Trí tuệ Bảo vệ Thanh niên Chống lại Tình yêu, tranh của Meynier, c. 1810, tranh của Meynier, c. 1810
Trí tuệ (hoặc thông thái, sáng suốt, thông tuệ, sự khôn ngoan) là khả năng suy nghĩ và hành động sử dụng kiến thức, kinh nghiệm, sự hiểu biết, ý thức chung và cái nhìn sâu sắc.[1] Trí tuệ gắn liền với các thuộc tính như phán đoán không thiên vị, lòng trắc ẩn, hiểu biết về bản thân theo kinh nghiệm, tự siêu việt và không dính mắc,[2] và các đức tính như đạo đức và nhân từ.[3][4]
Trí tuệ đã được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau, [ 2 ] [ 3 ] [ 5 ] gồm có 1 số ít cách tiếp cận riêng không liên quan gì đến nhau để nhìn nhận những đặc thù được quy cho trí tuệ. [ 6 ] [ 7 ]
Đề cập sớm về trí tuệ trong Beowulf
Từ điển tiếng Anh Oxford định nghĩa trí tuệ (wisdom) là “Năng lực phán đoán đúng đắn trong các vấn đề liên quan đến cuộc sống và hành vi; khả năng phán đoán đúng đắn trong việc lựa chọn phương tiện và mục đích; đôi khi, ít nghiêm ngặt hơn, đúng nghĩa, đặc biệt là trong các vấn đề thực tế: opp. To folly; ” cũng là “Kiến thức (đặc biệt là loại cao cấp hoặc trừu tượng); khai sáng, học hỏi, uyên bác.” [8] Charles Haddon Spurgeon đã định nghĩa trí tuệ là “việc sử dụng kiến thức đúng cách “.[9] Robert I. Sutton và Andrew Hargadon đã định nghĩa “thái độ của sự khôn ngoan” là “hành động với kiến thức trong khi nghi ngờ những gì người ta biết”. Trong khoa học xã hội và tâm lý, tồn tại một số cách tiếp cận riêng biệt đối với trí tuệ,[3] với những tiến bộ lớn được thực hiện trong hai thập kỷ qua liên quan đến việc vận hành [2] và đo lường [7] trí tuệ như một cấu trúc tâm lý. Trí tuệ là khả năng biết trước điều gì đó, biết hậu quả (cả tích cực và tiêu cực) của tất cả các hành động hiện có, và nhường nhịn hoặc đưa ra các lựa chọn có lợi nhất cho hiện tại hoặc tương lai.
Quan điểm thần thoại cổ xưa và triết học[sửa|sửa mã nguồn]
Người Hy Lạp cổ đại coi trí tuệ là một đức tính quan trọng, được nhân cách hóa thành hai nữ thần Metis và Athena. Metis là vợ đầu tiên của thần Zeus, người mà theo Theogony của Hesiod, đã nuốt chửng nàng đang mang thai; Zeus nhận được danh hiệu Mêtieta (“Nhà tư vấn thông thái”) sau đó, vì Metis là hiện thân của trí tuệ, và ông đã sinh ra Athena, người được cho là đã mọc ra từ đầu của ông.[10][11] Athena được miêu tả là mạnh mẽ, công bằng, nhân hậu và trong trắng.[12] Apollo cũng được coi là một vị thần của trí tuệ, được chỉ định làm nhạc trưởng của các Muses (Musagetes),[13] là hiện thân của các ngành khoa học và của nghệ thuật thi ca và cảm hứng; Theo Plato trong cuốn Cratylus của mình, tên của Apollo cũng có thể có nghĩa là ” Ballon ” (cung thủ) và ” Omopoulon ” (hợp nhất của các cực [thần thánh và trần thế]), vì vị thần này chịu trách nhiệm về nguồn cảm hứng thần thánh và thực sự, do đó được coi là một cung thủ, người luôn luôn đúng trong việc chữa bệnh và nói lời thần thoại: “anh ấy là một cung thủ không bao giờ lỗi lạc”.[14] Apollo được coi là vị thần tiên tri thông qua các nữ tư tế (Pythia) trong Đền thờ Apollo (Delphi), nơi có câu cách ngôn “ biết bản thân mình ” (gnōthi seauton) [a] low [b] (một phần của sự khôn ngoan trong châm ngôn Delphic).[15] Ông tương phản với Hermes, người có liên quan đến khoa học và trí tuệ kỹ thuật, và trong những thế kỷ đầu tiên sau Công nguyên, ông được kết hợp với Thoth theo chủ nghĩa đồng bộ của Ai Cập, dưới tên Hermes Trimegistus.[16] Truyền thống Hy Lạp đã ghi lại những người giới thiệu trí tuệ sớm nhất trong Bảy nhà hiền triết của Hy Lạp.[17]
Đối với Socrates và Plato, triết học thực sự là tình yêu của trí tuệ (philo – sophia). Điều này thấm nhuần các cuộc đối thoại của Plato; ở Cộng hòa, các nhà lãnh đạo của chủ nghĩa không tưởng được đề xuất của ông là những vị vua triết học, những người hiểu rõ Hình thức của Cái tốt và có đủ can đảm để hành động theo đó. Aristotle, trong Siêu hình học, đã định nghĩa sự khôn ngoan là sự hiểu biết tại sao mọi thứ theo một cách nhất định (quan hệ nhân quả), sâu hơn là chỉ biết mọi thứ là một cách nhất định.[18] Ông là người đầu tiên phân biệt giữa phronesis và sophia.[5]
