Viết tắt là một dạng rút gọn cách viết của một từ hoặc từ ngữ. Thông thường, nó bao gồm một hoặc nhiều chữ cái lấy từ chính từ ngữ được viết tắt. Ví dụ, chính chữ viết tắt có thể được viết tắt thành “vt”.
Viết tắt thường được sử dụng khi câu từ khi viết rất đầy đủ bị cho là quá dài, hoặc chỗ trống cho việc viết rất đầy đủ ( trên giấy, bảng hiệu ) bị thiếu .
Tiếng Việt tại Nước Ta hiện sử dụng chữ Quốc ngữ ( chữ Latinh ) là hầu hết, vận dụng cách viết tắt không nhất định theo một thể duy nhất. Do những chữ Latinh không có độ dài cố định và thắt chặt nên không hề đoán trước size của câu từ, viết tắt thường được sử dụng trong trường hợp khi đã viết ra thì không hề xóa, nhằm mục đích tránh bị quá chữ hay xuống dòng ( như khi viết bằng bút mực, sơn ) .
Thông dụng nhất là dùng chữ cái đầu tiên của mỗi âm tiết. Đối với những ngôn ngữ dùng chữ cái Latinh thì họ thường lấy chữ cái đầu tiên của một từ, nhưng tiếng Việt phụ thuộc nhiều vào âm tiết nên không theo hẳn các ngôn ngữ dùng chữ Latinh khác. Ví dụ như tiếng Anh viết United States Agency for International Development thành USAID, dịch sang tiếng Việt là Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ. Nếu áp dụng quy tắc theo tiếng Anh như trên thì sẽ viết tắt tiếng Việt là “CPQH”, nhưng vì tiếng Việt căn cứ theo âm tiết nên sẽ viết là “CQPTQTHK”.
Dùng vần âm tiên phong của mỗi âm tiết[sửa|sửa mã nguồn]
Đây là cách phổ cập nhất khi viết tắt tiếng Việt, dùng vần âm tiên phong của mỗi âm tiết :
Ngoài ra có một số ít danh từ khác cũng hay Open trên sách báo dưới dạng viết tắt như :
Dùng gạch xiên[sửa|sửa mã nguồn]
Cách viết tắt dùng gạch xiên cũng có trong những văn bản :
- đ/c: địa chỉ
- k/g: kính gửi
- th/g: thân gửi
- v/v: về việc
Giảm bớt mẫu âm[sửa|sửa mã nguồn]
Cũng có khi cách viết tắt dùng hai vần âm của một âm tiết hay giảm bớt một số ít mẫu âm và phụ âm như :
- lm: làm
- tr: trang giấy trong một cuốn sách
- khg, khĝ, ko, hok: không
- đc, dc: được
- ng: người
- bt, bik: biết
- hc: học
- vt: viết
Những chữ này thường thấy trong thư từ, ít khi thấy trong sách in .
Viết tắt chỉ một âm tiết[sửa|sửa mã nguồn]
Lối viết tắt trong tiếng Việt cũng có khi rút ngắn 1 trong 2 phần cấu tự mà thôi. Ví dụ như:
- cty: công ty
- ngta: người ta
Rút ngắn âm tiết[sửa|sửa mã nguồn]
Tiếng Việt có 1 số ít tên dùng nguyên tắc viết tắt nhưng thay vì rút lại chỉ vần âm thì rút lại thành một âm tiết đơn thuần :
- Fahasa: phát hành sách
- Vovinam: Võ Việt Nam
- Xunhasaba: xuất nhập sách báo
Việc rút ngắn âm tiết như này lại ” vô tình ” khiến cho những tên tiếng Việt dần bị ” tây hóa ” và không còn theo đúng chuẩn ngôn từ đơn âm tiết của tiếng Việt nữa. Tiêu biểu như ngày này chính người Việt không còn gọi ” Võ Việt Nam ” nữa mà thường gọi là ” Vovinam ” .
Danh từ ngoại bang[sửa|sửa mã nguồn]
Một số danh từ ngoại bang cũng gia nhập tiếng Việt dưới dạng viết tắt như :
- bis: tiếng Pháp có nghĩa là “lần nữa”, thường dùng trong cách viết địa chỉ ở Việt Nam khi xưa có một căn nhà, sau chia thành hai thì cả hai giữ cùng số nhà nhưng một căn sẽ kèm chữ “bis” như: “12 đường Lê Thái Tổ” và “12bis đường Lê Thái Tổ”.
