Năng lực đặc thù
– Thưa ông, năng lực thẩm mỹ ( NLTM ) đã được xác lập là một tiềm năng tăng trưởng năng lực của học viên trong giáo dục phổ thông ( GDPT ). Ông hoàn toàn có thể cho biết tầm quan trọng của tiềm năng GD này ?
– Trước hết, phải khẳng định, giáo dục thẩm mỹ (GDTM) là một trong những mục tiêu quan trọng, thể hiện quan điểm GD toàn diện của Đảng và Nhà nước và Quốc hội. Trong các nhiệm vụ, giải pháp tại Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT nêu rõ: “Đổi mới chương trình nhằm phát triển năng lực và phẩm chất người học, hài hòa đức, trí, thể, mỹ”.
Mục tiêu đổi mới GD cũng được Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội qui định: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa GD phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả GD phổ thông; Kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; Góp phần chuyển nền GD nặng về truyền thụ kiến thức sang nền GD phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hoà đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”.
Nhằm cụ thể hoá tiềm năng GD phổ thông, được thiết kế xây dựng trên cơ sở quan điểm của Đảng, Nhà nước về thay đổi cơ bản, tổng lực GD và giảng dạy ; Đặt nền tảng cho một xã hội nhân văn, tăng trưởng vững chắc và phồn vinh ; Bảo đảm tăng trưởng phẩm chất và năng lực người học trải qua nội dung GD với những kỹ năng và kiến thức, kĩ năng cơ bản, thiết thực, văn minh ; Hài hoà đức, trí, thể, mỹ ; …
Chương trình GDPT hình thành và tăng trưởng cho học viên 5 phẩm chất hầu hết : Yêu nước, nhân ái, chịu khó, trung thực, nghĩa vụ và trách nhiệm. Chương trình GDPT đồng thời hình thành và tăng trưởng cho học viên 10 năng lực cốt lõi : Năng lực tự chủ và tự học, năng lực tiếp xúc và hợp tác, năng lực xử lý yếu tố và phát minh sáng tạo, năng lực ngôn từ, năng lực giám sát, năng lực khoa học, năng lực công nghệ tiên tiến, năng lực tin học, năng lực thẩm mỹ, năng lực sức khỏe thể chất .
– NLTM có vị trí như thế nào trong cấu trúc năng lực của học viên trong chương trình GDPT, thưa ông ?
– Chương trình GDPT hình thành và tăng trưởng cho học viên những năng lực cốt lõi. Bao gồm những năng lực chung được hình thành, tăng trưởng trải qua toàn bộ những môn học và hoạt động giải trí GD, như : Năng lực tự chủ và tự học, năng lực tiếp xúc và hợp tác, năng lực xử lý yếu tố và phát minh sáng tạo ;
Những năng lực đặc trưng được hình thành, tăng trưởng đa phần trải qua 1 số ít môn học và hoạt động giải trí GD nhất định, như : Năng lực ngôn từ, năng lực thống kê giám sát, năng lực khoa học, năng lực công nghệ tiên tiến, năng lực tin học, năng lực thẩm mỹ, năng lực sức khỏe thể chất ; Đồng thời Chương trình GDPT cũng góp thêm phần phát hiện, tu dưỡng năng khiếu sở trường của học viên. Như vậy, Chương trình GDPT xác lập NLTM là một năng lực đặc trưng, được hình thành và tăng trưởng đa phần trải qua một số ít môn học và hoạt động giải trí GD .
 |
| Ảnh minh họa |
Ba môn học giữ vai trò “chủ đạo”
– Với vị trí được xác lập như vậy, xin ông cho biết khuynh hướng về nội dung GD NLTM ?
– “ Cái đẹp cứu rỗi quốc tế ” – câu nói nhân văn bất hủ của đại văn hào Nga F. M. Dostoevsky vừa hàm ý tôn vinh giá trị của con người, tôn vinh vị thế của cái đẹp, đồng thời chứng minh và khẳng định thực chất con người là luôn hướng về cái đẹp, luôn mong ước được thụ hưởng và phát minh sáng tạo cái đẹp … Thế nên, nói đến GDTM là nói đến GD về cái đẹp, phạm trù cái đẹp, cái cao quý, GD về chân giá trị của đời sống. Chương trình GDPT lao lý nội dung GD nhằm mục đích hình thành và tăng trưởng NLTM được thực thi qua những môn học thuộc nghành nghề dịch vụ GD nghệ thuật và thẩm mỹ ( Âm nhạc và Mỹ thuật ), môn Ngữ văn và hoạt động giải trí thưởng thức, hoạt động giải trí thưởng thức hướng nghiệp .
