LTS : Franchise và Licensing đã khá thông dụng ở nước ta, dù vậy vẫn còn nhiều người chưa phân biệt được. Theo nhu yếu của nhiều bạn đọc, Doanh nhân TP HCM Cuối tuần đã nhờ Luật sư Nguyễn Ngọc Bích ra mắt hai hình thức kinh doanh thương mại này dưới dạng bài viết sau đây .
Nhượng quyền thương mại
 Phóng to |
| Ảnh minh họa |
Bạn có tiền, lại có một căn nhà mới hoàn toàn có thể mở shop. Sau khi xem xét, bạn quyết định hành động mở một tiệm bán thức ăn nhanh. Bạn muốn tiệm của mình làm thế nào đông khách và nổi tiếng. Muốn vậy, shop phải trang trí đẹp, thức ăn ngon, Giao hàng tận tình và có tên thương hiệu. Để đạt đến mức này, nếu tự mình làm bạn phải mất vài ba năm ; muốn tránh khó khăn vất vả này, bạn hoàn toàn có thể xin NQTM ở một cơ sở sẵn sàng chuẩn bị thao tác đó, tạm gọi là ABC. Và bạn sẽ trở thành franchisee, hay bên nhận .
Bên giao là người đã kinh doanh lâu năm; có nhiều cửa hàng được trang trí đẹp, có thức ăn ngon, cách phục vụ giống nhau, nổi tiếng qua một logo hay thương hiệu. Chỉ nghĩ đến nhãn hiệu ABC của họ là ai cũng biết và muốn đến ăn. ABC sẵn sàng NQTM cho bạn. Sau khi bàn bạc với bạn, họ khảo sát địa điểm của bạn và cuối cùng bằng lòng cấp cho bạn theo một hợp đồng (franchise agreement).
Thực hiện hợp đồng, ABC sẽ giúp bạn lập một tiệm ăn giống y hệt như của họ ; bán nguyên vật liệu làm thực phẩm cho bạn, hay bắt bạn phải mua ở một nhà phân phối nhất định nào đó hầu bảo vệ chất lượng mẫu sản phẩm ; cung ứng hay chỉ chỗ cho bạn mua những loại dụng cụ, bàn và ghế theo kiểu của họ ; tuyển nhân viên cấp dưới và đào tạo và giảng dạy những người này .
Họ truyền nghề cho bạn bằng những quyển cẩm nang soạn sẵn ; cử người đến giúp sức ; sau này trấn áp shop của bạn ; và cho bạn sử dụng thương hiệu của họ. Tiệm của bạn trở thành giống như của họ. Chỉ trong năm tháng, sau khi ký hợp đồng, tiệm của bạn có khét tiếng của một cơ sở sống sót hơn 50 năm ! Mối lợi của bạn khi NQTM là như vậy .
Bên giao cũng muốn bành trướng cơ sở của mình ra. Nếu họ phải bỏ tiền để lập cơ sở giống như của bạn thì tốn kém lắm, và khó tăng trưởng được nhiều. Thay vào đó, họ đi kiếm những người như bạn và NQTM. Nếu tìm được bốn người như bạn và cấp cho bốn người này thì họ sẽ xuất hiện rất nhanh, tại bốn chỗ khác nhau. Đấy là cái lợi của họ. Mở nhiều như thế mà một tiệm nằm trong chuỗi cơ sở NQTM của họ bị lên báo là bán thức ăn ngộ độc thì tiếng tăm của họ mất hết. Thương hiệu nổi tiếng của họ trở thành … ăn vô là đi nhà thương ! Đó là sự lo ngại nhất của bên giao .
Qua hợp đồng NQTM, bên giao sẽ cố gắng nỗ lực ngăn ngừa chuyện này. Mục đích chính của hợp đồng NQTM là bảo vệ nổi tiếng. Nó sẽ đưa ra những pháp luật cho mục tiêu trên. Ngoài ra, hợp đồng cũng buộc bạn phải trả phí khởi đầu ( cho công lao của bên giao ) và sau đó phải chia lệch giá dựa trên số hàng bán mỗi tháng, gọi là tiền bản quyền. Luật về NQTM của những vương quốc bảo vệ bên nhận vì họ bị yếu thế so với bên giao và bên giao phải chứng tỏ là … thứ xịn để lấy tiền được .
Cấp phép
Nếu bạn đã từng kinh doanh thương mại nay muốn mở mang thêm, thí dụ ra thêm một loại nước giải khát mới của công ty ABC, bên cạnh những loại đang có hầu thêm tiếng tăm cho mình và làm thơm lây những loại sản phẩm đang có. Khi ấy bạn tìm ABC để họ được cho phép bạn sản xuất loại nước của họ. Sau khi trấn áp cơ sở của bạn và đồng ý, họ sẽ thỏa thuận hợp tác về những điều kiện kèm theo cấp phép ( licensing ), ABC là người cấp phép ( licensor ) ; bạn là người nhận phép ( licensee ) .
Cấp phép là việc bên giao chấp thuận cho bên nhận sử dụng trong một thời hạn nào đó một vật liệu, một tài năng vô hình hay hữu hình nào đó của mình, đã được đăng ký bảo hộ (để không ai bắt chước). Các thứ kia được gọi là đối tượng sở hữu công nghiệp hoặc trí tuệ và bao gồm: sáng chế, giải pháp hữu ích, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu hàng hóa, bí mật kinh doanh, giống cây trồng mới, các loại phần mềm, và quyền tác giả. Quá trình chuyển giao các đối tượng này gọi là chuyển giao công nghệ (trừ chuyển giao nhãn hiệu, tên thương mại, tên dịch vụ).
