Lễ khai mạc Đại hội thể thao châu Á lần tiên phong 1951
Biểu trưng của kỳ ASIAD tiên phong
Đại hội thể thao châu Á hay Á vận hội (tiếng Anh: Asiad hay Asian Games), là một sự kiện thể thao được tổ chức 4 năm 1 lần với sự tham gia của các đoàn vận động viên các nước châu Á. Giải thể thao này do Hội đồng Olympic châu Á (OCA) tổ chức và dưới sự giám sát của Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) và được coi là sự kiện thể thao nhiều môn lớn thứ hai thế giới, chỉ đứng sau Thế vận hội (Olympic).
Tiền thân của ASIAD là Giải vô địch các quốc gia Viễn Đông, một sự kiện thể thao nhỏ được tổ chức lần đầu tại Manila, Philippines năm 1913, để nhấn mạnh tình đoàn kết thống nhất, và hợp tác của ba quốc gia: Trung Hoa Dân Quốc, Đế quốc Nhật Bản và Philippines. Sau đó, số lượng các nước châu Á tham gia giải đấu tăng lên. Năm 1938, giải bị hủy và từ đó ngừng tổ chức do Nhật Bản xâm lược Trung Quốc và ảnh hưởng bởi chiến tranh thế giới thứ hai ở Thái Bình Dương.
Sự hình thành[sửa|sửa mã nguồn]
Chiến tranh quốc tế thứ hai kết thúc, một số ít nước ở châu Á giành được độc lập và họ mong ước có một sân chơi phi đấm đá bạo lực để hiểu biết lẫn nhau. Tháng 8 năm 1948, trong thời hạn Thế Vận hội lần thứ 14 diễn ra tại London, Vương quốc Anh, ông Guru Dutt Sondhi, đại diện thay mặt IOC của Ấn Độ đề xuất kiến nghị với những trưởng đoàn thể thao những nước châu Á tham gia Thế Vận hội ý tưởng về việc tổ chức triển khai đại hội thể thao châu Á. Thế là họ cùng thỏa thuận thành lập Liên đoàn điền kinh châu Á. Tháng 2 năm 1949, Liên đoàn đại hội thể thao châu Á ( AGF ) xây dựng và thống nhất đại hội sẽ được tổ chức triển khai mỗi bốn năm một lần tại những vương quốc khác nhau .Kì ASIAD tiên phong được tổ chức triển khai tại New Delhi, Ấn Độ từ ngày 4 đến ngày 12 tháng 3 năm 1951. Trước đó, sự kiện này dự tính sẽ diễn ra vào năm 1950 nhưng phải hoãn lại do việc sẵn sàng chuẩn bị chậm trễ. Kỳ ASIAD này có 489 vận động viên đến từ 11 vương quốc : Afghanistan, Ấn Độ, Indonesia, Iran, Miến Điện, Nepal, Nhật Bản, Philippines, Nước Singapore, Sri Lanka và Đất nước xinh đẹp Thái Lan tham gia tranh tài tại những môn : điền kinh, bóng đá, bóng rổ, lượn lờ bơi lội, cử tạ và đua xe đạp điện .Tuy nhiên, đến ASIAD 1954 tại Manila, Philippines, quy mô đại hội đã được nâng lên một bước, với sự Open thêm 8 vương quốc và vùng chủ quyền lãnh thổ. Cho dù môn đua xe đạp điện bị vô hiệu, số môn cũng được nâng lên số lượng 8 với sự bổ trợ quyền anh, bắn súng và vật .Năm 1958, ASIAD tổ chức triển khai tại Tokyo, Nhật Bản với 1.422 vận động viên, dự tranh 13 môn thể thao. Sức hút của ASIAD khởi đầu lan tỏa khắp lục địa. Lần tiên phong, lễ rước đuốc được tổ chức triển khai .
