“Vị”
Trong một bài viết lôi kéo ” đừng bài xích hay tẩy chay người ngoại bang, bất kể là người nước nào trong thời gian nhạy cảm này “, tác giả đã liên tục đệm chữ ” vị ” cho mọi hành khách trên xe. Ai cũng là ” vị khách ” thay vì viết một cách trung tính là ” hành khách “, ” người khách ” .
Nếu không lầm, chỉ dăm ba năm gần đây mới thấy chữ “vị” được dùng “lạm phát” như thế.
Thật khó hiểu khi chúng tôi được dạy rằng chữ ” vị ” được dùng để bày tỏ sự tôn kính, trân trọng. Hai chữ ” quý vị ” trong lời khởi đầu ” Kính thưa quý vị ” chỉ sự trân trọng đó .Thế nhưng, không phải hễ nói tới bất kỳ người nào, mặc dầu là bác sĩ, giáo sư, quan chức … cũng đều hoàn toàn có thể thêm chữ ” vị “, mà chỉ khi nào người đó là một nhân vật đáng kính trọng hoặc Open trong một trường hợp đáng nể phục .Bởi thế, thật ngán ngẩm khi chữ ” vị ” được gán thêm trong trường hợp những người được nhắc đến không hề là hiện thân của sự đáng kính và lại là ” kẻ dữ ” : ” Vị cán bộ này còn đập tay nhiều lần lên bàn, chỉ vào mặt, chửi bới, văng tục với những cán bộ thao tác … ” ; ” Trưởng phòng LĐ-TB và XH nhận ” chạy án ” giá 1,5 tỉ đồng …Thậm chí vị trưởng phòng này còn hào phóng ” ủng hộ ” mái ấm gia đình nạn nhân 100 triệu ” ; ” Vị khách 17 tuổi hiếp dâm con gái chủ nhà ở Sơn La “. Càng ngán ngẩm hơn khi cái tựa ” Vị khách 17 tuổi … ” được rất nhiều báo mạng lớn nhỏ chép lại nguyên văn !
“Chăn ga”
Có một vùng miền phát âm ” r ” thành ” g ” : cá rô => cá gô ! Song, chưa hẳn chỉ vùng đó mới phát âm ” r ” thành ” g “. Có một vùng đọc là ” ga ” trong khi có vùng khác vẫn đọc là ” ra ” để chỉ tấm ” drap ” trải giường, một từ tiếng Pháp .Cách phát âm ” r ” thành ” g ” này trở nên phổ cập trên rất nhiều bảng hiệu ” bán chăn ga “, có lẽ rằng do không biết hay không nhớ từ nguyên của chữ này là ” drap ” .
Không muốn nói cách phát âm nào là đúng hay sai, song nếu gọi là “ga”, e rằng sẽ không có cơ hội hiểu ra rằng vật dụng đó cũng như từ đó có nguồn gốc từ đâu, là gì.
“Tiểu đường tuýp 2”
Trên rất nhiều bài viết, kể cả tờ hướng dẫn sử dụng thuốc, những chữ tiểu đường ” tuýp 2 “, ” tuýp 1 ” thường được dùng bên cạnh tiểu đường ” típ 1 “, ” típ 2 “. Hình như cách gọi ” tuýp 1, tuýp 2 ” đang trở nên thông dụng hơn, hoàn toàn có thể thấy qua cách dùng từ của truyền thông online và những bệnh viện .Ngoài ra còn có cách viết theo nguyên văn tiếng quốc tế như ” đái tháo đường type 2 là gì ? ” .Thiết tưởng, đang có sự lúng túng về cách phát âm : nếu muốn đọc theo tiếng Anh, từ ” type ” sẽ phiên âm là ” tai-p ” ; còn nếu muốn đọc theo tiếng Pháp, sẽ phiên âm là ” típ ” .Trong khi viết ” tuýp ” sẽ lại là phiên âm từ ” tube ” ( ống tuýp ). Thành ra, có lẽ rằng nên dùng hẳn tiếng Việt là ” tiểu đường loại 1, 2 ” cho đúng mực hơn .
Nên dùng từ đúng nghĩa, đúng âm
Trên những phương tiện đi lại truyền thông online đại chúng, lâu nay đôi lúc còn xảy ra kiểu lỗi dùng từ Hán Việt mà ít người chăm sóc, quan tâm là : dùng từ chưa tương thích với phong thái ngôn từ, ngữ cảnh .
Ví dụ nhóm từ “bà xã – phu nhân – vợ” có thể xem đồng nghĩa với nhau nhưng chúng không thể thay thế nhau trong mọi trường hợp. Không thể nói “phu nhân tên cướp”, “bà xã tổng thống”; duy có từ “vợ” mang tính chất trung tính về sắc thái có thể dùng trong cả hai trường hợp nêu trên.
Tương tự, nhóm từ ” vị – tên – người ” cũng cần phải được sử dụng đúng trong những ngữ cảnh đơn cử, tránh trường hợp dùng tràn ngập, tùy tiện mà không chăm sóc đến sắc thái ngữ nghĩa của nó .
ĐỖ THÀNH DƯƠNG
Tiếng nước tôi: Chuyện ‘sang tên sổ hồng’ trong ngôn ngữ TTO – ” Sang tên sổ hồng ” là cách nói tầm trung về việc biến hóa người sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và gia tài khác gắn liền với đất.
