Người Việt sử dụng cây tre trong đời sống hàng ngày từ nhiều nghìn năm trước. Hầu như toàn bộ những dụng cụ cấy trồng, săn bắt, chài lưới đều có sự góp mặt của cây tre. Người sống dùng tre đan thuyền để đi trên mặt nước. Người chết cũng phải có cái đòn tre để khiêng ra đồng .
Không thể kể hết những dụng cụ người Việt phát minh sáng tạo ra bằng cây tre ship hàng đời sống. Nông thôn ngoài căn nhà tre ra còn có thúng, mủng, giần, sàng, nong, nia, bồ thóc, rổ, rá, cối xay lúa, thuyền nan, cán cuốc, đòn gánh, sọt, gầu dai, gầu sòng tát nước. Dụng cụ đánh bắt cá còn có thêm đơm, đó, dậm, lờ, trúm, nơm … Thành phố có rổ, rá vo gạo rửa rau, đũa ăn cơm, bồ đựng rác, quạt nan, lồng bàn, lồng chim … Ở miền núi thiếu thốn sắt thép nhiều nơi đến cái răng bừa cùng được làm bằng tre. Tất cả những món đồ đan bằng tre lại chia ra nhiều loại kích cỡ khác nhau chỉ trừ cái tăm mà thôi .
Cái nong dùng để phơi nông sản mới thu hoạch hoặc chế biến. Những lạc, vừng, đậu, ngô đều phải dùng đến chiếc nong phơi ngoài nắng. Nhiều vùng có nghề chăn tằm thì chiếc nong là công cụ tối quan trọng. Nó vừa là nơi nuôi con tằm từ khi mới nở, lại cũng là nơi đựng những chiếc kén tằm khi thu hoạch. Kích thước nhỏ và mỏng dính hơn là cái nia. Dùng để hứng khi sàng sảy thóc gạo, lạc vừng. “ Lọt sàng xuống nia ” là tục ngữ nói về việc chẳng mất mát đi đâu hạt nào trong cư xử mái ấm gia đình bạn bè. Nhỏ nữa là cái mẹt dùng để đựng thức ăn cho đến tận giờ đây. Thịt lợn mán hay bún đậu mắm tôm ở thành phố người ta vẫn đựng trong mẹt bán cho khách. Kể ra thì vệ sinh bảo đảm an toàn thực phẩm không cao lắm nhưng mức độ quyến rũ lại rất tuyệt vời. Bún đậu mắm tôm mà bày ra đĩa chắc như đinh không ngon mắt bằng mẹt. Thế nhưng chả hiểu vì sao người ta lại ví nó với những cái mặt của kẻ hèn nhát đáng xấu hổ. “ Mặt mẹt ” là thành ngữ để chỉ những kẻ ấy .
Thúng mủng là công cụ đắc lực của việc gánh gồng gạo, muối, ngô, khoai. Cũng để gánh gồng như thế ở nông thôn còn có cái rổ sảo. Người ta dùng nó để gánh đất cát, phân gio, gạch ngói. Gánh những vật nhẹ nhàng dùng đòn gánh đẽo bằng tre. Vật nặng và cồng kềnh hơn dùng chiếc đòn càn, đòn xóc là nguyên một ống tre vót nhọn hai đầu. Những đàn ông lực lưỡng dùng chiếc đòn càn (đòn xóc) có thể gánh cả đống rơm che kín mặt. Công dụng là thế nhưng chiếc đòn xóc vẫn bị mang ra ví với những kẻ nguy hiểm tráo trở lươn lẹo. Tục ngữ gọi là “Đòn xóc hai đầu”.
Ở thành phố cho đến bây giờ người bán hàng rong, xôi sáng, bánh cuốn chay vẫn buộc phải dùng chiếc thúng. Nó là thứ đựng xôi, bánh cuốn, bánh khúc giữ nhiệt rất tuyệt vời. Nó lại tựa như biển hiệu mang tính quảng cáo tinh vi mà âm thầm. Chắc chắn chẳng có ai mua ở cái hàng đựng xôi, bánh cuốn trong chậu nhựa. Ở nông thôn bây giờ không còn cảnh gánh gồng nhiều nữa. Người ta có rất nhiều phương tiện để thay cho đôi vai. Không có xe công nông thì có thể dùng xe máy, xe cải tiến vận chuyển năng suất hơn nhiều. Thúng mủng chỉ còn là đồ đựng nông sản ở nhà và ở chợ mà thôi. Cái cối xay lúa đan bằng tre cũng đã tuyệt chủng hoàn toàn. Chỉ cần có một chiếc máy xay xát là đủ cho cả làng. Những gầu dai, gầu sòng đã có máy bơm thay thế. Cái giần cái sàng cũng biến mất. Thay vào đó là máy sàng chuyên dụng làm sạch ngũ cốc. Mụ dì ghẻ trong truyện Tấm Cám nếu còn sống cứ việc tha hồ mang gạo trộn vào thóc. Cô Tấm sẽ mang ra máy sàng chỉ vài phút là xong. Thừa thời gian bắt xe bus BRT đi trảy hội.
Tất nhiên là đời sống ngày một tân tiến lên, những đồ vật bằng tre ngày càng được sửa chữa thay thế bằng những vật tư khác nhiều hơn. Ở thành phố giờ đây đã hiếm còn thấy ai còn dùng chiếc lồng bàn bằng tre nữa. Quạt nan cũng biến mất lâu rồi. Quạt giấy nan tre chỉ còn bán rong ở những khu di tích lịch sử cho khách du lịch thăm quan. Đến đôi đũa tre trong nhà giờ đây cũng là thứ khó tìm. Có em gái Việt kiều về nước nhờ chị dâu mua hộ vài chục đôi đũa tre mang đi. Chị lục tung ba bốn ngôi chợ trong thành phố tuyệt nhiên không tìm thấy .
Đã có lúc ai đó phát minh sáng tạo ra chiếc tăm gỗ một thời. Kết quả trông thấy là suýt nữa đã có một thế hệ răng thưa. Vẫn còn nhiều đồ vật bằng tre khó lòng thay thế sửa chữa kể cả ở thành phố. Hàng nước có chiếc điếu cày nhựa thì đừng kỳ vọng đông khách. Đi ăn cỗ cưới thấy chủ nhà dọn ra mâm đôi đũa nhựa thì hãy xem xét cẩn trọng khi có dự tính mon men đến gần đĩa thịt gà luộc. Cái lồng chim làm bằng thép sáng bóng dù có uốn éo cầu kỳ đến đâu chăng nữa cũng ít người dùng. Hình như nhốt con chim vào đấy cảm thấy độ nhẫn tâm có tăng lên không ít .
Vật dụng rất thân thương không chỉ với nhà nông là cái bồ đựng thóc nay cũng còn rất hiếm ai dùng. Người ta chẳng tích trữ nhiều thóc gạo trong nhà làm gì. Cái bồ trong kháng chiến còn để đựng công văn sách vở của lãnh tụ. “ Con bồ câu trắng ngây thơ / Nó đi tìm thóc quanh bồ công văn … ” ( Tố Hữu ). Giờ thì ủy ban xã cũng có hàng loạt tủ sắt đựng tài liệu rất vững chắc. Bồ rác ở phố cũng đã được thay thế sửa chữa hàng loạt bằng thùng nhựa có bàn đạp. Chữ “ bồ ” giờ đây phổ cập được dùng với nghĩa đằm thắm hơn nhiều. Riêng chữ này không phân biệt giới tính, tuổi tác hoặc sức khỏe thể chất. 8.2018
