Bài này viết về một loại thức uống. Đối với loại hạt tạo ra cafe, xem hạt cafe. Đối với những định nghĩa khác, xem Cà phê ( xu thế )Cà phê
Một tách cafe đen. Đen có nghĩa là cafe này không gồm có sữa hoặc kem .Phân loạiNóng hoặc đáQuốc gia xuất xứYemen (đồ uống), Ethiopia (cây)[1]Ra mắtKhoảng thế kỷ 15Màu sắcNâu sẫm, be, nâu nhạt, đen
Cà phê (bắt nguồn từ từ tiếng Pháp: café [/kafe/])[2] là một loại thức uống được ủ từ hạt cà phê rang, lấy từ quả của cây cà phê. Các giống cây cà phê được bắt nguồn từ vùng nhiệt đới châu Phi và các vùng Madagascar, Comoros, Mauritius và Réunion trên các khu vực thuộc đường xích đạo.[3] Giống cây này được xuất khẩu từ châu Phi tới các nước trên thế giới và hiện nay đã được trồng tại tổng cộng hơn 70 quốc gia, chủ yếu là các khu vực nằm gần đường xích đạo thuộc châu Mỹ, Đông Nam Á, Ấn Độ và châu Phi. Hai giống cà phê được trồng phổ biến nhất là cà phê chè, và cà phê vối. Sau khi chín, quả cà phê sẽ được hái, chế biến theo các cách thức khác nhau, rang, xay và pha với nước. Quy trình chế biến cũng có nhiều dạng như như chế biến khô, chế biến ướt, chế biến mật ong; hạt cà phê khô được rang trong nhiều điều kiện nhiệt độ khác nhau từ rang sáng tới rang tối màu; sau khi rang lại được đem đi xay theo các kích cỡ hạt mịn hay thô, và ủ với nước sôi hoặc nước lạnh, tùy thị hiếu, để tạo ra cà phê dưới dạng thức uống.
Cà phê có ít tính axit và hoàn toàn có thể gây kích thích so với người sử dụng do có chứa hàm lượng cafein. Cà phê ngày này là một trong những thức uống phổ cập trên quốc tế. [ 4 ] Thức uống này hoàn toàn có thể được chuẩn bị sẵn sàng và ship hàng theo nhiều dạng uống khác nhau ( ví dụ như espresso, cà phê bình, latte, … ). Cà phê thường được chiêm ngưỡng và thưởng thức nóng, dù cafe đá cũng được nhiều người ưa dùng. Nhiều điều tra và nghiên cứu lâm sàng cho thấy lượng cafe tiêu thụ trung bình là vừa đủ hoặc có lợi so với một người lớn khỏe mạnh. Nhiều nhà điều tra và nghiên cứu cũng đặt câu hỏi về việc sử dụng cafe lâu bền hơn hoàn toàn có thể hạn chế chứng suy giảm trí nhớ về già hoặc giảm thiểu năng lực mắc những bệnh ung thư. [ 5 ] [ 6 ]Bằng chứng sớm và đáng an toàn và đáng tin cậy nhất về việc sử dụng cafe được phát hiện vào thế kỷ 15 tại những lăng mộ Sufi giáo ở Yemen. [ 7 ] Cũng tại bán đảo Ả Rập, những hạt cafe tiên phong được rang và ủ theo cách tương tự như như giải pháp tất cả chúng ta vẫn làm ngày này. Hạt cafe khởi đầu được xuất khẩu từ Đông Phi tới Yemen, do cây cafe chè lúc đó được cho là có nguồn gốc từ người địa phương. [ 8 ] Các thương nhân Yemen đã đem cafe về quê nhà và mở màn trồng những hạt giống. Tới thế kỷ 16, cafe đã được đem tới Persia, Thổ Nhĩ Kỳ và Bắc Phi. Từ đây, cafe được lan rộng khắp châu Âu và phần còn lại của quốc tế .Cà phê là một loại sản phẩm xuất khẩu lớn : đứng đầu trong số những mẫu sản phẩm xuất khẩu nông nghiệp tại nhiều vương quốc và là một trong những mẫu sản phẩm xuất khẩu nông nghiệp hợp pháp lớn nhất trên quốc tế. [ 4 ] [ 9 ] Đây cũng là loại sản phẩm & hàng hóa có giá trị xuất khẩu nhất của những vương quốc đang tăng trưởng. Cà phê xanh ( không rang ) cũng là một trong những loại sản phẩm nông nghiệp được kinh doanh nhiều nhất trên quốc tế. [ 10 ] Nhiều tranh luận đã xảy ra xung quanh việc trồng cafe, cách những vương quốc tăng trưởng trao đổi cafe với những nước đang tăng trưởng và ảnh hưởng tác động của việc trồng cafe so với môi trường tự nhiên sống, đi kèm với yếu tố tạo đất trống để trồng và phê và sử dụng nước tưới. Cũng nhờ vậy, thị trường cafe thương mại công minh và cafe hữu cơ ngày càng được lan rộng ra .
Theo một truyền thuyết thần thoại đã được ghi lại trên giấy vào năm 1671, những người chăn dê ở Kaffa ( thuộc Ethiopia thời nay ) phát hiện ra 1 số ít con dê trong đàn sau khi ăn một cành cây có hoa trắng và quả màu đỏ đã chạy nhảy không căng thẳng mệt mỏi cho đến tận đêm khuya. Họ bèn đem chuyện này kể với những thầy tu tại một tu viện gần đó. Khi một người chăn dê trong số đó ăn thử loại quả màu đỏ đó anh ta đã xác nhận công hiệu của nó. Sau đó những thầy tu đã đi xem xét lại khu vực ăn cỏ của bầy dê và phát hiện ra một loại cây có lá xanh thẫm và quả giống như quả anh đào. Họ uống nước ép ra từ loại quả đó và tỉnh táo cầu nguyện chuyện trò cho đến tận đêm khuya. Như vậy hoàn toàn có thể coi rằng nhờ chính đàn dê này con người đã biết được cây cafe .
