NHIỄM TRÙNG ĐƯỜNG TIẾT NIỆU Ở NGƯỜI LỚN
(URINARY TRACT INFECTIONS IN ADULTS)
Ngân hàng thông tin về bệnh thận-tiết niệu quốc gia
(National Kidney and Urologic Diseases Information Clearinghouse)
1. Nhiễm trùng đường tiết niệu (Urinary tract infection – UTI) là gì?
UTI là 1 nhiễm trùng trong ống tiết niệu. Nhiễm trùng này gây ra bởi microbes – những vi sinh vật được quan sát bằng kính hiển vi – gồm có nấm ( fungi ), virut ( viruses ) và vi khuẫn ( bacteria ). Vi khuẩn là nguyên do thông dụng nhất gây UTI. Thông thường, vi trùng xâm nhập vào đường tiết niệu sẽ bị đào thải nhanh gọn khỏi khung hình trước khi chúng gây ra những triệu chứng. Tuy nhiên, đôi lúc vi trùng lọt qua hàng rào bảo vệ tự nhiên của khung hình và gây nhiễm trùng. Nhiễm trùng ở niệu đạo ( urethra ) gọi là urethritis, ở bàng quang gọi là cystitis. Vi khuẩn hoàn toàn có thể chuyển dời ngược lên niệu quản để tăng sinh và tiến công thận. Nhiễm trùng ở thận gọi là pyelonephritis .
2. Đường tiết niệu (Urinary tract) là gì?
Đường tiết niệu là mạng lưới hệ thống bài xuất chất thải và nước dư thừa. Đường tiết niệu gồm 2 thận, 2 niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Thận là cặp cơ quan hình hạt đậu, mỗi thận có kích cỡ cỡ 1 nắm tay và nằm ở dưới xương sườn ( rib ), mỗi thận nằm 1 bên cột sống hướng vào đường giữa ở sống lưng. Mỗi phút, 1 thận lọc được khoảng chừng 3 ounces ( khoảng chừng 110 ml ) máu, bài xuất chất thải và nước dư thừa. Lượng nước và chất thải này tạo nên 1-2 quarts ( tương tự 1,14 – 2,28 lít ) nước tiểu mà 1 người bài xuất mỗi ngày. Nước tiểu đi từ 2 thận xuống 2 ống hẹp gọi là niệu quản ( ureter ). Sau đó, nước tiểu được dự trữ ở 1 cơ quan hình cầu gọi là bàng quang ( bladder ) và thải qua niệu đạo – 1 ống nằm ở đáy bàng quang .
Khi bàng quang bài xuất nước tiểu, cơ thắt giãn và nước tiểu được thải ra ngoài khung hình qua niệu đạo. Lỗ niệu đạo ngoài là đầu tận của dương vật ở nam và nằm phía trước âm đạo ở nữ .
Đường tiết niệu
3. Nguyên nhân gây UTIs?
Hầu hết UTIs được gây ra bởi vi trùng sống ở ruột. Vi khuẩn Escherichia coli ( E. coli ) là nguyên do hầu hết của UTIs. Ký sinh trùng như Chlamydia và Mycoplasma hoàn toàn có thể gây nhiễm trùng niệu đạo và hệ sinh dục ngoại trừ bàng quang. Chlamydia và Mycoplasma hoàn toàn có thể lây truyền qua đường sinh dục từ bạn tình .
Đường tiết niệu có nhìeu mạng lưới hệ thống phòng tránh nhiễm trùng. Điểm gắn giữa 2 niệu quản vào bàng quang hoạt động giải trí như van 1 chiều ngăn cản nước tiểu trào ngược lên thận, và sự thải nước tiểu sẽ vô hiệu vi trùng khỏi khung hình. Ở nam, tuyến tiền liệt ( prostate gland ) sản xuất chất tiết kiềm hãm sự tăng trưởng vi trùng. Ở nam và nữ, hệ miễn dịch cũng có vai trò trong ngăn ngừa nhiễm trùng. Nhưng mặc dầu có những sự bảo vệ này, sự nhiễm trùng vẫn xảy ra. 1 số ít vi trùng có năng lực bám vào thành của đường tiết niệu .
