duy trì và thôi thúc bảo mật an ninh vương quốc và duy trì sự không thay đổi ở Đông Âu. Liên Xô duy trì sự quản trị của mình với Khối hiệp ước Warszawa qua việc dập tắt cuộc nổi dậy tại Hungary năm 1956 [ 229 ], trấn áp trào lưu Mùa xuân Praha tại Tiệp Khắc năm 1968, và ủng hộ việc dập tắt trào lưu Công đoàn Đoàn kết ở Ba Lan đầu thập niên 1980. Liên bang Xô viết cạnh tranh đối đầu Hoa Kỳ trong một số ít cuộc xung đột uỷ nhiệm trên khắp quốc tế, gồm cả Chiến tranh Triều Tiên và Chiến tranh Nước Ta .

Khi Liên Xô tiếp tục duy trì sự kiểm soát chặt chẽ với toàn bộ vùng ảnh hưởng của mình tại Đông Âu, cuộc Chiến tranh Lạnh đã dẫn tới Bớt căng thẳng (Détente) và một hình mẫu quan hệ quốc tế phức tạp trong thập niên 1970 trong đó thế giới không còn được phân chia thành hai khối đối lập rõ rệt. Các nước phi cường quốc có nhiều cơ hội hơn để đòi độc lập, và hai siêu cường một phần cũng có thể giữ gìn quyền lợi chung qua việc tìm cách hạn chế và ngăn ngừa phát triển các loại vũ khí hạt nhân với các hiệp ước như SALT I, SALT II, và Hiệp ước chống Tên lửa Đạn đạo.

Quan hệ Xô-Mỹ đã xấu đi sau khi cuộc cuộc chiến tranh Afghanistan lê dài 9 năm diễn ra năm 1979 và khi Ronald Reagan, một nhân vật chống cộng cuồng nhiệt, lên làm Tổng thống Hoa Kỳ năm 1980 nhưng đã có cải tổ khi khối Xô viết khởi đầu tan rã hồi cuối thập niên 1980. Với sự sụp đổ của Liên bang Xô viết năm 1991, Nga đánh mất vị thế siêu cường nước này từng có được sau Chiến tranh quốc tế thứ hai .

Những năm thời Khrushchev và Brezhnev[sửa|sửa mã nguồn]

Trong cuộc tranh giành quyền lực tối cao Open sau khi Stalin qua đời năm 1953, những liên minh thân cận nhất của ông đã bị gạt bỏ. Nikita Sergeyevich Khrushchev củng cố vị trí của mình trong bài phát biểu trường Đại hội lần thứ 20 Đảng Cộng sản năm 1956, liệt kê những sai lầm đáng tiếc của nhà chỉ huy Stalin [ 230 ] .Năm 1964, Khrushchev bị Uỷ ban Trung ương Đảng kết tội với nhiều tội lỗi gồm cả việc khiến Liên Xô thất bại như cuộc Khủng hoảng Tên lửa Cuba [ 230 ]. Sau một tiến trình chỉ huy tập thể ngắn, một quan chức kì cựu, Leonid Ilyich Brezhnev, lên thay Khrushchev [ 231 ]. Brezhnev liên tục chủ trương đề cao công nghiệp nặng của Stalin [ 232 ] và cũng tìm cách giảm căng thẳng mệt mỏi trong quan hệ với Hoa Kỳ [ 232 ]. Từ thập niên 1960 Liên bang Xô viết trở thành nhà phân phối và xuất khẩu quan trọng về dầu mỏ và khí tự nhiên [ 233 ] .Những năm dưới thời Khruschev và Brezhnev là tiến trình khoa học và công nghiệp Liên Xô đạt tới đỉnh điểm. Nhà máy điện hạt nhân tiên phong của quốc tế được kiến thiết xây dựng năm 1954 tại Obninsk. Tuyến đường sắt Baikal Amur được kiến thiết xây dựng .Chương trình ngoài hành tinh Liên Xô, do Sergey Pavlovich Korolev thiết lập, đặc biệt quan trọng thành công xuất sắc. Ngày 4 tháng 10 năm 1957 Liên bang Xô viết phóng vệ tinh ngoài hành tinh Sputnik tiên phong [ 234 ]. Ngày 12 tháng 4 năm 1961 Yuri Alekseyevich Gagarin trở thành người tiên phong đi vào thiên hà trên con tàu thiên hà Liên Xô Vostok 1 [ 235 ]. Các thành tựu khác của chương trình thiên hà Nga gồm : bức ảnh tiên phong chụp phía mặt phẳng không nhìn thấy của Mặt Trăng ; thám hiểm Sao Kim ; đi ra ngoài khoảng chừng không ngoài hành tinh lần tiên phong với Aleksey Arkhipovich Leonov ; người phụ nữ tiên phong bay vào ngoài hành tinh Valentina Vladimirovna Tereshkova. Gần đây hơn, Liên Xô đã sản xuất trạm ngoài hành tinh tiên phong của quốc tế, Salyut tới năm 1986 đã được thay thế sửa chữa bởi Mir, trạm vụ trụ có người ở liên tục và dài hạn tiên phong, hoạt động giải trí từ năm 1986 tới năm 2001 .