Khởi nguồn lịch sử dân tộc[sửa|sửa mã nguồn]
Một quán cafe cổ ở PalestineNgười ta tin rằng tỉnh Kaffa của Ethiopia chính là vùng đất khởi nguyên của cây cafe. Từ thế kỉ thứ 9 người ta đã nói đến loại cây này ở đây. Vào thế kỉ thứ 14 những người buôn nô lệ đã mang cafe từ Ethiopia sang vùng Ả Rập. Nhưng tới tận giữa thế kỉ thứ 15 người ta mới biết rang hạt cafe lên và sử dụng nó làm đồ uống. Vùng Ả Rập chính là nơi trồng cafe độc quyền. Trung tâm thanh toán giao dịch cafe là thành phố cảng Mocha, hay còn được gọi là Mokka, tức là thành phố Al Mukha thuộc Yemen thời nay .
Cách thức pha chế cà phê truyền thống của người Ethiopia có lẽ là cách thức cổ xưa nhất. Hạt cà phê được cho vào một cái chảo sắt to và rang lên, sau đó được nghiền vụn ra hoặc cho vào cối giã. Chỗ hạt giã vụn đó được trộn với đường trong một cái bình gọi là jebena (một loại bình cổ thon có quai), nấu lên và đổ ra bát.
Du nhập châu Âu[sửa|sửa mã nguồn]
Với sự bành trướng của Đế quốc Ottoman ( Đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ ) đồ uống này ngày càng được ưu thích hơn. Quán cafe tiên phong được mở ở Ba Tư. Trong những quán nhỏ ở vùng tiểu Á, Syria và Ai Cập người ta gặp nhau để chiêm ngưỡng và thưởng thức loại đồ uống kì khôi. Kể từ năm 1532 những quán cafe luôn đông nghịt khách. Vào thế kỉ 17 cây cafe được trồng phổ cập tại những thuộc địa của Hà Lan, đưa nước này thống trị ngành thương mại cafe .Ở Constantinopolis ( Istanbul ngày này ) có lẽ rằng cafe được biết đến lần tiên phong vào năm 1517 ( khi ông hoàng Selim I sở hữu Ai Cập ). Năm 1554 quán cafe tiên phong ở châu Âu đã được mở ở đây bất chấp sự phản đối của nhà thời thánh. Vào năm 1645 quán cafe tiên phong của Ý được mở ở Venezia. Năm 1650 ở Oxford và năm 1652 ở Luân Đôn lần lượt Open những quán cafe tiên phong của Vương quốc Anh. Ở Pháp những quán tiên phong được mở bán khai trương vào năm 1659 ở thành phố cảng Marseille, Paris theo sau vào năm 1672. Vào năm 1683 Wien cũng có quán cafe tiên phong ( do một người Ba Lan xây dựng ), sau khi Áo giành thắng lợi trước Thổ Nhĩ Kỳ và tịch thu được 500 bao cafe chiến lợi phẩm. Thủ đô Wien sau đó trở thành thành phố với những quán cafe nổi tiếng nhất. Từ nước Pháp, cafe gia nhập vào Đức qua thành phố cảng Bremen vào năm 1673. Năm 1679 quán cafe tiên phong của Đức được một người Anh mở ở Hamburg, sau đó là Regensburg ( 1686 ) và Leipzig ( 1694 ) .
Sinh vật học[sửa|sửa mã nguồn]
Cây Coffea có nguồn gốc từ châu Phi cận nhiệt đới và phía Nam châu Á. Nó thuộc về giống 10 loại của những cây hoa của họ Rubiaceae. Nó là 1 cây bụi luôn xanh hoặc cây nhỏ có thể cao lên tới 5 m (16 ft) khi chưa được tỉa bớt. Lá của nó màu xanh đậm và bóng loáng, thường dài 10–15 cm (3.9-5.9 in) và rộng 6.0 cm (2.4 in). Nó phát ra những bó thơm ngát, trong khi những bông hoa trắng nở ra cùng một lúc.
Trái của cây hình oval, dài khoảng 1.5 cm (0.6 in), và có màu xanh lá khi chưa chín muồi, nhưng chín dần thành màu vàng, sau đó đỏ thắm và trở thành đen lại. Mỗi trái thường có 2 hạt nhưng đến 5-10% trái chỉ có 1; nó được gọi là peaberry. Trái nở từ 7-9 tháng
Loại cây này tiên phong chỉ được trồng ở châu Phi và Ả Rập, nhưng sau được đem phân bổ ở nhiều nơi khác trên quốc tế với điều kiện kèm theo hợp phong thổ .Người Hà Lan đem phổ cập việc canh tác cafe đến những xứ thuộc địa của họ. Thống đốc Van Hoorn cho trồng cafe trên hòn đảo Tích Lan ( Sri Lanka ngày này ) vào năm 1690 ( có tài liệu ghi là năm 1658 ), rồi sau gia nhập sang hòn đảo Java ( Indonesia ) năm 1696 ( hoặc 1699 ). Năm 1710 thương gia Âu châu đem cây cafe về và trồng thử trong những khu vườn sinh vật ở Âu châu. Amsterdam là nơi tiên phong cây cafe nảy mầm trên lục địa châu Âu .Năm 1718 người Hà Lan mang cây cafe tới Surinam, rồi năm 1725 thì người Pháp mang đem trồng ở Cayenne, 1720 / 1723 và Martinique v.v. Sang cuối thế kỷ 18 cây cafe đã được trồng ở khắp những xứ sở nhiệt đới gió mùa, hầu hết do sự bành trướng thuộc địa của những đế quốc Âu châu .
Đồn điền cà phê đầu tiên được lập ở Việt Nam là do người Pháp khởi sự ở gần Kẻ Sở, Bắc Kỳ vào năm 1888. Giống cà phê arabica (tức cà phê chè) được trồng ở ven sông. Sau việc canh tác cà phê lan xuống vùng Phủ Lý, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Kon Tum và Di Linh. Năm 1937-1938 tổng cộng trên lãnh thổ Việt Nam có 13.000 ha cà phê, cung ứng 1.500 tấn.[11] Hiện tại, Việt Nam có 3 loại cà phê chính, đó là cà phê chè (arabica), cà phê vối (robusta), cà phê mít (lyberica).