Theo Plato và Xenophon, Pythia của Nhà tiên tri tinh tế đã trả lời câu hỏi “ai là người khôn ngoan nhất ở Hy Lạp?” bằng cách nói rằng Socrates là người khôn ngoan nhất.[19][20] Theo Lời xin lỗi của Plato, Socrates quyết định điều tra những người có thể được coi là khôn ngoan hơn ông, kết luận rằng họ thiếu kiến thức thực sự:
[ … ] οὗτος μὲν οἴεταί τι εἰδέναι οὐκ εἰδώς, ἐγὼ δέ, ὥσπερ οὖν οὐκ οἶδα, οὐδὲ οἴομαι [ I am wiser than this man ; for neither of us really knows anything fine and good, but this man thinks he knows something when he does not, whereas I, as I do not know anything, do not think I do either. ]— Apology to Socrates 21 d
Vì vậy, câu nói ” Tôi biết rằng tôi không biết gì ” đã trở nên bất hủ theo nghĩa rằng sự khôn ngoan là nhận ra sự ngu dốt của chính mình [ 21 ] và coi trọng sự nhã nhặn theo nhận thức. [ 22 ]Người La Mã cổ đại cũng coi trọng trí tuệ được nhân cách hóa với thần Minerva, hay Pallas. Cô cũng đại diện thay mặt cho kỹ năng và kiến thức khôn khéo và những đức tính, đặc biệt quan trọng là sự trong trắng. Biểu tượng của cô là con cú vẫn là một đại diện thay mặt phổ cập của trí tuệ, chính bới nó hoàn toàn có thể nhìn thấy trong bóng tối. Cô được cho là sinh ra từ trán của sao Mộc. [ 23 ] Sự khôn ngoan cũng rất quan trọng trong Cơ đốc giáo. Chúa Giêsu đã nhấn mạnh vấn đề điều đó. [ 24 ] [ 25 ] Sứ đồ Phao-lô, trong thư tiên phong gửi cho Fan Hâm mộ Cô-rinh-tô, cho rằng có cả sự khôn ngoan thế tục và thiêng liêng, thúc giục những Cơ đốc nhân theo đuổi điều sau này. Thận trọng, có tương quan mật thiết đến sự khôn ngoan, đã trở thành một trong bốn đức tính cơ bản của Công giáo. Nhà triết học Cơ đốc Thomas Aquinas coi trí tuệ là ” cha ” ( tức là nguyên do, thước đo và hình thức ) của mọi đức tính tốt .Trong truyền thống lịch sử Phật giáo, tăng trưởng trí tuệ đóng một vai trò TT, với những kinh sách cung ứng hướng dẫn tổng lực về cách tăng trưởng trí tuệ. [ 26 ] [ 27 ] Trong truyền thống cuội nguồn của người Inuit, tăng trưởng trí tuệ là một trong những mục tiêu của việc giảng dạy. Một Trưởng lão Inuit nói rằng một người trở nên khôn ngoan khi họ hoàn toàn có thể nhìn thấy những gì cần phải làm và triển khai thành công xuất sắc mà không cần được hướng dẫn phải làm gì .
Trong nhiều nền văn hóa, tên gọi của răng hàm thứ ba, là răng mọc cuối cùng, có liên hệ từ nguyên với trí tuệ, được gọi là răng khôn. Nó có biệt danh bắt nguồn từ truyền thống cổ điển, mà trong các tác phẩm Hippocrate đã được gọi là sóphronistér (trong tiếng Hy Lạp, liên quan đến ý nghĩa của sự điều độ hoặc dạy một bài học), và trong tiếng Latinh dens sapientiae (răng khôn), vì chúng xuất hiện tại tuổi trưởng thành vào cuối thời niên thiếu và đầu tuổi trưởng thành.[28]
Quan điểm giáo dục[sửa|sửa mã nguồn]
Sự thật và Trí tuệ giúp Lịch sử được viết ra, tranh của, tranh của Jacob de Wit, 1754Các trường công lập ở Mỹ có chiêu thức giáo dục nhân cách. Các nhà tư tưởng ở thế kỷ thứ mười tám như Benjamin Franklin, gọi đây là việc rèn luyện trí tuệ và đức tính. Theo truyền thống cuội nguồn, trường học san sẻ nghĩa vụ và trách nhiệm kiến thiết xây dựng nhân cách và trí tuệ cùng với cha mẹ và hội đồng. [ 29 ]Nicholas Maxwell, một triết gia đương đại ở Vương quốc Anh, ủng hộ rằng giới học thuật phải biến hóa trọng tâm của mình từ việc tiếp thu kỹ năng và kiến thức sang tìm kiếm và phát huy trí tuệ. [ 30 ] Điều này được anh định nghĩa là năng lượng nhận ra giá trị của đời sống, cho bản thân và những người khác. [ 31 ] Anh ấy dạy rằng kiến thức và kỹ năng mới và tuyệt kỹ công nghệ tiên tiến làm tăng sức mạnh hành vi của tất cả chúng ta. Tuy nhiên, nếu không có trí tuệ, Maxwell khẳng định chắc chắn kỹ năng và kiến thức mới này hoàn toàn có thể gây hại cho con người cũng như quyền lợi cho con người .
