Xã hội học được xem là khoa học về những quy luật phổ cập của sự tăng trưởng xã hội và những hình thái bộc lộ đơn cử của những quy luật ấy trong những điều kiện kèm theo lịch sử vẻ vang khác nhau. Cho nên, cũng như tổng thể những bộ môn khoa học khác, xã hội học là một khoa học độc lập, có khá đầy đủ những tiêu chuẩn để chứng minh và khẳng định vị trí của nó trong nền khoa học quốc tế :
- Thứ nhất: Xã hội học có một đối tượng nghiên cứu cụ thể.
- Thứ hai: XHH có một hệ thống lý thuyết riêng là các khái niệm, phạm trù, quy luật, các học thuyết xã hội được sắp xếp một cách lôgíc và hệ thống.
- Thứ ba: Xã hội học có một hệ thống phương pháp nghiên cứu riêng.
- Thứ tư: Xã hội học có mục đích ứng dụng rõ ràng nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của cuộc sống và xã hội.
- Thứ năm: Xã hội học có một quá trình lịch sử hình thành, phát triển và có một đội ngũ các nhà khoa học đóng góp, cống hiến để khoa học phát triển không ngừng.
1. Định nghĩa về xã hội học
Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về xã hội học, tùy thuộc vào hướng và cấp độ tiếp cận. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đều có những điều thống nhất, khái quát về các vấn đề cơ bản sau: Xã hội học là một khoa học nghiên cứu về xã hội loài người, thông qua các hành vi, các hoạt động của con người trong đời sống xã hội, trong điều kiện lịch sử xã hội cụ thể.
Các nhà Xã hội học mác-xít nhấn mạnh vấn đề : đó là khoa học về những quy luật thông dụng và đặc trưng của sự tăng trưởng những hình thái kinh tế tài chính – xã hội, về chính sách hoạt động giải trí và hình thức bộc lộ của những quy luật đó trong hoạt động giải trí của những cá thể, những tập đoàn lớn, những giai cấp trong xã hội, dân tộc bản địa .
Một số định nghĩa thường gặp về xã hội học:
- Xã hội học là khoa học về xã hội hoặc về các hiện tượng xã hội (L.F. Ward)
- Xã hội học là khoa học nghiên cứu mối quan hệ giữa con người và môi trường sống của con người (H.P. Fairchild)
- Xã hội học có thể được định nghĩa là tập hợp các kiến thức khoa học về mối quan hệ con người (J.F.Cuber)
- Xã hội học nghiên cứu hành vi của con người trong các nhóm (Kimball Young)
- Xã hội học là khoa học về các hành vi chọn lọc (R.E. Park và F.W. Burgess)
- Xã hội học là khoa học hướng tới việc giải thích hành động xã hội (Max Weber)
- Xã hội học là khoa học nghiên cứu cấu trúc của đời sống xã hội (Young và Mack)
- Xã hội học là khoa học tổng hợp và khái quát về con người trong tất cả các quan hệ xã hội (Arnold Green)
- Xã hội học là khoa học cho sự phát triển xã hội một cách khoa học (G. Duncan Mitchell)
- Xã hội học là khoa học về cấu trúc và các chức năng của đời sống xã hội (John W. Bennel)
- Xã hội học là khoa học nghiên cứu có hệ thống về đời sống của các nhóm người (Bruce J.Cohen và cộng sự, Xã hội học nhập môn, Nguyễn Minh Hoà dịch, 1995)
- Xã hội học là khoa học nghiên cứu về con người và sự tương tác xã hội của con người với các cá thể khác trong các nhóm xã hội và xã hội mà anh ta là một thành viên. Nó giải quyết hệ thống các hoạt động xã hội và mối tương quan của chúng. Các hoạt động đó bao gồm các quan hệ xã hội, các tổ chức xã hội, thể chế xã hội, cộng đồng và xã hội. ( Inkeles, 1967:16).
