Khái niệm thanh toán

3.1. KHÁI NIỆM VỀ THANH TOÁN

3.1.1. Định nghĩa thanh toán và các hình hình thức thanh toán

Thanh toán đơn thuần là thuật ngữ ngắn gọn miêu tả việc chuyển giao những phương tiện đi lại kinh tế tài chính từ một bên sang một bên khác. Tiền là phương tiện đi lại thực thi trao đổi sản phẩm & hàng hóa, đồng thời là việc kết thúc quy trình trao đổi. Lúc này tiền thực thi công dụng phương tiện đi lại thanh toán. Sự hoạt động của tiền tệ hoàn toàn có thể tách rời hay độc lập tương đối với sự hoạt động của hàng hoá. Thực hiện công dụng phương tiện đi lại thanh toán, tiền không chỉ sử dụng để trả những khoản nợ về mua chịu sản phẩm & hàng hóa, mà chúng còn được sử dụng để thanh toán những khoản nợ vượt ra ngoài khoanh vùng phạm vi trao đổi như nộp thuế, trả lương, góp phần những khoản chi dịch vụ …

Lưu thông không dùng tiền mặt là các quá trình tiền tệ thực hiện chức năng phương tiện lưu thông và phương tiện thanh toán không trực tiếp bằng tiền mặt mà thực hiện bằng cách trích chuyển trên các tài khoản ở Ngân hàng, tổ chức tín dụng hoặc bù trừ lẫn nhau giữa những người phải thanh toán và những người thụ hưởng.

Thanh toán không dùng tiền mặt chỉ được tăng trưởng và hoàn thành xong trong nền kinh tế thị trường và được vận dụng thoáng đãng trong nghành nghề dịch vụ kinh tế tài chính kinh tế tài chính đối nội cũng như đối ngoại. Sự tăng trưởng rộng rãi của thanh toán không dùng tiền mặt lúc bấy giờ là do nhu yếu tăng trưởng vượt bậc của nền kinh tế hàng hoá. Kinh tế hàng hoá tăng trưởng càng cao, khối lượng hàng hoá trao đổi trong nước và ngoài nước càng lớn thì cần có những phương pháp trả tiền thuận tiện, bảo đảm an toàn và tiết kiệm ngân sách và chi phí .

Xét về mặt lý luận, thanh toán không dùng tiền mặt là một hình thức hoạt động của tiền tệ. Ở đây, tiền vừa là công cụ kế toán, vừa là công cụ để chuyển hoá hình thức giá trị của hàng hoá và dịch vụ. Mặt khác, thanh toán không dùng tiền mặt là nhiệm vụ có quy trình tiềm ẩn những công nghệ tiên tiến phức tạp và phức tạp. Khi thực thi tính năng phương tiện đi lại thanh toán hoàn toàn có thể sử dụng tiền đủ giá ( vàng ) hoặc tín hiệu giá trị. Trở ngại chính của tiền giấy và tiền sắt kẽm kim loại là chúng dễ bị đánh cắp và hoàn toàn có thể tốn nhiều ngân sách luân chuyển ; để khắc phục điểm yếu kém này, cùng với bước tăng trưởng của mạng lưới hệ thống thanh toán là sự sinh ra của séc trong hoạt động giải trí của Ngân hàng văn minh. Điều này nâng cấp cải tiến một bước rất quan trọng trong thanh toán, nâng cao hiệu suất cao thanh toán. Chúng hoàn toàn có thể được sử dụng bù trừ trong thanh toán, giảm ngân sách luân chuyển và đặc biệt quan trọng là nó bảo đảm an toàn, ghi theo số lượng tiền tuỳ ý. Tuy nhiên, nó có hai điểm yếu kém cơ bản : thanh toán chậm do không được ghi ” Có ” ngay vào thông tin tài khoản người thụ hưởng và ngân sách in ấn, quản trị còn cao .