4. Sự phổ biến của UTIs ở người lớn như thế nào?
Nhiễm trùng đường tiết niệu đứng thứ 2 về sự thông dụng nhất, điều này lý giải rằng khoảng chừng 8,1 triệu lượt người mỗi năm đến khám bás sĩ. Đặc biệt, phụ nữ lại thiên về UTIs do những nguyên do về cấu trúc khung hình. 1 yếu tố là do niệu đạo của phụ nữ ngắn hơn nên được cho phép vi trùng xâm nhập bàng quang nhanh hơn. Bên cạnh đó, lỗ mở niệu đạo gần với 2 nguồn vi trùng từ âm đạo và hậu môn. Phụ nữ có rủi ro tiềm ẩn về đời sống khi mắc UTI cao hơn 50 %. UTIs ở đàn ông không thông dụng nhiều như phụ nữ nhưng hoàn toàn có thể trầm trọng 1 khi đã xảy ra .
5. Ai có nguy cơ cao mắc UTI?
Mặc dù mỗi người đều có rủi ro tiềm ẩn, tuy nhiên 1 số ít lại dễ mắc UTIs hơn những người khác. Người có tổn thương cột sống hoặc tổn thương thần kinh quanh bàng quang khó bài xuất nước tiểu hết, điều này được cho phép những vi trùng tăng sinh trong nước tiểu nằm lại bàng quang. Hay bất kỳ ai có những không bình thường về đường tiết niệu gây bế tắc dòng chảy của nước tiểu – ví dụ như sỏi thận hay phì đại tuyến tiền liệt – đều có rủi ro tiềm ẩn bị UTI. Ngoài ra, người bị đái tháo đường hay có yếu tố với hệ miễn dịch tự nhiên có nhiều năng lực mắc UTI hơn .
Hoạt động tình dục hoàn toàn có thể chuyển dời vi trùng từ ruột hay khoang âm đạo đến lỗ mở niệu đạo. Nếu những sinh vật này có đặc tính đặc biệt quan trọng được cho phép chúng cư ngụ trong đường tiết niệu thì khung hình khó vô hiệu chúng nhanh đủ để ngăn cản sự nhiễm trùng. Sau khi giao hợp, hầu hết phụ nữ có 1 lượng đáng kể vi trùng trong nước tiểu, nhưng thông thường khung hình sẽ làm sạch chúng tron vòng 24 h. Tuy nhiên, 1 vài giải pháp ngăn ngừa có thai gây tăng rủi ro tiềm ẩn mắc UTI. Ở 1 vài phụ nữ, chất diệt tinh trùng ( spermicides ) hoàn toàn có thể gây kích ứng da, tăng rủi ro tiềm ẩn vi trùng xâm nhập vùng quanh mô đó. Dùng màng chắn ( diaphragm ) hoàn toàn có thể làm chậm dòng nước tiểu và tạo điều kiện kèm theo cho vi trùng tăng sinh. Sử dụng bao cao su cũng là 1 yếu tố tích hợp gây tăng rủi ro tiềm ẩn, nguyên do hoàn toàn có thể là do nó làm tăng tổn thương xảy ra trong khi giao hợp. Nếu phối hợp 3 thứ trên hoàn toàn có thể ngày càng tăng rủi ro tiềm ẩn mắc phải nhiều hơn nữa .
1 nguồn lây nhiễm thường thì khác là ống thông ( catheters hay tubes ) được đặt ở niệu đạo và bàng quang. Catheter làm ngăn cản năng lực rửa trôi vi trùng từ đường tiết niệu của khung hình. Vi khuẩn đi xuyên qua hoặc chung quanh catheter và không thay đổi ở vị trí chúng hoàn toàn có thể sinh sôi tốt trong bàng quang. 1 người không hề tiểu tiện thông thường hay hôn mê hay bệnh nguy kịch thường cần đặt catheter trong nhiều ngày. Cơ quan bệnh truyền nhiễm Mỹ ( The Infectious Diseases Society of America ) khuyến nghị sử dụng catheter với thời hạn càng ngắn càng tốt để hạn chế rủi ro tiềm ẩn mắc UTI .
Nhiễm trùng hồi quy (Recurrent Inections)
Nhiều phụ nữ mắc UTIs có chu kỳ luân hồi. Khoảng 20 % phụ nữ trẻ mắc UTI sẽ bị nhiễm trùng hồi quy. Nguy cơ phụ nữ liên tục tái nhiễm sẽ tăng với mỗi UTI bị mắc phải. 1 vài người mắc 3 hoặc hơn UTI mỗi năm. Tuy nhiên, rất ít người sẽ bị tái nhiễm trong suốt cuộc sống. Điển hình hơn, 1 phụ nữ có khoảng chừng thời hạn từ 1-2 năm liên tục nhiễm trùng, sau khi sự nhiễm trùng định kỳ ngưng lại .