Tóm lại : xã hội học là khoa học điều tra và nghiên cứu có mạng lưới hệ thống xã hội loài người với sự nhấn mạnh vấn đề vào những mạng lưới hệ thống xã hội văn minh và công nghiệp hóa. Phạm vi nghiên cứu và điều tra của xã hội học là rất rộng : những nhà xã hội học điều tra và nghiên cứu tổng thể những mối quan hệ của con người, những nhóm, những thể chế, và những xã hội. Tình yêu, hôn nhân gia đình, sức khoẻ, bệnh tật, tội phạm và hình phạt cũng là khoanh vùng phạm vi nghiên cứu và điều tra của xã hội học .
Xã hội học nghiên cứu và điều tra những quan hệ xã hội của chủ thể xã hội, nó nghiên cứu và điều tra trạng thái xã hội trong từng quy trình tiến độ đơn cử, nghiên cứu và điều tra những mối tác động ảnh hưởng qua lại trong những khu vực dân cư, tập thể lao động, nhóm mái ấm gia đình và xã hội. Xã hội học khi nào cũng gắn liền với một quốc tế quan triết học nhất định, xã hội học Nước Ta dựa trên nền tảng chủ nghĩa Marx-Lenin và tư tưởng TP HCM .
2. Đối tượng điều tra và nghiên cứu
“ Xã hội học nghiên cứu và điều tra đời sống xã hội, những nhóm và những tổ chức triển khai của con người một cách đầy mê hoặc. Phạm vi điều tra và nghiên cứu xã hội học là rất rộng, từ việc phân tích sự gặp gỡ giữa con người với nhau trên đường phố đến những quy trình xã hội trên quốc tế ”. – Anthony Giddens ( “ Sociology ”, 1989 ) .
Có nhiều ý niệm khác nhau về đối tượng người tiêu dùng của Xã hội học. Tuy nhiên, xem xét hàng loạt lịch sử vẻ vang tăng trưởng của Xã hội học quốc tế, có ba khuynh hướng chính trong cách tiếp cận Xã hội học như sau :
- Khuynh hướng tiếp cận vi mô: Các nhà Xã hội học theo khuynh hướng này cho rằng hành vi hay hành động xã hội của con người là đối tượng nghiên cứu của xã hội học.
- Khuynh hướng tiếp cận vĩ mô: Hệ thống xã hội, cấu trúc xã hội là đối tượng nghiên cứu của xã hội học.
Cấu trúc xã hội thường được Xã hội học điều tra và nghiên cứu dưới hai nhóm yếu tố :
+ Một là, những nhóm, hội đồng xã hội cấu thành mạng lưới hệ thống cấu trúc ấy với tổng thể những phân hệ cấu trúc của nó .
+ Hai là, những mối liên hệ ảnh hưởng tác động lẫn nhau giữa những cấu thành xã hội được định hình dưới dạng những thiết chế xã hội, những chuẩn mực giá trị pháp luật chính sách hoạt động giải trí đặc trưng của từng mạng lưới hệ thống xã hội riêng .
– Khuynh hướng tiếp cận tổng hợp : Xã hội loài người và hành vi xã hội của con người là đối tượng người dùng nghiên cứu và điều tra của xã hội học .
Tóm lại, đối tượng người tiêu dùng điều tra và nghiên cứu của Xã hội học chính là hành vi xã hội của con người, của những hoạt động giải trí tương tác giữa người và người trong những nhóm và hội đồng xã hội phân theo những tín hiệu xã hội đặc trưng. Xã hội học nghiên cứu và điều tra những quy luật và tính quy luật chi phối mối quan hệ và liên hệ tạo thành mạng lưới hệ thống tổng thể và toàn diện xã hội. Có thể coi đây là những yếu tố cơ bản nhất, chính yếu nhất về đối tượng người tiêu dùng của Xã hội học .
3. Cơ cấu của Xã hội học
Là một ngành khoa học độc lập, xã hội học cũng có cơ cấu tổ chức của nó. Nói đến cơ cấu tổ chức của Xã hội học cần phải hiểu Xã hội học gồm những bộ phận nào và mối liên hệ qua lại giữa những bộ phận đó ra làm sao trong quy trình nhận thức xã hội .