Có thể nói, NLTM của học viên gồm có năng lực âm nhạc, năng lực mỹ thuật, năng lực văn học. Mỗi năng lực được bộc lộ qua những hoạt động giải trí : Nhận thức những yếu tố thẩm mỹ ; Phân tích, nhìn nhận những yếu tố thẩm mỹ ; Tái hiện, phát minh sáng tạo và ứng dụng những yếu tố thẩm mỹ .
– Có nghĩa là năng lực này được qui định rất đơn cử ?
– Đúng vậy! Có thể thấy rõ điều này trong ba môn học giữ vai trò “chủ đạo”. Trước hết, đối với hai môn thuộc lĩnh vực GD nghệ thuật: Mục tiêu hình thành và phát triển NLTM vừa góp phần hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung cho học sinh; Vừa thông qua việc trang bị những kiến thức cốt lõi, kĩ năng cơ bản về các lĩnh vực nghệ thuật, tập trung hình thành, phát triển NLTM và phát hiện, bồi dưỡng năng khiếu nghệ thuật cho học sinh.
GD âm nhạc trải qua hoạt động giải trí thưởng thức để tăng trưởng năng lực âm nhạc với những thành phần : Thể hiện âm nhạc, cảm thụ và hiểu biết âm nhạc, ứng dụng và phát minh sáng tạo âm nhạc ; Góp phần phát hiện, tu dưỡng những học viên có năng khiếu sở trường âm nhạc. Ở quá trình GD cơ bản, trải qua hoạt động giải trí sở hữu kiến thức và kỹ năng và kĩ năng cơ bản về hát, nhạc cụ, nghe nhạc, đọc nhạc, lí thuyết âm nhạc, thường thức âm nhạc … học viên thưởng thức, mày mò và bộc lộ bản thân trải qua những hoạt động giải trí âm nhạc nhằm mục đích tăng trưởng năng lực thẩm mỹ, nhận thức được sự phong phú của quốc tế âm nhạc và mối liên hệ giữa âm nhạc với văn hoá, lịch sử vẻ vang cùng những mô hình nghệ thuật và thẩm mỹ khác ; Hình thành ý thức bảo vệ và phổ cập những giá trị âm nhạc truyền thống cuội nguồn .
Ở tiến trình GD xu thế nghề nghiệp, trải qua hoạt động giải trí mày mò kiến thức và kỹ năng và kĩ năng lan rộng ra, nâng cao về hát, nhạc cụ, nghe nhạc, đọc nhạc, lí thuyết âm nhạc, thường thức âm nhạc, học viên có sở trường thích nghi, năng khiếu sở trường hoặc khuynh hướng nghề nghiệp hoàn toàn có thể chọn học thêm một số ít chuyên đề học tập, liên tục tăng trưởng những kĩ năng thực hành thực tế, lan rộng ra hiểu biết về âm nhạc trong mối đối sánh tương quan với những yếu tố văn hoá, lịch sử dân tộc và xã hội, ứng dụng kỹ năng và kiến thức vào đời sống, phân phối sở trường thích nghi cá thể và tiếp cận với những nghề nghiệp tương quan đến âm nhạc .
GD mỹ thuật với trọng tâm là khơi dậy và tăng trưởng năng lực mỹ thuật, trải qua quan sát và nhận thức thẩm mỹ, phát minh sáng tạo và ứng dụng thẩm mỹ, nghiên cứu và phân tích và nhìn nhận thẩm mĩ ; GD học viên ý thức tôn trọng, thừa kế giá trị văn hoá, thẩm mỹ và nghệ thuật dân tộc bản địa, tiếp cận giá trị thẩm mỹ thời đại, phát huy niềm tin phát minh sáng tạo tương thích với sự tăng trưởng xã hội ; Tạo thời cơ để học viên được thưởng thức và ứng dụng mỹ thuật vào đời sống trong thực tiễn, nhận thức được tầm quan trọng của mỹ thuật, mối liên hệ giữa mỹ thuật với đời sống, văn hoá, lịch sử dân tộc, xã hội và những môn học, hoạt động giải trí GD khác .
Ở tiến trình GD cơ bản, học viên làm quen và thưởng thức kỹ năng và kiến thức mĩ thuật trải qua nhiều hình thức hoạt động giải trí để cảm thụ thẩm mỹ và nghệ thuật, nhận thức và miêu tả quốc tế ; Khả năng cảm nhận và khám phá, thể nghiệm những giá trị văn hoá, thẩm mỹ trong đời sống và nghệ thuật và thẩm mỹ. Ở tiến trình GD xu thế nghề nghiệp, nội dung GD mỹ thuật được lan rộng ra, tăng trưởng kỹ năng và kiến thức, kĩ năng mỹ thuật đã hình thành ở quy trình tiến độ GD cơ bản, tiếp cận những nhóm ngành nghề tương quan đến thẩm mỹ và nghệ thuật thị giác và có tính ứng dụng trong thực tiễn ; Tạo cơ sở cho học viên được khám phá và có khuynh hướng nghề nghiệp tương thích với bản thân dựa trên nhu yếu trong thực tiễn, thích ứng với xã hội .
