Thể chế kinh tế có vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế và ổn định chính trị của mỗi nước. Các chủ thể tham gia hoạt động trong nền kinh tế của một quốc gia đều phải tuân theo các “luật chơi” mà thể chế kinh tế đặt ra. Vậy thể chế kinh tế là gì? tại sao thể chế kinh tế lại có vai trò quan trọng như vậy?
Bài viết Thể chế kinh tế là gì? dưới đây sẽ đưa ra những thông tin giải đáp đến bạn đọc.
Thể chế kinh tế là gì?
Thể chế kinh tế là toàn thể những luật chơi chính thức và phi chính thức điều tiết và chi phối những quan hệ, hoạt động giải trí mang tính kinh tế của con người trong xã hội .
Có thể hiểu cụ thể hơn, thể chế kinh tế là các bộ quy tắc, các luật, các lệ điều chỉnh, chế định các hành vi, các hoạt động, các quan hệ kinh tế; là bộ công cụ để điều chỉnh các chủ thể tham gia hành vi kinh tế. Vị trí, vai trò, chức năng, năng lực, các mối quan hệ và phương thức tổ chức vận hành của các chủ thể tham gia các hoạt động kinh tế (nhà nước, doanh nghiệp, người dân, các hiệp hội…); Cơ chế, cách thức, các luật lệ nhằm đạt được mục tiêu mà các chủ thể khi tham gia hành vi kinh tế mong muốn.
Nội hàm của thể chế kinh tế gồm có những luật lệ pháp luật về những mối quan hệ và hoạt động giải trí kinh tế hiện hành và cả những tập tục, lề thói đã có từ ngàn đời, gồm có những luật, lệ, quy tắc thành văn và cả những luật lệ, quy tắc bất thành văn trong những quan hệ và hoạt động giải trí kinh tế .
Thể chế kinh tế trong tiếng Anh là Economic Institutions .
Nội dung của thể chế kinh tế
Sau khi tìm hiểu Thể chế kinh tế là gì? Ta có thể thấy thể chế kinh tế là một khái niệm rộng, bao quát nhiều vấn đề phức tạp, có liên quan đến các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa, truyền thống, quan hệ quốc tế,…
Vì vậy, nội dung của thể chế kinh tế gồm những yếu tố gì, là yếu tố không dễ thống nhất trong thực tiễn, bởi lẽ nó tùy thuộc vào vị trí, góc nhìn, nghiên cứu và điều tra và xem xét của mỗi người. Chẳng hạn :
Ban Kinh tế Trung ương cho rằng : thể chế kinh tế gồm ba thể chế cơ bản :
– Thể chế về chiếm hữu, tăng trưởng những thành phần kinh tế, những mô hình doanh nghiệp và những tổ chức triển khai sản xuất kinh doanh thương mại ;
– Thể chế bảo vệ đồng điệu những yếu tố thị trường và những loại thị trường ;
– Thể chế kết nối tăng trưởng kinh tế với tân tiến, công minh xã hội trong từng bước, từng chủ trương tăng trưởng và bảo vệ thiên nhiên và môi trường .
Đinh Văn Ân và Lê Xuân Bá ( năm 2006 ) cho rằng : thể chế kinh tế có 4 nội dung :
– Các bộ qui tắc tạo thành “ luật chơi ” kinh tế thị trường gồm khung pháp lý về kinh tế và những qui tắc chuẩn mực về kinh tế ;
– Các chủ thể tham gia game show ” kinh tế thị trường ( người chơi ) gồm những cơ quan quản lí nhà nước về kinh tế ; những doanh nghiệp và những tổ chức triển khai xã hội ;
– Các chính sách thực thi thể chế kinh tế thị trường ( cách chơi ) gồm chính sách cạnh tranh đối đầu thị trường ; chính sách phân cấp quản lí kinh tế ; chính sách phối hợp, tham gia ; chính sách theo dõi và nhìn nhận ;
– Thể chế kinh tế thị trường cơ bản ( sân chơi ) gồm thị trường sản phẩm & hàng hóa ; thị trường kinh tế tài chính ; thị trường khoa học và công nghệ tiên tiến và thị trường bất động sản .
Thể chế Kinh tế thị trường
Trong lịch sử dân tộc loài người có rất nhiều loại hình thể chế kinh tế. Tuy nhiên trong quốc tế văn minh có 2 loại đa phần :
+ Kinh tế kế hoạch hóa tập trung chuyên sâu, giờ chỉ còn một nước vận dụng, đó là CHDCND Triều Tiên .
+ Kinh tế thị trường được áp dụng ở hầu hết các nước với các mức độ khác nhau.
Thể chế Kinh tế thị trường là loại sản phẩm của văn minh trái đất, tự bản thân nó không phải là kinh tế tư bản chủ nghĩa. Chỉ có thể chế Kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa hay những phương pháp sử dụng Kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa mới là mẫu sản phẩm của chủ nghĩa tư bản .
