Hệ thống quý phái quý tộc và hoàng gia châu Âu được cho là khởi đầu hình thành khoảng chừng từ thời Hậu kỳ cổ đại đến thời Trung cổ, sau khi Đế chế Tây La Mã bước vào quy trình sụp đổ và tan rã thành nhiều vùng chủ quyền lãnh thổ có mức độ chủ quyền lãnh thổ khác nhau. Theo dòng lịch sử dân tộc, vị trí xếp hạng giữa những tước vị hoàn toàn có thể biến hóa theo quy trình tiến độ lịch sử dân tộc và khoanh vùng phạm vi chủ quyền lãnh thổ ( VD : tước vị Hoàng thân trong 1 số ít thời kỳ hoàn toàn có thể xem như ngang với tước vị Đại công tước ). Dưới đây phân phối một phân loại so sánh giữa những tước vị quý tộc và hoàng gia châu Âu, nhằm mục đích so sánh tương tự cũng như những độc lạ giữa chúng .Tước hiệu như Công tước, Hầu tước, bá tước, …. chỉ có duy nhất ở Anh Quốc và không được quyền mang đi nước khác
Trong tiếng Việt, “quân chủ” là một từ Hán – Việt bắt nguồn từ chữ Hán (君主) hàm ý chỉ nhà cai trị tối cao trong vùng lãnh thổ trên thực tế, bao gồm cả thẩm quyền cai trị độc tài và quyền tài phán chủ quyền lãnh thổ đó. “Vua”, một từ thuần Việt khác được sử dụng phổ biến, cũng mang ý nghĩa tương tự. Tuy nhiên, “vua” được giới hạn cụ thể hơn đối với các tước vị như Hoàng đế hay Quốc vương trên thực tế mà không bao gồm hàm ý ở các lãnh chúa cai trị mang tước vị thấp hơn.
Trong tiếng Anh, từ monarch có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp μονάρχης (monárkhēs, “nhà cai trị độc tôn”). Một từ khác cũng được xem là gần tương đương là sovereign có nguồn gốc từ tiếng Latin superānus, có nghĩa là”bậc thượng tôn”, “cao quý”.
Dưới đây liệt kê 1 số ít tước vị quân chủ thượng tôn tương tự Hoàng đế hoặc Quốc vương ở Đông Á. Hầu hết là những tước vị quản lý trong thực tiễn và có chủ quyền lãnh thổ, dù trong một số ít thời gian lịch sử vẻ vang, tước vị tự xưng không gồm có chủ quyền lãnh thổ trên chủ quyền lãnh thổ công bố. Như trường hợp Đức hoàng giữ tước vị Hoàng đế của Đế quốc Đức, kiêm Quốc vương Phổ, tuy nhiên vẫn sống sót những vương quốc chủ quyền lãnh thổ với những quốc vương độc lập liên minh trong đế quốc như Vương quốc Württemberg hoặc Vương quốc Bayern .
Một số trường hợp tước vị bậc thấp hơn ( như Hoàng thân hoặc Đại công tước ) nhưng có gồm có quyền quản lý trên chủ quyền lãnh thổ có chủ quyền lãnh thổ, cũng được xếp trong đề mục này .
Đại công tước[sửa|sửa mã nguồn]
- Áo: Tất cả các vương tử của dòng dõi Habsburg và Habsburg-Lothringen đều có tước hiệu là Đại Công tước Áo (tiếng Anh: Archduke, tiếng Đức: Erzherzog).
- Nga: Trước kia các nhà cai trị lãnh địa Nga chỉ có quyền lực hạn chế như các lãnh chúa địa phương, thường được chuyển ngữ tước hiệu là Vương công (Князь), một số lãnh chúa có quyền lực ảnh hưởng trên các lãnh chúa khác được gọi là Đại vương công (Великий князь – Velikiy Knyaz, tiếng Anh: Grand Duke hoặc Great Prince, tiếng Đức: Großfürst). Năm 1547 Đại vương công Moskva là Ivan Hung đế (Иван Грозный, Ivan IV) xưng là “Sa hoàng” (Царь) để khẳng định vị trí đặc biệt hơn hẳn các đại vương công khác. Danh hiệu đó đặt Ivan IV ngang hàng với các vua chúa châu Âu, coi như ông là kế thừa các hoàng đế Đông La Mã ngày xưa. Các tước hiệu Великий князь và Князь dần dà chỉ còn danh nghĩa, dùng để chỉ những thành viên không nắm quyền cai trị trong Hoàng gia Nga, từ đó được chuyển ngữ lại thành Đại công tước (Великий князь) và Công tước (Князь – Knyaz, tiếng Anh: Prince, tiếng Đức: Fürst). Từ khi triều đình Aleksandr III (1881-1894) cải cách lại thì chỉ những người trực hệ của Nga hoàng mới được phép dùng tước hiệu là Đại công tước, những người hoàng thân khác chỉ được phép có tước hiệu là Công tước
- Luxembourg: Hiện nay tước hiệu quân chủ Đại công quốc Luxembourg là Đại công tước Luxembourg.
- Đức: Công tước là một trong những tước hiệu cao nhất trong hệ thống quý tộc ở Đức. Trong thời kỳ của đế quốc La Mã Thần thánh, Công tước là những người trị vì lãnh thổ sau các vua và hoàng đế. Trong thời Hậu trung cổ các Herzog (công tước), Landgraf, Markgraf và Pfalzgraf (hầu tước) đều thuộc về giai cấp Fursjt. Tuyển hầu tước (tiếng Anh: Elector, tiếng Đức: Kurfürst) là những người trong đẳng cấp này được tuyển lựa ra để bầu hoàng đế La Mã Thần thánh.
- Anh: hệ thống quý tộc của Anh không có tước hiệu Count; tương đương của tước hiệu này được gọi là Earl. Nếu được phong tước thì con của Count sẽ được gọi là tử tước Viscount.(Là danh hiệu thấp nhất trong tước vị quý tộc dòng chính thống.)
- Ngoài ra còn có các tước vị đặc cách như: Đại công tước(con cháu hoàng tộc) cao nhất; Thánh tước và công tước cùng bậc địa vị; Hầu tước,Phiên hầu tước,Hậu tước cùng bậc địa vị, ngoài ra còn có Bạch tước…….
- Hoàng tử, Vương tử, Công chúa, Vương phi, Hoàng thân không phải là tước hiệu để phong, mà là danh từ chỉ quan hệ thân thích với vua hoặc hoàng đế.
- Hiện nay có ba quốc gia ở châu Âu được gọi là Công quốc: Andorra, Monaco và Liechtenstein. Monaco và Liechtenstein do Vương công đứng đầu, còn Andorra do Tổng thống Pháp và Giám mục xứ Urgel (Tây Ban Nha) cùng lãnh đạo.