Có nhiều những trình diễn khác nhau về cơ cấu tổ chức của Xã hội học. Phổ biến nhất là hai cách xem xét về cơ cấu tổ chức của Xã hội học dựa trên hai cơ sở khác nhau sau :
- Thứ nhất: Dựa trên cấp độ riêng – chung; bộ phận chỉnh thể của tri thức và phạm vi nghiên cứu của Xã hội học, người ta chia ra thành Xã hội học đại cương và Xã hội học chuyên ngành.
- Thứ hai: Căn cứ vào mức độ trừu tượng, khái quát của tri thức Xã hội học để chia thành ba cấp độ khác nhau: Xã hội học trừu tượng – lý thuyết, Xã hội học cụ thể – thực nghiệm, Xã hội học triển khai – ứng dụng.
Ngoài ra, người ta hoàn toàn có thể chia Xã hội học làm hai bộ phận : Xã hội học vi mô và Xã hội học vĩ mô .
4. Chức năng của Xã hội học
Trong nhiều khu công trình điều tra và nghiên cứu về Xã hội học gần đây và theo khuynh hướng chung, người ta chứng minh và khẳng định Xã hội học có ba công dụng cơ bản sau :
- Chức năng nhận thức.
- Chức năng thực tiễn.
- Chức năng tư tưởng.
Chức năng nhận thức
Thực tế Xã hội học là một mạng lưới hệ thống tri thức về nghành đối tượng người dùng mà nó điều tra và nghiên cứu. Xã hội học có vai trò lớn trong việc làm cho tri thức trái đất tăng trưởng phong phú, đa dạng chủng loại hơn. Đặc biệt trong việc tăng trưởng tư duy, năng lực phát minh sáng tạo, óc nghiên cứu và phân tích, khái quát trong những hoạt động giải trí tư duy của con người .
Xã hội học trang bị cho tất cả chúng ta tri thức về những quy luật khách quan của sự hoạt động, tăng trưởng của những hiện tượng kỳ lạ, những quy trình xã hội … Xã hội học đã góp thêm phần hệ thống hoá những hiểu biết của con người về xã hội, góp thêm phần phát minh sáng tạo nên một bức tranh hoàn hảo về xã hội, cũng như những bộ phận, những nghành nghề dịch vụ khác nhau của đời sống xã hội .
Xã hội học với cơ sở lý luận của mình giúp tất cả chúng ta nhận thức sâu hơn về sự tăng trưởng tương lai của xã hội .
Thông qua những nghiên cứu và điều tra Xã hội học thực nghiệm, Xã hội học tạo cơ sở khách quan cho việc phân biệt đúng thực chất khuynh hướng, tính quy luật của những quy trình và những hiện tượng kỳ lạ xã hội đang xảy ra hàng ngày xung quanh
Chức năng thực tiễn
Chức năng thực tiễn bắt nguồn từ thực chất của thực tiễn khoa học, gồm có yếu tố tiên đoán. Dựa vào sự nghiên cứu và phân tích thực trạng của xã hội và những mặt, những quy trình riêng không liên quan gì đến nhau của nó, Xã hội học có trách nhiệm làm sáng tỏ triển vọng hoạt động của xã hội trong tương lai sắp đến cũng như tương lai xa hơn .
Chức năng thực tiễn của Xã hội học không tách rời những đề xuất kiến nghị mà khoa học đưa ra khi phân phối những nhu yếu của những cơ quan quản trị nhằm mục đích củng cố mối liên hệ giữa khoa học xã hội với đời sống, với thực tiễn, đang tạo điều kiện kèm theo phát huy hơn nữa công dụng thực tiễn của Xã hội học, nâng cao hơn nữa vai trò của nó trong công cuộc kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội .
Biểu hiện của công dụng thực tiễn :
+ Biểu hiện đơn cử của công dụng thực tiễn là công dụng quản trị hoặc chỉ huy của Xã hội học. Đây được xem như một công dụng cơ bản phổ cập nhất của Xã hội học .
Xã hội học không phải là khoa học quản trị, nhưng toàn bộ những hoạt động giải trí quản trị kể cả quản trị kinh tế tài chính, hành chính hay nhân sự chỉ trở nên tối ưu khi mà biết sử dụng tốt những Kết luận, nhận định và đánh giá và dự báo của Xã hội học .