Năm 2009, Brasil là nước sản xuất cafe lớn nhất quốc tế, tiếp đó là Nước Ta, Indonesia và Colombia. Vào thời gian năm năm nay sản lượng cafe Nước Ta chiếm 16 % tổng sản lượng quốc tế, và Nước Ta liên tục giữ địa vị thứ nhì sau Brasil. [ 17 ] Phần lớn cafe Arabica được trồng ở châu Mỹ La tinh, Đông Phi, bán đảo Ả Rập hay châu Á. Trong khi đó cafe Robusta được trồng nhiều hơn ở Tây và Trung Phi, Khu vực Đông Nam Á và Brasil .Hạt cafe từ những vương quốc và khu vực khác nhau hoàn toàn có thể phân biệt được bằng sự độc lạ trong mùi vị, mùi thơm, tính axit. Sự độc lạ về vị không riêng gì phụ thuộc vào vào khu vực trồng cafe mà còn phụ thuộc vào vào những giống cafe và cách chế biến. Có vài loại cafe nổi tiếng với khu vực gieo trồng như cafe Colombia, cafe Java và cafe Kona .
Hạt cafe
Hạt Culi RobustaCó hai loại cafe phổ cập lúc bấy giờ là Arabica và Robusta. Trong dòng Arabica có những loại thông dụng là Catimor, Moka, Typica, Bourbon .
Hạt Arabica
Hạt RobustaCà phê chia ra nhiều loại tùy theo cách sơ chế ( chế biến ) và cách rang và cách xay. Về chế biến, hoàn toàn có thể kể đến cách phơi khô tự nhiên ( dry ) là phơi nguyên quả cafe cả vỏ cho đến khi khô. Chế biến ướt ( washed ) quả cafe tươi được tách bỏ lớp vỏ và lớp thịt cafe sau đó hạt được mang đi ủ để vô hiệu chất nhầy bên ngoài lớp vỏ trấu, sau khi lên men thì được rửa sạch và sấy khô. Chế biến mật ong ( honey ) là cách chế biến trung gian giữa khô và ướt, chọn những trái cafe đã chín, tách vỏ, và tùy độ lên men mong ước mà giữ lại lớp thịt cafe nhiều hay ít không bóc, sau đó đưa hạt cafe đi phơi nắng tự nhiên .
Về rang cà phê. Rang cà phê là để cho bớt độ ẩm trong hạt, dầu thơm tỏa ra. Chừng một thế kỷ trước, cà phê phải rang tại nhà bằng lò than. Hiện nay người ta rang bằng gas hay bằng điện nhưng có nơi vẫn rang bằng than, cho rằng rang bằng than ngon hơn[cần dẫn nguồn].
Trong kỹ nghệ, cafe được rang với số lượng lớn dùng nhiệt độ cao trong một thời hạn nhanh ( khoảng chừng 204 đến 260 °C trong vòng 5 phút ) rồi làm nguội bằng quạt hơi hay rảy nước cho khỏi cháy khét. Gần đây nhất, cafe được trấn áp bằng máy tính qua mọi tiến trình. Cà phê nay được bán trong những tiệm bách hóa thường rang và xay ngay tại chỗ cho thêm phần điệu đàng và bảo vệ với người mua là loại sản phẩm còn tươi nguyên mới ra lò .Người ta hoàn toàn có thể rang sơ sài còn được gọi dưới cái tên Cinnamon roast ( thời hạn khoảng chừng 7 phút ), rang vừa ( medium roast ) còn gọi là full city hay brown ( thời hạn từ 9 đến 11 phút ) hay rang kỹ ( full roast ) tức là rang kiểu Pháp thời hạn từ 12 đến 13 phút. Những cách rang kỹ nhất đến cháy xém khiến cho hạt cafe bóng nhẫy là kiểu rang của người Ý Ðại Lợi ( espresso ) thì phải từ 14 phút trở lên cho đến khi khởi đầu cháy thành than .Cà phê cũng phân biệt theo cách xay, xay mịn hay to hạt tùy theo cách pha .Trong khoảng chừng một trăm năm trở lại đây, người ta đã chế biến ra loại cafe bột, chỉ cần bỏ vào nước sôi là uống được. Cà phê bột được điều chế theo hai cách : làm khô bằng cách ướp đông ( freeze drying ) hay làm khô bằng cách phun ( spray drying ). Cả hai đều phải được lọc trước để rút hết tinh chất rồi phun ra thành những hạt li ti để làm khô. Nhiều kỹ thuật mới đã được thí nghiệm để cafe bột không bị biến dạng và mất mùi. Tuy nhiên những người không dễ chiều vẫn cho rằng cafe bột không thể nào bằng cafe pha được .
Thưởng thức một ly cafeBan đầu cafe rất đắt, cho nên vì thế chỉ có những tầng lớp quý tộc hoặc những người giàu sang mới được chiêm ngưỡng và thưởng thức thứ đồ uống thơm ngon này .Honoré de Balzac thường uống loại cafe rất đặc để có thể thức thao tác. Ông thường thao tác tới 12 tiếng một ngày. Ludwig van Beethoven có thói quen lựa chọn đủ 60 hạt cafe để pha một tách Mokka. Johann Wolfgang von Goethe thì có sáng tạo độc đáo chưng cất cafe. Về sau nhà hoá học Friedlieb Ferdinand Runge đã chuyển hoá sáng tạo độc đáo này thành hiện thực, nhờ vậy mà ông tìm ra ca-phê-in .Vào những thời kỳ khủng hoảng cục bộ, người nghèo không có đủ tiền mua cafe, họ phải uống những loại đồ uống giả cafe để sửa chữa thay thế .Ngày nay, ở một số ít nước người ta coi việc uống cafe như một thức uống đại trà phổ thông ( cafe thường có hàm lượng Cafein thấp ) và ăn kèm bánh trái hoặc hoa quả .Ở Nước Ta cafe là một thức uống được ưu thích, đặc biệt quan trọng vào buổi sáng ( nhưng hàm lượng cafein rất cao chỉ thích hợp với những người quen dùng hoặc nghiện cafe ). Các quán giải khát ( trừ những ” bar ” ) thường gọi là ” quán cafe “, mặc dầu cũng ship hàng những thức uống khác .
Cách pha cafe[sửa|sửa mã nguồn]
Cách chiêm ngưỡng và thưởng thức cafe biến hóa tuỳ theo từng nền văn hoá, tập quán dân tộc bản địa hay khẩu vị từng cá thể. Về cơ bản người ta phân biệt thành những nhóm khác nhau tùy thuộc phương pháp nước được đưa vào cafe : sắc ( qua đun sôi ) ; truyền ( qua ngâm ), trọng tải ( như kiểu nhỏ giọt ) ; áp suất ( như pha máy hoặc những dụng cụ press ) .