Hình thức thanh toán là tổng thể và toàn diện những lao lý về một phương pháp trả tiền, là sự link những yếu tố của quy trình thanh toán. Các hình thức đơn cử :

• Ủy nhiệm chi : là một hình thức thanh toán khá phổ cập trong thiên nhiên và môi trường kinh tế tài chính những nước khi mở màn chuyển sang kinh tế thị trường. Việc chuyển nợ có uỷ quyền như những doanh nghiệp nhờ Ngân hàng trả lương vào Tài khoản của công nhân, việc nộp những loại phí bảo hiểm … cũng là một dịch vụ thanh toán mới tựa như như ủy nhiệm nhưng hình thức luân chuyển thông tin hoàn toàn có thể là đĩa hoặc băng từ hay qua mạng viễn thông .
• Ủy nhiệm thu : ủy nhiệm thu do người thụ hưởng lập gửi vào Ngân hàng Giao hàng mình để thu tiền hàng đã giao hay dịch vụ đã đáp ứng, thường thì là những dịch vụ điện, nước, điện thoại cảm ứng .
• Các loại séc giao dịch chuyển tiền, bảo chi, định mức, chuyển tiền do người mua phát hành để trả tiền hàng hoá, dịch vụ .
• Ngân phiếu thanh toán : Thực chất là một lệnh trả tiền đặc biệt quan trọng của chủ sở hữu nào đó, việc trả tiền triển khai theo đúng chứng từ thanh toán có tên Ngân phiếu thanh toán .
• Thư tín dụng : so với thanh toán trong nước được sử dụng ít, đa phần được sử dụng trong việc triển khai những nhiệm vụ kinh doanh thương mại xuất nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ .
• Các loại thẻ thanh toán : Thẻ thanh toán do Ngân hàng phát hành bán cho người mua sử dụng để trả tiền hàng hoá, dịch vụ, những khoản thanh toán khác, rút tiền mặt tại những Ngân hàng đại lý thanh toán hay những quầy rút tiền tự động hóa .

Để khắc phục điểm yếu kém của séc, cùng với tăng trưởng của máy tính điện tử và mạng lưới hệ thống viễn thông, trong mấy thập kỷ qua mạng lưới hệ thống thanh toán được nâng cấp cải tiến và hoàn thành xong, chuyển sang một mạng lưới hệ thống mới với những khái niệm mới : “ Tiền điện tử ”, “ Ví điện tử ”, “ Thẻ thanh toán ”, ” Hệ thống giao dịch chuyển tiền điện tử “. Ngoài ra, ở nhiều nước đã tổ chức triển khai mạng lưới hệ thống chuyển tiền liên Ngân hàng ( thanh toán bù trừ liên Ngân hàng ), được dùng để thanh toán liên Ngân hàng trong khoanh vùng phạm vi vương quốc và quốc tế. Việc thanh toán cũng được triển khai không riêng gì tại những Chi nhánh Ngân hàng mà hàng loạt kênh thanh toán giao dịch mới sinh ra : ATM, KIOSK, PC, Telephone, Mobile phone .

Khi Internet sinh ra, việc giao lưu kinh tế tài chính được thuận tiện hơn khi nào hết, nó không bị số lượng giới hạn bởi khoảng trống và thời hạn. Nhờ đó, những thanh toán giao dịch mua và bán sản phẩm & hàng hóa ( vật chất hoặc nội dung hoặc những dịch vụ ) được triển khai gần như tức thời. Vấn đề phát sinh cần được điều tra và nghiên cứu và xử lý là : xác nhận về người mua người bán, xác nhận về thanh toán giao dịch, những lao lý về thủ tục hải quan tương quan đến xuất nhập khẩu / yếu tố bảo hiểm và luân chuyển sản phẩm & hàng hóa ( nếu có ), cơ sở để giải quyết và xử lý tranh chấp vv … và đặc biệt quan trọng là yếu tố thanh toán. Thanh toán điện tử trong thương mại điện tử là yếu tố rất phức tạp, phong phú tương quan đến pháp lý, kinh tế tài chính, tiền tệ và kỹ thuật trong việc đạt được tiềm năng “ Nhanh chóng – Chính xác – An toàn ” .