Quan điểm tâm lý học[sửa|sửa mã nguồn]
Các nhà tâm lý học đã mở màn thu thập dữ liệu về những niềm tin hay kim chỉ nan dân gian về trí tuệ. [ 32 ] Các nghiên cứu và phân tích khởi đầu chỉ ra rằng mặc dầu ” có sự trùng lặp giữa triết lý ngầm về trí tuệ với trí mưu trí, năng lực nhận thức, tâm linh và sự khôn khéo, nhưng rõ ràng trí tuệ là trình độ trong việc xử lý những câu hỏi khó của đời sống và thích ứng với những nhu yếu phức tạp. ” [ 33 ]Những triết lý ngầm như vậy trái ngược với những kim chỉ nan rõ ràng và điều tra và nghiên cứu thực nghiệm về tác dụng của những quy trình tâm ý tiềm ẩn sự khôn ngoan. [ 3 ] [ 34 ] Các quan điểm về định nghĩa tâm ý đúng chuẩn của sự khôn ngoan khác nhau, [ 3 ] nhưng có một số ít đồng thuận rằng quan trọng so với sự khôn ngoan là một số ít quy trình nhận thức tổng hợp nhất định gồm có sự suy ngẫm và phán đoán đời sống về những yếu tố quan trọng của đời sống. [ 2 ] [ 35 ] Các quy trình này gồm có nhận ra số lượng giới hạn kiến thức và kỹ năng của bản thân, thừa nhận sự không chắc như đinh và biến hóa, chú ý quan tâm đến toàn cảnh và bức tranh lớn hơn, và tích hợp những quan điểm khác nhau của một trường hợp. Các nhà khoa học nhận thức cho rằng trí tuệ yên cầu phải phối hợp những quy trình lý luận như vậy, vì chúng hoàn toàn có thể phân phối những giải pháp thâm thúy để quản trị đời sống của một người. [ 36 ] Đáng quan tâm, lý luận như vậy độc lạ cả về mặt triết lý và thực nghiệm so với trí mưu trí nói chung. Robert Sternberg [ 37 ] đã gợi ý rằng không nên nhầm lẫn trí tuệ với trí mưu trí chung chung ( chất lỏng hoặc kết tinh ). Cùng với quan điểm này, những nhà nghiên cứu đã chỉ ra thực nghiệm rằng suy luận khôn ngoan khác với IQ. [ 38 ] [ 39 ] Một số đặc thù sắc thái khác của sự khôn ngoan được liệt kê dưới đây .
Baltes và các đồng nghiệp trong tác phẩm Trí tuệ: cấu trúc và chức năng của nó trong việc điều chỉnh sự phát triển thành công trong tuổi thọ [40] định nghĩa sự khôn ngoan là “khả năng đối phó với những mâu thuẫn của một tình huống cụ thể và đánh giá hậu quả của một hành động đối với bản thân và người khác. Nó đạt được khi trong một tình huống cụ thể, có thể chuẩn bị được sự cân bằng giữa lợi ích nội bộ, cá nhân và thể chế “.[41] Bản thân sự cân bằng dường như là một tiêu chí quan trọng của sự khôn ngoan. Nghiên cứu thực nghiệm bắt đầu hỗ trợ cho ý tưởng này, cho thấy rằng lý luận liên quan đến trí tuệ có liên quan đến việc đạt được sự cân bằng giữa lợi ích nội bộ và giữa các cá nhân khi đối mặt với những thách thức trong cuộc sống cá nhân và khi đặt ra mục tiêu để quản lý xung đột giữa các cá nhân.[7][42]
Các nhà nghiên cứu trong nghành tâm ý học tích cực đã định nghĩa trí tuệ là sự phối hợp của “ kiến thức và kỹ năng và kinh nghiệm tay nghề ” và “ việc sử dụng nó có chủ ý để cải tổ sức khỏe thể chất ”. [ 43 ] Theo định nghĩa này, sự khôn ngoan được xác lập rõ hơn với những góc nhìn sau : [ 44 ]
- Giải quyết vấn đề với kiến thức bản thân và hành động bền vững.
- Sự chân thành theo ngữ cảnh đối với hoàn cảnh với hiểu biết về các khía cạnh tiêu cực (hoặc hạn chế) và tích cực của nó.
- Các hành động nhất quán dựa trên giá trị với kiến thức về sự đa dạng trong các ý kiến đạo đức.
- Khoan dung trước sự không chắc chắn trong cuộc sống với sự chấp nhận vô điều kiện.
- Đồng cảm với bản thân để hiểu cảm xúc của chính mình (hoặc để định hướng cảm xúc), đạo đức… vv. và những cảm xúc khác bao gồm khả năng nhìn nhận bản thân như một phần của tổng thể lớn hơn.
Mô hình triết lý này chưa được kiểm tra thực nghiệm, ngoại trừ mối liên hệ thoáng rộng giữa lý luận tương quan đến trí tuệ và niềm hạnh phúc. [ 45 ] [ 46 ] [ 47 ] Grossmann và những đồng nghiệp đã tổng hợp những tài liệu tâm lý học trước đây, chỉ ra rằng khi đương đầu với những trường hợp không xác lập trong đời sống, trí tuệ tương quan đến những quy trình nhận thức nhất định dẫn đến sự phán xét không thiên vị, đúng đắn : ( i ) sự nhã nhặn về trí tuệ hoặc thừa nhận những số lượng giới hạn của kỹ năng và kiến thức bản thân ; ( ii ) nhìn nhận cao những quan điểm rộng hơn yếu tố đang bàn ; ( iii ) nhạy cảm với năng lực biến hóa của những quan hệ xã hội ; và ( iv ) thỏa hiệp hoặc tích hợp những quan điểm khác nhau. [ 48 ] [ 49 ] Grossmann phát hiện ra rằng thói quen nói và nghĩ về bản thân ở ngôi thứ ba làm tăng những đặc thù này, có nghĩa là thói quen như vậy khiến một người trở nên khôn ngoan hơn. [ 50 ] Quan trọng hơn, Grossmann nhấn mạnh vấn đề vai trò cơ bản của những yếu tố ngữ cảnh, gồm có vai trò của văn hóa truyền thống, kinh nghiệm tay nghề và thực trạng xã hội so với sự hiểu biết, tăng