Cũng hoàn toàn có thể kể đến loại cafe hòa tan chỉ cần đổ nước nóng vào khuấy lên là hoàn toàn có thể uống ngay .Trên cơ sở những cách pha chế trên mà thời nay người ta ý tưởng ra hàng trăm công thức pha cafe cũng như hàng ngàn món đồ uống có chứa cafe. Nhiều phương pháp yên cầu phải có máy pha cafe chuyên được dùng .
Các cách chiêm ngưỡng và thưởng thức cafe trên quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]
Bọt cà phê
- Caffè latte – kiểu cà phê sữa của Ý, một phần sữa nóng, một phần espresso (xem cà phê latte)
- Cappuccino – một phần ba là espresso, một phần ba là sữa nóng và một phần ba sữa đánh bông, thêm bột cacao hoặc bột quế (xem cà phê cappuccino)
- Espresso con panna – espresso dùng kem sữa đánh đặc thay vì sữa sủi bọt
- Chocolaccino – cappuccino thêm sôcôla nghiền
- Coretto – cà phê espresso với rượu mạnh, ví dụ như Coretto con Grappa, Coretto con Fernet…
- Doppio – hai phần espresso
- Espresso – cà phê cực đặc không có sữa hay đường, pha bằng cách cho nước dưới áp suất cao (9 đến 15 bar) đi qua bột cà phê xay cực mịn. Một tách (một phần) espresso khoảng 25 ml (xem cà phê espresso)
- Lungo – espresso với lượng nước nhiều gấp đôi (xem espresso lungo)
- Latte Macchiato – sữa ấm sủi bọt và rót cẩn thận espesso lungo vào (xem: latte macchiato)
- Mischio – cà phê pha với cacao và kem sữa đánh đặc
- Ristretto – espresso với lượng nước rất ít (15-20 ml thay vì 25 ml) (xem espresso ristretto)
- Eiskaffee – cà phê nguội thêm kem vani
- Cà phê Ireland – mokka với whisky, kem sữa và đường (xem Irish coffee)
- Kaffee Hag® – cà phê không chứa ca-phê-in (Hag là một nhãn hiệu)
- Milchkaffee – cà phê pha qua giấy lọc, một nửa sữa, một nửa cà phê
- Mokka – một loại cà phê đặc (xem cà phê mokka)
- Pharisäer – cà phê đen với rượu rum, đường và kem sữa đánh đặc
- Rüdesheimer Kaffee – cà phê pha với rượu brandy, kem sữa đánh đặc, đường vani, thêm vụn sôcôla
- Schwaten hay Schwatten – cà phê loãng, cho thêm đường và 2 cl rượu mạnh làm từ ngũ cốc (tiếng Đức: Kornbrand) mỗi tách (đặc sản miền bắc Đức)
- Kaffee kiểu Thổ – cà phê đặc để trong ấm nhỏ, kèm cả bã
- Almkaffee – cà phê dùng với lòng đỏ trứng, rượu hoa quả và kem sữa
- Biedermeier kiểu Áo – thêm rượu mơ và kem sữa
- Großer Brauner – hai phần espresso với sữa, dùng tách lớn
- Kleiner Brauner – một phần espresso với sữa, dùng tách nhỏ
- Doppelmokka – hai phần cà phê đặc dùng với tách lớn chuyên để uống mokka
- Einspänner – mokka đựng trong cốc có quai, thêm kem (có quai để người đánh xe ngựa vừa cầm roi vừa có thê uống được) (Wien)
- Eiskaffee kiểu Anh – một phần ba cà phê, một phần ba kem, một phần ba kem sữa
- Eiskaffee kiểu Áo – loại cà phê đặc bao gồm lòng đỏ trứng, cà phê và kem sữa đánh đặc
- Fiaker – một cốc cà phê đen với nhiều đường, thêm một lượng rượu Slibowitz (rượu mạnh làm từ quả mận tía vùng Balkan) hoặc rum
- Franziskaner – cà phê sữa loãng với kem sữa và sôcôla
- Gebirgskaffee – cà phê với lòng đỏ trứng, rượu hoa quả mạnh và kem sữa
- Gespritzter – cà phê đen với rum
- Granita di Caffé – kem xay nhuyễn rồi rót cà phê đen có đường lên trên
- Intermezzo – một lượng mokka nhỏ, thêm sôcôla nóng và “Creme de cacao”, khuấy lên rồi thêm kem sữa đánh bông cùng vài miếng sôcôla
Cà phê latte
- Kaffee Kirsch – cà phê với nước anh đào
- Kaffee Obermeier – cà phê với màng sữa (Wien)
- Kaffee Verkehrt – 2 phần sữa, một phần cà phê (Wien)
- Kaisermelange – mokka với lòng đỏ trứng, thêm mật ong hoặc Cognac (Wien)
- Kapuziner – cà phê đen với một lượng nhỏ sữa (Wien)
- Katerkaffee – cà phê đen đặc, thêm đường, có mùi chanh
- Konsul – cà phê đen thêm một ít kem sữa đánh đặc (Wien)
- Kosakenkaffee – một lượng nhỏ mokka với rượu vang đỏ, wodka và nước đường
- Maria Theresia – mokka với một lượng nhỏ rượu cam
- Marghiloman – mokka với Cognac
- Mazagran – cà phê lạnh, ngọt, thêm vài mẩu kem, rượu Maraschino hoặc Cognac
- Melange – nửa cà phê, nửa sữa
- Mokka gespritzt – mokka với cognac và rum
- Piccolo – một lượng nhỏ cà phê đen, lắc đều
- Großer Schwarzer (hay großer mokka) – kiểu Áo – hai phần espresso không có sữa, dùng tách lớn
- Kleiner Schwarzer (hay kleiner mokka) – kiểu Áo – một phần espresso không có sữa, dùng tách nhỏ
- Othello – sôcôla nóng với espresso
- Sanca® – cà phê không có ca-phê-in (Sanca là một nhãn hiệu)
- Schale(rl) Braun – nửa cà phê, nửa sữa
- Schale(rl) Gold – cà phê sữa, loãng hơn Schale(rl) Braun (Wien)
