Thiện và ác là gì ? Biểu hiện của “ cái thiện ”
Khái niệm Thiện và Ác :
Thiện là tất cả những gì tích cực, phù hợp với đạo lý, có tác động thuận lợi trong đời sống của con người và của toàn xã hội. Ngược lại là Ác.
a / “ Thiện ” là đặc thù của hành vi, của ý thức, của nhân cách con người tương thích với đạo lý. Ác, ngược với thiện, là tư tưởng hành vi, lối sống, cuộc sống một con người trái chiều với những nhu yếu của xã hội về đạo đức thậm chí còn cố ý, ngang nhiên phá hoại, chà đạp lên những nguyên tắc, những chuẩn mực đạo đức mà xã hội đã đề ra .
Phù hợp với đạo lý là tương thích với những nhu yếu về quyền lợi có thực và khách quan của xã hội, tức là tương thích vời những nguyên tắc, chuẩn mực, quy tắc đạo đức của xã hội .
Phù hợp với đạo lý còn có nghĩa là đem lại quyền lợi cho người khác, cho xã hội. Lợi ích là toàn bộ những gì hoàn toàn có thể thỏa mãn nhu cầu nhu yếu của con người và con người có quyền được hưởng theo lẽ phải, theo sự công minh của xã hội. “ Lợi ích ” là những giá trị có sẵn do tự nhiên đem lại hoặc do xã hội phát minh sáng tạo ra. Có quyền lợi vật chất và quyền lợi niềm tin ; quyền lợi cá thể và quyền lợi tập thể ; quyền lợi xã hội. v.v … Mỗi cá thể, tập thể, xã hội cần và có quyền mưu cầu, bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình nhưng không được vì vậy mà làm tổn hại đến quyền lợi hoặc chiếm đoạt quyền lợi của người khác. Trái lại, nếu hoàn toàn có thể thì mỗi cá thể, mỗi tập thể, mỗi xã hội còn đem lại và bảo vệ quyền lợi cho cá thể khác, tập thể khác và xã hội khác bằng cách quyết tử một phần hay tổng thể quyền lợi của mình. Thái độ và hành vi tốt như thế so với quyền lợi của người khác, của tập thể, của xã hội chính là cái “ thiện ” còn ngược lại là ác. Như vậy cái thiện và cái ác phát sinh trong quy trình con người hoạt động giải trí để mưu cầu, thụ hưởng và bảo vệ những quyền lợi của mình. Trong quy trình đó, hành vi của con người là thiện hay ác tuỳ theo hành vi đó có tôn trọng, bảo vệ và ship hàng quyền lợi chính đáng của người khác, tập thể, của xã hội hay không, có chiếm đoạt quyền lợi chính đáng của người khác, của tập thể, của xã hội hay không .
b / Với tư cách là những phạm trù đạo đức học, “ Thiện ” có ý nghĩa khái quát tổng thể những gì tích cực về mặt đạo đức, bất kể là quy mô lớn hay nhỏ, mức độ cao hay thấp của cái tích cực. Cho nên từ những hành vi đơn thuần như một lời nói thật, một lời thăm hỏi động viên động viên cho đến sự quyết tử tính mạng con người của mình để cứu nước hay cứu một người khác cũng đều là thiện. Tương tợ như vậy “ Ác ” không phải chỉ có nghĩa là gian ác, hung tàn, tội ác mà một lời nói dối, một cử chỉ xúc phạm đến nhân phẩm của người khác cũng là Ác .
Biểu hiện của “ Cái thiện ”
“ Cái thiện ” được bộc lộ qua tư tưởng và hành vi :
a / Thiện tâm ( thiện ý, thiện cảm, thiện chí ) : Đó là ý thức đạo đức về thiện của hành vi. Để triển khai một hành vi đạo đức con người phải lựa chọn giữa cái thiện và cái ác. Một người muốn lựa chọn một cách có ý thức và tự do giữa cái thiện và cái ác thì người đó phải hiểu được thế nào là thiện, thế nào là ác. Khi nào người đó biết yêu cái thiện và ghét cái ác, đồng thời người đó muốn triển khai điều thiện và có đủ những điều kiện kèm theo và năng lực khách quan để triển khai điều thiện, thì người đó mới làm được điều thiện .
b/ Hành vi thiện: cái thiện không phải chỉ là cái thiện của ý thức mà cái thiện phải thể hiện trong thực tế bằng lời nói, cử chỉ, việc làm. Xem xét hành vi là thiện hay ác phải xem cả 3 phương diện: động cơ của hành vi, kết quả của hành vi và phương thức thực hiện hành vi. Cho nên cái thiện mà chúng ta quan niệm là sự thống nhất giữa động cơ, kết quả và phương tiện của hành vi.
