Đừng nhầm lẫn với Australasia
Châu Đại Dương hay Châu Úc (Oceania) là một khu vực địa lý bao gồm Melanesia, Micronesia, Polynesia và Australasia.[1] Châu lục này trải trên Đông Bán cầu và Tây Bán cầu, có diện tích 8.725.989 km² và dân số khoảng 40 triệu. Châu Đại Dương là lục địa nhỏ nhất về diện tích đất liền và nhỏ thứ nhì về dân số sau châu Nam Cực.
Các hòn đảo nằm tại những điểm cực địa lý của châu Đại Dương là quần đảo Ogasawara, Hawaii, hòn đảo Clipperton, quần đảo Juan Fernández, quần đảo Campbell, quần đảo Cocos ( Keeling ). Châu Đại Dương phong phú về trình độ kinh tế tài chính, từ tăng trưởng cao độ tại Úc và New Zealand, [ 2 ] [ 3 ] đến những nền kinh tế tài chính kém tăng trưởng hơn nhiều như của Kiribati và Tuvalu. [ 4 ] Úc là vương quốc lớn nhất và đông dân nhất tại châu Đại Dương, còn Sydney của nước này là thành phố lớn nhất lục địa. [ 5 ]
Những người đầu tiên định cư đến Úc, New Guinea, và các đảo lớn nằm sát phía đông của chúng vào giai đoạn khoảng 50.000-30.000 năm trước. Người châu Âu khám phá châu Đại Dương từ thế kỷ XVI trở đi, và đến thế kỷ XVIII James Cook là người châu Âu đầu tiên đến bờ biển phía đông của lục địa Úc. Mặt trận Thái Bình Dương có các trận đánh lớn trong Chiến tranh thế giới thứ hai, chủ yếu là giữa Hoa Kỳ cùng đồng minh Úc của họ với Nhật Bản.[6]
Sau khi người châu Âu mày mò khu vực, họ triển khai định cư tại đây trong những thế kỷ tiếp theo, dẫn đến biến hóa quan trọng về xã hội và chính trị của châu Đại Dương. Trong lịch sử dân tộc đương đại, ngày càng có nhiều luận bàn về yếu tố quốc kỳ và 1 số ít người mong ước biểu lộ truyền thống riêng không liên quan gì đến nhau và đậm cá tính của họ. [ 7 ] Nghệ thuật tranh đá của thổ dân Úc là truyền thống lịch sử nghệ thuật và thẩm mỹ được thực thi liên tục lâu nhất trên quốc tế. [ 8 ] Puncak Jaya tại Papua thường được cho là đỉnh điểm nhất tại châu Đại Dương. [ 9 ] Hầu hết những vương quốc châu Đại Dương có thể chế chính trị đa đảng dân chủ đại diện thay mặt nghị viện, và du lịch là một nguồn thu nhập lớn so với những đảo quốc Thái Bình Dương. [ 10 ]
Các khu vực của châu Đại Dương
Thuật ngữ Océanie được nhà địa lý học Conrad Malte-Brun tạo ra vào khoảng 1812.[11] Từ Océanie là một từ tiếng Pháp, có nguồn gốc từ tiếng Latinh oceanus, và từ này có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp ὠκεανός (ōkeanós), nghĩa là đại dương.[12] Thuật ngữ Đại dương được sử dụng do đại dương liên kết các quốc gia trong châu lục, điều này khác với các châu lục khác.[13]
- Về địa lý sinh vật, châu Đại Dương đồng nghĩa với vùng sinh thái Australasia và vùng sinh thái Thái Bình Dương (Melanesia, Polynesia và Micronesia), với New Zealand tạo thành góc tây nam của Tam giác Polynesia. New Zealand cũng có thể được nhìn nhận là bộ phận của Australasia, song theo truyền thống nó là bộ phận của Polynesia.[14]
- Nếu tính là một vùng sinh thái, châu Đại Dương bao gồm toàn bộ Micronesia, Fiji, và toàn bộ Polynesia ngoại trừ New Zealand. New Zealand, cùng với New Guinea và các đảo lân cận, tạo thành vùng sinh thái Australasia riêng biệt.[15]
- Theo khái niệm địa chính trị được Liên Hợp Quốc và nhiều tập bản đồ sử dụng, châu Đại Dương bao gồm Úc và các quốc gia Thái Bình Dương từ Papua New Guinea về phía đông, song không bao gồm New Guinea thuộc Indonesia.[16]
Một bản khắc từ thế kỷ XIX miêu tả thổ dân Úc cắm trại .Thổ dân Úc là những dân cư tiên phong tại lục địa Úc và những hòn đảo lân cận, họ di cư từ châu Phi đến châu Á vào khoảng chừng 70.000 năm trước [ 17 ] và đến Úc vào khoảng chừng 50.000 năm trước. [ 18 ] Họ được cho là thuộc những đợt di cư sớm nhất của loài người ra ngoài châu Phi. [ 19 ] Mặc dù có vẻ như là họ di cư đến Úc qua Khu vực Đông Nam Á, tuy nhiên họ rõ ràng không có liên hệ với những dân cư châu Á hoặc Polynesia. [ 20 ] Có dẫn chứng về trao đổi di truyền học và ngôn ngữ học giữa thổ dân Úc tại cực bắc với những dân tộc bản địa Nam Đảo tại New Guinea và những quần đảo, tuy nhiên hoàn toàn có thể là tác dụng từ giao thương mua bán và liên hôn gần đây. [ 21 ]Họ đến Tasmania khoảng chừng 40.000 năm trước bằng cách di cư qua một cầu lục địa sống sót trong kỷ băng hà cuối. [ 22 ] Người ta cho rằng cuộc di cư tiên phong đến Úc được triển khai khi đại lục tạo thành một phần của lục địa Sahul, nối với hòn đảo New Guinea qua một cầu lục địa. [ 23 ] Cư dân Quần đảo Eo biển Torres là người địa phương tại những hòn đảo trên eo biển Torres, nằm ngoài khơi mũi cực bắc của Queensland và gần Papua New Guinea. [ 24 ] Di cốt con người sớm nhất xác lập được tại Úc là của người Mungo, có niên đại khoảng chừng 40.000 năm. [ 25 ]
Phân bổ người MelanesiaNhững dân cư tiên phong của nhóm hòn đảo Melanesia có vẻ như là tổ tiên của người nói tiếng Papua lúc bấy giờ. Họ di cư từ Khu vực Đông Nam Á, có vẻ như đã chiếm giữ xa về cực đông đến những thay máu chính quyền của quần đảo Solomon, gồm có hòn đảo Makira và hoàn toàn có thể là đến những hòn đảo nhỏ xa hơn nữa về phía đông. [ 26 ]Người Austronesia sống dọc bờ biển phía bắc và những hòn đảo về phía bắc và phía đông của New Guinea, họ di cư đến khu vực vào khoảng chừng 3.000 năm trước, có tiếp xúc với những dân tộc bản địa nói tiếng Papua hiện hữu từ trước. Đến cuối thế kỷ XX, một số ít học giả đặt ra giả thuyết về một quá trình tương tác vĩnh viễn, dẫn đến nhiều biến hóa phức tạp về di truyền, ngôn từ và văn hoá trong những dân tộc bản địa. [ 27 ]
Người Polynesia về mặt ngôn từ, khảo cổ và nguồn gốc di truyền được nhìn nhận là một phân nhóm của người Austronesia di cư bằng đường thủy, và những ngôn từ Polynesia của họ có nguồn gốc tiền sử tại quần đảo Mã Lai, và xa hơn nữa là Đài Loan. Từ khoảng chừng 3000 đến 1000 TCN, những người nói những ngôn từ Austronesia mở màn di cư đến Khu vực Đông Nam Á hải đảo, [ 28 ] [ 29 ] [ 30 ] .Hồ sơ khảo cổ học có dấu tích rõ ràng về sự bành trướng này, được cho phép xác lập đúng mực phần nào tuyến đường mà họ đi theo và mốc thời hạn. Người ta cho là vào thời gian 1400 TCN, [ 31 ] ” người Lapita ” Open tại quần đảo Bismarck tại tây-bắc Melanesia. [ 32 ] [ 33 ]Cư dân hòn đảo Phục sinh cho rằng một tù trưởng tên là Hotu Matu’a [ 34 ] đến hòn đảo trên một hoặc hai xuồng lớn cùng vợ và đại gia đình. [ 35 ] Họ được cho là người Polynesia. Tài liệu xuất bản cho rằng con người định cư trên hòn đảo vào lúc 300 – 400, hoặc vào khoảng chừng thời hạn những người định cư tiên phong đến Hawaii. Khoảng 1200, những nhà thám hiểm người Tahiti phát hiện và khởi đầu định cư tại khu vực. Mốc thời hạn này biến hóa dựa trên thống kê giám sát niên đại ngôn ngữ vào ba mốc cacbon phóng xạ từ than củi được cho là hình thành từ hoạt động giải trí phát quang rừng. [ 36 ] Tuy vậy, một nghiên cứu và điều tra gần đây gồm có những niên đại phóng xạ được cho thấy rằng hòn đảo có người định cư gần đây khoảng chừng năm 1200. [ 37 ]