3.1.2. Thanh toán trong nội bộ ngân hàng

Ngân hàng là một mô hình doanh nghiệp đặc biệt quan trọng kinh doanh thương mại trong nghành nghề dịch vụ tiền tệ và dịch vụ. Chức năng làm trung gian thanh toán của Ngân hàng Thương mại thực ra là Ngân hàng làm thủ quỹ, triển khai những trách nhiệm uỷ quyền của người mua .

Trong những loại nhiệm vụ Ngân hàng, vai trò làm trung gian thanh toán cho nền kinh tế tài chính là một nhiệm vụ rất quan trọng, nó có lịch sử dân tộc gắn liền với lịch sử vẻ vang hình thành và tăng trưởng của mạng lưới hệ thống Ngân hàng cũng như có vai trò to lớn trong việc thôi thúc sản xuất và lưu thông hàng hoá tăng trưởng. Các thanh toán giao dịch thanh toán của người mua và nội bộ ngân hàng nhà nước ( đổi tiền, đầu tư mạnh, góp vốn đầu tư, quyết toán thanh toán … ) thực thi dưới hình thức tiền mặt, giao dịch chuyển tiền ( trong mạng lưới hệ thống ) hoặc chuyển tiền ( liên ngân hàng nhà nước ) .

Trước đây, do điều kiện kèm theo hạ tầng kỹ thuật khó khăn vất vả, việc thanh toán của người mua trong một mạng lưới hệ thống Ngân hàng thường được quản trị và giải quyết và xử lý phân tán trên cơ sở chứng từ và luân chuyển qua bưu điện. Sau đó, khi có điện thoại thông minh và telex, những Ngân hàng sử dụng việc chuyển tiền bằng điện báo của bưu điện. Những thanh toán giao dịch này mở màn và kết thúc không đồng thời, do đó, những ngân hàng nhà nước phải tổ chức triển khai mạng lưới hệ thống thanh toán trong nội bộ ( intrabank payment ). Hệ thống thanh toán này tương thích với quy mô quản trị phân tán và thời hạn hoàn tất một thanh toán giao dịch từ một cho đến 15 ngày ( điều kiện kèm theo Nước Ta ). Khi máy tính sinh ra, nhiều Ngân hàng thương mại lớn đã thực thi việc liên kết máy tính giữa Trụ sở chính với những Chi nhánh, sử dụng những máy tính lớn ( mainframe ) và trạm thao tác ( terminal ). Đồng bộ với nó là mạng lưới hệ thống quản trị và giải quyết và xử lý tập trung chuyên sâu những thanh toán giao dịch của những người mua. Các nhiệm vụ thanh toán giữa những người mua trong một mạng lưới hệ thống ngân hàng nhà nước được thực thi dưới hình thức chuyển khoản qua ngân hàng ( books transfer ), ghi “ Nợ ” và ghi “ Có ” tức thì cho người mua. Việc quản lý tài khoản người mua, giải quyết và xử lý thanh toán giao dịch tập trung chuyên sâu được cho phép triển khai những thanh toán giao dịch trực tuyến ( trực tuyến ), tức thời ( real time ), giảm tối đa những rủi ro đáng tiếc trong thanh toán và tối ưu hóa trong quản trị vốn của ngân hàng nhà nước và người mua .

Cùng với sự tăng trưởng của mạng lưới hệ thống kỹ thuật và thay đổi cấu trúc kinh doanh thương mại của ngân hàng nhà nước, việc “ bán ” những dịch vụ thanh toán cũng từng bước được củng cố và tăng trưởng về lượng và chất. Trước đây, người mua muốn thực thi thanh toán giao dịch phải đến Trụ sở ngân hàng nhà nước nơi mở thông tin tài khoản, tới quầy thanh toán giao dịch gặp những nhân viên cấp dưới kế toán chuyên trách theo từng quy trình của một mẫu sản phẩm thanh toán ( séc, ủy nhiệm chi, thanh toán liên ngân hàng nhà nước … ). Ngày nay, công nghệ tiên tiến đã trợ giúp cho việc tích hợp những mẫu sản phẩm dịch vụ của ngân hàng nhà nước. Do thông tin tài khoản người mua được quản trị tập trung chuyên sâu nên người mua hoàn toàn có thể đến bất kể Trụ sở nào, đến bất kể quầy thanh toán giao dịch nào để triển khai bất kể thanh toán giao dịch nào. Thậm chí, người mua hoàn toàn có thể tự triển khai thanh toán giao dịch trên những máy trạm của ngân hàng nhà nước hay sử dụng những loại thẻ thanh toán tại những điểm kinh doanh nhỏ POS, máy ATM, PC, telephone, Internet để thực thi những thanh toán giao dịch với người mua khác có mở thông tin tài khoản tại mạng lưới hệ thống ngân hàng nhà nước đó hay ở mạng lưới hệ thống ngân hàng nhà nước khác một cách linh động và thuận tiện .