Liên bang Xô viết tan rã[sửa|sửa mã nguồn]

Hai sự phát triển đặc trưng trong thập kỷ tiếp theo: sự sụp đổ ngày càng rõ ràng của kinh tế và cơ cấu chính trị Liên Xô, và những nỗ lực cải cách chắp vá để đảo ngược quá trình này. Sau thời gian cầm quyền ngắn ngủi của cựu Giám đốc KGB Yuri Vladimirovich Andropov và Konstantin Ustinovich Chernenko, những nhân vật chuyển tiếp với tư tưởng thân Brezhnev, Mikhail Sergeyevich Gorbachev thông báo chương trình cải tổ trong một nỗ lực hiện đại hoá chủ nghĩa cộng sản Xô viết. Tuy nhiên, những cải cách xã hội của Gorbachev đã dẫn tới những hậu quả không lường trước. Vì chính sách glasnost của ông ủng hộ mở rộng quyền tiếp cận thông tin của công chúng sau nhiều thập kỷ kiểm soát của chính quyền, các vấn đề xã hội đã được quan tâm đông đảo, làm tổn hại tới quyền lực của đảng Cộng sản. Trong những cuộc cách mạng năm 1989 Liên bang Xô viết đã mất các nước vệ tinh của mình tại Đông Âu. Glasnost cho phép các nhóm sắc tộc và những người theo chủ nghĩa dân tộc có cơ hội trỗi dậy[236]. Nhiều nước cộng hoà có chủ quyền, đặc biệt là các nước cộng hoà vùng Baltic, Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Gruzia và Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Moldavia, tìm cách có được quyền tự trị lớn hơn, điều Moskva không mong muốn. Những nỗ lực cải cách kinh tế của Gorbachev vẫn chưa đầy đủ, và chính phủ Xô viết vẫn duy trì kiểm soát với các thành phần cơ bản của nền kinh tế cộng sản. Gặp bất lợi từ việc giá dầu mỏ và khí gas giảm cùng cuộc chiến tại Afghanistan, nền công nghiệp đã lạc hậu, tình trạng tham nhũng tràn lan, nền kinh tế kế hoạch Xô viết đã cho thấy sự kém hiệu quả, và tới năm 1990 chính phủ Xô viết đã mất quyền kiểm soát với các điều kiện kinh tế. Vì việc kiểm soát giá, đã xảy ra tình trạng khan hiếm hàng hoá, lên tới đỉnh điểm vào cuối năm 1991, khi mọi người phải xếp hàng dài và phải may mắn mới mua được các đồ dùng thiết yếu. Sự kiểm soát với các nước cộng hoà cũng giảm bớt, và các nước này bắt đầu củng cố chủ quyền trước Moskva.