- CD: đọc là “xi-đi” theo tiếng Anh compact disc
- DVD: đọc là “đi-vi-đi” digital video disc
- HIV, SIDA, AIDS
- TV: đọc là “ti-vi”, tức truyền hình
Với kỹ thuật tin học và sự tăng trưởng của những ngành thông tin mới như điện thoại cảm ứng mưu trí, máy tính bảng, cách đánh chữ cũng đã biến hóa và hiện tượng kỳ lạ viết tắt càng phổ cập với nhiều cách viết chưa từng thấy trong tiếng Như dưới dạng sách báo. [ 1 ] Chẳng hạn, ” không ” viết tắt thành ” ko “, ” k “, … ; ” được ” viết tắt là ” dc “, … Thậm chí tại Nước Ta, có nhiều học viên còn dùng ngôn từ viết tắt để sử dụng và che giấu đi sự thiếu văn hóa truyền thống hay che đi những từ thô tục, tục tĩu của mình khi chat. [ 1 ] [ 2 ]
Viết tắt giúp giảm ký tự một cách tuyệt đối, tiết kiệm mực và giấy, giảm bộ nhớ lưu trữ văn bản. Tuy nhiên viết tắt cũng khiến các vấn đề khác nảy sinh như tối nghĩa hay nhầm nghĩa.
Đối với tiếng Việt, viết tắt còn khiến cho việc biểu âm của chữ Quốc ngữ bị kém đi. Do thường chỉ lấy vần âm tiên phong của mỗi âm tiết, những chữ cùng ký tự đầu như C-Ch thành C ; G-Gh-Gi thành G ; N-Ng-Ngh-Nh thành N ; K-Kh thành K ; P-Ph thành P. ; T-Th-Tr thành T, nếu không lý giải thì khó phân biệt. Thậm chí là việc viết tắt không dấu ( thường trong tin nhắn SMS ) phát sinh A-Ă-Â thành A, D-Đ thành D ; E-Ê thành E ; O-Ô-Ơ thành O ; U-Ư thành U, khiến việc đoán âm trở nên khó hơn .Áo tranh tài của những đội tuyển thể thao ( bóng đá, bóng chuyền, … ) Nước Ta thường in tên vận động viên bằng cách viết tắt những âm đầu và chỉ để lại vừa đủ phần tên cuối ( như Đỗ Hùng Dũng = D.H.Dung, Hà Đức Chinh = H.D.Chinh ). Cách in ” tiết kiệm chi phí rất là ” này vừa khiến cho tên bị ” ngắn cụt ” và mang cảm xúc ít sang chảnh ( người nhìn thường sẽ đọc ” đê-hát-Dũng ” hay ” hát-đê-Chinh “, hoặc bỏ chữ viết tắt và chỉ đọc ” Dũng ” hay ” Chinh “, một cách đọc theo kiểu ” nói trống không ” và không mang tính nhã nhặn ), vừa sai khi nhầm phần đệm sang phần họ thay vì phần tên cuối. Tại Sea Games 2019 và Giải U23 châu Á 2020, tên cầu thủ trên áo tranh tài của đội bóng đá nam đã được in lại là viết tắt họ và in đủ phần đệm + tên ( như Đỗ Hùng Dũng = D. Hung Dung, Hà Đức Chinh = H. Duc Chinh ), khi nhìn sẽ thấy rõ ràng và sang trọng và quý phái hơn ( người nhìn sẽ đọc là ” Hùng Dũng ” hay ” Đức Chinh “, xoá bỏ đi yếu tố ” nói trống không ” ). Tuy vậy, cũng cần phải quan tâm với cầu thủ có họ kép như ” Nguyễn Phúc “, ” Âu Dương “, ” Tôn Thất ” hay ” Hoàng Phủ ” ( ví dụ : ” Âu Dương Quân ” nên viết tắt thành ” A-D. Quân “, vì họ cầu thủ này là họ kép ) .Riêng yếu tố chữ D-Đ thành D, vì quy tắc bỏ dấu luôn được vận dụng nhưng người Việt không linh động dùng chữ Z thay D hoặc biến D thành Dz, người quốc tế khi nhìn chữ ” D ” thường đọc âm / d / ( đờ ) thay vì âm / z / ( dờ ), và Hung Dung hoàn toàn có thể bị đọc như ” Hùng Đũng ” ( nếu áo in ” D. Hung Dzung ” thì sẽ dễ đọc đúng ” Hùng Dũng ” hơn ) .
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
- Acronyms trên DMOZ
