Vọng Tưởng là những ý niệm, tâm lý liên miên khởi lên trong đầu ta. Chúng lăng xăng hết chuyện Đông tây, trong ngoài, hết quá khứ đến hiện tại, vị lai … Chẳng theo một quy luật hay khuynh hướng nào và liên tục phán xét đúng sai .
Vọng tưởng như một con rận lải nhải không ngừng về những thứ linh tinh tà vạy. Nó miên man quản lý và vận hành và tinh chỉnh và điều khiển ta. Nó thôi thúc từng sáng tạo độc đáo, lời nói, việc làm, xúc cảm mà ta tưởng rằng ta làm, ta muốn, ta cảm nhận hoặc ta đau khổ .
*
Tuy vậy thế gian lại cực ít người nhận ra vọng tưởng. Bởi thế nên: “Khi một người lẩm bẩm nói một mình suốt ngày thì ta cho rằng người ấy mắc bệnh tâm thần. Còn bản thân ta và tất cả mọi người còn lại thì cũng nói suốt ngày đêm, không ngừng nghỉ. Khác chăng là ta nói âm thầm trong đầu, không phát thành lời mà thôi. Đây là một căn bệnh trầm kha nhưng vì mọi người ai cũng bị mắc phải bệnh này nên tưởng rằng đây là một trạng thái “bình thường”.
Vọng tưởng là nguyên do chính khiến tất cả chúng ta vô thỉ kiếp đến nay trôi lăn trong sanh tử luân hồi. Vì thế, Thích Ca Mâu Ni Thế Tôn thị hiện thành Phật đạo, lúc Ngài chứng ngộ triệt để Phật quang bèn than : “ Lạ thay ! Lạ thay ! Hết thảy chúng sanh đều có đủ Như Lai trí huệ, đức tướng. Chỉ do vọng tưởng, chấp trước nên chẳng thể chứng đắc. Nếu lìa được vọng tưởng thì Nhất Thiết Trí, Tự Nhiên Trí, Vô Ngại Trí sẽ được hiện tiền ”
Đại lược về vọng tưởng
Vọng tưởng cũng có hai phần: Thô và tế. Vọng tưởng thô ai cũng biết, bởi hành tưởng nó rất rõ ràng. Người xưa bảo: “Mới tu sợ vọng tưởng, tu lâu sợ hôn trầm.” Lời này duy đúng một phần, không được cứu cánh lắm, vì đó chỉ nói về phần tán loạn thuộc vọng tưởng thô. Đến như về phần vọng tưởng vi tế, người tu già dặn cũng phải e ngại. Bởi khi niệm Phật dụng công chặt chẽ kín đáo, tạp tưởng thô phù cố nhiên phải lặng chìm, song rất khó nhận được tướng qua lại của phần vọng tưởng vi tế.
Ví như một ao nước đục, khi bọt nổi lên mặt ao ta mới nhận thấy. Còn phần khí thể nhỏ nhẹ từ dưới đáy ao được cổ động lên, hoặc sôi tim nhỏ trên mặt nước, hoặc đến nửa chừng rồi không lên được, muốn thấy rõ nó, cần phải có một ao nước thật trong. Người niệm Phật lâu, đến trình độ nước tâm trong lặng, mới thấy biết được vọng tưởng vi tế .
Bạch Thánh pháp sư, một buổi sáng từ nơi giường bước lại ghế ngồi, trong khoảng chừng chừng ba giây đồng hồ đeo tay, đã phát hiện trong tâm mình nổi lên đến vài mươi vọng niệm sai biệt. Chừng ấy Ngài mới chứng tỏ được lời nói trong kinh Phật : “ Một niệm có chín mươi sát na, một sát na có chín trăm sanh diệt. ” Đây là vọng tưởng thuộc loại vi tế .
Vọng tưởng vi tế
Nhân tiện xin nhắc lại một câu truyện về vọng tưởng vi tế, cho những bạn đồng tu thêm phần nhận thức : Quang Huệ và Giới Diễn là hai vị thiền sư đều ngộ đạo. Một hôm trong khi đồng ngồi thiền, nơi tiềm thức của ngài Giới Diễn thoạt nổi lên một niệm sắc ái, Ngài liền diệt trừ. Song bên kia Quang Huệ thiền sư đã hay biết. Sau khi xuất định, ngài Quang Huệ làm bài kệ có ý trêu cợt ngài Giới Diễn. Giới Diễn thiền sư buồn thẹn, liền thâu thần nhập diệt .