Đàn ông ít có năng lực mắc UTI lần đầu hơn phụ nữ. Nhưng một khi đã mắc, bệnh nhân hoàn toàn có thể sẽ bị nhiễm trùng khác vì vi trùng hoàn toàn có thể ẩn sâu bên trong mô tuyến tiền liệt. Bất cứ ai bị đái tháo đường hoặc yếu tố gây tiểu khó sẽ bị nhiễm trùng tái lại .
Nghiên cứu được gây quỹ bởi Viện Sức khỏe Quốc gia ( National Institutes of Health – NIH ) đưa ra giả thuyết là 1 yếu tố đứng sau UTIs tái phát hoàn toàn có thể là năng lực của vi trùng bám vào thành tế bào lót đường tiết niệu. 1 nghiên cứu và điều tra khác được tương hỗ bởi NHI tìm ra rằng vi trùng hình thành 1 tấm phim bảo vệ ( protective film ) trên lớp lót phía trong bàng quang ở chuột. Nếu quy trình này xảy ra tựa như ở người, mày mò này hoàn toàn có thể đưa đến cách chữa trị mới để ngăn cản UTIs hồi quy .
1 hướng khác của cuộc nghiên cứu và điều tra chỉ ra rằng phụ nữ “ nonsecretor ” không bài xuất kháng nguyên của nhóm máu chính có xu thế mắc UTIs hồi quy vì những tế bào lót ở niệu đạo và âm đạo được cho phép vi trùng bám vào thuận tiện. “ Nonsecretor ” là người có nhóm máu A, B hoặc AB không bài xuất kháng nguyên thông thường cho nhóm máu đó vào dịch khung hình, như thể dịch lót ở thành bàng quang .
Nhiễm trùng trong thời kỳ mang thai
Thai phụ không có xu thế mắc UTIs nhiều hơn phụ nữ khác. Tuy nhiên, khi UTIs xảy ra trên thai phụ, nó có năng lực chuyển dời đến thận nhiều hơn. Căn cứ theo 1 vài báo cáo giải trình, khoảng chừng 4-5 % thai phụ có 1 UTI tiến triển. Các nhà khoa học nghĩ rằng sự tăng giảm nội tiết tố ( hormone ) ở đường tiết niệu khi mang thai tạo điều kiện kèm theo vi trùng vận động và di chuyển ngược lên niệu quản đến thận gây nhiễm trùng 1 cách thuận tiện. Chính vì nguyên do này, những nhà chăm nom sức khỏe thể chất thường kiểm tra vi trùng trong nước tiểu những thai phụ trong 3 tháng đầu thai kỳ .
6. UTIs có trầm trọng không?
Hầu hết UTIs không trầm trọng, nhưng 1 vài nhiễm trùng hoàn toàn có thể dẫn đến những yếu tố không hề coi thường, như thể nhiễm trùng thận. Nhiễm trùng thận mạn ( Chronic kidney infections ) – là nhiễm trùng tái phát hoặc lê dài – hoàn toàn có thể gây tổn hại vĩnh viễn, gồm có xơ thận, suy thận, cao huyết áp và những yếu tố khác. 1 vài nhiễm trùng thận cấp – là nhiễm trùng tiến triển bất ngờ đột ngột – hoàn toàn có thể rình rập đe dọa tính mạng con người, đặc biệt quan trọng khi vi trùng vào máu, tạo nên thực trạng gọi là nhiễm trùng máu ( septicemia ) .
7. Những triệu chứng cơ năng và thực thể của UTI?
Triệu chứng của UTI phong phú tùy theo tuổi và có đặt catheter hay không. Trong số những phụ nữa trẻ, triệu chứng nổi bật của UTI gồm có buồn tiểu liên tục ; có cảm xúc đau, nóng rát ở bàng quang hay niệu đạo khi tiểu. Lượng nước tiểu hoàn toàn có thể rất ít. Ở phụ nữ lớn tuổi và đàn ông thường thấy căng thẳng mệt mỏi, run yếu, đau cơ và đau bụng. Nước tiểu hoàn toàn có thể đục, sẫm màu hoặc có máu hoặc có mùi hôi. Ở bệnh nhân có đặt catheter, triệu chứng duy nhất là sốt không rõ nguyên do. Thông thường, UTIs không gây sốt nếu ổ nhiễm trùng nằm ở bàng quang. Sốt hoàn toàn có thể mang ý nghĩa là nhiễm trùng lan đến thận hoặc xâm lấn vào tuyến tiền liệt. Triệu chứng khác của nhiễm trùng thận gồm có đau sống lưng hoặc bên hông sườn, buồn nôn và ói .