3.1.3. Thanh toán liên ngân hàng

Trong quan hệ thanh toán trong nước và thanh toán quốc tế, những Ngân hàng hoàn toàn có thể ký kết những văn bản thoả thuận về việc thanh toán bù trừ giữa hai bên hoặc nhiều bên về thanh toán tiền trong nước hay thanh toán bù trừ về ngoại tệ. Các Ngân hàng mở thông tin tài khoản tại tiền gửi thanh toán cho nhau, pháp luật về loại tiền, hạn mức thấu chi, thời hạn thấu chi, tất toán theo định kỳ, cách tính lãi … Đặc điểm thuận tiện là hoàn toàn có thể tận dụng những thế mạnh trong thanh toán cho nhau ở những nơi Ngân hàng này chưa có Trụ sở nh ­ ng Ngân hàng khác có, lợi thế về ngoại tệ của mỗi Ngân hàng khác nhau, bảo vệ thanh toán nhanh gọn. Nó rất thuận tiện cho nhóm Ngân hàng lớn trong việc quản trị điều hành quản lý vốn tập trung chuyên sâu tại trụ sở chính trong khi chưa thể lan rộng ra thanh toán bù trừ đa biên, tăng năng lực bảo vệ thanh toán, nâng cao hiệu suất cao sử dụng vốn với mức tối ưu trước khi phải vay mượn trên thị trường tiền tệ hay vay chiết khấu tại Ngân hàng Trung ương .

Hiện nay, việc tổ chức triển khai thanh toán bù trừ tuy nhiên biên do những ngân hàng nhà nước tự thỏa thuận hợp tác và quyết toán thanh toán qua thông tin tài khoản tại Ngân hàng Nhà nước. Ngân hàng Nhà nước chịu nghĩa vụ và trách nhiệm chính trong tổ chức triển khai thanh toán bù trừ chứng từ và bù trừ điện tử liên ngân hàng nhà nước. Đối với thanh toán quốc tế có Ngân hàng thanh toán quốc tế – IBS tổ chức triển khai bù trừ. Đặc biệt, đến đầu năm 2004, 55 ngân hàng nhà nước thành viên ( trong đó có 11 Ngân hàng TW ) của CLS bank ( Continuous Linked Settlement ) đã tham gia mạng bù trừ đa tiền tệ ( CAD, USD, EUR, JNY, GB, CHF và dự kiến sẽ có thêm 7 loại tiền nữa ) nhằm mục đích giảm rủi ro đáng tiếc, cung ứng tiện ích quản trị vốn trong ngày, tăng tính lỏng của vốn tiền tệ, giảm lỗi và giảm phí thanh toán giao dịch .

Bù trừ qua mạng ATM, POS: Trong thập kỷ 80, một số Ngân hàng lớn thường đầu tư riêng cho mình một hệ thống ATM, các khách hàng của Ngân hàng nào chỉ được sử dụng thẻ tại các máy ATM của Ngân hàng đó. Sau này, các Ngân hàng đều nhận thấy việc sử dụng chung hệ thống thiết bị là tiết kiệm và cũng không ảnh hưởng lớn đến cạnh tranh nên cùng nhau góp vốn xây dựng các trung tâm xử lý thẻ hoặc sử dụng kỹ thuật để cùng khai thác mạng ATM của các Ngân hàng kết nối với nhau. Trung tâm xử lý thẻ có trách nhiệm quản lý hệ thống và xác định các giao dịch của mỗi Ngân hàng làm căn cứ thanh toán bù trừ về vốn cũng như phân bổ chi phí. Trên cơ sở liên kết giữa các Ngân hàng trong việc phát triển mạng lưới ATM, việc giao dịch và thanh toán của các khách hàng và Ngân hàng được mở rộng một cách nhanh chóng.