Chuyên chở tiền đá đến hòn đảo Yap tại Micronesia ( 1880 ) .Micronesia khởi đầu có người định cư từ vài thiên niên kỷ trước, tuy nhiên có những thuyết khác nhau về nguồn gốc và thời gian có những người định cư bắt đầu. Tồn tại 1 số ít khó khăn vất vả trong thực thi khai thác khảo cổ học trên những hòn đảo, do size, quy mô định cư và thiệt hại do bão. Do đó, phần đông dẫn chứng dựa trên nghiên cứu và phân tích ngôn từ. [ 38 ]Dấu tích khảo cổ học sớm nhất về nền văn minh được phát hiện trên hòn đảo Saipan, có niên đại khoảng chừng 1500 TCN hoặc không lâu trước đó. Tổ tiên của người Micronesia định cư tại đó 4.000 năm trước. Một mạng lưới hệ thống phân quyền dựa trên những tù trưởng sau cuối tiến hoá thành một nền văn hoá kinh tế tài chính và tôn giáo tập trung chuyên sâu hơn trên hòn đảo Yap và Pohnpei. [ 39 ] Thời tiền sử của nhiều hòn hòn đảo Micronesia như Yap không được biết nhiều. [ 40 ]Cư dân tiên phong của Quần đảo Bắc Mariana đến từ Khu vực Đông Nam Á vào khoảng chừng từ 4000 TCN đến 2000 TCN. Họ được gọi là người Chamorro, và nói một ngôn từ Austronesia gọi là Chamorro. Người Chamorro cổ đại để lại 1 số ít tàn tích cự thạch, như đá Latte. Refaluwasch, hay người Caroline đến quần đảo Mariana trong thế kỷ XIX từ quần đảo Caroline. Các di dân Micronesia dần định cư tại quần đảo Marshall vào thiên niên kỷ thứ 2, khi họ hoàn toàn có thể qua lại giữa những hòn đảo dựa vào biểu đồ xếp từ que truyền thống cuội nguồn. [ 41 ]
Người châu Âu thám hiểm[sửa|sửa mã nguồn]
Từ năm 1527 đến năm 1595, 1 số ít đoàn thám hiểm lớn của Tây Ban Nha vượt qua Đại Tây Dương, hiệu quả là tò mò quần đảo Marshall và Palau tại Bắc Thái Bình Dương, cùng với Tuvalu, Marquesas, quần đảo Solomon, quần đảo Cook và quần đảo Admiralty tại Nam Thái Bình Dương. [ 42 ]Trong quy trình tìm kiếm lục địa giả tưởng Terra Australis, những nhà thám hiểm Tây Ban Nha vào thế kỷ XVII, như đoàn thám hiểm của Pedro Fernandes de Queirós, mày mò những quần đảo Pitcairn và Vanuatu, và đến eo biển Torres nằm giữa Úc và New Guinea, đặt tên nó theo nhà hàng hải Luís Vaz de Torres. Willem Janszoon là người châu Âu tiên phong được chứng tỏ trọn ven là đặt chân đến Úc ( 1606 ), tại bán đảo Cape York. [ 43 ] Abel Janszoon Tasman đi vòng quanh quốc tế và đổ xô nhiều nơi trên bờ biển lục địa Úc, và mày mò Đất Van Diemen ( nay là Tasmania ), New Zealand vào năm 1642, và quần đảo Fiji. [ 44 ] Ông là nhà thám hiểm châu Âu tiên phong được ghi nhận là tới những hòn đảo này. [ 45 ]Ngày 23 tháng 4 năm 1770, nhà thám hiểm người Anh James Cook thực thi ghi chép tiên phong về quan sát trực tiếp thổ dân Úc trên hòn đảo Brush gần Bawley Point. [ 46 ] Ngày 29 tháng 4, Cook và thuỷ thủ thực thi cuộc đổ xô tiên phong tại đại lục. Tại đó, James Cook có tiếp xúc lần đầu với một bộ lạc thổ dân gọi là Gweagal. Chuyến thám hiểm của ông là lần tiên phong người châu Âu được ghi nhận là đã đến bờ biển phía đông của Úc. [ 47 ]
Thuộc địa hoá[sửa|sửa mã nguồn]
New Guinea từ năm 1884 đến năm 1919. Người Hà Lan trấn áp nửa phía tây của New Guinea, Đức trấn áp phần đông bắc, và Anh trấn áp phần đông nam .Năm 1789, cuộc làm mưa làm gió trên tàu Bounty chống lại William Bligh có tác dụng là một số ít người binh biến đã đào ngũ Hải quân Hoàng gia Anh và định cư tại quần đảo Pitcairn, về sau nơi này trở thành một thuộc địa của Anh. Anh cũng lập những thuộc địa tại Úc vào năm 1788, New Zealand vào năm 1840 và Fiji vào năm 1872, phần nhiều châu Đại Dương trở thành bộ phận của Đế quốc Anh. Quần đảo Gilbert ( nay là Kiribati ) và quần đảo Ellice ( nay là Tuvalu ) nằm trong phạm vi ảnh hưởng của Anh vào cuối thế kỷ XIX. [ 48 ] [ 49 ]Các nhà truyền giáo Công giáo người Pháp đến Tahiti vào năm 1834 ; việc họ bị trục xuất vào năm 1836 khiến Pháp cử một pháo hạm đến vào năm 1838. Năm 1842, Tahiti và Tahuata được công bố là chủ quyền lãnh thổ bảo lãnh của Pháp, nhằm mục đích để cho những nhà truyền giáo hoạt động giải trí mà không bị phá rối. Thủ phủ Papeetē được xây dựng vào năm 1843. [ 50 ] Ngày 24 tháng 9 năm 1853, theo lệnh của Napoleon III, Đô đốc Febvrier Despointes chính thức chiếm hữu Nouvelle-Calédonie và Port-de-France ( Nouméa ) được xây dựng vào ngày 25 tháng 6 năm 1854. [ 51 ]Nhà thám hiểm người Tây Ban Nha Alonso de Salazar đổ xô lên quần đảo Marshall vào năm 1529. Quần đảo về sau được đặt tên theo nhà thám hiểm người Anh John Marshall, là người đến quần đảo cùng với Thomas Gilbert vào năm 1788. Năm 1905, chính phủ nước nhà Anh chuyển giao một số ít nghĩa vụ và trách nhiệm hành chính so với phần đông nam New Guinea cho Úc ( đổi tên thành ” Lãnh thổ Papua ” ) ; và đến năm 1906, chuyển giao hàng loạt nghĩa vụ và trách nhiệm còn lại cho Úc. Tây Ban Nha yêu sách quần đảo Marshall vào năm 1874. Đức lập thuộc địa tại New Guinea vào năm 1884, và tại Samoa vào năm 1900. Hoa Kỳ cũng bành trướng đến Thái Bình Dương, khởi đầu từ hòn đảo Baker và hòn đảo Howland vào năm 1857, còn Hawaii trở thành một chủ quyền lãnh thổ của Hoa Kỳ vào năm 1898. Bất đồng giữa Hoa Kỳ, Đức và Anh về Samoa dẫn đến Hiệp ước ba bên vào năm 1899. [ 52 ]
Lịch sử tân tiến[sửa|sửa mã nguồn]
Một trong những cuộc tiến công quy mô lớn trên bộ tiên phong tại châu Đại Dương là sự kiện New Zealand chiếm đóng Samoa thuộc Đức vào tháng 8 năm 1914. Quân đội Úc tiến công New Guinea thuộc Đức vào tháng 9 năm 1914, tác dụng là người Đức đầu hàng. [ 53 ]Quân đội Nhật Bản tiến công địa thế căn cứ thủy quân Hoa Kỳ tại Trân Châu Cảng vào ngày 7 tháng 12 năm 1941, [ 54 ] [ 55 ]. Cuộc tiến công khiến Hoa Kỳ tham gia Chiến tranh quốc tế thứ hai. Nhật Bản sau đó xâm lăng New Guinea, quần đảo Solomon và những hòn đảo khác tại Thái Bình Dương. Bước ngoặt trên mặt trận này là trận chiến biển Coral và chiến dịch đường Kokoda tại Papua, và người Nhật sau cuối thất bại vào năm 1945. Một số trận chiến điển hình nổi bật khác trên mặt trận châu Đại Dương là trận Bita Paka, chiến dịch quần đảo Solomon, oanh tạc Darwin. [ 56 ] [ 57 ] Hoa Kỳ chiến đấu giành lại Guam từ 21 tháng 7 đến 10 tháng 8 năm 1944. [ 58 ]
Úc và New Zealand trở thành các quốc gia tự trị vào thế kỷ XX, lần lượt thông qua Đạo luật Quy chế Westminster vào năm 1942 và 1947. Năm 1946, người Polynesia được cấp quyền công dân Pháp và vị thế của quần đảo được chuyển thành một lãnh thổ hải ngoại; tên của quần đảo được đổi thành Polynésie Française (Polynésie thuộc Pháp) vào năm 1957. Hawaii trở thành một tiểu bang Hoa Kỳ vào năm 1959. Fiji và Tonga độc lập vào năm 1970. Ngày 1 tháng 5 năm 1979, Hoa Kỳ công nhận hiến pháp của Quần đảo Marshall và thành lập Chính phủ Cộng hoà Quần đảo Marshall. Diễn đàn Nam Thái Bình Dương được thành lập vào năm 1971, đổi tên thành Diễn đàn Quần đảo Thái Bình Dương vào năm 2000.[53]
Châu Đại Dương ban đầu được nhận thức là các phần đất liền của Thái Bình Dương, trải dài từ eo biển Malacca đến bờ biển châu Mỹ. Nó gồm bốn khu vực: Polynesia, Micronesia, Malaysia (nay gọi là quần đảo Mã Lai), và Melanesia.[59] Ngày nay, bộ phận của ba lục địa địa chất nằm trong giới hạn thuật ngữ “châu Đại Dương”: Á-Âu, Úc và Zealandia, cũng như các đảo núi lửa phi lục địa của Philippines, Wallacea, và Thái Bình Dương mở rộng.