8. UTIs được chẩn đóan như thế nào?
Để tìm xem 1 người liệu có mắc UTI hay không, những bác sĩ sẽ hỏi về những triệu chứng về đường niệu, sau đó xét nghiệm mẫu nước tiểu xem có sự hiện hữu của vi trùng và bạch cầu ( white blood cells ) – tế bào được khung hình sản xuất chống tác nhân gây nhiễm. Vì vi trùng hoàn toàn có thể được tìm thấy ở nước tiểu người khỏe mạnh, nên UTI được chẩn đoán dựa trên triệu chứng và xét nghiệm cận lâm sàng ( laboratory test ). Bệnh nhân được nhu yếu lấy mẫu nước tiểu sạch bằng cách vệ sinh bộ phận sinh dục, lấy nước tiểu giữa dòng ( midstream ) và dữ gìn và bảo vệ trong lọ vô khuẩn. Phương pháp lấy mẫu này sẽ giúp tránh vi trùng ở quanh bộ phận sinh dục làm sai hiệu quả xét nghiệm. Thông thường, mẫu thử đựơc gửi về phòng xét nghiệm ( laboratory ) mặc dầu cơ quan chăm nom sức khỏe thể chất được trang bị để kiểm tra. Đối với người bị tái nhiễm và bệnh nhân nằm viện, nước tiểu hoàn toàn có thể được cấy. Canh cấy được thực thi bằng cách đặt 1 phần mẫu thử vào ống nghiệm hay đĩa cấy chứa chất dinh dưỡng thôi thúc vi trùng mọc. 1 khi vi trùng tăng sinh, thường mất từ 1-3 ngày, chúng hoàn toàn có thể được định danh. Bác sĩ hoàn toàn có thể nhu yếu 1 xét nghiệm test đo độ nhạy, dùng để kiểm tra độ nhạy của những loại kháng sinh khác nhau, nhằm mục đích xác lập loại thuốc chữa trị tốt nhất .
Nếu 1 người có UTIs tái phát, bác sĩ hoàn toàn có thể nhu yếu thêm 1 số xét nghiệm để xác định liệu đường tiết niệu có thông thường hay không .
- Siêu âm thận và bàng quang (Kidneys and bladder ultrasound): Hình ảnh có thể chỉ ra những bất thường ở thận và bàng quang. Tuy nhiên, xét nghiệm này không thể phát hiện tất cả những bất thường đường niệu quan trọng hoặc đo chất lượng hoạt động của thận.
- Chụp X-Quang niệu đạo-bàng quang khi bài xuất nước tiểu (Voiding cystourethrogram): Xét nghiệm này có thể chỉ rõ bất thường bên trong niệu đạo và bàng quang, dòng nước tiểu có bình thường không khi bàng quang bài xuất nước tiểu.
- Chụp điện toán cắt lớp (Computerized tomography – CT scan): CT scan cung cấp hình ảnh rõ ràng và chi tiết để giúp bác sĩ hiểu được các bất thường.
- Chụp ảnh cộng hưởng từ (Magnetic resonance imaging – MRI): Cũng giống như CT scan, MRIs cũng cung cấp hình ảnh rõ nét và chi tiết hơn.
- Chụp ảnh phóng xạ (Radionuclide scan): Chất phóng xạ hoạt động được bơm vào máu sẽ cung cấp thông tin về chức năng thận. Chất phóng xạ hoạt động có thể được bơm vào chất lỏng làm đầy bàng quang và niệu đạo phục vụ cho X-Quang, MRI và CT.
- Xét nghiệm chức năng thận (Urodynamic): Đây là xét nghiệm gồm bất kỳ thủ thuật quan sát bàng quang, cơ thắt, và niệu đạo dự trữ vài bài xuất nước tiểu. Hầu hết các xét nghiệm được thực hiện ở các khoa của bác sĩ niệu (urologist), phụ tá bác sĩ hoặc y tá. 1 vài thủ thuật cần thuốc giảm đau nhẹ để trấn an bệnh nhân. Hầu hết các xét nghiệm tập trung vào khả năng giữ và bài xuất nhanh, hoàn toàn nước tiểu của bàng quang. Đây là xét nghiệm có thể cho thấy bàng quang có những co thắt bất thường gây rò rỉ (leakage). Bác sĩ có thể yêu cầu làm những xét nghiệm này nếu có bằng chứng người bệnh có tổn thương thần kinh.