Đến đây, ta hoàn toàn có thể thấy sự độc lạ giữa NQTM và CP. Về phía bên giao, cái gì là gia tài trí tuệ hay công nghiệp của họ đã được ĐK bảo lãnh thì họ hoàn toàn có thể NQTM hoặc CP và thu tiền hàng tháng. Họ san sẻ cho bên nhận khét tiếng của mình, xếp bên nhận vào hàng ngũ Gianh Giá của mình. Về phía bên nhận, NQTM khi mở màn kinh doanh thương mại – thì bạn nhận toàn vẹn hình hài và tên thương hiệu của bên giao để cũng nổi tiếng như họ ngay sau khi mở shop của mình .
Nếu CP, và bạn chỉ làm sau khi đã từng kinh doanh thương mại, thì lấy một phần nào sự nổi tiếng của bên giao ( một mẫu sản phẩm, một tên thương hiệu ( tên thương hiệu có ĐK bảo lãnh được gọi là thương hiệu thương mại ) ). Dù chỉ nhận một phần, nhưng bạn cũng được thơm lây vì Gianh Giá của mình như thế nào thì người nổi tiếng mới thanh toán giao dịch .
NQTM tại Nước Ta tất cả chúng ta đã nghe biết nhiều ( Phở 24, Kinh Đô, Kentucky, Lotteria ). Có hai khó khăn vất vả ở ta khi triển khai NQTM. Một, nó yên cầu đất làm cơ sở phải có những size tối thiểu, đường đi … để bày biện cơ sở theo khuôn mẫu của bên giao. Ở những thành phố lớn khó kiếm ra khu vực. Thứ hai là người mua. Ở những nước mà NQTM phổ cập thì mẫu sản phẩm là cho đại chúng ; sang đến ta nó trở thành cho người trung lưu .
Ở Mỹ họ chia ra NQTM để phân phối mẫu sản phẩm ( Coca-Cola, vỏ xe Goodyear, máy cày John Deer ) ; loại khác là NQTM về hình mẫu kinh doanh thương mại ( Mc Donald, Kentucky Fried Chicken ). NQTM sẽ còn đa dạng chủng loại ở bên đó là như vậy, và nhất là vì đất bên họ còn nhiều .
Việc cấp phép thông dụng nhất ở ta lúc bấy giờ là cấp phép thương hiệu, tức là bên nhận được sử dụng thương hiệu của bên giao để gắn vào mẫu sản phẩm của mình. Khi cho bên nhận sử dụng thương hiệu, bên giao cũng sợ mất nổi tiếng ; nên họ sẽ buộc bên nhận phải sản xuất theo công nghệ tiên tiến của họ ( để bảo vệ chất lượng ) ; do vậy hai bên sẽ ký một hợp đồng chuyển giao công nghệ tiên tiến .
Bên nhận muốn nắm công nghệ tiên tiến thì phải học ; cho nên vì thế sẽ có một hợp đồng thứ hai là tương hỗ kỹ thuật ; khi ấy hai bên mới ký hợp đồng cấp phép thương hiệu. Hợp đồng sau sẽ buộc bên nhận trả tiền bản quyền bằng cách trả một số ít bách phân trên lệch giá hàng tháng. Hợp đồng tương hỗ kỹ thuật đòi bên nhận trả ngân sách đào tạo và giảng dạy, sách vở. Hợp đồng công nghệ tiên tiến đòi trả tiền bản quyền tính trên lệch giá hàng tháng. Thế là “ anh nổi tiếng ” đòi anh “ muốn nổi tiếng ” nhiều tiền lắm !
Luật chuyển giao công nghệ của ta lúc đầu cố gắng bảo vệ bên nhận, chỉ cho đòi tổng cộng 5% trên doanh thu cho cả nhãn hiệu lẫn công nghệ. Doanh thu kia phải là doanh thu tịnh (net) tức là trừ đi một số chi phí mà bên nhận không thu được như phí bao bì, thuế VAT, chiết khấu thương mại. Vì 5% bó buộc kia, công nghệ mới vào Việt Nam rất ít! Sau này rút kinh nghiệm, luật mới bỏ sự khống chế đó.
Về cấp phép cũng có nhiều loại lắm. Có một loại mà chỉ có một giới biết ấy là việc phân phối phim. Nhà sản xuất ( studio ) làm phim xong và giao cho một nhà phân phối đem đi chiếu hay cho thuê lại thì hợp đồng bán phim ấy được gọi là “ licensing agreement ” .
Trong hợp đồng, mỗi cuộn phim là “ hình ảnh ” ( pictures ) và nó là tác quyền ! Studio không bán cuộn phim như hầu hết tất cả chúng ta hay nghĩ ! Nhà phân phối chỉ được phép sử dụng “ hình ảnh ” và trả tiền theo bản quyền ; gồm một số tiền bắt đầu ; sau đó cứ có thu từ đâu ( do bán vé ) thì phải chia cho studio một tỷ suất bách phân nào đó trên số tiền vé thu được .
Khi “ cấp phép ”, nhà phân phối chỉ cho nhà phân phối quyền chiếu phim, tại một chủ quyền lãnh thổ, theo một ngôn từ và trong một thời hạn. Các quyền khác tương quan đến “ hình ảnh ” ( nhân thân và gia tài ) họ vẫn giữ. Nhờ đó tất cả chúng ta có phim chiếu trên HBO, Cinemax … và tất yếu với điều kiện kèm theo là chờ … dài cổ kể từ khi phim trình chiếu lần đầu .