Châu Đại Dương trải dài từ New Guinea ở phía tây, quần đảo Ogasawara ở phía tây-bắc, quần đảo Hawaii ở phía hướng đông bắc, hòn đảo Phục Sinh và hòn đảo Sala y Gómez ở phía đông, và hòn đảo Macquarie ở phía nam. Châu Đại Dương không gồm có Đài Loan, quần đảo Ryukyu, quần đảo Nhật Bản và quần đảo Maluku thuộc châu Á, hay quần đảo Aleut thuộc Bắc Mỹ. Về ngoại vi, châu Đại Dương trải dài từ 280 Bắc ( quần đảo Ogasawara tại Bắc Bán cầu ) đến 550 Nam ( hòn đảo Macquarie tại Nam Bán cầu ) [ 60 ]Các quần đảo châu Đại Dương gồm bốn loại cơ bản : hòn đảo lục địa, hòn đảo núi lửa, rạn sinh vật biển và thềm sinh vật biển nâng cao. Nhiều hòn đảo núi lửa vẫn còn những núi lửa hoạt động giải trí, trong số đó có Bougainville, Hawaii, và quần đảo Solomon. [ 61 ]Châu Đại Dương là 1 trong 8 vùng sinh thái xanh trên Trái Đất. Liên quan đến những khái niệm này là châu Đại Dương gần, là bộ phận của miền tây Melanesia hải đảo, có người cư trú từ hàng chục nghìn thiên niên kỷ, còn châu Đại Dương xa là những nơi có người định cư gần đây hơn. Mặc dù đa phần những hòn đảo của châu Đại Dương thuộc Nam Thái Bình Dương, tuy nhiên cố một số ít hòn đảo nằm ngoài số lượng giới hạn của đại dương này, như hòn đảo Kangaroo và quần đảo Ashmore và Cartier. [ 62 ]Các rạn sinh vật biển tại Nam Thái Bình Dương là những cấu trúc thấp, tạo thành trên dung nham bazan chảy bên dưới mặt phẳng đại dương. Một trong những cảnh sắc kỳ vĩ nhất là rạn sinh vật biển Great Barrier ngoài khơi hướng đông bắc Úc. Một loại hòn đảo sinh vật biển thứ nhì được tạo thành khi những thềm sinh vật biển được nâng lên, thường là lớn hơn một chút ít so với những hòn đảo sinh vật biển thấp, ví dụ như Banabavà Makatea. [ 63 ] [ 64 ]
Micronesia nằm về phía bắc Xích đạo và phía tây Đường đổi ngày quốc tế, gồm có quần đảo Mariana tại tây-bắc, quần đảo Caroline tại TT, quần đảo Marshall tại phía tây và Kiribati tại đông nam. [ 65 ] [ 66 ]Melanesia nằm về phía tây nam, gồm hòn đảo New Guinea lớn thứ nhì quốc tế, những nhóm hòn đảo khác từ bắc xuống nam là quần đảo Bismarck, quần đảo Solomon, Santa Cruz, Vanuatu, Fiji và Nouvelle-Calédonie. [ 67 ]Polynesia trải dài từ Hawaii tại phía bắc đến New Zealand tại phía nam, còn gồm có Tuvalu, Tokelau, Samoa, Tonga và quần đảo Kermadec về phía tây, quần đảo Cook, quần đảo Société và quần đảo Australes tại TT, và Marquises, Tuamotu, Gambier và hòn đảo Phục Sinh tại phía đông. [ 68 ]Australasia gồm có Úc, New Zealand, hòn đảo Tasmania, và những hòn đảo lân cận tại Thái Bình Dương. Hầu hết Australasia nằm trên phần phía nam của mảng Ấn-Úc, nằm bên Ấn Độ Dương về phía tây và Nam Đại Dương về phía nam. [ 69 ]
Mảng Thái Bình Dương chiếm hầu hết châu Đại Dương, đây là 1 mảng xây đắp đại dương nằm bên dưới Thái Bình Dương. Mảng Thái Bình Dương có diện tích quy hoạnh 103 triệu km², là mảng kiến thiết lớn nhất. Mảng gồm có 1 điểm trung tâm nội bộ tạo thành quần đảo Hawaii. [ 70 ] Nó gần như trọn vẹn là một vỏ đại dương. [ 71 ] Bộ phận cổ nhất biến mất theo quy trình kiến thiết mảng là vào đầu Kỷ Creta ( 145 – 137 triệu năm trước ). [ 72 ]Úc là bộ phận của mảng Ấn-Úc, là đại lục thấp nhất, phẳng phiu nhất và cổ nhất trên Trái Đất [ 73 ] và có lịch sử vẻ vang địa chất tương đối không thay đổi. Các lực tác động ảnh hưởng địa chất như phay nghịch xây đắp của những dãy núi hoặc va chạm giữa những mảng thiết kế xảy ra hầu hết vào lịch sử vẻ vang sơ khởi của Úc, khi nó vẫn là bộ phận của Gondwana. Úc nằm tại TT của mảng thiết kế, do đó hiện không có núi lửa hoạt động giải trí. [ 74 ]Địa chất của New Zealand đáng quan tâm do có hoạt động giải trí núi lửa, động đất và những khu vực địa nhiệt, nguyên do là vương quốc này có vị trí tại ranh giới của mảng Úc và mảng Thái Bình Dương. Phần lớn đá nền của New Zealand từng là bộ phận của siêu lục địa Gondwana, cùng với Nam Mỹ, châu Phi, Madagascar, Ấn Độ, châu Nam Cực và Úc. Các đá nay tạo thành lục địa Zealandia nằm giữa Đông Úc và Tây châu Nam Cực. [ 75 ]Mảnh lục địa Úc-New Zealand của Gondwana tách ra thời Creta muộn ( 95 – 90 Ma ). Đến 75 Ma, Zealandia về cơ bản tách khỏi Úc và châu Nam Cực, tuy nhiên chỉ có những vùng biển nông tách biệt Zealandia và nước Australia tại phía bắc. Biển Tasman là bộ phận của Zealandia và sau đó gắn với Úc để tạo thành mảng Úc ( 40 Ma ), và 1 ranh giới mảng mới được tạo thành giữa mảng Úc và mảng Thái Bình Dương .Hầu hết những hòn đảo trên Thái Bình Dương là hòn đảo núi lửa, nổi bật như hòn đảo Phục Sinh, Samoa thuộc Mỹ và Fiji bất thần đạt độ cao đến 1300 m từ bờ. [ 76 ] Quần đảo Tây Bắc Hawaii được tạo thành từ khoảng chừng 7-30 triệu năm trước, là núi lửa hình khiên trên điểm trung tâm núi lửa tựa như như đã tạo thành chuỗi núi ngầm Emperor về phía bắc và quần đảo Hawaii lớn về phía nam. [ 77 ] Núi cao nhất Hawaii là Mauna Kea cao 4.205 m trên mực nước biển. [ 78 ]
Thôn quê New ZealandQuốc gia có môi trường tự nhiên phong phú nhất châu Đại Dương là Úc, có những khu rừng nhiệt đới gió mùa tại hướng đông bắc, những dãy núi tại đông nam, tây nam và đông, và hoang mạc khô hạn tại TT. [ 79 ] Vùng hoang mạc hoặc đất bán khô hạn tại Úc thường được gọi là outback, chúng chiếm tỷ suất cao tiêu biểu vượt trội trong cơ cấu tổ chức đất đai. [ 80 ] Vùng đất cao ven biển và một dải đất đồng cỏ Brigalow nằm giữa bờ biển và dãy núi, trong khi vùng nội lục của dãy phân thuỷ là những khu vực đất đồng cỏ lớn. [ 81 ] Cực bắc của bờ biển phía đông là bán đảo Cape York có rừng mưa nhiệt đới gió mùa. [ 82 ] [ 83 ] [ 84 ] [ 85 ] [ 86 ]
Các đặc điểm nổi bật của hệ thực vật Úc là thích ứng với điều kiện khô cằn và bốc cháy, gồm hai loại là scleromorphy và serotiny. Tính thích nghi này thường thấy trong các loài thuộc các họ lớn và nổi tiếng: quắn hoa (Banksia), đào kim nương (bạch đàn), và đậu (keo). Hệ thực vật của Fiji, Quần đảo Solomon, Vanuatu và Nouvelle-Calédonie là rừng khô nhiệt đới, thực vật nhiệt đới gồm có dừa, premna protrusa, psydrax odorata, gyrocarpus americanus và cóc kèn.[87]