Tổ chức lại Liên đoàn[sửa|sửa mã nguồn]
Năm 1962, Indonesia đăng cai ASIAD nhưng họ phản đối sự tham gia của Đài Loan và Israel, dẫn đến sự sự không tương đồng trong nội bộ đại hội. IOC rình rập đe dọa sẽ không ủng hộ kì ASIAD này nếu nước chủ nhà muốn đẩy hai nước trên ra khỏi đại hội. Cùng lúc, nhiều tổ chức triển khai thể thao khác như Liên đoàn điền kinh nghiệp dư Quốc tế, Liên đoàn cử tạ Quốc tế cũng gây sức ép cho Indonesia về điều này. Bất chấp, ASIAD vẫn diễn ra tại Indonesia mà không xuất hiện Đài Loan và Israel .Năm 1966, Vương Quốc của nụ cười đã làm hình ảnh của ASIAD được Phục hồi trở lại khi tổ chức triển khai ở Bangkok. Kỳ đại hội này được nhìn nhận là một kỳ đại hội thành công xuất sắc bùng cháy rực rỡ. Năm 1970, mối rình rập đe dọa về bảo mật an ninh từ phía Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên khiến Nước Hàn phải hủy kế hoạch làm chủ nhà ASIAD. Xứ sở nụ cười Thái Lan lại tổ chức triển khai đại hội mặc dầu họ đã từng làm chủ nhà đại hội trước đó. Điều đáng chú ý quan tâm là kì đại hội này lại sử dụng kinh phí đầu tư của Nước Hàn. Đây là thời gian mà khu vực Khu vực Đông Nam Á đã có những góp phần to lớn cho sự tăng trưởng của trào lưu thể thao lục địa .Năm 1973 Liên đoàn có thêm sự không tương đồng khác sau khi Mỹ và những vương quốc khác chính thức công nhận Trung Quốc và những nước Ả Rập, phản đối Israel. Năm 1974, Iran đăng cai. Vấn đề Trung Quốc Dân Quốc ( Đài Loan ) và Israel liên tục gây tranh cãi. Về Đài Loan, Liên đoàn Đại hội Thể thao châu Á quyết định hành động khai trừ nhưng lại được cho phép CHDCND Triều Tiên tham gia. Về Israel, những vương quốc Ả Rập ra sức phản đối nhưng Iran vẫn được cho phép Israel tham gia. Lúc này số lượng những nước và vùng chủ quyền lãnh thổ tham gia đã lên tới 25. Năm 1977, những cuộc xung đột với Bangladesh và Ấn Độ khiến Pakistan cũng phải hủy kế hoạch tổ chức triển khai ASIAD vào năm sau. Đại hội lần nữa lại tổ chức triển khai tại Vương Quốc của nụ cười ( 1978 ) .Các Ủy ban Olympic vương quốc ( NOCs ) quyết định hành động tái cơ cấu tổ chức Liên đoàn Đại hội Thể thao châu Á ( AGFs ). Một hiệp hội mới được hình thành tháng 11 năm 1981 với tên gọi Hội đồng Olympic châu Á ( OCA ). Ấn Độ đã được lên kế hoạch tổ chức triển khai Đại hội 1982 và OCA quyết định hành động giữ nguyên lịch hoạt động giải trí của AGFs và chính thức giám sát Đại hội từ năm 1986 ở Nước Hàn. Năm 1982, New Delhi lần thứ hai đứng ra đăng cai ASIAD. Lần này có 33 vương quốc và vùng chủ quyền lãnh thổ tham gia với 4.500 vận động viên. Đây cũng là kỳ ASIAD có sự tham gia trở lại của những vận động viên Nước Ta .
Năm 1986, Hàn Quốc đăng cai và coi ASIAD lần này chính là bước tập dượt cho Olympic 1988 mà họ là chủ nhà. Đài Loan (Trung Hoa Dân Quốc) được tham gia lại nhưng OCA quyết định căn cứ theo những chẩn mực IOC đặt cho Đài Loan là sử dụng tên gọi Trung Hoa Đài Bắc. OCA cũng đồng ý loại trừ vĩnh viễn Israel ra khỏi danh sách thành viên và yêu cầu nước này tham gia các cuộc tranh tài của châu Âu.
Năm 1990, ASIAD đến với Bắc Kinh, Trung Quốc, ngôi vô địch toàn đoàn thuộc về nước chủ nhà .