+ Chức năng thực tiễn của Xã hội học còn bộc lộ rõ một cách đơn cử hơn trong những đơn vị chức năng thiết yếu cho mọi hoạt động giải trí quản trị, được gọi là sự dự báo ( Dự kiến ). Hoạt động này nhằm mục đích xác lập cái tối ưu trong nhiều năng lực biến thể để triển khai một xu thế tự nhiên trong một nghành nghề dịch vụ đơn cử của đời sống xã hội và trong một thời hạn ấn định ngặt nghèo, trước hết trên cơ sở những chiêu thức định lượng .
Trên cơ sở nhận diện được thực trạng xã hội thực tại và sử dụng những triết lý dự báo, những nhà Xã hội học sẽ miêu tả được triển vọng hoạt động của xã hội trong tương lai gần cũng như tương lai xa hơn. Dự báo xã hội là một thế mạnh của xã hội học. Có thể nói, trong toàn bộ những môn khoa học xã hội thì Xã hội học có công dụng dự báo mạnh nhất và hiệu suất cao nhất .
Ngoài ra, những giải pháp, những kỹ thuật thao tác, những phương pháp tiếp cận xã hội của Xã hội học được những ngành khoa học khác nhau cũng như những nghành nghề dịch vụ khác nhau của kinh tế tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống, … sử dụng như một công cụ có ích và rất là thiết yếu trong quy trình hoạt động giải trí. Có thể thấy rõ điều đó qua những cuộc thăm dò dư luận xã hội trước những cuộc tranh cử, hay những giải pháp tìm hiểu của Xã hội học được ứng dụng vào việc thăm dò nhu yếu, thị hiếu người mua trong marketing. Do vậy “ Xã hội học sẽ làm một công cụ hữu hiệu để cho con người hoàn toàn có thể kiến thiết xây dựng cho mình một xã hội tốt đẹp hơn ” .
Chức năng tư tưởng
Trong việc giáo dục tư tưởng cho quần chúng, lý luận Xã hội học chung của chủ nghĩa Marx – Lenin – chủ nghĩa duy vật lịch sử – đóng một vai trò then chốt, vì nó vũ trang cho mọi người tri thức về quy luật khách quan của sự phát triển xã hội, luận chứng cho lý tưởng xã hội chủ nghĩa, vạch ra con đường xây dựng xã hội mới.
Khi vạch ra những quy luật tăng trưởng những mặt và những quy trình riêng không liên quan gì đến nhau của hiện thực xã hội chủ nghĩa trong mối liên hệ với những quy luật tăng trưởng thông dụng của chủ nghĩa xã hội, Xã hội học Mác – Lênin giúp cho con người ý thức được sức mạnh của mình, vị trí của mình rất đầy đủ và tốt hơn trong quy trình xã hội, góp thêm phần nâng cao tính tích cực xã hội của quần chúng .
Xã hội học Marx – Lenin cũng đóng một vai trò giáo dục quan trọng giúp tăng trưởng và hình thành tư duy khoa học, tạo điều kiện kèm theo hình thành thói quen Để ý đến trên quan điểm duy vật và biện chứng so với những hiện tượng kỳ lạ của đời sống xã hội, giúp nâng tư duy thường thì thành tư duy khoa học .
Mặt khác, tính năng tư tưởng Xã hội học Marx – Lenin là đấu tranh chống những trào lưu tư tưởng phủ định chủ nghĩa Marx – Lenin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Tính Đảng của khoa học xã hội có nghĩa là công khai minh bạch bảo vệ quyền lợi sự nghiệp của giai cấp công nhân, sự nghiệp tái tạo và thiết kế xây dựng xã hội theo xu thế xã hội chủ nghĩa .
5. Nhiệm vụ của Xã hội học
Xã hội học có 3 trách nhiệm chính : điều tra và nghiên cứu lí luận, điều tra và nghiên cứu thực nghiệm và nghiên cứu ứng dụng. Các trách nhiệm này đều nhằm mục đích thực thi những công dụng cơ bản trên của XHH .
Nhiệm vụ nghiên cứu lí luận:
+ Nhiệm vụ số 1 của XHH là kiến thiết xây dựng và tăng trưởng mạng lưới hệ thống những khái niệm, phạm trù, kim chỉ nan khoa học riêng mang tính đặc trưng của nó .