Cảnh quan New Zealand biến hóa từ những eo biển giống như fjord tại tây nam đến những bờ biển nhiệt đới gió mùa tại cực bắc. Dãy Nam Alps chi phối địa hình hòn đảo Nam, và có 18 đỉnh điểm trên 3.000 m tại hòn đảo này. Đỉnh cao nhất trong số đó là Aoraki / núi Cook với 3.754 m. Động đất thông dụng tuy nhiên thường không nghiêm trọng, trung bình có 3.000 trận mỗi năm. [ 88 ] Các loài cây địa phương có tính phong phú cao, thích nghi với nhiều vi khí hậu tại New Zealand. [ 89 ]
Tại Hawaii, có nhóm loài đặc hữu Brighamia, hiện cần phải thụ phấn bằng tay để tránh tuyệt chủng.[90] Hai loài của Brighamia—B. rockii và B. insignis—có khoảng 120 cá thể trong môi trường hoang dã. Nhằm đảm bảo các loài này kết hạt, các nhà sinh thái học phải leo xuống các vách đá sâu 910 m để rắc phấn hoa lên đầu nhuỵ của chúng.[91]
Chim bói cá Thái Bình Dương được tìm thấy tại quần đảo Thái Bình Dương, [ 93 ] cùng với bông lau đít đỏ, [ 94 ] sáo Polynesia, [ 95 ] ưng ngỗng nâu, [ 96 ] nhạn Thái Bình Dương [ 97 ] và Myzomela cardinalis. [ 98 ] Các loài chim sinh sản tại Pitcairn gồm nhạn biển tiên, nhạn đầu xám và chim nhiệt đới gió mùa đuôi đỏ. Chích sậy Pitcairn là loài đặc hữu của hòn đảo Pitcairn, được đưa vào list loài gặp nguy khốn vào năm 2008. [ 99 ]Quạ Hawaii là loài địa phương tại Hawaii, tuy nhiên tuyệt chủng trong tự nhiên từ năm 2002. [ 100 ] Rắn cây nâu là loài địa phương tại bờ biển phía bắc và phía đông của Úc, cùng với Papua New Guinea, Guam và quần đảo Solomon. [ 101 ] Các loài địa phương khác tại Úc, New Guinea và những hòn đảo lân cận là chim thiên đường, ăn mật, leo cây Australasia, cổ đỏ Australasia, bồng chanh, Cracticus và đinh viên. [ 102 ] [ 103 ]Một đặc thù độc lạ của hệ động vật hoang dã Úc là có những loài thú nhau thai địa phương tương đối hiếm, và tính chi phối của những loài thú có túi — một nhóm những loài thú nuôi con trong một cái túi, gồm những họ chân to, phalangeriformes và dasyuromorphia. Các loài sẻ của Úc gồm có tiêu liêu, nhạn rừng, mỏ gai, quạ, pardalotidae, chim lia. [ 104 ] Các loài chim chiếm lợi thế tại Úc là ác là Úc, quạ Úc, strepera graculina, bồ câu mào và sả nhà trò. [ 105 ] Gấu túi, đà điểu Emu, thú mỏ vịt và chuột túi là những động vật hoang dã vương quốc của Úc, [ 106 ] và quỷ Tasmania là một trong những loài nổi tiếng tại vương quốc này. [ 107 ] Goanna là một loài thằn lằn ăn thịt địa phương của đại lục Úc. [ 108 ]Các loài chim của New Zealand tiến hoá thành một hệ chim, gồm nhiều loài đặc hữu. Do là một quần đảo, New Zealand tích luỹ được hệ chim phong phú và đến khi James Cook tới đây trong thập niên 1770 ông ghi rằng tiếng chim kêu inh tai. Có những loài không bình thường về sinh vật học như kakapo, nó là loài vẹt duy nhất trên quốc tế không bay được, hoạt động giải trí về đêm và cạnh tranh đối đầu phối giống, tuy nhiên cũng có nhiều loài tựa như như tại những khu vực đất liền lân cận. Một số loài chim nổi tiếng và đặc trưng tại New Zealand là kiwi, kea, takahe, kakapo, mohua, tui và chim chuông. [ 109 ] Tuatara là một loài bò sát đặc hữu nổi tiếng của New Zealand. [ 110 ]
Bãi biển trên hòn đảo Mooréa, Polynésie thuộc PhápCác hòn đảo Thái Bình Dương có khí hậu rừng mưa nhiệt đới gió mùa và xa van nhiệt đới gió mùa. Trong vùng Thái Bình Dương nhiệt đới gió mùa và cận nhiệt đới, El Niño-Dao động phương Nam ( ENSO ) tác động ảnh hưởng đến điều kiện kèm theo khí hậu. [ 111 ] Tại vùng nhiệt đới gió mùa phía tây Thái Bình Dương, gió mùa gắn với mùa mưa trong những tháng ngày hè trong khi vào mùa đông có gió khô thổi đến từ đại lục châu Á. [ 112 ] Tháng 11 là tháng duy nhất hàng loạt những lưu vực bão nhiệt đới gió mùa hoạt động giải trí. [ 113 ]Về phía tây nam khu vực, tại đại lục Úc, khí hậu hầu hết là hoang mạc hoặc bán khô hạn, còn góc bờ biển phía nam có khí hậu ôn đới, như khí hậu đại dương và cận nhiệt đới ẩm tại bờ biển phía đông và khí hậu Địa Trung Hải tại phía tây. Phần phía bắc của Úc có khí hậu nhiệt đới gió mùa. [ 114 ] Tuyết rơi liên tục trên những vùng cao gần bờ biển phía đông, tại những bang Victoria, New South Wales, Tasmania và Lãnh thổ Thủ đô Úc. [ 115 ]Hầu hết những vùng của New Zealand thuộc ôn đới, có khí hậu hải dương ( phân loại khí hậu Köppen : Cfb ) có đặc thù là bốn mùa phân biệt. Điều kiện độc lạ từ rất khí ẩm tại West Coast của hòn đảo Nam đến gần như bán khô hạn tại Central Otago và cận nhiệt đới tại Northland. [ 116 ] [ 117 ] Tuyết rơi tại hòn đảo Nam của New Zealand và trên những nơi có độ to lớn tại hòn đảo Bắc. Tuyết cực kỳ hiếm Open ở những nơi gần mực nước biển tại hòn đảo Bắc. [ 118 ]Hawaii thuộc nhiệt đới gió mùa, tuy nhiên trải qua nhiều khí hậu độc lạ tuỳ theo vĩ độ và địa lý. Đảo Hawaii có bốn trong năm nhóm khí hậu theo phân loại khí hậu Köppen : nhiệt đới gió mùa, khô hạn, ôn đới và vùng cực. Quần đảo Hawaii đón hầu hết lượng mưa vào những tháng mùa đông ( tháng 10 đến tháng 4 ). [ 119 ] Một vài hòn đảo ở phía tây-bắc như Guam dễ chịu và thoải mái tác động ảnh hưởng từ những cơn bão nhiệt đới gió mùa vào mùa mưa. [ 120 ]Nhiệt độ cao nhất từng ghi nhận được tại châu Đại Dương là tại Oodnadatta, Nam Úc ( 2 tháng 1 năm 1960 ), khi nhiệt độ đạt đến 50,7 °C. [ 121 ] Nhiệt độ thấp nhất từng ghi nhận được tại châu Đại Dương là – 25,6 °C tại Ranfurly của New Zealand vào năm 1903, và gần đây hơn ghi nhận được nhiệt độ – 21,6 °C vào năm 1995 tại Ophir lân cận. [ 122 ] Pohnpei thuộc quần đảo Senyavin tại Micronesia là nơi mưa nhiều nhất tại châu Đại Dương, và đứng số 1 quốc tế, với lượng mưa ghi nhận được hàng năm vượt 7.600 mm tại 1 số ít địa phương vùng núi. [ 123 ] Đỉnh của núi Waialeale tại Hawaii trung bình có lượng mưa 11.684 mm mỗi năm vào quá trình 1912 – 45. [ 124 ] [ 125 ]