Hành vi thiện cũng có những mức độ khác nhau :
- Chống lại cái ác, hành vi này khó thực hiện nhất.
- Làm điều thiện, so với chống cái ác thì dễ làm hơn.
- Không làm điều ác cũng bao hàm cái thiện nhưng đó là cái thiện mức độ thấp nhất.
Thiện là giá trị đạo đức có tính lịch sử dân tộc đơn cử :
a / Thiện và ác là cái dùng để nhìn nhận về mặt đạo đức. Thiện là giá trị, Ác là phản giá trị. Tiêu chuẩn của Thiện, Ác là sự tương thích hay không tương thích với văn minh xã hội, nhưng trong những thời kỳ lịch sử vẻ vang khác nhau, Thiện có nội dung không giống nhau .
Theo quan điểm đạo đức học Mác – Lênin, ý thức con người về thiện và ác không phải là loại sản phẩm của sự trừu tượng thuần túy mà nó là hiệu quả phản ánh những điều kiện kèm theo kinh tế tài chính – xã hội của một thời đại và nhờ vào vào vị trí của một giai cấp nhất định. Ph. Ănghen chỉ ra rằng : Tự giác hay không tự giác, rốt cuộc người ta đều lấy những quan điểm đạo đức từ trong những quan hệ trong thực tiễn đã tạo thành cơ sở cho vị thế giai cấp của họ, tức là những mối quan hệ kinh tế tài chính, trong đó người ta triển khai sản xuất và trao đổi .
Môi trường và thực trạng sống của mỗi người có ảnh hưởng tác động nhất định đến hành vi và lối sống thiện hay ác của người đó. Mặt khác con người không phải là loại sản phẩm thụ động của thực trạng sống. Con người hoàn toàn có thể ảnh hưởng tác động vào thực trạng, làm cho thực trạng trở nên thuận tiện cho việc triển khai những điều thiện, tức là làm cho thực trạng trở nên có tính người như cách nói của Mác .
b / Trong xã hội ta lúc bấy giờ. Thiện trước hết phải là giải phóng con người khỏi chính sách người bóc lột người và kiến thiết xây dựng một xã hội mới trong đó có những điều kiện kèm theo kinh tế tài chính – xã hội để con người được phát huy mọi năng lượng góp sức cho xã hội đồng thời mang lại niềm hạnh phúc cho chính mình. Trong xã hội đó, mọi giá trị thuộc về con người được tôn vinh, phẩm giá con người được tôn trọng. Đó là xã hội công minh, dân chủ và văn minh
Những Kết luận cho việc giáo dục đạo đức :
a / – Giáo dục đào tạo đạo đức là phải làm cho đối tượng người tiêu dùng giáo dục hiểu những hành vi nào được nhìn nhận thiện và tại sao ; ngược lại những hành vi nào là ác và tại sao. Giáo dục đào tạo đạo đức là rèn luyện cho đối tượng người tiêu dùng giáo dục biết yêu người tốt, việc tốt, làm điều tốt, ghét cái xấu, cái ác và đấu tranh chống cái xấu, cái ác .
b/- Cái phức tạp, khó khăn của việc hình thành ý thức, tình cảm và thói quen làm điều thiện ở mỗi người là ở chỗ sự hình thành đó không diễn ra trong phòng thí nghiệm mà trong cuộc sống phức tạp của gia đình và xã hội. Để khỏi bị cái Ác cám dỗ làm hư hỏng nhân cách của mình, mỗi người phải nâng cao năng lực tự giáo dục, chủ động làm điều thiện và phải đấu tranh chống cái ác, không được thờ ơ hay dửng dưng đối với cái ác.