Căng thẳng giữa Liên bang Xô viết và những cơ quan chính quyền sở tại Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Liên bang Nga đã trở thành cuộc chiến tranh giành quyền lực tối cao cá thể giữa Gorbachev và Boris Nikolayevich Yeltsin [ 237 ]. Bị Gorbachev loại khỏi cơ cấu tổ chức chính trị Liên xô năm 1987, Yeltsin, một quan chức hạng sang kiểu cũ của đảng không có hậu thuẫn hay những mối quan hệ mạnh, cần tìm kiếm một cơ sở khác để cạnh tranh đối đầu với Gorbachev. Khi vận may hòn đảo chiều giật mình, ông thắng cử trở thành quản trị của Xô viết Tối cao mới của Cộng hoà Liên bang Nga tháng 5 năm 1990 [ 238 ]. Trong cuộc bầu cử Tổng thống Nga lần tiên phong năm 1991 Yeltsin trở thành tổng thống Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Liên bang Nga .Cuối cùng Gorbachev tìm cách tái cơ cấu tổ chức Liên bang Xô viết trở thành một nhà nước ít tập trung chuyên sâu hơn. Tuy nhiên, ngày 19 tháng 8 năm 1991, một cuộc thay máu chính quyền chống Gorbachev, do những quan chức hạng sang Xô viết thực thi diễn ra. Cuộc hòn đảo chính thất bại sau ba ngày vì sự phản đối thoáng rộng của dân chúng, nhưng sự tan rã của Liên bang Xô viết đã trở nên rõ ràng. nhà nước Nga chiếm hầu hết định chế chính phủ nước nhà Liên bang Xô viết trên chủ quyền lãnh thổ của mình. Vì vị thế thống trị của người Nga trong Liên bang Xô viết, ít người nghĩ tới bất kể sự độc lạ nào giữa Nga và Liên bang Xô viết trước cuối thập niên 1980. Tại Liên bang Xô viết, chỉ Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Liên bang Nga là không có những cơ sở nhà nước thậm chí còn là nhỏ nhất mà những nước cộng hoà khác chiếm hữu, như Trụ sở đảng, những hội đồng công đoàn, Viện hàn lâm khoa học, và những thứ tương tự như [ 239 ]. Đảng Cộng sản Liên Xô bị cấm tại Nga trong quá trình 1991 – 1992, và dù không có một lễ rửa tội nào diễn ra, nhiều thành viên của nó đã trở thành những quan chức số 1 của Nga. Tuy nhiên, bởi chính phủ nước nhà Xô viết vẫn phải đối những cải cách thị trường, tình thế kinh tế tài chính liên tục suy sụp. Tới tháng 12 năm 1991, sự thiếu vắng khiến thực trạng phân phối thực phẩm theo tem phiếu Open tại Moskva và Sankt Peterburg lần tiên phong kể từ sau Chiến tranh quốc tế thứ hai. Nga nhận viện trợ lương thực nhân đạo từ quốc tế. Sau Hiệp ước Belavezha, Đại hội Đại biểu Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Liên bang Nga đã rút nước Nga khỏi Liên bang Xô viết ngày 12 tháng 12. Liên bang Xô viết chính thức chấm hết ngày 25 tháng 12 năm 1991 [ 240 ] và Liên bang Nga ( trước kia là Liên bang Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Xô viết Nga [ 241 ] ) giành chủ quyền lãnh thổ ngày 26 tháng 12 [ 240 ]. nhà nước Nga bãi bỏ trấn áp Chi tiêu tháng 1 năm 1992. Giá cả tăng mạnh, nhưng thực trạng khan hiếm chấm hết .

Liên bang Nga[sửa|sửa mã nguồn]

Dù Yeltsin lên nắm quyền lực với một làn sóng lạc quan, ông không bao giờ còn được dân chúng ủng hộ nhiều như cũ sau khi thực hiện liệu pháp sốc của Egor Gaidar chấm dứt việc kiểm soát giá, cắt giảm mạnh chi tiêu chính phủ, và mở cửa với thương mại nước ngoài đầu năm 1992 (xem Cải cách kinh tế Nga trong thập niên 1990). Những cuộc cải cách nhanh chóng làm sụt giảm tiêu chuẩn sống của hầu hết dân cư. Trong thập niên 1990 nước Nga đã trải qua một giai đoạn giảm sút kinh tế tới mức, ở một số mặt, còn nghiêm trọng hơn những gì Hoa Kỳ và Đức đã phải trải qua sáu thập kỷ trước trong cuộc Đại Khủng hoảng[242]. Siêu lạm phát đã tác động tới đồng rúp, vì sự định giá tiền tệ quá cao từ thời nền kinh tế tập trung.