trưởng và khuynh hướng bộc lộ sự khôn ngoan, có ý nghĩa so với việc đào tạo và giảng dạy và thực hành thực tế giáo dục. [ 2 ] [ 48 ] Lời tường thuật nằm ở chỗ này của sự khôn ngoan đã mở ra một quá trình mới của học thuật trí tuệ, sử dụng những chiêu thức dựa trên vật chứng ngặt nghèo để hiểu những yếu tố ngữ cảnh dẫn đến phán đoán đúng đắn. Ví dụ, Grossmann và Kross đã xác lập một hiện tượng kỳ lạ mà họ gọi là ” nghịch lý của Solomon ” – những phản ánh khôn ngoan hơn về yếu tố của người khác so với của chính mình. Nó được đặt theo tên của Vua Solomon, vị chỉ huy thứ ba của Vương quốc Do Thái, người đã biểu lộ rất nhiều sự khôn ngoan khi đưa ra những phán đoán về trường hợp khó xử của người khác nhưng lại thiếu sáng suốt khi đưa ra những quyết định hành động quan trọng trong cuộc sống mình. [ 51 ]Các nhà khoa học thực nghiệm cũng mở màn tập trung chuyên sâu vào vai trò của xúc cảm so với trí tuệ. [ 47 ] Hầu hết những nhà nghiên cứu sẽ chấp thuận đồng ý rằng cảm hứng và sự điều tiết xúc cảm sẽ là chìa khóa để quản trị hiệu suất cao những loại trường hợp phức tạp và kích thích mà hầu hết yên cầu sự khôn ngoan. Tuy nhiên, nhiều điều tra và nghiên cứu thực nghiệm đã tập trung chuyên sâu vào những góc nhìn nhận thức hoặc nhận thức tổng hợp của trí tuệ, cho rằng năng lực suy luận trải qua những trường hợp khó khăn vất vả sẽ là điều tối quan trọng. Vì vậy, mặc dầu xúc cảm hoàn toàn có thể sẽ đóng một vai trò trong việc xác lập cách trí tuệ phát huy trong những sự kiện thực tiễn và phản ánh những sự kiện trong quá khứ, nhưng chỉ gần đây bằng chứng thực nghiệm mới khởi đầu cung ứng vật chứng can đảm và mạnh mẽ về phương pháp và thời gian những xúc cảm khác nhau cải tổ hoặc gây hại cho năng lực đối phó khôn ngoan của một người. với những sự kiện phức tạp. Một phát hiện đáng quan tâm tương quan đến mối quan hệ tích cực giữa sự phong phú của thưởng thức xúc cảm và lý trí khôn ngoan, bất kể cường độ xúc cảm. [ 52 ]
Đo lường trí tuệ[sửa|sửa mã nguồn]
Việc giám sát trí tuệ thường nhờ vào vào quan điểm kim chỉ nan của nhà nghiên cứu về thực chất của trí tuệ. Một điểm độc lạ chính ở đây tương quan đến việc coi trí tuệ là một đặc thù tính cách không thay đổi hay đúng hơn là một quy trình có toàn cảnh ràng buộc [ 53 ] Cách tiếp cận trước đây thường sử dụng bảng câu hỏi đơn lẻ. Tuy nhiên, những điều tra và nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng những bảng câu hỏi đơn lẻ như vậy tạo ra những câu vấn đáp thiên lệch., [ 7 ] [ 54 ] trái ngược với cấu trúc trí tuệ, [ 55 ] và bỏ lỡ quan điểm rằng sự khôn ngoan được hiểu rõ nhất trong những toàn cảnh khi nó tương thích nhất., đơn cử là trong những thử thách phức tạp của đời sống. Ngược lại, cách tiếp cận thứ hai ủng hộ việc đo lường và thống kê những đặc thù tương quan đến trí tuệ về nhận thức, động lực và cảm hứng trên mức độ của một trường hợp đơn cử. [ 53 ] [ 56 ] Việc sử dụng những giải pháp cấp nhà nước như vậy mang lại những phản ứng ít thiên lệch hơn cũng như có sức mạnh lớn hơn trong việc lý giải những quy trình tâm ý có ý nghĩa. [ 7 ] Hơn nữa, việc tập trung chuyên sâu vào mức độ của trường hợp đã được cho phép những nhà nghiên cứu trí tuệ tăng trưởng sự hiểu biết vừa đủ hơn về vai trò của chính toàn cảnh so với việc sản sinh ra trí tuệ. [ 53 ] Cụ thể, những nghiên cứu và điều tra cho thấy dẫn chứng về sự biến hóa giữa những nền văn hóa truyền thống [ 57 ] và trong văn hóa truyền thống [ 58 ] và sự biến hóa có mạng lưới hệ thống trong lập luận một cách khôn ngoan giữa những toàn cảnh [ 7 ] [ 51 ] và trong đời sống hàng ngày. [ 46 ]Nhiều, nhưng không phải tổng thể, những điều tra và nghiên cứu cho thấy rằng sự tự nhìn nhận về quan điểm / trí tuệ của người lớn không nhờ vào vào độ tuổi. [ 44 ] [ 59 ] Niềm tin này trái ngược với ý niệm thông dụng rằng trí tuệ tăng lên theo tuổi tác. [ 59 ] Câu vấn đáp cho câu hỏi về sự link giữa trí tuệ tuổi tác nhờ vào vào cách người ta định nghĩa sự khôn ngoan và khung phương pháp luận được sử dụng để nhìn nhận những công bố triết lý. Hầu hết những nghiên cứu và điều tra gần đây cho thấy rằng câu vấn đáp cho câu hỏi này cũng nhờ vào vào mức độ kinh nghiệm tay nghề trong một nghành đơn cử, với một số ít toàn cảnh thiên về người lớn tuổi, những toàn cảnh khác lại thiên về người trẻ tuổi và một số ít không phân biệt nhóm tuổi. [ 53 ] Đáng chú ý quan tâm, việc làm điều tra và nghiên cứu theo chiều dọc khắt khe là thiết yếu để giải đáp không thiếu câu hỏi về mối quan hệ giữa tuổi khôn và việc làm như vậy vẫn còn rất điển hình nổi bật, với hầu hết những điều tra và nghiên cứu dựa trên quan sát cắt ngang .