Ngài Quang Huệ hối hận, gọi đệ tử đến phó chúc rằng : “ Bạn ta trong khi thiền định có một niệm sắc ái, sau tất lụy về sắc. Vì phiền ta mà thị tịch, sau sẽ phá hoại Tăng Bảo. Lỗi ấy một phần do ở nơi ta, nếu ta không theo hóa độ, tất sẽ mang lấy hậu quả. ”
Dặn dò xong, Ngài cũng viên tịch theo luôn. Sau Quang Huệ chuyển thân làm thiền sư Phật Ấn ; Giới Diễn chuyển kiếp làm Tô Đông Pha .
Đông Pha do kiếp trước có tu nên làm quan, mưu trí trí huệ mà cũng đa tài đa tình. Ông có đến bảy người thiếp, và thường đem sự mưu trí bác lãm của mình mà vấn nạn những vị Thiền sư. Về sau bị ngài Phật Ấn chiết phục, ông mới quay lại đường lối tu Phật. Cho nên vọng tưởng vi tế, người tu lâu cũng phải lo lắng là thế .
Sức phá hoại của Vọng tưởng
Vọng tưởng phá hoại người tu vô cùng kinh khủng nên ta phải rất là lưu tâm mới mong có ngày thành tựu. Chẳng hạn như lúc đang niệm Phật, ta chợt tưởng đến người ngoài bạc ác khắc nghiệt xấu xa, đối đãi với mình nhiều điều không tốt. Hoặc nhớ việc người thân cận phản phúc gây rối làm khổ mình, liền buồn giận bức rức không an .
Từ nơi tâm trạng đó, miệng tuy niệm Phật, nhưng lòng phiền muộn, vọng khởi sôi sục. Có người bỏ chuỗi thôi niệm, xuống nằm gác tay tâm lý vẫn vơ. Có kẻ lại buồn tức đến quên ăn bỏ ngủ, muốn gặp ngay người đó hô hào một hồi, hoặc tìm cách trả thù cho đã giận … Đến đây coi như bị vọng tưởng che mắt trí huệ rồi, còn mong ngày thành tựu làm chi nữa ?
Vọng khởi ma sanh
Khi xưa, ở chùa núi Chung Nam tại Trung Quốc, có một vị sư đang tham thiền. Nhân khi trời lạnh bụng đói, Sư động niệm vọng tưởng ăn. Bỗng thấy một thiếu phụ bưng thức ăn đến cúng dường. Thiếu phụ quỳ sớt đồ ăn vào bát, thỉnh sư nên dùng liền kẻo nguội lạnh, mất ngon .
Sư vì đói muốn thọ dụng ngay, nhưng nghĩ chưa đến giờ thọ trai, nên nhẫn nại bảo hãy tạm để một bên, chờ đúng giờ rồi sẽ ăn. Thiếu phụ nghe nói, có vẻ như hờn giận bỏ đi. Giây lâu sau đúng ngọ, sư giở bát ra thấy trong ấy toàn là dòi bò lúc nhúc. Chừng ấy ông mới tỉnh ngộ, biết vừa động sanh vọng niệm, liền rước lấy cảnh ma. May nhờ có chút định lực mới khỏi ăn đồ dơ và phạm giới sát .
*
Lại một vị sư cũng tu thiền trong non, thấy mình một mình cô quạnh, nên sanh vọng tưởng muốn được một chút ít người cùng ở cho vui. Vừa đâu có bà lão dẫn hai cô gái trẻ đẹp, bảo nhà ở dưới làng chân núi, tìm đến am tranh cầu xin dạy đạo. Vị tăng ban sơ không hoài nghi, liền thuyết pháp khai thị. Tới lui như vậy lâu ngày, một hôm bà lão thưa bạch xin cho hai cô gái làm thị giả lo việc giặc giũ cơm nước để sư đỡ nhọc .
Sư nghe nói thoáng sanh lòng ngờ lạ, liền nghiêm trách phủ nhận. Ba người đó có vẻ như hờn thẹn bỏ đi. Sư lén theo dõi qua một khúc quanh bỗng chợt mất bóng, đến xem thì đã cùn đường, lại không có nhà cửa chi cả, chỉ thấy ba gốc cổ thụ, một to hai nhỏ. Ông tâm lý biết đây là yêu tinh cổ thụ làm quái. Muốn đem búa chặt đốn hoặc nổi lửa thiêu đốt để dứt trừ hậu hoạn. Vừa nghĩ đến đó bỗng thấy ba người hiện ra cầu sám hối và xin tha mạng .
Thế nên biết, tâm yên cảnh lặng, vọng khởi ma sanh, người tu phải ghi nhớ điều này .
( Vọng tưởng là gì – Theo Niệm Phật Thập Yếu )
Tuệ Tâm 2021 .
5/5 – (2 bình chọn)