- Separee – Cà phê và sữa được dùng riêng
- Sperbertürke – kiểu cà phê Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng nặng gấp đôi, thêm đường
- Türkischer Kaffee passiert – cà phê Thổ Nhĩ Kỳ, để nguyên bã
- Überstürzte Neumann – kem sữa đặc được phết lên bề mặt một cái bát, được “hỗ trợ” thêm cà phê nóng
- Kaffee kiểu Hungary – cà phê đặc có đường, thêm đá, sau đó thêm kem sữa lạnh và dùng trong ly
- Verlängerter – một lượng nhỏ cà phê đen pha thêm nhiều nước (Wien) hoặc espresso thêm nhiều nước
- Weißer mit Haut – cà phê sữa loãng thêm sữa nóng
- Zarenkaffee – espresso đặc, phía trên là lòng đỏ trứng đánh bông, thêm đường (loại cà phê yêu thích của các sa hoàng)
- Canard – cà phê với Marc (rượu mạnh làm từ nho): cho vào miệng một viên đường nhúng rượu, sau đó nhấp tách cà phê pha rượu và kem sữa
- Kaffee crème – cà phê với kem sữa
- Kaffee Melange – cà phê với kem sữa đánh đặc, thường thì kem sữa được phục vụ riêng trong một tách nhỏ
- Luzerner Kafi – cà phê loãng có màu trà, pha thêm Träsch (một loại rượu mạnh của Thuỵ Sĩ, làm từ quả lê, thỉnh thoảng có thêm táo)
- Schale – cà phê sữa
- Café au lait – một loại cappucino đặc với một ít bọt sữa (xem cà phê au lait)
- Café Brulot – Cognac pha đường và cà phê
- Café Crème – cà phê với kem sữa hoặc sữa đánh bông
- Café Filtre – cà phê pha phin, loãng hơn espresso đôi chút
- Café natur – cà phê đen
- Café Royal – giống Café Brulot
Cà phê espressoTừ ” cafe ” ở Tây Ban Nha thường dùng để chỉ loại cafe espresso .
- Café solo – đen
- Cortado – thêm sữa đặc có đường (señorita) và một lượng nhỏ sữa hay bọt sữa, thường dùng tách, thỉnh thoảng dùng ly (xem Cortado)
- Café con leche – cà phê sữa, một nửa cà phê, một nửa sữa (thường được đánh bông)
- Café americano – cà phê phin, cũng để chỉ loại café solo pha loãng
- Café con hielo – một ly đựng đá viên, sau đó thêm đường, cuối cùng là rót cà phê vào
- Carajillo – thêm một ít rượu mùi, brandy hay rum. Cách làm: Đường được khuấy trong một ly với rượu, sau đó đốt lên rồi rót cà phê pha đậm (cà phê espresso) vào. Hạt cà phê và một miếng vỏ chanh được cho vào ly để trang trí.
- Bica – cà phê đen, đặc, dùng tách nhỏ
- Pingo (Bica Pingada) – Bica thêm một ít sữa
- Galão – cà phê sữa Bồ Đào Nha, dùng ly
- Griechischer Kaffee – cà phê đặc được nấu 2 hoặc 3 lần, giống như loại cà phê Thổ Nhĩ Kỳ
- Café frappé – cà phê tan, thêm đá
- Iced coffee – cà phê đặc, nóng, thêm đường được rót vào một ly đựng đá
- Caffè Americano – espresso thêm nước nóng và spirituose (tên chung của các loại rượu trên 20% cồn như vodka, gin, rum, tequila, cachaca..)
Cà phê sữa pha bằng phin ở Nước Ta
- Cà phê đen nóng: Bỏ cà phê xay vào phin cà phê, nén nhẹ bột cà phê, rồi chế nước nóng không quá 95 độ để không làm cháy, khét bột cà phê. Hứng cà phê rỉ ra từ dưới phin. Có hoặc không thêm đường tùy sở thích. Phin thường làm bằng nhôm, nhưng ngày nay do nhu cầu cao của cuộc sống, dịch bệnh lan tràn các loại phin nhôm dần được thay thế bằng loại phin giấy sử dụng một lần “ly cà phê phin tiện dụng “
- Cà phê sữa nóng: dưới đáy ly/cốc có để sẵn sữa đặc (nhiều ít tùy ý), cà phê nóng rơi xuống từ phin (xem hình bên), quấy đều. Theo thói quen, cà phê nóng và cà phê sữa nóng thường uống vào buổi sáng sớm trong/trước bữa ăn sáng. Nhiều người uống cà phê nóng/cà phê sữa nóng mà không cần ăn sáng.
- Cà phê đá, như cà phê nóng, nhưng cà phê pha đặc (nhiều bột cà phê), rồi thêm đá lạnh, có người thích bỏ đường, có người không, tùy “gu”.
- Cà phê sữa đá: Như cà phê sữa nóng, nhưng pha thật đặc (nhiều cà phê, nhiều sữa), rồi cho thêm đá lạnh, quấy đều.
- Bạc xỉu (tiếng Hoa “白小”có nghĩa là “trắng và ít”,xuất phát từ thói quen uống cà phê của người Việt gốc Quảng Đông, chỉ phổ biến trong miền Nam): Như cà phê sữa, nhưng lượng sữa nhiều hơn, và ít cà phê hơn, thích hợp cho nữ giới và trẻ con; có thể thay sữa đặc bằng sữa tươi. Có hai loại, bạc sỉu nóng và bạc sỉu đá.
- Cà phê trứng – có hai loại:
- Đập một quả trứng sống vào một tách cà phê nóng, thêm đường, có hoặc không có sữa;
- Lòng đỏ trứng được đánh bông thành kem, phía dưới có một lượng nhỏ cà phê đen.
Cà phê chồn (hay gọi theo tiếng Indonesia là Kopi Luwak) từng có mặt ở Việt Nam từ những năm đầu thế kỷ 20 và mất đi cùng với việc loài chồn (đúng ra là cầy) hay ăn hạt cà phê ở Tây Nguyên gần như tuyệt chủng do bị săn bắt tràn lan.