Quan điểm của tôn giáo[sửa|sửa mã nguồn]
Cận Đông cổ đại[sửa|sửa mã nguồn]
Trong tôn giáo và thần thoại cổ xưa Lưỡng Hà, Enki, còn được gọi là Ea, là vị thần của sự khôn ngoan và mưu trí. Trí tuệ Thần thánh được cho phép chỉ định quan trọng những công dụng và trật tự của ngoài hành tinh, và nó đã đạt được bởi con người khi tuân theo cái tôi ( trong tiếng Sumer là trật tự, nghi thức, chính nghĩa ), Phục hồi lại sự cân đối. [ 60 ] Ngoài những bài thánh ca về Enki hoặc Ea có niên đại từ thiên niên kỷ thứ ba trước Công nguyên, còn có trong số những tấm bia bằng đất sét của Abu Salabikh từ năm 2600 trước Công nguyên, được coi là văn bản có niên đại truyền kiếp nhất, ” Hymn to Shamash “, trong đó nó được ghi lại. : [ 61 ]
Wide is the courtyard of Shamash night chamber, ( just as wide is the womb of ) a wise pregnant woman ! Sin, his warrior, wise one, heard of the offerings and came down to his fiesta. He is the father of the nation and the father of intelligence
Khái niệm Logos hoặc từ bộc lộ của tư tưởng thần thánh, một khái niệm cũng có trong triết học và thánh ca của Ai Cập và Hy Lạp cổ đại [ 62 ] ( là TT của nhà tư tưởng Heraclitus ), và quan trọng trong những tôn giáo Abraham, có vẻ như đã được bắt nguồn từ từ nền văn hóa truyền thống Lưỡng Hà. [ 63 ]Sia đại diện thay mặt cho sự hiện thân của nhận thức và sự chu đáo trong thần thoại cổ xưa truyền thống lịch sử gắn bó với Ai Cập cổ đại. Thoth, kết hôn với Maat ( trong tiếng Ai Cập cổ có nghĩa là trật tự, công bình, thực sự ), cũng rất quan trọng và được coi là người ra mắt trí tuệ cho vương quốc. [ 62 ] [ 64 ]
Trong những bài thánh ca Avesta theo truyền thống cuội nguồn của Zoroaster, Gathas, Ahura Mazda có nghĩa là ” Chúa ” ( Ahura ) và ” Trí tuệ ” ( Mazda ), và nó là vị thần TT hiện thân của lòng tốt, còn được gọi là ” Good Thought ” ( Vohu Manah ). [ 65 ] Trong Zoroastrianism nói chung, trật tự của thiên hà và đạo đức được gọi là Asha ( trong tiếng Avestan, thực sự, lẽ phải ), được xác lập bởi những chỉ định của Tư tưởng toàn trí này và cũng được coi là một vị thần phát xuất từ Ahura ( Amesha Spenta ) ; nó có tương quan đến một vị thần ahura khác, Spenta Mainyu ( Tinh thần hoạt động giải trí ). [ 66 ] Trong Yazna 31 có ghi : [ 67 ]
To him shall the best befall, who, as one that knows, speaks to me Right’s truthful word of Welfare and of Immortality; even the Dominion of Mazda which Good Thought shall increase for him. About which he in the beginning thus thought, “let the blessed realms be filled with Light”, he it is that by his wisdom created Right.
Kinh thánh tiếng Do Thái và đạo Do Thái[sửa|sửa mã nguồn]
Từ khôn ngoan (חכם) được nhắc đến 222 lần trong Kinh thánh tiếng Do Thái. Nó được coi là một trong những đức tính cao nhất của dân Y-sơ-ra-ên cùng với lòng tốt (חסד) và công lý (צדק). Cả hai sách Châm-ngôn và Thi-thiên đều khuyến khích người đọc tiếp thu và gia tăng sự khôn ngoan.[cần dẫn nguồn]
Trong Kinh thánh tiếng Do Thái, Sa-lô-môn thể hiện sự khôn ngoan, người cầu xin Đức Chúa Trời ban cho sự khôn ngoan trong 2 Chronicles 1:10. Phần lớn Sách Châm ngôn, chứa đầy những câu nói khôn ngoan, được cho là của Sa-lô-môn. Trong Proverbs 9:10, sự kính sợ Chúa được gọi là khởi đầu của sự khôn ngoan. Trong Proverbs 1:20, cũng có đề cập đến sự khôn ngoan được nhân cách hóa dưới hình dạng phụ nữ, “Sự khôn ngoan gọi lớn trên đường phố, cô ấy cất tiếng nói trong chợ.” Trong Proverbs 8:22–31, sự khôn ngoan được nhân cách hóa này được mô tả là hiện diện với Đức Chúa Trời trước khi sự sáng tạo bắt đầu và thậm chí tham gia vào chính sự sáng tạo.