Kinh tế thị trường hoàn toàn có thể trở thành công cụ hữu hiệu Giao hàng cho việc tạo ra của cải và sự giàu sang chung cho những quy mô xã hội khác nhau .
Kinh tế thị trường có những đặc trưng hầu hết nhất gồm : Thị trường điều tiết nền kinh tế, quan trọng nhất là phân chia nguồn lực, chiếm hữu tư nhân, sự độc lập của những chủ thể kinh tế ( kể cả Doanh nghiệp nhà nước ), tự do cạnh tranh đối đầu, giá thành do thị trường quyết định hành động .
Ngoài ra còn có những đặc trưng như : Doanh nghiệp hoạt động giải trí vì tiềm năng doanh thu ; Liên doanh, link là xu thế tất yếu, Sự hoạt động của nền kinh tế gắn với điều tiết vĩ mô của Nhà nước …
Thông thường lúc bấy giờ có 3 loại Kinh tế thị trường hầu hết :
( 1 ) Kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa với những biến thể như : Kinh tế thị trường tự do ( tiêu biểu vượt trội là Mỹ, Anh ), Kinh tế thị trường xã hội ( tiêu biểu vượt trội là Đức, Thụy Điển … ), Kinh tế thị trường sơ khai / tàn tệ ( 1 số ít nước ở Châu Phi … ) .
( 2 ) Kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa ở Trung Quốc .
( 3 ) Kinh tế thị trường xu thế xã hội chủ nghĩa ở Nước Ta
Thể chế Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Thể chế kinh tế thị trường xu thế XHCN ở Nước Ta là một yếu tố lý luận và thực tiễn khá mới mẻ và lạ mắt và phức tạp, đã trải qua một quy trình nhận thức, tăng trưởng cả về lý luận lẫn triển khai trong thực tiễn từ thấp đến cao, từ chưa không thiếu đến rất đầy đủ hơn, thâm thúy và hoàn thành xong hơn .
Cho đến nay, từ những văn kiện, nghị quyết Đảng đến chủ trương của Nhà nước, những ngành những cấp và toàn thể xã hội hầu hết đều thống nhất quan điểm : thể chế kinh tế thị trường khuynh hướng XHCN ở Nước Ta được cấu thành bởi mạng lưới hệ thống những bộ phận khác nhau mà mỗi bộ phận cũng là một mạng lưới hệ thống phức tạp gồm nhiều yếu tố .
Các bộ phận cơ bản của thể chế kinh tế thị trường xu thế XHCN ở Nước Ta gồm :
( 1 ) Các luật lệ, quy tắc quản lý nền kinh tế ;
( 2 ) Các chủ thể tham gia vào hoạt động giải trí trong nền kinh tế ;
( 3 ) Cơ chế thực thi những luật, quy tắc và kiểm soát và điều chỉnh những mối quan hệ giữa những chủ thể ;
( 4 ) Hệ thống thị trường .
Các luật, quy tắc điều chỉnh thể chế kinh tế thị trường xu thế XHCN ở nước ta gồm có khung khổ pháp lý do nhà nước phát hành và những quy tắc, chuẩn mực xã hội khác như những pháp luật của những hiệp hội, những tổ chức triển khai xã hội nghề nghiệp …
Trong hệ thống quy tắc và chuẩn mực đó thì thể chế do nhà nước ban hành đóng vai trò quyết định đến các hành vi kinh tế của các chủ thể trong nền kinh tế thị trường, trong khi những quy tắc, chuẩn mực xã hội khác cũng đóng vai trò quan trọng đối với hoạt động của các chủ thể kinh tế.
Các chủ thể trong nền kinh tế thị trường khuynh hướng XHCN gồm có những cơ quan quản trị nhà nước về kinh tế, doanh nghiệp thuộc những thành phần kinh tế, những tổ chức triển khai xã hội, nghề nghiệp, hội đồng dân cư và người dân. Gần đây một số ít tài liệu xếp những tổ chức triển khai nghề nghiệp và hiệp hội vào nhóm những tổ chức triển khai xã hội dân sự .
Cả ba nhóm chủ thể này đều có vai trò quan trọng trong quy trình quản lý và vận hành, sống sót và tăng trưởng của nền kinh tế thị trường xu thế XHCN. Trong đó doanh nghiệp là TT, nhà nước thực thi tính năng kiến thiết tăng trưởng, đề ra luật và những pháp luật, chuẩn mực buộc những chủ thể khác phải thực thi đồng thời kiểm tra, giám sát việc thực thi. Các tổ chức triển khai xã hội dân sự và dân cư có vai trò giám sát và phản biện cả cơ quan nhà nước và doanh nghiệp .
Trên đây là các nội dung liên quan đến Thể chế kinh tế là gì? Hy vọng các thông tin này hữu ích và giúp bạn giải đáp thắc mắc.