Tuy nhiên, sự Open hàng loạt của những đảng nhỏ và sự ác cảm của họ với những liên minh khiến cơ cấu tổ chức lập pháp hỗn loạn. Năm 1993, sự rạn nứt giữa Yeltsin và giới chỉ huy nghị viện dẫn tới cuộc khủng hoảng cục bộ hiến pháp tháng 9-10 năm 1993. Cuộc khủng hoảng cục bộ lên tới đỉnh điểm ngày 3 tháng 10, khi Yeltsin lựa chọn một giải pháp cực đoan để xử lý cuộc tranh cãi với nghị viện : ông gọi xe tăng tới bắn vào Nhà Trắng, tàn phá đối thủ cạnh tranh. Khi Yeltsin đang triển khai hành vi vi hiến để giải tán nghị viện, nước Nga ở gần một cuộc xung đột dân sự nghiêm trọng. Khi ấy Yeltsin trọn vẹn tự do trong việc áp đặt hiến pháp hiện tại của Nga với quyền lực tối cao tổng thống can đảm và mạnh mẽ, được phê chuẩn theo cuộc trưng cầu dân ý tháng 12 năm 1993. Sự link của Liên bang Nga cũng bị đe doạ khi nước cộng hoà Chechnya tìm cách ly khai, dẫn tới hai cuộc xung đột đẫm máu .Những cải cách kinh tế tài chính cũng đã củng cố một chính thể đầu sỏ bán tội phạm với nền tảng trong mạng lưới hệ thống Xô viết cũ. Được những chính phủ nước nhà phương Tây ủng hộ, Ngân hàng Thế giới, và Quỹ tiền tệ quốc tế, nước Nga bước vào cuộc tư nhân hoá lớn nhất và nhanh nhất từng có trên quốc tế để cải cách trọn vẹn nền kinh tế tài chính quốc hữu hoá Xô viết cũ. Tới giữa thập kỷ những ngành công nghiệp kinh doanh bán lẻ, thương mại, dịch vụ và công nghiệp nhỏ đều ở trong tay tư nhân. Đa số những doanh nghiệp lớn đều bị những giám đốc cũ mua lại, tạo ra những tầng lớp nhà giàu mới ( những tài phiệt Nga ) cùng với mafia hay những nhà đầu tư phương Tây [ 243 ] .Tới giữa thập niên 1990, nước Nga đã có một chính sách chính trị bầu cử đa đảng [ 244 ]. Nhưng rất khó để xây dựng một chính phủ nước nhà đại diện thay mặt bởi hai yếu tố cơ cấu tổ chức — sự đấu tranh giữa tổng thống và nghị viện và mạng lưới hệ thống đảng phái vô chính phủ .

Trong khi ấy, chính quyền trung ương mất quyền kiểm soát với các địa phương, quan liêu, và các định chế kinh tế; nguồn thu thuế cạn kiệt. Vẫn ở tình trạng sút kém sâu hồi giữa thập niên 1990, nền kinh tế Nga còn bị tác động thêm nữa bởi cuộc khủng hoảng tài chính năm 1998. Sau cuộc khủng hoảng này, Yeltsin đã ở cuối sự nghiệp chính trị. Chỉ vài giờ trước giao thừa năm 2000, Yeltsin đã đưa ra một tuyên bố từ chức đầy bất ngờ, giao lại chính phủ cho vị Thủ tướng còn ít được biết tới Vladimir Vladimirovich Putin, cựu sĩ quan KGB và lãnh đạo cơ quan kế tục của nó là FSB thời hậu Xô viết[245]. Năm 2000, vị tổng thống tạm quyền mới đã đánh bại các đối thủ trong cuộc bầu cử tổng thống ngày 26 tháng 3,và giành một chiến thắng long trời lở đất khác 4 năm sau đó[246]. Các nhà quan sát nước ngoài đã cảnh báo về các động thái cuối năm 2004 nhằm siết chặt sự quản lý của tổng thống với nghị viện, đời sống dân sự, và các quan chức địa phương[247]. Năm 2008 Dmitry Anatolyevich Medvedev, cựu chủ tịch Gazprom và là giám đốc văn phòng tổng thống của Putin, được bầu làm tổng thống mới của nước Nga.

Tuy nhiên, sự đảo ngược về một nền kinh tế tài chính chỉ huy xã hội chủ nghĩa có vẻ như không hề diễn ra, cộng với sự trợ giúp mạnh của phương Tây. Nước Nga kết thúc năm 2006 với năm thứ 8 tăng trưởng liên tục, với mức tăng trung bình 6,7 % hàng năm từ cuộc khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính năm 1998. Dù kế hoạch giá dầu ở mức cao và một đồng rúp khá thấp là nguyên do của sự tăng trưởng này, từ năm 2003 nhu yếu tiêu thụ và, gần đây hơn, góp vốn đầu tư đã đóng một vai trò quan trọng hơn [ 248 ]. Nước Nga vượt khá xa những nước giàu tài nguyên khác về sự tăng trưởng kinh tế tài chính, với nền giáo dục, khoa học và công nghiệp có truyền thống cuội nguồn lâu bền hơn [ 249 ] .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]