Talmud dạy rằng một người khôn ngoan là một người có thể nhìn thấy trước tương lai. Nolad là một từ trong tiếng Do Thái có nghĩa là “tương lai”, nhưng cũng là từ trong tiếng Do Thái để chỉ sự ra đời, vì vậy một cách giải thích của giáo sĩ Do Thái về lời dạy là người khôn ngoan là người có thể thấy trước hậu quả của những lựa chọn của mình (tức là có thể “nhìn thấy tương lai” mà anh ấy / cô ấy “sinh ra”).[68]
Tôn giáo Hy Lạp và thuyết Ngộ đạo[sửa|sửa mã nguồn]
Thần học Ki tô giáo[sửa|sửa mã nguồn]
David và Abigail, Abigail là một “người phụ nữ thông thái” đã giúp David, năm 1860 khắc gỗ bởi, Abigail là một ” người phụ nữ uyên bác ” đã giúp David, năm 1860 khắc gỗ bởi Julius Schnorr von Karolsfeld
Trong thần học Cơ đốc, “sự khôn ngoan” (Từ tiếng Do Thái: חכמה phiên âm: chokmâh phát âm: khok-maw ‘, tiếng Hy Lạp: Sophia, tiếng Latinh: Sapientia) mô tả một khía cạnh của Đức Chúa Trời, hoặc khái niệm thần học liên quan đến sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời.[cần dẫn nguồn]
Có một yếu tố trái chiều trong tư tưởng Cơ đốc giữa sự khôn ngoan thế tục và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời. Sứ đồ Phao-lô nói rằng sự khôn ngoan trần gian cho rằng những lời công bố của Đấng Christ là ngu xuẩn. Tuy nhiên, so với những người đang ” trên con đường dẫn đến sự cứu rỗi “, Đấng Christ đại diện thay mặt cho sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời. ( 1 Corinthians 1 : 17 – 31 ) Sự khôn ngoan được coi là một trong bảy món quà của Chúa Thánh Thần theo niềm tin Anh giáo, Công giáo và Luther. [ 69 ] 1 Corinthians 12 : 8 – 10 đưa ra list sửa chữa thay thế gồm chín đức tính, trong đó sự khôn ngoan là một .Sách Châm ngôn trong Kinh thánh Cựu ước hầu hết tập trung chuyên sâu vào sự khôn ngoan, và hầu hết được viết bởi một trong những vị vua khôn ngoan nhất theo lịch sử vẻ vang Do Thái, Vua Solomon. Châm ngôn được tìm thấy trong phần Cựu Ước của Kinh Thánh và đưa ra hướng dẫn về cách giải quyết và xử lý những góc nhìn khác nhau của đời sống ; mối quan hệ của một người với Chúa, hôn nhân gia đình, đối phó với kinh tế tài chính, việc làm, tình bạn và sự kiên trì trong những trường hợp khó khăn vất vả phải đương đầu trong đời sống. [ 70 ]
Theo Vua Sa-lô-môn, sự khôn ngoan có được từ Đức Chúa Trời, ” Vì Chúa ban sự khôn ngoan ; từ miệng Ngài mà ra sự hiểu biết và sự hiểu biết ” Châm ngôn 2 : 6. Và nhờ sự trợ giúp khôn ngoan của Đức Chúa Trời, người ta hoàn toàn có thể có một đời sống tốt đẹp hơn : ” Ngài nắm giữ thành công xuất sắc cho người ngay thật, Ngài là lá chắn cho những kẻ bước tiến không chỗ chê trách, vì Ngài bảo vệ đường đi của người công chính và bảo vệ con đường của những người trung thành với chủ mình. “ Châm ngôn 2 : 7-8. ” Hãy hết lòng đáng tin cậy CHÚA, chớ không dựa vào sự hiểu biết của mình ; hãy phục Ngài mọi đường, thì Ngài sẽ cho đường bạn đi ngay thật ” Châm ngôn 3 : 5-6. [ 71 ] Về cơ bản, Solomon nói rằng với sự khôn ngoan mà một người nhận được từ Đức Chúa Trời, người ta sẽ hoàn toàn có thể tìm thấy thành công xuất sắc và niềm hạnh phúc trong đời sống .Có nhiều câu khác nhau trong Châm-ngôn tiềm ẩn những câu tương đương về điều Đức Chúa Trời yêu, điều khôn ngoan, và điều Đức Chúa Trời không yêu, điều gì là khù khờ. Ví dụ trong nghành hành vi tốt và xấu. Châm ngôn nói, “ Đường kẻ gian ác là sự ghê tởm so với Chúa, Nhưng Ngài yêu kẻ theo đuổi sự công bình ( Châm ngôn 15 : 9 ). Liên quan đến sự công minh và kinh doanh thương mại, người ta nói rằng, ” Cân sai là một điều ghê tởm so với Chúa, Nhưng một khối lượng chính đáng là niềm vui của Ngài ” ( Châm ngôn 11 : 1 ; xem 20 : 10,23 ). Sự thật có nói, ” Môi nói dối là điều ghê tởm so với Chúa, Nhưng những ai thao tác trung thành với chủ là niềm vui của Ngài ” ( 12 : 22 ; xem 6 : 17,19 ) [ 72 ]. Đây là một vài ví dụ về những gì, theo Sa-lô-môn, là tốt và khôn ngoan trong mắt Đức Chúa Trời, hay xấu và ngu ngốc, và khi làm những điều tốt và khôn ngoan này, người ta trở nên thân mật với Đức Chúa Trời hơn bằng cách sống một cách danh dự và tử tế .