Tonga.Saione, nhà thời thánh của Quốc vương, một khu vực thuộc Giáo hội Wesley Tự do tại KolomotuʻaTôn giáo chiếm lợi thế tại châu Đại Dương là Cơ Đốc giáo ( 73,3 % ). [ 126 ] [ 127 ] Một cuộc khảo sát vào năm 2011 cho rằng 92,1 % người dân tại Melanesia, [ 126 ] 93,1 % tại Micronesia [ 126 ] và 96,1 % tại Polynesia tự nhận là Fan Hâm mộ Cơ Đốc giáo. [ 126 ] Các tôn giáo truyền thống cuội nguồn thường là thuyết vật linh, và chúng thông dụng trong những bộ lạc truyền thống cuội nguồn với niềm tin rằng thần linh hiện hữu trong những những điều tự nhiên. [ 128 ] Theo tìm hiểu dân số năm 2013, 47,5 % người New Zealand link bản thân với Cơ Đốc giáo và 41,92 % khai rằng không theo tôn giáo nào. [ 129 ] Theo tìm hiểu nhân khẩu năm năm nay, 52,1 % dân cư Úc nhận rằng thuộc một giáo phái Cơ Đốc, và 30,1 % cho biết là họ không theo tôn giáo nào. [ 130 ]Trong những cuộc tìm hiểu nhân khẩu gần đây tại Úc và New Zealand, có lượng lớn dân chúng cho biết là họ thuộc nhóm ” không tôn giáo ” ( gồm có vô thần, bất khả tri, thần giáo tự nhiên, nhân đạo thế tục và duy lý ). Tại Tonga, hoạt động và sinh hoạt thường nhật chịu tác động ảnh hưởng mạnh từ những truyền thống lịch sử Polynesia và đặc biệt quan trọng là từ tín ngưỡng Cơ Đốc. Thánh đường Hồi giáo Ahmadiyya tại Quần đảo Marshall là thánh đường Hồi giáo duy nhất tại Micronesia. [ 131 ] Nhà tín ngưỡng Bahá’í tại Tiapapata, Samoa là một trong tám nhà tín ngưỡng của giáo phái này .Các tôn giáo khác trong khu vực gồm có Do Thái giáo, Phật giáo, Ấn Độ giáo, Sikh giáo và Jaina giáo. Isaac Isaacs là toàn quyền Úc tiên phong sinh tại Úc, và là người Do Thái tiên phong là đại diện thay mặt cấp phó vương trong Đế quốc Anh. [ 132 ] .
Các ngôn từ địa phương tại châu Đại Dương nằm trong ba nhóm địa lý chính :
Các ngôn từ có nguồn gốc thực dân là tiếng Anh tại Úc, New Zealand, Hawaii, và nhiều chủ quyền lãnh thổ khác ; tiếng Pháp tại Nouvelle-Calédonie và Polynésie thuộc Pháp, tiếng Nhật tại quần đảo Ogasawara, tiếng Tây Ban Nha tại hòn đảo Phục Sinh. Ngoài ra còn có những thứ tiếng lai tạp được hình thành từ tương tác giữa tiếng Mã Lai hoặc những ngôn từ thực dân với ngôn từ địa phương, như Tok Pisin, Bislama, Chavacano, và nhiều ngôn từ thương mại và lai tạp Mã Lai, tiếng Hawaii bồi, Norfuk và Pitkern. Tiếp xúc giữa hai nhóm Nam Đảo và Papua dẫn đến có một vài ngôn từ hỗn hợp như Maisin .Người nhập cư mang theo ngôn từ của họ đến khu vực, như Quan thoại, tiếng Ý, Ả Rập, Ba Lan, Hindi, Đức, Tây Ban Nha, Hàn, Quảng Đông hay Hy Lạp, cùng những thứ tiếng khác, tại Úc và New Zealand, [ 133 ] hay là tiếng Hindi Fiji tại Fiji .
Các di dân Hà Lan đến Úc vào năm 1954 .Các khu vực đa văn hoá nhất tại châu Đại Dương, có mức độ nhập cư cao, là Úc, New Zealand và Hawaii. Kể từ năm 1945, có trên 7 triệu người đã định cư tại Úc. Từ cuối thập niên 1970, Open ngày càng tăng đáng kể nhập cư từ châu Á và những vương quốc bên ngoài châu Âu, biến Úc thành một vương quốc đa văn hoá. [ 134 ]Sydney là thành phố đa văn hoá nhất tại châu Đại Dương, có trên 250 ngôn từ khác nhau và 40 % dân cư thành phố nói một ngôn từ khác tiếng Anh tại nhà. [ 135 ] Hơn thế nữa, 36 % dân cư được ghi nhận là sinh tại hải ngoại, những vương quốc đứng đầu là Ý, Liban, Nước Ta và Iraq, cùng những vương quốc khác. [ 136 ] [ 137 ] Melbourne cũng khá phong phú văn hoá, có lượng người nói tiếng Hy Lạp lớn nhất bên ngoài châu Âu, [ 138 ] và có lượng người gốc Á lớn thứ nhì tại Úc sau Sydney. [ 139 ] [ 140 ] [ 141 ]Có một dòng di dân lớn từ châu Âu đến New Zealand sau khi ký kết Hiệp định Waitangi vào năm 1840. Nhập cư sau đó hầu hết là từ quần đảo Anh, tuy nhiên cũng có người từ châu Âu đại lục, Thái Bình Dương, châu Mỹ và châu Á. [ 142 ] [ 143 ] Auckland có trên 50% dân cư New Zealand sinh tại hải ngoại. [ 144 ]Hawaii là một bang có người thiểu số chiếm hầu hết dân cư. [ 145 ] Các công nhân người Hoa định cư tại Hawaii từ năm 1789. Năm 1820, những nhà truyền giáo Hoa Kỳ tiên phong đến quần đảo. [ 146 ] Tính đến năm năm ngoái, một lượng lớn dân cư Hawaii có nguồn gốc châu Á, đặc biệt quan trọng là Philippines, Nhật Bản, Nước Hàn và Trung Quốc. Nhiều người là hậu duệ của những di dân được đưa đến để thao tác trong những đồn điền mía vào giữa đến cuối thế kỷ XIX. Gần 13.000 người Bồ Đào Nha đến quần đảo cho đến năm 1899 ; họ cũng thao tác trong những đồn điền mía. [ 147 ] Người Puerto Rico di cư đến Hawaii từ năm 1899 khi ngành đường của Puerto Rico bị tàn phá do bão. [ 148 ]
Cổ di truyền học[sửa|sửa mã nguồn]
Khảo cổ học, ngôn ngữ học, và nghiên cứu và điều tra di truyền chỉ ra rằng châu Đại Dương có hai làn sóng di cư lớn. Cuộc di cư tiên phong diễn ra khoảng chừng 40 nghìn năm trước, những người Papua di cư này định cư tại hầu hết châu Đại Dương gần. Khoảng 3,5 nghìn năm trước, một cuộc bành trướng thứ nhì diễn ra khi những người nói tiếng Nam Đảo đến châu Đại Dương gần, và hậu duệ của họ đi đến những góc xa của Thái Bình Dương, định cư tại châu Đại Dương xa. [ 149 ]Nghiên cứu DNA ti thể ( mtDNA ) định lượng mức độ bành trướng của người Nam Đào và chứng tỏ tác động ảnh hưởng giống hệt của cuộc bành trướng này. Về ảnh hưởng tác động của người Papua, những nhóm đơn bội địa phương ủng hộ giả thuyết về một lịch sử dân tộc lâu bền hơn tại châu Đại Dương gần, có 1 số ít dòng dõi cho thấy chiều sâu thời hạn đến 60 nghìn năm. Cư dân tại Santa Cruz tại châu Đại Dương xa có điểm dị thường là tần số cực cao của những nhóm đơn bội địa phương có gốc châu Đại Dương gần. [ 149 ]Các khu vực to lớn tại New Guinea vẫn chưa được những nhà khoa học và quả đât học tò mò, do rừng bao trùm rộng và địa hình núi cao. Các bộ lạc địa phương được biết đến tại Papua New Guinea có rất ít tiếp xúc với nhà cầm quyền địa phương. Nhiều bộ lạc vẫn ở thời kỳ tiền văn tự, và ở cấp vương quốc hay quốc tế, cực kỳ khó khăn vất vả nếu muốn biết những tên gọi bộ lạc và thông tin về họ. Các tỉnh Papua và Tây Papua của Indonesia trên hòn đảo New Guinea có khoảng chừng 44 nhóm bộ lạc chưa được tiếp xúc. [ 150 ]
Quang cảnh Sydney .Kinh tế Úc có quy mô lớn tiêu biểu vượt trội và chi phối trong khu vực, và cũng nằm vào nhóm lớn nhất quốc tế. GDP trung bình của Úc cao hơn của Anh, Canada, Đức và Pháp xét theo nhu cầu mua sắm tương tự. [ 151 ] New Zeland cũng là một trong những nền kinh tế tài chính toàn cầu hoá ở mức cao nhất, phụ thuộc vào lớn vào mậu dịch quốc tế. [ 152 ] [ 153 ]Sở thanh toán giao dịch sàn chứng khoán Úc tại Sydney có quy mô lớn nhất tại Úc và Nam Thái Bình Dương. [ 154 ] New Zealand có thứ hạng 53 quốc tế về GDP danh nghĩa và 68 quốc tế về GDP vào năm năm nay. Năm 2012, Úc là nền kinh tế tài chính lớn thứ 12 quốc tế về GDP danh nghĩa và đứng thứ 19 về GDP PPP. [ 155 ]Điều tra chất lượng hoạt động và sinh hoạt Mercer xếp hạng Sydney đứng thứ 10 quốc tế về chất lượng hoạt động và sinh hoạt vào năm năm trước, [ 156 ] là một trong những thành phố đáng sống nhất quốc tế. [ 157 ] Sydney được xếp hạng thành phố quốc tế Alpha + theo GaWC. [ 158 ] [ 159 ] Melbourne cũng đứng hạng cao trong list những thành phố đáng sống nhất quốc tế, [ 160 ] và là TT kinh tế tài chính số 1 tại châu Á-Thái Tỉnh Bình Dương. [ 161 ] [ 162 ] Auckland và Wellington của New Zealand cũng tiếp tục nằm trong list những thành phố đáng sống nhất quốc tế. [ 163 ] [ 164 ]