- Nội soi bàng quang (Cystoscopy): Trong vài trường hợp, thuốc giảm đau và gây tê cục bộ hay toàn thân là cần thết. Nội soi bàng quang có thể dùng để tìm kiếm dấu hiệu sưng, đỏ tấy và những dấu hiệu khác của nhiễm trùng.
9. Làm sao phòng tránh UTIs tái phát?
Thay đổi 1 vài thói quen hằng ngày hoàn toàn có thể giúp phòng tránh UTIs tái phát .
- Ăn uống, Chế độ ăn kiêng (Diet) và Dinh Dưỡng (Nutrition)
Uống nhiều loại dịch lỏng hoàn toàn có thể giúp rửa trôi vi trùng khỏi khung hình. Nước là tốt nhất. Mọi người nên cố gắng nỗ lực uống từ 6-8 ly / ngày, mỗi ly khoảng chừng 250 ml ( 8 ounces ). Ở người bị suy thận không nên uống quá nhiều nước. Nên tìm hiểu thêm quan điểm của bác để biết bao nhiêu nước là tốt .
- Thói quen tiểu tiện
Chúng ta nên đi tiểu liên tục và khi cảm thấy buồn tiểu. Vi khuẩn hoàn toàn có thể sinh sôi khi nước tiểu nằm ở bàng quang quá lâu. Cả nam và nữ nên đi tiểu sau khi quan hệ để rửa trôi vi trùng ở niệu đạo. Uống 1 ly nước cũng giúp rửa trôi vi trùng .
Sau khi sử dụng Tolet, phụ nữ nên lau khô từ trước ra sau. Bước này là quan trọng nhất sau khi đi tiêu để ngăn vi trùng xâm nhập vào niệu đạo .
- Ăn mặc
Chúng ta nên mặc đồ lót bằng vải bông ( Cotton ) và quần áo thoáng đãng, vì thế không khí hoàn toàn có thể lưu thông giúp vùng niệu đạo khô ráo. Quần Jeans bó và đồ lót bằng nylon nên tránh vì hoàn toàn có thể gây ẩm và tạo điều kiện kèm theo cho vi trùng mọc .
- Kế họach hóa gia đình
Đối với phụ nữ, dùng màng chắn hay chất diệt tinh trùng để tránh thai hoàn toàn có thể dẫn đến UTIs vì làm cho vi trùng tăng trưởng. Phụ nữ có yếu tố với UTIs nên chuyển sang dùng những giải pháp tránh thai mới. Bao cao su không bôi trơn ( Unlubricated condoms ) hay bao cao su diệt tinh trùng làm tăng kích ứng và nhiễm trùng. Vì vậy tránh sử dụng những loại bao cao su này sẽ phòng tránh UTIs .
10. Những điểm quan trọng cần nhớ
- Hầu hết nhiễm trùng đường tiết niệu (Urinay Tract Infections) xuất hiện do 1 loại vi khuẩn là Eschrichia coli (E. coli) – là vi khuẩn thường trú ở ruột.
- Triệu chứng của UTI ở người lớn bao gồm:
_ Buồn tiểu tiếp tục
_ Đau, nóng rát ở bàng quang hay niệu đạo khi tiểu .
_ Tiểu khó ( Lượng nước tiểu rất ít dù phải rặn nhiều )
_ Mệt mỏi, run yếu, đau cơ
_ Đau bụng .
_ Nước tiểu hoàn toàn có thể đục, sẫm màu hoặc có máu hoặc có mùi hôi
_ Đau lưng hoặc bên hông sườn
_ Buồn nôn và ói .
- Sốt có thể báo hiệu ổ nhiễm trùng ở thận hoặc tuyến tiền liệt.
- Vì vi khuẩn có thể được tìm thấy ở nước tiểu người khỏe mạnh, nên UTI được chẩn đoán dựa trên triệu chứng và xét nghiệm cận lâm sàng (laboratory test).
Tham khảo thêm phần Điều trị và bản gốc, bài tìm hiểu thêm tại đây :
uti_ez_508
Urinary_Tract_Infections_Adults_508
Nguồn bài viết :
http://kidney.niddk.nih.gov/kudiseases/pubs/utiadult/
Nguồn hình ảnh :
http://www.drugs.com/health-guide/urinary-tract-infection-in-men.html
http://health.allrefer.com/health/urinary-tract-infection-cystitis-pictures-images.html
http://www.drrajmd.com/conditions/tests/cystoscopy.htm
Share this:
Thích bài này:
Thích
Đang tải …