Một ly cafe nguyên chất ở Nước Ta
Cà phê tại Việt Nam thường được thưởng thức qua các phin cà phê (từ phin bắt nguồn từ từ tiếng Pháp filtre /filtʁ/).[18] Hạt cà phê thường được xay nhỏ, nén vào trong các phin và nước sôi được đổ lên trên để được lọc vào một ly, hay tách, tại bên dưới của phin. Có nhiều loại phin cà phê mà hai loại thông dụng nhất được làm bằng nhôm hay inox, ngoài ra còn có phin tiện dụng bằng giấy chỉ sử dụng một lần.
Cà phê mang đi là dạng cafe nhanh, dùng cho những người bận rộn và tiếp tục chuyển dời. Dạng cafe này không ngồi lại quán chiêm ngưỡng và thưởng thức mà hoàn toàn có thể mang đi uống, rất tiện nghi về mặt thời hạn và khoảng trống cho mọi người. Cà phê mang đi gồm có nhiều loại từ cafe Nước Ta cho đến cafe Cappuccino của quốc tế .Trên thị trường Nước Ta, có Open cách chế biến cafe bằng đậu nành, bắp rang cháy trộn lẫn cùng với hàng chục loại phụ gia, hương liệu hóa học để thành những loại bột cafe. những chất độn cafe như bắp rang, đậu nành bị rang cháy đen sẽ rất có hại cho sức khỏe thể chất người tiêu dùng. Cụ thể, nếu bắp, đậu nành khi bị rang cháy đen, có mùi khét thì trọn vẹn không còn giá trị dinh dưỡng. Khi đậu được rang với nhiệt độ cao hoặc bắp cháy sẽ sinh ra nhiều loại chất ô nhiễm. Trong đó, những chất như acrylamide, heterocyclic amines, HCAs … là những chất có năng lực gây ung thư cho người sử dụng. Việc những cơ sở sản xuất lạm dụng nhiều chất phụ gia hóa chất với liều lượng quá nhiều sẽ gây nguy cơ tiềm ẩn cho sức khỏe thể chất người dùng. Nếu cho quá nhiều đường hóa học sẽ dẫn tới triệu chứng tiêu chảy. Các chất phụ gia khác cho vượt mức nhiều lần sẽ gây tồn dư những sắt kẽm kim loại nặng, những sắt kẽm kim loại này sẽ lắng lại ở gan, ruột, thận và dẫn tới những bệnh lý ở những cơ quan này. [ 19 ]
Hiện nay, Hiệp Hội Cà Phê Ca Cao Việt Nam là tổ chức hàng đầu trong việc giám định chất lượng cà phê ở Việt Nam. Trong năm 2019, tổ chức đã công nhận những đơn vị sau đạt chất lượng Cà phê Việt Nam:
• Cà phê Bi da Thái Châu (Nguyễn Văn Cừ, khu phố Mỹ Hảo, Chánh Mỹ, Bình Dương).
• Cà phê Trung Nguyên (Thành phố HCM).
• Cà phê Hải Đăng (Sơn Trà, Đà Nẵng).
Trong đó đơn vị chức năng Cà phê bi da Thái Châu là đơn vị chức năng xuất sắc ưu tú, được công nhận là có mùi vị cafe đại diện thay mặt cho nền văn hoá cafe Nước Ta .
Ý nghĩa kinh tế tài chính[sửa|sửa mã nguồn]
Cà phê là loại sản phẩm & hàng hóa thanh toán giao dịch mạnh trên thị trường quốc tế như ở Luân Đôn và Thành Phố New York cũng như đã và đang mang lại cho hàng triệu nông dân ở những nước xuất khẩu cafe nguồn thu nhập chính .Tuy nhiên cho đến nay chưa hề có một thống kê nào cho thấy nền kinh tế tài chính những nước sản xuất hay tiêu thụ cafe được hưởng lợi như thế nào hay bị thiệt hại thế nào từ việc người dân tỉnh táo hơn và làm được nhiều việc có hiệu suất cao hơn trong việc làm sản xuất hay kinh doanh thương mại nhờ uống cafe. Cũng vậy chưa hề có nghiên cứu và điều tra nào mang tính tổng hợp về sự thiệt hại của những nền kinh tế tài chính, nhất là ở Nước Ta, khi người dân dành nhiều thời hạn hơn thông thường để uống cafe .
Sản lượng cafe của quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]
Brasil là nước sản xuất cafe lớn nhất trên quốc tế với sản lượng trên 1,7 triệu tấn hàng năm, chiếm 25 % thị trường quốc tế. Các nước xuất khẩu lớn khác là Nước Ta, Colombia, Indonesia, Côte d’Ivoire, México, Ấn Độ, Guatemala, Ethiopia, Uganda, Costa Rica, Peru và El Salvador. Những nước tiêu thụ cafe lớn nhất là Hoa Kỳ, Đức, Pháp, Nhật Bản và Ý .
Hiệu ứng sinh thái xanh[sửa|sửa mã nguồn]
Nguyên thủy, vườn cafe được triển khai xong ở bóng râm của những cây, nơi phân phối chỗ ở cho những loại quái vật và côn trùng nhỏ. Phương pháp này được chỉ định là chiêu thức bóng râm truyền thống cuội nguồn. Đa số người làm vườn đã quyết định hành động tân tiến hóa giải pháp sản xuất của họ và chuyển thành chiêu thức trồng trọt dưới ánh mặt trời, cafe được trồng thành hàng dưới ánh nắng mặt trời với ít hoặc không có mái che. Nó giúp cho cây mọc nhanh hơn và bụi cây ra sản lượng nhiều hơn. Nhưng giải pháp cũ có chất lượng cafe hạng sang. Bên cạnh đó, giải pháp cũ thân thiện với thiên nhiên và môi trường và tạo ra chỗ ở cho nhiều loài .