VISA, MASTER, AMERICA EXPRESS, JCB CARD. .. là những loại thẻ tín dụng thanh toán, thanh toán cho cá thể trên khoanh vùng phạm vi vương quốc và quốc tế. Mặc dù thẻ thanh toán có nhiều hình thức, Giao hàng nhiều đối tượng người tiêu dùng với những nhu yếu khác nhau, khoanh vùng phạm vi khác nhau nhưng việc góp vốn đầu tư công nghệ tiên tiến thẻ riêng của mỗi Ngân hàng đem lại hiệu suất cao không cao. Do đó, những Ngân hàng phải tính tới việc gật đầu 1 số ít Công ty thẻ chuyên nghiệp nói trên để hợp tác san sẻ phí ( thành viên giải quyết và xử lý thanh toán giao dịch trực tiếp hay gián tiếp ). Các người mua hoàn toàn có thể tham gia làm thành viên những tổ chức triển khai phát hành những loại thẻ nói trên, người mua hoàn toàn có thể nhận đáp ứng hàng hoá, dịch vụ trong khoảng chừng thời hạn 24 h / 24 giờ / 1 ngày, 7/7 ngày trong tuần, thanh toán trong nước ( POS, EDP, ATM ) cũng như tại những Trụ sở, đại lý tại quốc tế. Việc quyết toán thanh toán giao dịch do Công ty thẻ tín dụng thanh toán quốc tế chịu nghĩa vụ và trách nhiệm .

3.1.4. Thanh toán quốc tế

Trong việc tổ chức triển khai thanh toán giữa những tổ chức triển khai tín dụng thanh toán ở những vương quốc khác nhau để triển khai những khoản thu chi tương quan đến hoạt động giải trí kinh tế tài chính chính trị – xã hội đều diễn ra qua việc giải quyết và xử lý những sách vở thanh toán nhất định gọi là nhiệm vụ thanh toán quốc tế .

3.1.4.1. Phương thức chuyển tiền

Trong thanh toán quốc tế, một người mua ( người trả tiền ) hoàn toàn có thể yêu cầu Ngân hàng ship hàng mình chuyển một số tiền cho một người khác ( người thụ hưởng ) ở một khu vực nhất định bằng hai cách : Chuyển tiền điện hay chuyển tiền bằng thư. Phân biệt nội dung 2 cách này là thời hạn nhanh hay chậm, phí cao hay thấp. Nếu người mua chuyển tiền ra quốc tế thì việc thanh toán triển khai bằng ngoại tệ, nó được sử dụng đa phần trong thanh toán phi mậu dịch, những dịch vụ tương quan đến xuất nhập khẩu hàng hoá …

3.1.4.2. Phương thức uỷ thác thu hay nhờ thu

Đây là phương pháp thanh toán, trong đó người xuất khẩu sau khi hoàn tất nghĩa vụ và trách nhiệm xuất chuyển hàng hoá cho người nhập khẩu thì uỷ thác cho Ngân hàng Giao hàng mình thu hộ số tiền ở người nhập khẩu trên cơ sở hối phiếu do mình lập ra. Phương thức nhờ thu gồm nhờ thu phiếu trơn và nhờ thu kèm chứng từ .

3.1.4.3. Phương thức tín dụng chứng từ

1. Trên cơ sở hợp đồng Thương mại đã ký kết, người nhập khẩu lập thủ tục xin mở thư tín dụng .

2. Ngân hàng mở thư tín dụng thông tin nội dung và chuyển thư tín dụng qua Ngân hàng ship hàng người xuất khẩu là Ngân hàng thông tin .

3. Ngân hàng thông tin, báo tín cho người xuất khẩu về nội dung thư tín dụng đã mở .

4. Người xuất khẩu nếu thấy nội dung thư tín dụng tương thích nhu yếu cần thì thực thi xuất hàng hoá cho người nhập khẩu .