Đại đa số dân cư sống trên những hòn đảo Thái Bình Dương thao tác trong ngành dịch vụ, gồm du lịch, giáo dục và kinh tế tài chính. Các thị trường xuất khẩu lớn nhất của châu Đại Dương gồm Nhật Bản, Trung Quốc, Hoa Kỳ và Nước Hàn. Các hòn đảo nhỏ tại Thái Bình Dương dựa vào mậu dịch với Úc, New Zealand và Hoa Kỳ để xuất cảng hàng hoá và để tiếp cận những loại sản phẩm khác. Các hiệp định mậu dịch của Úc và New Zealand được gọi là quan hệ kinh tế tài chính mật thiết. Úc và New Zealand, cùng những vương quốc khác là thành viên của Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương ( APEC ) và Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á ( EAS ) .Các mẫu sản phẩm chính từ Thái Bình Dương là dừa, cạnh bên đó là gỗ, thịt bò, dầu cọ, cacao, đường và gừng được trồng phổ cập khắp vùng nhiệt đới gió mùa của châu Đại Dương. Ngư nghiệp là một ngành lớn tại nhiều đảo quốc nhỏ tại Thái Bình Dương, tuy nhiên nhiều khu vực đánh cá do những nước lớn khác khai thác, ví dụ điển hình như Nhật Bản. Các tài nguyên tự nhiên như chì, thiếc, niken vàng được khai thác tại Úc và quần đảo Solomon .Nhờ có tài nguyên rừng, tài nguyên và cá, Fiji là một trong những vương quốc tăng trưởng nhất về kinh tế tài chính trong số những đảo quốc Thái Bình Dương, tuy nhiên vẫn là một vương quốc đang tăng trưởng với nghành nông nghiệp lớn. [ 165 ] Nông nghiệp chiếm 18 % GDP, tuy nhiên sử dụng đến 70 % lực lượng lao động tính đến năm 2001. Xuất khẩu đường và ngành du lịch đang tăng trưởng là những nguồn thu ngoại tệ chính .Lịch sử kinh tế Hawaii có truy xuất trải qua những ngành công nghiệp từng chi phối trong lịch sử vẻ vang : gỗ đàn hương, [ 166 ] săn cá voi, [ 167 ] mía, dứa, quân sự chiến lược, du lịch và giáo dục. [ 168 ] Xuất khẩu của Hawaii gồm thực phẩm và may mặc. Những ngành này có vị thế nhỏ trong kinh tế tài chính Hawaii, do khoảng cách luân chuyển xa đến những thị trường tiềm năng. Xuất khẩu thực phẩm của bang gồm có cafe, hạt macca, dứa, gia súc, đường và mật ong. [ 169 ] Tính đến năm năm ngoái, Honolulu được xếp hạng cao trong list thành phố đáng sống, và cũng là thành phố bảo đảm an toàn thứ nhì tại Hoa Kỳ. [ 170 ] [ 171 ]
Khu nghỉ dưỡng Shangri-La ‘ s FijianDu khách đến châu Đại Dương hầu hết là từ Nhật Bản, Anh và Hoa Kỳ. Fiji hiện lôi cuốn gần nửa triệu hành khách mỗi năm, trên một phần tư là từ Úc. Ngành này góp phần 1 tỉ USD trở lên cho kinh tế tài chính Fiji từ năm 1995. Vanuatu được công nhận thoáng rộng là một trong những điểm nghỉ ngơi hạng sang cho những người lặn biển muốn mày mò những rạn sinh vật biển Nam Thái Bình Dương. Du lịch được triển khai một phần là nhờ Vanuatu Open trong 1 số ít chương trình truyền hình thực tiễn. [ 172 ]Du lịch là một thành phần quan trọng của kinh tế tài chính Úc, trong năm kinh tế tài chính năm trước / 15 nghành nghề dịch vụ này chiếm 3 % GDP và góp phần 47,5 tỉ AUD. [ 173 ] Năm năm ngoái, có 7,4 triệu hành khách đến Úc. [ 174 ] Các điểm đến thông dụng của Úc gồm có Cảng Sydney ( Nhà hát Opera Sydney, Cầu cảng Sydney, Vườn thực vật Hoàng gia ), Gold Coast, những khu vui chơi giải trí công viên vương quốc Walls of Jerusalem và Mount Field tại Tasmania, Cung triển lãm Hoàng gia tại Melbourne, Rạn sinh vật biển Great Barrier tại Queensland, The Twelve Apostles tại Victoria, Uluru tại Trung Úc. [ 175 ]Ngành du lịch New Zealand góp phần 7,3 tỉ NZD ( 3,7 % ) cho GDP vương quốc vào năm 2013, cũng như tương hỗ trực tiếp 110.800 việc làm quy đổi toàn thời hạn ( gần 6 % lực lượng lao động của New Zealand ). Chi tiêu của hành khách quốc tế chiếm 16 % nguồn thu xuất khẩu của New Zealand ( gần 10 tỉ NZD ). Tổng cộng hành khách quốc tế và trong nước mỗi năm góp phần 24 tỉ NZD cho GDP của New Zealand. Tourism New Zealand là cơ quan du lịch chính thức của vương quốc, tích cực thực thi vương quốc này trở thành một điểm đến toàn thế giới. [ 176 ] Milford Sound in South Island is acclaimed as New Zealand’s most famous tourist destination. [ 177 ]Năm 2003, có trên 6,4 triệu hành khách đến quần đảo Hawaii, họ tiêu tốn trên 10,6 tỉ USD. [ 178 ] Do Hawaii có thời tiết ôn hoà quanh năm, nên du lịch phổ cập quanh năm. Năm 2011, Hawaii đón rước lượng khách ngày càng tăng đến từ Canada, Úc và Trung Quốc với lần lượt là 13 %, 24 % và 21 % so với năm 2010. [ 179 ]
Úc hoàn toàn có thể chế quân chủ lập hiến nghị viện liên bang [ 180 ] Elizabeth II là nguyên thủ với vị thế là Nữ vương Úc, tách biệt với chức vụ của bà trong những vương quốc Thịnh vượng chung khác. Nữ vương có đại diện thay mặt là toàn quyền ở cấp liên bang và thống đốc tại cấp bang, họ được chỉ định theo khuyến nghị của những thủ tướng. [ 181 ] [ 182 ] Úc có hai nhóm chính đảng lớn thường xây dựng cơ quan chính phủ, ở cấp liên bang cũng như cấp bang : Công đảng Úc và Liên minh, Liên minh gồm Đảng Tự do và đối tác chiến lược nhỏ hơn là Đảng Quốc gia. [ 183 ] [ 184 ] Trong văn hoá chính trị Úc, Liên minh được nhìn nhận là trung-hữu còn Công đảng được nhìn nhận là trung-tả. [ 185 ] Quân đội Úc là lực lượng vũ trang lớn tiêu biểu vượt trội tại châu Đại Dương. [ 186 ]New Zealand có chế độ quân chủ lập hiến cùng thể chế dân chủ nghị viện, [ 187 ] tuy nhiên hiến pháp không được hệ thống hoá. [ 188 ] Elizabeth II là nguyên thủ vương quốc với vị thế Nữ vương New Zealand. [ 189 ] Đại diện cho Nữ vương là một toàn quyền, được bà chỉ định với khuyến nghị từ thủ tướng. [ 190 ] Nghị viện New Zealand có quyền lập pháp, gồm có Nữ vương và Chúng nghị viện. [ 191 ] Một cuộc tổng tuyển cử nghị viện thường niên diễn ra không muộn hơn ba năm kỳ bầu cử trước đó. [ 192 ] New Zealand được xác lập là một trong những vương quốc không thay đổi và được quản trị tốt nhất quốc tế, [ 193 ] [ 194 ] có mức độ minh bạch chính phủ nước nhà cao và nằm vào hàng thấp nhất về tham nhũng. [ 195 ]
Toà nhà cơ quan chính phủ tại Apia, Samoa .