Cà phê trong tôn giáo và chính trị[sửa|sửa mã nguồn]
Một trong những người yêu thích cafe sớm nhất là những Fan Hâm mộ theo đạo Hồi. Họ luôn phải thức đêm để cầu nguyện. Khi cafe trở nên thông dụng thì cũng là lúc nhiều yếu tố gây tranh cãi phát sinh. Lo sợ những quán cafe mọc lên ở khắp nơi sẽ là khu vực tập hợp những thành phần chống đối, chính quyền sở tại tại Mecca và Cairo đã nỗ lực cấm loại đồ uống này. Việc không cho này không mang lại hiệu suất cao gì. [ 20 ]Có câu truyện kể rằng, khi cafe gia nhập vào châu Âu năm 1500, những giáo sĩ tại Vatican chỉ trích rằng đó là loại thức uống đáng ghê tởm của quỷ Satan, của những kẻ theo Hồi giáo và chống lại Kitô giáo. Vì thế nó phải bị cấm. Khi Giáo hoàng Clement VIII đến, ông nếm thử hạt cafe và rất thích. Ông đã ban phước cho loại hạt này. Ông nói : ” Đồ uống của quỷ Satan thật ngon. Thật đáng tiếc nếu chỉ để những người không theo đạo dùng nó. Chúng ta sẽ chơi lại quỷ Satan bằng cách rửa tội cho loại đồ uống này và khiến nó trở thành một đồ uống Kitô giáo đích thực “. Với lời ban phước của Giáo hoàng, cafe nhanh gọn chinh phục châu Âu và trở thành thức uống buổi sáng được ưu thích cho đến thời nay. [ 21 ]Khi sự Open của những quán cafe Starbucks tràn ngập trên đường phố, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể nghĩ đây mới là thời đại hoàng kim của cafe nhưng không gì hoàn toàn có thể sánh được với sự yêu thích nó ở Trung Đông vào những năm 1500. Tại Thổ Nhĩ Kỳ, một phụ nữ hoàn toàn có thể li hôn chồng nếu anh ta không phân phối đủ cafe cho cô ta. [ 22 ]
Các nước sản xuất cafe chính của quốc tếNgười Phần Lan uống nhiều cafe nhất quốc tế. Năm 1998 mỗi người Phần Lan tiêu thụ khoảng chừng 11,3 kg cafe, tương tự với 1737 tách mỗi năm hay 5 tách mỗi ngày. Nước tiêu thụ cafe lớn nhất quốc tế là Hoa Kỳ. Năm 1998 dân nước này sử dụng 1.148.000 tấn cafe ( so với 58.000 tấn của Phần Lan ). Trung bình mỗi người Mỹ tiêu thụ 4,8 kg hay 646 tách một năm ( 1,8 tách một ngày ) .Mỗi người Đức uống trung bình 4 tách cafe một ngày, tương tự với 160 lít hay 6,7 kg một năm. Vì vậy cafe là thức uống được ưa thích nhất của người Đức đứng trước bia .Ở Nước Ta lượng cafe tiêu thụ trong nước còn rất nhã nhặn. Mỗi người Nước Ta một năm chỉ dùng hết khoảng chừng nửa kg cafe, bằng một phần mười những nước châu Âu .
Ảnh hưởng của cafe[sửa|sửa mã nguồn]
Cà phê từ lâu đã được biết đến với tác dụng kích thích sự hưng phấn của thần kinh dưới ảnh hưởng tác động của ca-phê-in. Nhưng có những công hiệu của cafe còn ít được biết đến. Chẳng hạn như cafe có tính năng an thần. Người ta đã chứng tỏ được rằng, nếu đi ngủ trong vòng 15 phút sau khi uống cafe thì giấc ngủ sẽ sâu hơn, bởi máu trong não được lưu thông tốt hơn. Nhưng nếu liên tục chần chừ thì công dụng này sẽ mất dần đi, và sau đó thì ca-phê-in mở màn phát huy hiệu quả, tất cả chúng ta sẽ không ngủ được nữa. Phương pháp an thần này đã được sử dụng ở nhiều bệnh viện, đặc biệt quan trọng so với những bệnh nhân cao tuổi. Ở những người này cafe sẽ chống lại sự suy giảm nhịp thở trong lúc ngủ, khiến cho giấc ngủ của họ được tốt hơn .
Ly cafe nguyên chất màu cánh dán
Một tách cafe ở Nước Ta
Theo một bài báo trong tạp chí chuyên ngành Sleep (Vol.27, Nr.3), để tận dụng được công dụng của cà phê trong việc kích thích sự tập trung và hưng phấn thì nên uống cà phê nhiều lần trong ngày, mỗi lần một ngụm nhỏ, thay vì uống một cốc thật to vào buổi sáng. Cách này đặc biệt thích hợp với những người phải làm việc vào ban đêm: họ sẽ cảm thấy dễ thức khuya hơn cũng như giữ được sự tập trung cao hơn.
Tuy vậy loại đồ uống thơm ngon này cũng hoàn toàn có thể có một vài tính năng xấu so với sức khỏe thể chất. Nó làm tăng bất thần lượng insulin trong máu, làm mất cân đối khung hình cũng như tác động ảnh hưởng không tốt tới tuyến tuỵ. Đặc biệt so với những người bị viêm tuỵ thì việc sử dụng cafe là điều cấm tuyệt đối. Những bệnh nhân bị bệnh tiểu đường cũng không nên dùng cafe, hoặc nếu có thì chỉ được dùng rất ít. Cà phê nếu dùng quá nhiều cũng hoàn toàn có thể làm sưng màng nhầy ở dạ dày. Quan niệm cho rằng uống cafe với sữa sẽ làm giảm bớt rủi ro tiềm ẩn này là trọn vẹn sai lầm đáng tiếc. Ca-phê-in sẽ hoà quyện với chất béo trong sữa và nhờ đó bám được ở màng dạ dày trong thời hạn lâu hơn .Những nghiên cứu và điều tra thời nay cũng chỉ ra rằng công dụng lợi niệu của cafe là không rõ ràng. Ở nhiều nhà hàng quán ăn người ta thường phục vụ một ly nước kèm theo tách cafe, với mục tiêu bù đắp lại lượng nước tưởng như sẽ bị mất của khung hình. Nhưng thực ra việc uống nước sau khi nhấp một ngụm cafe chỉ có tính năng tráng miệng để liên tục chiêm ngưỡng và thưởng thức vị ngon của ngụm tiếp theo, hoặc của những đồ ăn thức uống khác mà thôi .
Trung tâm ung thư quốc gia Nhật Bản ở Tokyo đã thực hiện một thí nghiệm kéo dài 10 năm trên 100.000 người uống cà phê và phát hiện ra trong số họ chỉ có 214 người mắc phải chứng ung thư thận. Trong khi đó ở những người không uống cà phê, tỉ lệ này là 547/100.000, nghĩa là cao hơn hai lần. Từ đó họ rút ra kết luận rằng các chất chống oxy hoá (antioxidant) trong cà phê có khả năng bảo vệ các tế bào thận khỏi bị ăn mòn. Thí nghiệm so sánh cũng chỉ ra rằng trà xanh không có tác dụng bảo vệ trên giống như của cà phê.