+ XHH có trách nhiệm hình thành và tăng trưởng công tác làm việc nghiên cứu và điều tra lý luận để vừa củng cố cỗ máy khái niệm vừa tìm tòi và tích góp tri thức tiến đến tăng trưởng nhảy vọt về chất trong lý luận và PPNC trong mạng lưới hệ thống khái niệm và tri thức khoa học .
Nhiệm vụ điều tra và nghiên cứu của XHH hướng đến hình thành và tăng trưởng mạng lưới hệ thống lý luận, PPNC và tổ chức triển khai nghiên cứu và điều tra một cách cơ bản, mạng lưới hệ thống về những yếu tố lý luận và thực tiễn nhằm mục đích phân phối y / c tăng trưởng KT – XH của quốc gia ta .
Nhiệm vụ Nghiên cứu thực nghiệm: XHH tiến hành nghiên cứu thực nghiệm để:
+ Kiểm nghiệm, chứng tỏ những giả thuyết khoa học trong nghiên cứu và điều tra ;
+ Phát hiện, thiết kế xây dựng những dẫn chứng làm cơ sở cho việc sửa đổi, triển khai xong những khái niệm, lí thuyết và PP luận nghiên cứu và điều tra, kích thích hình thành và tăng trưởng tư duy khoa học mới ;
+ Kích thích và hình thành tư duy thực nghiệm ;
+ Hướng đến vạch ra chính sách, điều kiện kèm theo hoạt động giải trí và hình thức bộc lộ của những quy luật XHH làm cơ sở cho việc đưa tri thức vào đời sống ;
Nghiên cứu thực nghiệm được xem là chiếc cầu nối giữa lý luận và thực tiễn. Khi thực thi n / v này, trình độ lý luận và kỹ năng và kiến thức điều tra và nghiên cứu của những nhà XHH cũng được nâng lên .
Nhiệm vụ Nghiên cứu ứng dụng:
+ XHH chăm sóc đặc biệt quan trọng đến những nghiên cứu ứng dụng tương quan đến những yếu tố lí luận và thực tiễn của CNXH : bình đẳng và văn minh xã hội, tăng cường hợp tác và hội nhập quốc tế …
+ Nghiên cứu ứng dụng trong XHH hướng đến việc đề ra những giải pháp vận dụng những phát hiện của nghiên cứu và điều tra lý luận và điều tra và nghiên cứu thực nghiệm vào thực tiễn nhằm mục đích xử lý những yếu tố xã hội mới : … .
Cần tăng cường nghiên cứu ứng dụng để nhanh gọn rút ngắn khoảng cách giữa tri thức lý luận, tri thức thực nghiệm với hoạt động giải trí thực tiễn và đời sống xã hội. Cùng với sự tăng trưởng KT-XH nước ta, XHH đã và đang tích cực nghiên cứu và điều tra làm sáng tỏ những yếu tố phát sinh và góp thêm phần đề ra những giải pháp thực tiễn có tính khả thi cao .
Liên hệ với Nước Ta trong quá trình lúc bấy giờ, XHH có trách nhiệm nghiên cứu và điều tra những yếu tố :
+ Chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường đi lên CNXH ở Nước Ta ;
+ Sự nghiệp công nghiệp hóa, tân tiến hóa quốc gia ;
+ Các chủ trương bảo vệ tân tiến xã hội và công minh xã hội ;
+ Xây dựng nền văn hóa truyền thống tiên tiến và phát triển, đậm đà truyền thống dân tộc bản địa ;
+ Tăng cường vai trò chỉ huy và chiến đấu của Đảng ;
+ Xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân ;
+ Phát triển nền kinh tế tài chính sản phẩm & hàng hóa nhiều thành phần, quản lý và vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản trị của nhà nước, theo con đường XHCN …
Có thể khẳng định, sức sống mãnh liệt của XHH với tư cách là một KH, một ngành đào tạo thể hiện rõ trong việc thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu lý luận, thực nghiệm và ứng dụng để giải quyết các vấn đề của cuộc sống.