Trong chính trị Samoa, thủ tướng là người đứng đầu chính phủ. Hiến pháp năm 1960 được tạo nên theo khuôn mẫu của Anh về dân chủ nghị viện, được sửa đổi để phù hợp với các tập quán Samoa. Chính phủ quốc gia (malo) thường kiểm soát hội đồng lập pháp.[196] Chính trị Tonga diễn ra theo khuôn khổ quân chủ lập hiến, quốc vương là nguyên thủ quốc gia.
Chính trị Fiji theo mạng lưới hệ thống đa đảng, thủ tướng là người đứng đầu cơ quan chính phủ. Quyền lực hành pháp thuộc cơ quan chính phủ, quyền lập pháp thuộc về cả chính phủ nước nhà và nghị viện. Nguyên thủ vương quốc của Fiji là tổng thống, ông được nghị viện bầu ra theo đề cử của thủ tướng hoặc thủ lĩnh trái chiều, có nhiệm kỳ 3 năm .Tại Papua New Guinea, thủ tướng là người đứng đầu cơ quan chính phủ. Tại Kiribati, tổng thống là người đứng đầu chính phủ nước nhà, và có một mạng lưới hệ thống đa đảng. Nouvelle-Calédonie duy trì là bộ phận toàn vẹn của Cộng hoà Pháp, dân cư tại đây là công dân Pháp và có hộ chiếu Pháp, tham gia bầu cử QH và tổng thống Pháp. Nouvelle-Calédonie có hai đại biểu trong Hạ viện Pháp và hai đại biểu trong Thượng viện Pháp .Đảng Dân chủ chi phối chính trị Hawaii. Theo hiến pháp của bang, có ba nhánh chính phủ nước nhà là hành pháp, lập pháp và tư pháp. Thống đốc là quan chức chính phủ nước nhà cấp bang duy nhất được bầu trên toàn bang ; những người khác do thống đốc chỉ định. Phó thống đốc có chức trách như quốc vụ khanh. Thống đốc và phó thống đốc giám sát hai mươi cơ quan ban ngành từ văn phòng tại State Capitol .
[197]Nhà hát Opera Sydney là một di sản quốc tế UNESCO
Kể từ năm 1788, ảnh hưởng chính đằng sau văn hoá Úc là văn hoá phương Tây Anh-Celt, cùng một số ảnh hưởng từ thổ dân.[198][199] Phân kỳ và tiến hoá văn hoá diễn ra trong các thế kỷ sau, kết quả là một văn hoá Úc đặc trưng.[200][201] Kể từ giữa thế kỷ XX, văn hoá đại chúng Mỹ có ảnh hưởng mạnh tại Úc, đặc biệt là thông qua truyền hình và điện ảnh.[202] Các ảnh hưởng văn hoá khác đến từ các quốc gia châu Á lân cận, và thông qua di cư quy mô lớn từ các quốc gia không nói tiếng Anh.[202][203] The Story of the Kelly Gang (1906) là phim dài đầu tiên của thế giới, nó thúc đẩy bùng nổ điện ảnh Úc vào thời phim câm.[204][205] Bảo tàng Úc tại Sydney và Nhà triển lãm Quốc gia Victoria tại Melbourne là những bảo tàng cổ nhất và lớn nhất tại châu Đại Dương.[206][207]
Úc cũng nổi tiếng nhờ văn hoá cafe tại những TT đô thị. [ 208 ] Úc và New Zealand có thanh thế về cafe flat white. Hầu hết những nhóm bộ lạc thổ dân Úc sống nhờ một bữa ăn săn bắn-hái lượm đơn thuần từ động thực vật địa phương, được gọi là đồ ăn cây bụi. [ 209 ] [ 210 ] Những người châu Âu định cư tiên phong đã đem đồ ăn kiểu Anh đến lục địa, hầu hết chúng nay được cho là đồ ăn Úc đặc trưng, như thịt nướng Chủ Nhật. [ 211 ] [ 212 ] Di cư đa văn hoá đổi khác ẩm thực ăn uống Úc ; những di dân châu Âu sau Chiến tranh quốc tế thứ hai, đặc biệt quan trọng là từ Địa Trung Hải, giúp thiết kế xây dựng văn hoá cafe Úc thịnh vượng, và ảnh hưởng tác động của văn hoá châu Á dẫn đến những biến thể Úc của những loại món ăn chính, như điểm tâm kiểu Tàu và Chiko Roll. [ 213 ]
Cung điện Iolani tại Honolulu từng là dinh thự của quân chủ Hawaii, được khôi phục và mở cửa cho công chúng với tư cách bảo tàng vào năm 1978.
Âm nhạc Hawaii gồm những phong thái truyền thống cuội nguồn và đại chúng, đổi khác từ âm nhạc dân gian Hawaii địa phương đến rock và hip hop tân tiến. Đóng góp của Hawaii cho âm nhạc Hoa Kỳ vượt so với tỷ suất quy mô nhỏ của bang. Các phong thái như slack-key guitar được quốc tế biết đến, trong khi âm nhạc Hawaiian-tinged là một bộ phận tiếp tục trong nhạc phim Hollywood. Hawaii cũng có góp phần lớn cho nhạc đồng quê khi trình làng steel guitar. [ 214 ] Tôn giáo Hawaii là đa thần và vật linh, có niềm tin vào nhiều thần thánh, trong đó có niềm tin rằng niềm tin có trong những sinh vật và đối tượng người dùng phi nhân như động vật hoang dã, cơn sóng và khung trời. [ 215 ]Ẩm thực Hawaii là một sự hỗn hợp của nhiều loài món ăn được những di dân đem đến quần đảo, trong đó tiên phong là ẩm thực Polynesia và Hawaii địa phương, tiếp đến là Hoa Kỳ, Trung Quốc, Philippines, Nhật Bản, Nước Hàn, Polynesia và Bồ Đào Nha. Nhạc sĩ Hawaii địa phương Israel Kamakawiwoʻole nổi tiếng với liên khúc ” Somewhere Over the Rainbow / What a Wonderful World “, được NPR ca tụng là ” Tiếng nói của Hawaii ” vào năm 2010. [ 216 ]
The Lord of the Rings.[217]Phim trường Hobbiton nằm gần Matamata, được sử dụng choNew Zealand có một nền văn hoá phương Tây, chịu ảnh hưởng tác động từ người Maori địa phương và những làn sóng di cư đa dân tộc bản địa sau khi người Anh thuộc địa hoá khu vực. Người Maori chiếm hữu một trong những nền văn hoá lớn của Polynesia. Văn hoá New Zealand được lan rộng ra nhờ toàn cầu hoá và di dân từ những hòn đảo Thái Bình Dương, Đông Á và Nam Á. [ 218 ] New Zealand kỷ niệm hai ngày ký ức vương quốc, ngày Waitangi và ngày ANZAC, và cũng có ngày nghỉ lễ trong hoặc gần những dịp kỷ niệm xây dựng mỗi tỉnh. [ 219 ]
Ngành thu âm New Zealand bắt đầu phát triển từ năm 1940 trở đi và có nhiều nhạc sĩ New Zealand đạt được thành công tại Anh và Mỹ.[220] Một số nhạc sĩ phát hành các bài hát tiếng Māori và nghệ thuật dựa trên truyền thống Māori kapa haka (hát và nhảy) được hồi sinh.[221] Nhờ có phong cảnh đa dạng trên một lãnh thổ quy mô nhỏ, cộng với khuyến khích của chính phủ,[222] nên nhiều nhà sản xuất quay các bộ phim có ngân sách lớn tại New Zealand, gồm có Avatar, The Lord of the Rings, The Hobbit, The Chronicles of Narnia, King Kong và The Last Samurai.[223]
Ẩm thực New Zealand được diễn đạt là ” vành đai Thái Bình Dương “, phối hợp ẩm thực Maori địa phương và những truyền thống lịch sử chế biến phong phú được đưa đến cùng với những di dân từ châu Âu, Polynesia và châu Á. [ 224 ] Nông sản New Zealand đến từ đất liền và biển, hầu hết là cây cối và gia súc như ngô, khoai tây và lợn, chúng dần được những di dân châu Âu đưa tới. [ 225 ] Các nguyên vật liệu hay món ăn đặc trưng gồm có thịt cừu non, cá hồi, kōura ( tôm ), [ 226 ] những loại hàu vét, cá mồi trắng, pāua ( bào ngư ), trai, điệp, pipis và tuatua ( hai loại sò đặc trưng của New Zealand ), [ 227 ] kūmara ( khoai lang ), quả dương đào, tamarillo và pavlova ( được xem là món ăn vương quốc ). [ 224 ] [ 228 ]
Một fale trên hòn đảo Manono .