Trước đây cafe từng bị coi là chất gây nghiện và tạo ra chứng bất lực. Tuy nhiên vào năm 1923, qua một thí nghiệm ở người, nhà nghiên cứu Amantea đã phát hiện ra rằng, ca-phê-in không chỉ tăng hưng phấn trong việc quan hệ tình dục khác giới mà còn tăng năng lực đạt cực khoái cũng như tăng số lượng tinh trùng ở đàn ông .Gần đây nhất, khi người ta lo lắng ca-phê-in trong cafe hoàn toàn có thể gây kích thích, và có hại cho sức khỏe thể chất nên đã tìm cách rút chất này ra gọi là cafe khử ca-phê-in .
Bã cafe[sửa|sửa mã nguồn]
Bã cà phê (tiếng Anh:Coffee ground) do chứa hàm lượng chất dinh dưỡng cao nên người ta có thể sử dụng bã cà phê làm phân bón hữu cơ cho cây rất hữu hiệu. Phân bón bằng bã cà phê là phân xanh,có thể được trộn kèm với các nguyên liệu thô khác như cành lá khô, giấy báo, rơm, vỏ ngô, mạt cưa… Ngoài việc sử dụng hỗn hợp phân bón, bã cà phê có thể trộn với nước tạo dung dịch tưới cho cây. Trong thành phần của bã cà phê có chứa hàm lượng cao nitơ, magiê, kali hàm lượng ít calci, phosphor, cũng như các chất khoáng khác giúp ích cho sự phát triển của cây. Bã cà phê có tính axit cao nên phù hợp với các loại cây ưa axit và cây ăn củ như cà rốt, củ cải… và còn được sử dụng trong một số trường hợp để làm cân bằng độ pH cho đất có tính kiềm hóa cao. Sử dụng bã cà phê để bón cho một số loại hoa có thể làm thay đổi màu sắc hoa như hoa cẩm tú cầu sẽ đổi sang màu xanh. Bã cà phê còn được sử dụng làm lớp phủ cho đất trồng cây, ngoài việc tăng thẩm mĩ, qua thời gian sẽ ngấm dần xuống bổ sung dinh dưỡng cho đất. Đất có trộn bã cà phê, thu hút giun đất, giun trùn quế sinh sống, chúng hấp thụ mùn và vi sinh vật, phân của giun rất tốt cho cây trồng, kết hợp với tập tính sinh hoạt đào hang trong đất sẽ giúp đất được xáo trộn tơi xốp và thoáng khí. Bã cà phê được rắc xung quanh cây để tránh các loại dịch hại nhỏ như sên, ốc sên và tránh vật nuôi như mèo phá hoại cây non, cây thân mảnh, yếu.[cần dẫn nguồn]
Bã cà phê còn là một chất rửa tay tuyệt vời. Bã cà phê bao gồm nhiều hạt nhỏ và không bị bám dính nên người ta thường sử dụng bã cà phê để làm sạch những vật dụng mà tay không thò vào được như chai lọ hay các ấm đun nước. Ngoài ra, có thể sử dụng bã cà phê để khử mùi tủ lạnh, xe ô tô. Công dụng khử mùi hôi của cà phê khá đa dạng: Từ việc rửa tay sau khi thái tỏi, thực phẩm có mùi mạnh hay cho chúng vào tủ lạnh hoặc tủ đá để loại bỏ mùi hôi; rồi đánh sạch lớp mỡ trên chậu và chảo trong bếp đến việc bỏ một gói bã cà phê khô vào giày để khử mùi hôi giày hiệu quả và tránh mùi hôi chân. Mùi bã cà phê khô với con người là thơm nhưng lại “khó chịu” với một số động vật, vì thế muốn chặn mèo ở phòng nào cứ rắc bã cà phê xung quanh. Cách này cũng hiệu quả tương tự khi muốn chặn kiến, ốc sên vào nhà.
Cuối cùng, bã cafe là thức ăn yêu quý của nhiều loài giun, vốn là người bạn thân mật của cây cối .
Đồ mỹ nghệ từ cây và hạt cafe[sửa|sửa mã nguồn]
Ngoài ra, những thợ thủ công ở Đắk Lắk ( Nước Ta ) còn sử dụng thân và gốc cây cafe già trên 30 năm, được giải quyết và xử lý chế biến và sản xuất với những dụng cụ bằng tay thủ công, để sản xuất ra những loại sản phẩm thủ công bằng tay mỹ nghệ như bàn và ghế từ gốc cafe, tượng mỹ thuật từ tua rễ, cây thế, những độc bình u, tường rào, gạt tàn thuốc, lọ cắm hoa, khay bàn … Thông thường, thân và rễ cây sau khi được làm sạch, sẽ được ngâm nước đúng 48 giờ để thân cây thêm chắc và đưa ra nạo lớp da vỏ bằng tay và dụng cụ mềm để tránh thương tổn đến lớp vỏ lụa bên trong. Sau quy trình tiến độ giải quyết và xử lý bằng cách ngâm hóa chất, chống mối mọt suốt 3 ngày, nguyên vật liệu được rửa sạch và cho vào luộc sôi trong 90 phút, sau đó đem ra sấy khô chầm chậm ở nhiệt độ 40 độ C rồi mới đưa vào kho chứa hàng. Thân và rễ cây sau khi được giải quyết và xử lý, sẽ được chạm khắc và phát minh sáng tạo bằng tay theo cách làm của mỗi nghệ nhân. Với bàn tay tài hoa cộng với thế cây được tạo ra từ mẹ vạn vật thiên nhiên sẽ tạo ra được những tranh tượng độc lạ, hoàn toàn có thể coi là những tác phẩm mỹ thuật có giá trị về cả mặt thẩm mỹ và nghệ thuật lẫn vật chất. Ngoài ra, những thợ thủ công còn làm ra những tranh mỹ nghệ khảm từ hạt cafe. Loại tranh khảm này vừa có tính mỹ thuật cao, vừa tỏa ra hương thơm đặc biệt quan trọng của cafe .