Trí tuệ của Solomon, bức tranh khắc gỗ năm 1860 của, bức tranh khắc gỗ năm 1860 của Julius Schnorr von KarolsfeldVua Solomon liên tục những lời dạy về sự khôn ngoan của mình trong sách Truyền đạo, được coi là một trong những cuốn sách buồn nhất của Kinh thánh. Solomon luận bàn về việc tò mò ý nghĩa của đời sống và sự thỏa mãn nhu cầu, khi ông nói về nụ cười, việc làm và chủ nghĩa vật chất của đời sống, nhưng Tóm lại rằng toàn bộ đều không có ý nghĩa. ” ‘ Vô nghĩa ! Vô nghĩa ! ” Giáo viên [ Solomon ] nói. ‘ Hoàn toàn không có ý nghĩa ! Mọi thứ đều không có ý nghĩa ‘ … Vì với nhiều sự khôn ngoan thì nỗi buồn nhiều hơn, càng có nhiều kỹ năng và kiến thức, thì càng đau buồn hơn ” ( Truyền đạo 1 : 2,18 ) [ 71 ] Sa-lô-môn Kết luận rằng mọi nụ cười và sự giàu sang trong đời sống, và ngay cả sự khôn ngoan, chẳng có nghĩa lý gì nếu không có mối quan hệ với Chúa Trời .Sách Gia-cơ, do sứ đồ Gia-cơ viết, được cho là phiên bản Tân Ước của sách Châm ngôn, ở chỗ đây là một sách khác bàn về sự khôn ngoan. Nó nhắc lại thông điệp Châm ngôn về sự khôn ngoan đến từ Đức Chúa Trời bằng cách nêu rõ, ” Nếu ai trong đồng đội thiếu sự khôn ngoan, đồng đội hãy cầu xin Đức Chúa Trời, Đấng rộng lượng ban cho toàn bộ mọi người mà không tìm ra lỗi lầm, và điều đó sẽ được ban cho bạn bè. ” Gia-cơ 1 : 5. Gia-cơ cũng lý giải cách mà sự khôn ngoan giúp người ta có được những hình thức đức hạnh khác, ” Nhưng sự khôn ngoan đến từ thiên đường trước hết là sự trong sáng ; sau đó là ưu thích độc lập, ân cần, phục tùng, đầy lòng thương xót và quả tốt, vô tư và chân thành. ” Gia-cơ 3 : 17. [ 73 ] Ngoài ra, trải qua sự khôn ngoan để sống, Gia-cơ tập trung chuyên sâu vào việc sử dụng sự khôn ngoan mà Đức Chúa Trời ban cho để thực thi những hành vi ship hàng những người kém như mong muốn .Ngoài Châm ngôn, Truyền đạo và Gia-cơ, những kinh sách chính nói đến trí tuệ trong Kinh thánh là sách Job, Psalms và sách Cô-rinh-tô 1 và 2, cung ứng những bài học kinh nghiệm về việc đạt được và sử dụng trí tuệ trong những trường hợp khó khăn vất vả .
Tôn giáo Ấn Độ[sửa|sửa mã nguồn]
Trong truyền thống lịch sử Ấn Độ, trí tuệ hoàn toàn có thể được gọi là prajña hoặc vijñana .Phát triển trí tuệ có tầm quan trọng TT trong những truyền thống cuội nguồn Phật giáo, nơi mục tiêu sau cuối thường được trình diễn là “ nhìn mọi vật như nó vốn có ” hoặc đạt được “ sự hiểu biết thâm thúy về mọi hiện tượng kỳ lạ ”, điều này sau cuối được diễn đạt là dẫn đến “ tự do trọn vẹn khỏi đau khổ. ” [ 26 ] [ 27 ] Trong Phật giáo, tăng trưởng trí tuệ được hoàn thành xong trải qua sự hiểu biết về những gì được gọi là Tứ Diệu Đế và bằng cách tuân theo Bát Chánh Đạo. [ 26 ] [ 27 ] Con đường này liệt kê chánh niệm là một trong tám thành phần thiết yếu để trau dồi trí tuệ. [ 26 ]
Kinh Phật dạy rằng một người khôn ngoan thường được phú cho hạnh kiểm tốt và có thể về thể xác, và đôi khi hạnh kiểm tốt bằng lời nói, và hạnh kiểm tinh thần tốt. (AN 3: 2) Người khôn ngoan làm những việc làm khó chịu nhưng cho kết quả tốt, và không làm những hành động dễ chịu nhưng lại cho kết quả xấu (AN 4: 115). Wisdom là thuốc giải độc cho phiền não của sự thiếu hiểu biết. Đức Phật có nhiều điều để nói về chủ đề trí tuệ bao gồm:
- Người phân xử một vụ việc bằng vũ lực không trở thành công chính (được thiết lập trong Giáo pháp). Nhưng người khôn ngoan là người cẩn thận phân biệt giữa đúng và sai.[74]
- Người lãnh đạo người khác bằng cách bất bạo động, ngay thẳng và bình đẳng, thực sự là người bảo vệ công lý, khôn ngoan và công bình.[75]
- Một người không khôn ngoan chỉ vì anh ta nói nhiều. Nhưng người bình tĩnh, không có hận thù và sợ hãi, thực sự được gọi là người khôn ngoan.[76]
- Chỉ riêng một mình người ta không trở thành nhà hiền triết (muni) nếu người đó ngu ngốc và thiếu hiểu biết. Nhưng người nào cầm cân nảy mực, lấy điều thiện lánh điều ác, thì là người khôn ngoan; anh ấy thực sự là một muni bởi chính lý do đó. Người nào hiểu được cả điều thiện và điều ác như thực tế của chúng, được gọi là một nhà hiền triết thực sự.[77]
Để Phục hồi lại trí tuệ tối cao bắt đầu của tự tánh ( Phật tính hay Như Lai ) bị bao trùm bởi ba chất độc tự thân ( những klesha : tham, sân, si ), Đức Phật đã dạy cho những học trò của mình sự rèn luyện ba mặt phẳng cách biến tham lam thành bố thí và kỷ luật, sân hận thành tốt và thiền định, vô minh thành trí tuệ. Như Lục Tổ của Phật giáo Chán, Huineng, đã nói trong Kinh Cương lĩnh của mình, ” Tâm không tranh chấp là tự tánh kỷ luật, tâm không trộn lẫn là thiền tự tánh, tâm không vô minh là trí tuệ tự tánh. ” Trong những dòng Phật giáo Đại thừa và bí truyền, Mañjuśrī được coi là hiện thân của trí tuệ Phật .Trong Ấn Độ giáo, trí tuệ được coi là một trạng thái của tâm lý và linh hồn mà một người đạt được sự giải thoát .
