Thất ngôn bát cú (七言八句) là loại thơ mỗi bài có tám câu và mỗi câu bảy chữ. Tức là mỗi bài thơ chỉ có 56 chữ.[1]
Thể thơ thất ngôn bát cú là cổ thi, Open sớm ở Trung Quốc. Đến đời nhà Đường mới được những nhà thơ đặt pháp luật đơn cử, rõ ràng, lê dài trong chính sách phong kiến. Thể thơ này đã được những đời vua Trung Quốc và Nước Ta dùng cho việc thi tuyển tuyển chọn nhân tài, rất phổ cập ở Nước Ta vào thời Bắc thuộc, hầu hết được những cây bút quý tộc sử dụng .Thể thơ có luật rất ngặt nghèo. Tuy nhiên, trong quy trình sáng tác nhất là vào trào lưu thơ mới tại Nước Ta từ năm 1925, bằng sự phát minh sáng tạo của mình, những tác giả đã làm giảm bớt tính gò bó, khắt khe của luật bằng – trắc để tâm hồn lãng mạn hoàn toàn có thể bay bổng trong từng câu thơ .
Luật bằng trắc[sửa|sửa mã nguồn]
Cấu trúc bài thơ thất ngôn bát cú gồm 8 câu, mỗi câu 7 chữ. Nếu tiếng thứ hai của câu 1 là vần bằng thì gọi là thể bằng, là vần trắc thì gọi là thể trắc. Thể thơ quy định rất nghiêm ngặt về luật bằng trắc. Luật bằng trắc này đã tạo nên một mạng âm thanh tinh xảo, uyển chuyển cân đối làm lời thơ cứ du dương như một bản tình ca. Người ta đã có những câu nói vấn đề về luật lệ của bằng trắc trong từng tiếng ở mỗi câu thơ: các tiếng nhất – tam – ngũ bất luận còn các tiếng: nhị – tứ – lục phân minh. Thể bằng là các dấu thanh và huyền. Thể trắc là 4 dấu còn lại(dấu sắc,dấu hỏi, dấu nặng, dấu ngã)
- Đêm thu buồn lắm chị Hằng ơi!
- Thanh:..B………..T……….B…
- Trần thế em nay chán nửa rồi.
- Thanh:T……..B…………..T…
- (Muốn làm thằng cuội, Tản Đà)
Thông thường, thơ thất ngôn bát cú hoàn toàn có thể làm theo 2 cách thông dụng :
- Thất ngôn bát cú theo Đường luật: Có quy luật nghiêm khắc về Luật, Niêm và Vần thường có bố cục rõ ràng.
- Thất ngôn bát cú theo Cổ phong: Không theo quy luật rõ ràng, có thể dùng một vần (độc vận) hay nhiều vần (liên vận) nhưng vần vẫn phải thích ứng với quy luật âm thanh, có nhịp bằng trắc xen nhau cho dễ đọc.
Còn một cách khác là theo Hán luật. Những bài thơ thất ngôn bát cú chữ Nôm thường được gọi là thơ Hàn luật.
Một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật ( hay đúng ra là Hán luật vì là thơ Nôm ) tiêu biểu vượt trội :
“Qua đèo Ngang” của Bà Huyện Thanh Quan:
(Chú ý cách gieo vần: Các tiếng cuối các câu 1, 2, 4, 6, 8 hiệp vần bằng với nhau).
- Bước tới đèo Ngang bóng xế tà,
- Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
- Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
- Lác đác bên sông, rợ mấy nhà.
- Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
- Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
- Dừng chân đứng lại: trời, non, nước,
- Một mảnh tình riêng, ta với ta.
Trong đó :
- Hai câu đầu tiên (1 và 2) là 2 câu Đề dùng để: Mở Đề và Vào Đề (mở bài, giới thiệu...)
- Hai câu tiếp theo (3 và 4) là hai câu Thực dùng để:(miêu tả), yêu cầu của 2 câu này là đối nhau cả về thanh (bằng đối trắc hoặc ngược lại) và về nghĩa (Lom khom — Lác Đác, Dưới núi — Bên sông, Tiều vài chú — rợ mấy nhà)
- Hai câu 5 và 6 là hai câu Luận (suy luận), yêu cầu cũng đối nhau cả về thanh và nghĩa, tương tự như hai câu Thực ở trên
- Hai câu cuối cùng (7 và 8) là hai câu Kết (kết luận), không yêu cầu đối nhau.
Cách ngắt nhịp : 2/2/3 hoặc 4/3, 3/4