Thứ hai, là môn học thuộc nghành nghề dịch vụ GD ngôn từ và văn học, Ngữ văn là môn học mang tính công cụ và tính thẩm mỹ – nhân văn ; giúp học viên có phương tiện đi lại tiếp xúc, làm cơ sở để học tập toàn bộ những môn học và hoạt động giải trí GD khác trong nhà trường ; “ Văn học là nhân học ”, học văn là học làm người, là quy trình xây đắp những nhận thức đúng đắn về giá trị chân – thiện – mĩ của đời sống, GD học viên những giá trị cao đẹp về văn hóa truyền thống, văn học và ngôn từ dân tộc bản địa ; Phát triển ở học viên những cảm hứng lành mạnh, tình cảm nhân văn, lối sống nhân ái, vị tha …
Thông qua những văn bản ngôn từ và những hình tượng thẩm mỹ và nghệ thuật sinh động, độc lạ trong những tác phẩm văn học, môn Ngữ văn có vai trò to lớn trong việc giúp học viên hình thành và tăng trưởng những phẩm chất tốt đẹp cũng như những năng lực cốt lõi để sống và thao tác hiệu suất cao, để học suốt đời. Chính vì thế, trải qua từng cấp học, trải qua việc rèn luyện những kĩ năng đọc, viết, nói và nghe, học viên hình thành và tăng trưởng năng lực văn học – một biểu lộ của năng lực thẩm mĩ ; Đồng thời hình thành tư tưởng cao đẹp, tình cảm nhân văn để học viên tăng trưởng tổng lực về tâm hồn và nhân cách .
Thứ ba, bên cạnh những môn học trên, NLTM cũng được hình thành và tăng trưởng trải qua những hoạt động giải trí GD khác, ví dụ điển hình như hoạt động giải trí thưởng thức và hoạt động giải trí thưởng thức, hướng nghiệp .
 |
| Ảnh: Hữu Cường |
Lưu ý về phương pháp GD
– Như thế, xu thế về giải pháp GD nhằm mục đích hình thành và tăng trưởng NLTM có gì đặc biệt quan trọng, thưa ông ?
– Theo xu thế chung, những môn học và hoạt động giải trí GD vận dụng những chiêu thức tích cực hoá hoạt động giải trí của học viên – trong đó giáo viên đóng vai trò tổ chức triển khai hướng dẫn hoạt động giải trí ; Tạo môi trường học tập thân thiện và những trường hợp có yếu tố để khuyến khích học viên tích cực tham gia những hoạt động giải trí học tập ; Tự phát hiện năng lực, nguyện vọng của bản thân ; Rèn luyện thói quen và năng lực tự học ; Phát huy tiềm năng và những kỹ năng và kiến thức, kĩ năng đã tích luỹ được để tăng trưởng, để trở thành những công dân tăng trưởng tổng lực về nhân cách, hài hoà về sức khỏe thể chất và ý thức .
Các hoạt động học tập được tổ chức trong và ngoài khuôn viên nhà trường thông qua học lí thuyết; Thực hiện bài tập, trò chơi, đóng vai, dự án nghiên cứu; tham gia hội thảo, tham quan, cắm trại, đọc sách; Sinh hoạt tập thể, hoạt động phục vụ cộng đồng… và tuỳ theo mục tiêu, tính chất của hoạt động, học sinh được tổ chức làm việc độc lập, làm việc theo nhóm hoặc làm việc chung cả lớp nhưng phải bảo đảm, mỗi học sinh được tạo điều kiện để tự mình thực hiện nhiệm vụ học tập và trải nghiệm thực tế.
Theo đó, giải pháp GD để hình thành và tăng trưởng NLTM chính là dựa trên đặc trưng những môn học và hoạt động giải trí GD, hướng dẫn học viên có hứng thú và tự tin trong quy trình nhận thức, nghiên cứu và phân tích, nhìn nhận và có nhu yếu tái hiện, phát minh sáng tạo và ứng dụng những yếu tố thẩm mĩ, hình thành hệ giá trị năng lực và phẩm chất nhân văn .
– Xin cảm ơn ông !
Những yêu cầu cần đạt cụ thể về phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi được qui định tại Chương trình tổng thể và tại các chương trình môn học, hoạt động GD. Theo đó, yêu cầu cần đạt về NLTM đối với học sinh mỗi lớp học, cấp học được qui định trong chương trình các môn Âm nhạc, Mĩ thuật, Ngữ văn và được thực hiện trong chương trình của nhiều môn học, hoạt động GD, phù hợp với đặc điểm của mỗi môn học và hoạt động GD, trong đó ba môn học đã nêu là chủ đạo.
TS Nguyễn Trọng Hoàn