fa’a Samoa, hay lối sống Samoa truyền thống vẫn có ảnh hưởng mạnh trong đời sống và chính trị Samoa. Mặc dù nhiều thế kỷ chịu ảnh hưởng của châu Âu, song Samoa duy trì các phong tục, các hệ thống xã hội và chính trị lịch sử, cùng tiếng Samoa. Các phong tục văn hoá như lễ Samoa ‘ava có ý nghĩa quan trọng và các lễ nghi uy nghiêm tại các dịp quan trọng như ban tước thủ lĩnh matai. Các vật tổ có giá trị văn hoá lớn bao gồm ‘ie toga được dệt tinh xảo.
Từ trong tiếng Samoa để chỉ nhảy là siva, có chuyển động nhẹ nhàng độc đáo của cơ thể theo điệu nhạc và kể một câu chuyện, song các điệu nhảy nam giới Samoa có thể mạnh mẽ hơn.[229] Sasa cũng là một điệu nhảy truyền thống, các hàng vũ công trình diễn các động tác đồng bộ nhanh theo điệu trống gỗ (pate) hoặc thảm cuộn. Điệu nhảy khác do nam giới trình diễn được gọi là fa’ataupati hay nhảy vỗ, tạo ra các âm nhịp nhàng khi vỗ lên các phần khác nhau trên cơ thể. Giống như các nền văn hoá Polynesia khác, người Samoa có hình xăm đặc trưng về giới và quan trọng về văn hoá.[230]
Tranh đá Bradshaw phát hiện tại vùng Kimberley thuộc Tây Úc .Những tác phẩm của người châu Đại Dương bản địa độc lạ lớn theo văn hoá và khu vực. Các chủ đề thường là về sinh sản hay siêu nhiên. Thuật khắc đá, hình xăm, tranh vẽ, khắc gỗ, và dệt là những mô hình mỹ thuật phổ cập khác. [ 231 ] Mỹ thuật châu Đại Dương bản địa gồm có những truyền thống lịch sử mỹ thuật của thổ dân Úc và những hòn đảo Thái Bình Dương. [ 232 ] Những dân tộc bản địa bắt đầu này không có mạng lưới hệ thống chữ viết, tạo ra tác phẩm trên những vật tư dễ hỏng, do đó chỉ còn lại ít dấu tích từ thời kỳ này. [ 233 ]Nghệ thuật tranh đá của thổ dân Úc là truyền thống lịch sử mỹ thuật không bị gián đoạn cổ nhất và phong phú và đa dạng nhất quốc tế, có niên đại đến 60.000 năm và Viral đến hàng trăm nghìn khu vực. [ 234 ] [ 235 ] Các bức tranh đá này có một vài công dụng, một số ít là ma thuật, để Giao hàng săn bắn hoặc chỉ để tiêu khiển. [ 236 ] Điêu khắc tại châu Đại Dương Open lần tiên phong tại New Guinea, gồm một loạt nhân vật bằng đá được phát hiện khắp hòn đảo, tuy nhiên hầu hết là tại những vùng núi cao. Khó để thiết lập khung niên đại cho chúng, tuy nhiên một cái có niên đại từ 1.500 TCN. [ 237 ]Đến 1500 TCN, văn hoá Lapita, hậu duệ của làn sóng thứ nhì đã mở màn bành trướng và lan đến những hòn đảo xa hơn. Bắt đầu từ khoảng chừng 1100, dân cư hòn đảo Phục Sinh khởi đầu dựng gần 900 moai ( tượng đá lớn ). Đến khoảng chừng 1200, dân cư hòn đảo Pohnpei tại Micronesia đã bắt tay vào một khu công trình cự thạch khác, đó là một thành phố gồm những hòn đảo tự tạo và một mạng lưới hệ thống kênh đào, mang tên Nan Madol. [ 238 ] Mỹ thuật Hawaii gồm có điêu khắc gỗ, tác phẩm từ lông vũ, thuật khắc đá, quần áo từ vỏ cây ( gọi là kapa trong tiếng Hawaii ) và hình xăm. Người Hawaii địa phương không sử dụng sắt kẽm kim loại hay quần áo dệt. [ 239 ]
Fiji tranh tài với Wales trong môn rugby bảy ngườiRugby union là một trong những môn thể thao đáng chú ý quan tâm nhất tại khu vực, [ 240 ] và là môn thể thao vương quốc tại New Zealand, Samoa, Fiji và Tonga. Môn thể thao thông dụng nhất tại Úc là cricket, môn thông dụng nhất trong phái đẹp Úc là bóng lưới, tuy nhiên bóng đá kiểu Úc là môn thể thao có nhiều người theo dõi theo dõi nhất. [ 241 ] [ 242 ] [ 243 ] Rugby là môn thể thao phổ cập nhất so với người New Zealand. [ 244 ] Tại Papua New Guinea, môn thể thao thông dụng nhất là rugby league. [ 245 ]Bóng đá kiểu Úc là môn thể thao vương quốc của Nauru [ 246 ] Nó cũng được nhiều người theo dõi tại Papua New Guinea, và là môn thể thao phổ cập thứ nhì tại đây sau rugby league. [ 247 ] [ 248 ] [ 249 ] Nó lôi cuốn lượng theo dõi đáng kể trên khắp New Zealand và những hòn đảo Thái Bình Dương. [ 250 ] Đội tuyển rugby bảy người Fiji là một trong những đội tuyển thành công xuất sắc nhất quốc tế, cùng với New Zealand. [ 251 ]Vanuatu là vương quốc duy nhất tại châu Đại Dương xem bóng đá là môn thể thao vương quốc. Tuy nhiên đây cũng là môn thể thao phổ cập nhất tại Kiribati, Quần đảo Solomon và Tuvalu, và có tính đại chúng đáng kể và ngày càng tăng tại Úc. Năm 2006, Úc gia nhập Liên đoàn Bóng đá châu Á và giành quyền tham gia Giải bóng đá vô địch quốc tế 2010, năm trước và 2018. [ 252 ]Úc từng hai lần đăng cai Thế vận hội : Melbourne 1956 và Sydney 2000. Ngoài ra, Úc còn bốn lần tổ chức triển khai Đại hội thể thao Thịnh vượng chung ( Sydney 1938, Perth 1962, Brisbane 1982, Melbourne 2006 ), và có kế hoạch tổ chức triển khai kỳ thứ năm ( Gold Coast 2018 ). New Zealand cũng ba lần tổ chức triển khai đại hội này : Auckland 1950, Christchurch 1974 và Auckland 1990. Đại hội thể thao Thái Bình Dương là một sự kiện gồm nhiều môn tranh tài, hầu hết giống với Thế vận hội tuy nhiên với quy mô nhỏ hơn nhiều, thành phần chỉ là những vương quốc quanh Thái Bình Dương. Đại hội này được tổ chức triển khai bốn năm một lần kể từ năm 1963, Úc và New Zealand lần đầu tham gia đại hội vào năm năm ngoái. [ 253 ]
- Frank Harary & Per Hage (1991) Exchange in Oceania: A Graph Theoretic Analysis, Oxford Studies in Social and Cultural Anthropology, Oxford University Press.
- Frank Harary & Per Hage (2007) Island Networks: Communication, Kinship, and Classification Structures in Oceania, Structural Analysis in the Social Sciences, Cambridge University Press.