5. Sau khi xuất chuyển hàng hoá, người xuất khẩu lập bộ chứng từ thanh toán gửi Ngân hàng mở thư tín dụng ( qua Ngân hàng thông tin ) .

6. Ngân hàng mở thư tín dụng kiểm tra bộ chứng từ, nếu thấy tương thích thì thanh toán cho người xuất khẩu .

7. Ngân hàng mở thư tín dụng đòi tiền người nhập khẩu và chuyển giao bộ chứng từ cho người nhập khẩu .

8. Người nhập khẩu kiểm tra bộ chứng từ, nếu thấy tương thích với thư tín dụng thì hoàn trả tiền cho Ngân hàng, nếu không, có quyền phủ nhận trả tiền .

3.1.4.4. Phương thức thư tín dụng

Là một sự thỏa thuận hợp tác, trong đó một Ngân hàng theo nhu yếu của người mua, sẽ trả một số tiền nhất định, cho một người thứ ba hoặc gật đầu hối phiếu do người thứ ba ký phát trong khoanh vùng phạm vi số tiền đó, khi người thứ ba này xuất trình cho Ngân hàng bộ chứng từ thanh toán tương thích với những lao lý đã đề ra trong thư tín dụng. Các loại thư tín dụng Thương mại hầu hết gồm : Thư tín dụng hoàn toàn có thể huỷ ngang ; Thư tín dụng không hề huỷ ngang ; Thư tín dụng không hề huỷ bỏ có xác nhận ; Thư tín dụng chuyển nhượng ủy quyền. Đây là một nhiệm vụ được những Ngân hàng đặc biệt quan trọng chăm sóc nhằm mục đích phân phối nhu yếu kinh doanh thương mại của người mua trong điều kiện kèm theo quốc tế hoá thị trường lúc bấy giờ .

Ngoài những phương pháp trên, ngân hàng nhà nước còn triển khai những nhiệm vụ thanh toán khác ( biên lai tín thác ), hoặc triển khai những nhiệm vụ bảo lãnh thanh toán, chiết khấu bộ chứng từ thanh toán …. Việc thực thi thanh toán giao dịch hoàn toàn có thể qua đường thư, telex hoặc mạng máy tính qua mạng lưới hệ thống SWIFT ( Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication ) : Thương Hội kinh tế tài chính viễn thông liên Ngân hàng toàn thế giới. SWIFT được xây dựng năm 1973 và đi vào hoạt động giải trí chính thức từ cuối năm 1977, trụ sở chính đặt tại thủ đô hà nội Bruxelles của nước Bỉ .

• SWIFT là hiệp hội của các Ngân hàng với mạng lưới viễn thông an toàn, tiết kiệm và hiệu quả cao, quy mô hoạt động trên toàn thế giới. Đến nay đã có gần trên 150 thành viên quốc gia với hơn 4000 ngân hàng thành viên góp cổ phần, (không kể các thành viên phụ).

• SWIFT là tổ chức triển khai hoạt động giải trí không vì quyền lợi tự thân, phân phối cho những Ngân hàng thành viên một mạng riêng để chuyển giao tài liệu trên khoanh vùng phạm vi toàn thế giới, giải quyết và xử lý những thanh toán giao dịch liên Ngân hàng quốc tế với những đặc thù cơ bản : tiêu chuẩn ( Standard ), bảo đảm an toàn ( Security ), nghĩa vụ và trách nhiệm kinh tế tài chính ( Finacial Liablity ), hợp tác ( Cooperation ) .
• Khi nói đến SWIFT, thường hay nhắc đến việc tiêu chuẩn hoá. SWIFT sử dụng những tiêu chuẩn quốc tế ( International Standard Organization – ISO ), ngược lại, ISO cũng nỗ lực sắp xếp định dạng những bức điện trong thanh toán liên ngân hàng nhà nước tương thích với những khuôn mẫu do SWIFT đã đưa ra. Tất nhiên, những tiêu chuẩn của SWIFT cũng có quan hệ rất ngặt nghèo với những quy định của phòng Thương mại quốc tế Paris .