Năm 1994, ASIAD được tổ chức ở Hiroshima, Nhật Bản. Lần đầu tiên, ASIAD không diễn ra ở một thủ đô. Hiroshima vốn là thành phố bị huỷ diệt bởi bom nguyên tử trong chiến tranh thế giới thứ hai nên chủ đề của ASIAD lần đó là hoà bình và hữu nghị. OCA chấp nhận các quốc gia Xô Viết cũ gia nhập: Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Turkmenistan và Tajikistan.
Năm 1998, lần thứ 4 TP. hà Nội Bangkok, xứ sở của những nụ cười thân thiện đăng cai ASIAD .Năm 2002, ASIAD được tổ chức triển khai tại Busan, Nước Hàn với nhiều kỉ lục quốc tế được thiết lập. Đại hội ghi nhận sự trở lại của Afghanistan và sự tham gia lần tiên phong của Đông Timor .Năm 2006, ASIAD được tổ chức triển khai tại Doha, Qatar. quản trị OCA Sheikh Ahmad Al-Fahd Al-Sabah bác đơn tham gia của nước Australia, với nguyên do nước Australia chuyển từ châu Đại Dương sang châu Á tham gia hoàn toàn có thể là một bất công cho những vương quốc nhỏ khác ở châu Đại Dương .Năm 2010, ASIAD được tổ chức triển khai tại Trung Quốc lần thứ hai, nhưng lần này khu vực đăng cai là ở Quảng Châu Trung Quốc .Năm 2009, OCA đổi khác chu kỳ luân hồi tổ chức triển khai Đại hội Thể thao châu Á. Theo đó, Đại hội sẽ được tổ chức triển khai trước Thế vận hội một năm. Sau Incheon năm trước sẽ là Asian Games 2019. Tuy nhiên, OCA đã quyết định hành động tổ chức triển khai Asiad 18 vào năm 2018, chứ không phải 2019 như trước .Cũng ở ASIAD 2018, đại hội này khởi đầu diễn ra tại Thành Phố Hà Nội, Nước Ta. Tuy nhiên, đến ngày 17 tháng 4 năm năm trước, nhà nước Nước Ta đã công bố không đăng cai đại hội này với nguyên do không bảo vệ kinh phí đầu tư tổ chức triển khai. Đến ngày 19 tháng 9 năm đó, Thành Phố Hà Nội Jakarta của Indonesia được Hội đồng Olympic châu Á trao quyền đăng cai đại hội này thay cho Nước Ta .Năm 2022, ASIAD 19 tổ chức triển khai tại Hàng Châu, Trung Quốc .Năm 2026, ASIAD 20 tổ chức triển khai tại Nagoya, Nhật Bản .Năm 2030, ASIAD 21 tổ chức triển khai tại Doha, Qatar và là lần thứ 2 Qatar tổ chức triển khai sự kiện này .Năm 2034, ASIAD 22 tổ chức triển khai tại Riyadh, Ả Rập Xê Út và là lần tiên phong Ả Rập Xê Út tổ chức triển khai sự kiện này .
Tính đến thời điểm này, Thái Lan là quốc gia có số lần tổ chức Đại hội Thể thao châu Á nhiều nhất với bốn lần, tất cả đều ở Bangkok. Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản xếp thứ hai với ba lần tổ chức Đại hội Thể thao châu Á. Các quốc gia có hai lần tổ chức Đại hội Thể thao châu Á là Ấn Độ (tất cả đều ở New Delhi), Indonesia (tất cả đều ở Jakarta), Qatar (tất cả đều ở Doha). Những quốc gia có một lần tổ chức bao gồm: Philippines, Iran, Ả Rập Xê Út.
Các vương quốc tham gia[sửa|sửa mã nguồn]
- Thành viên cũ:
Israel (1933–1985)
Các kì đại hội[sửa|sửa mã nguồn]
Bảng xếp hạng huy chương[sửa|sửa mã nguồn]
Tính đến Đại hội Thể thao châu Á 2018
[ 19 ]