Thần trí tuệ là Ganesha và nữ thần tri thức là Saraswati.[cần dẫn nguồn]
Câu tiếng Phạn để đạt được tri thức là :
असतो मा सद्गमय । Asatō mā sadgamaya
तमसो मा ज्योतिर्गमय । tamasō mā jyōtirgamaya
मृत्योर्मा अमृतं गमय । mr̥tyōrmā amr̥taṁ gamaya
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ॥ Om śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ
– Br̥hadāraṇyakopaniṣat 1.3.28
- “Hãy dẫn tôi đi từ hư ảo đến thực tế.
- Dẫn tôi từ bóng tối đến ánh sáng.
- Dẫn tôi từ cái chết đến bất tử.
- Cầu mong bình yên, an lành, vạn sự như ý ”.
- Brihadaranyaka Upanishad 1.3.28.
Sự khôn ngoan trong Ấn Độ giáo là biết chính mình là chân lý, cơ sở cho toàn bộ Sáng tạo, tức là của Shristi. Nói cách khác, trí tuệ đơn giản có nghĩa là một người có khả năng tự nhận thức với tư cách là người chứng kiến toàn bộ sự sáng tạo dưới mọi khía cạnh và hình thức của nó. Hơn nữa, nó có nghĩa là nhận ra rằng một cá nhân thông qua hành vi đúng đắn và sống đúng đắn trong một thời kỳ không xác định sẽ nhận ra mối quan hệ thực sự của họ với tạo vật và Paramatma.
Thuật ngữ tiếng Ả Rập tương ứng với tiếng Do Thái Chokmah là حكمة ḥikma. Thuật ngữ này xuất hiện nhiều lần trong Kinh Qur’an, đặc biệt là trong Sura 2: 269: ” Ngài ban sự khôn ngoan cho những người Ngài muốn, và bất cứ ai được ban cho sự khôn ngoan chắc chắn đã được ban cho nhiều điều tốt lành. Và không ai sẽ nhớ ngoại trừ những người hiểu biết. ” (Qur’an 2:269 ). và Sura 22: 46: “Họ chẳng đi trong đất, lấy lòng nào để cảm và tai nào nghe? Quả thật, không phải đôi mắt trở nên mù lòa, nhưng chính trái tim, trong lòng ngực, trở nên mù lòa. ” Qur’an 22:46 Sura 6: 151: “Hãy nói:” Hãy đến, tôi sẽ tập dượt điều mà Allah (Đức Chúa Trời) đã (thực sự) cấm bạn “: Không tham gia bất cứ điều gì ngang hàng với Ngài; hãy tốt với cha mẹ bạn; không giết con cái của bạn. một lời khẩn cầu mong muốn; – Chúng tôi cung cấp thức ăn cho bạn và cho họ; – không bao giờ thực hiện những việc làm đáng xấu hổ, dù công khai hay bí mật; không lấy đi mạng sống, điều mà Allah đã làm cho thiêng liêng, ngoại trừ bằng công lý và luật pháp: do đó, Ngài ra lệnh bạn, rằng bạn có thể học hỏi sự khôn ngoan “(Qur’an 6:151 ).
Nhà triết học sufi Ibn Arabi coi al-Hakim (“Nhà thông thái”) là một trong những tên của Đấng Sáng tạo.[78] Trí tuệ và sự thật, được coi là thuộc tính thần thánh, là những khái niệm có liên quan và được coi trọng trong khoa học và triết học Hồi giáo ngay từ khi mới ra đời, và nhà triết học Ả Rập đầu tiên, Al-Kindi đã nói ở đầu cuốn sách của mình:[79]
We must not be ashamed to admire the truth or to acquire it, from wherever it comes. Even if it should come from far-flung nations and foreign peoples, there is for the student of truth nothing more important than the truth, nor is the truth demeaned or diminished by the one who states or conveys it ; no one is demeaned by the truth, rather all are ennobled by it .Al-Kindi, On First Philosophy
Tôn giáo Trung Quốc[sửa|sửa mã nguồn]
Thuật ngữ Phật giáo Prajñā đã được dịch sang tiếng Trung Quốc là 智慧 (bính âm zhìhuì, ký tự 智 “trí” và 慧 “huệ”).
Trong Trung Dung, Khổng Tử nói: “Yêu thích học tập cũng giống như trí tuệ. Thực hành với sức sống cũng giống như lòng nhân. Biết xấu hổ cũng giống như lòng dũng cảm (trí, nhân, dũng – ba trong số những mầm đức hạnh của Mạnh Tử). “[cần dẫn nguồn]
Hãy so sánh điều này với tác phẩm Nho giáo cổ điển Đại Học, mà bắt đầu bằng: “Con đường học tập để là tuyệt vời bao gồm trong việc biểu hiện nhân vật rõ ràng, yêu thương nhân dân, và tuân thủ trong điều tốt lành nhất” Người ta có thể thấy rõ mối tương quan với đức tính thận trọng của người La Mã, đặc biệt nếu người ta giải thích “tính cách trong sáng” là “lương tâm trong sáng”.[cần dẫn nguồn]
Trong Đạo giáo, trí tuệ được hiểu là tuân thủ Tam bảo (Đạo giáo): bác ái, giản dị và khiêm tốn.[cần dẫn nguồn] “Người biết người khác là người sáng suốt [智] (trí); người biết mình là người thông minh [明] (minh).” (知人者智，自知者明。 Đạo Đức Kinh 33) [80]
- Allen, James Sloan, Worldly Wisdom: Great Books and the Meanings of Life, Frederic C. Beil, 2008. ISBN 978-1-929490-35-6
- Miller, James, L., “Measures of Wisdom: The Cosmic Dance in Classical and Christian Antiquity”, University of Toronto Press, 1986. ISBN 0-8020-2553-6
- Velasquez, Susan McNeal, “Beyond Intellect: Journey Into the Wisdom of Your Intuitive Mind”, Row Your Boat Press, 2007. ISBN 978-0-9796410-0-8
