Tuần hoàn bàng hệ là các tĩnh mạch ngoài nông màu xanh nổi lên và phát triển các nhánh dưới da bụng. Bệnh ở giai đoạn sớm tuần hoàn bàng hệ còn lờ mờ, càng về sau tuần hoàn bàng hệ nổi càng rõ hơn.
Tuần hoàn bàng hệ trên rốn nối hệ cửa với những nhánh của tĩnh mạch chủ trên, tuần hoàn bàng hệ quanh rốn và hai mạng sườn nối cửa với chủ dưới .Trong hội chứng Budd-Chiari tuần hoàn bàng hệ nổi ở giữa bụng dọc theo đường trắng giữa từ rốn lên, có khi lên tận ngực ; tuần hoàn bàng hệ nổi to, rõ, có khi như một búi giun, do vậy hoàn toàn có thể nghe được tiếng thổi tâm thu hoặc tiếng thổi liên tục ở vùng rốn .
Nguyên nhân: Các nguyên nhân làm tăng áp lực tĩnh mạch cửa như:
Bệnh xơ ganSuy tim nặngTắc tĩnh mạch chủ dưới .
Cơ chế:
Tăng áp lực đè nén tĩnh mạch cửa làm máu chảy ngược từ tĩnh mạch cửa sang tĩnh mạch quanh rốn. Tăng áp lực đè nén và lưu lượng máu làm giãn tĩnh mạch .Tăng áp lực đè nén tĩnh mạch cửa khi gradient áp lực đè nén tĩnh mạch cửa và áp lực đè nén tĩnh mạch chủ > 5 mmHg hoặc khi áplực tĩnh mạch cửa > 15 mmHg .
Phân loại: 3 nhóm tuần hoàn bàng hệ:
1.Tuần hoàn bàng hệ cửa – chủ(gánh chủ): tĩnh mạch nổi rõ ở nửa bụng trên từ mũi ức đến rốn.
Nguyên nhân : tắc, chèn ép tĩnh mạch cửa .- Gặp trong bệnh xơ gan, những mô xơ gây chèn ép và cản trở tĩnh mạch trong gan làm tăng áp lực đè nén tĩnh mạch cửa -> máu đi vào những nhánh phụ để đổ vào tĩnh mạch chủ trên hay chủ dưới .- Trong loại tuần hoàn gánh chủ trên, những nhánh bên Open nhiều ở rốn, ở hạ sườnh phải ( nối tĩnh mạch gánh với tĩnh mạch chủ trên ). Trong tuần hoàn gánh chủ dưới, những nhánh bên Open dưới rốn ( nối tĩnh mạch gánh với tĩnh mạch chủ dưới ) .
2. Tuần hoàn bàng hệ chủ – chủ: tĩnh mạch nổi rõ phía bụng dưới, từ cung đùi đến rốn.
Nguyên nhân : tắc, chèn ép tĩnh mạch chủ dưới .- Gặp trong những trường hợp chèn ép hoặc viêm tắc tĩnh mạch chủ dưới .- Các nhánh bên gặp ở 2 bên bẹn, 2 bên bụng dưới đi ngược lên trên ( những nhánh nối từ tĩnh mạch chủ phần dưới đi lên tĩnh mạch chủ phần trên chỗ tắc ) .
3. Tuần hoàn bàng hệ chủ trên
– Gặp trong những hội chứng chèn ép trung thất, tĩnh mạch chủ trên bị đè, máu đổ về tim phải qua những nhánh phụ .- Xuất hiện ở ngực ( hầu hết bên phải ), tĩnh mạch cảnh nổi to .
