Tấu hài hoàn toàn có thể được coi là “ đặc sản nổi tiếng ” tiếng cười sân khấu khoảng chừng 20 năm qua, tại TP.HCM. Trong một thời hạn dài, nhiều chương trình ca múa nhạc không hề thiếu vắng những danh hài trong những tiết mục “ cù ” người theo dõi. Nhiều tụ điểm còn chèo kéo những danh hài nổi tiếng với cát – xê cao để lôi cuốn người xem. Một cuộc chạy đua lâu nay đã tạo nên thực trạng xô bồ và ngày càng trở nên hỗn tạp. Giờ đây đã Open thực trạng người theo dõi quay sống lưng với tấu hài, ngay những sân khấu chuyên diễn tấu hài cũng thưa vắng người theo dõi. Một số cặp diễn hài có tiếng tăm đã phải chuyển nghề, hoặc có nhóm không còn được mời diễn dẫn tới sự tan rã trong nuối tiếc … Vì sao vậy ?
1. Hài bát nháo ! ?
Có một thời người ta đã phải nói “ Ra ngõ là gặp tấu hài ”, bởi sự Open quá nhiều nhóm hài, hành nghề khắp nơi, trong bất kỳ chương trình nào, từ lớn đến nhỏ. Ở Thành Phố Hồ Chí Minh có khoảng chừng 60 nhóm tấu hài đã làm mưa làm gió, ở hàng trăm tụ điểm ca nhạc khác nhau. Nhiều nhóm tấu hài đã chạy theo tiếng cười dễ dãi, diễn mãi những tiết mục cũ, hoặc tấu cương không có ngữ cảnh, chạy theo thị hiếu rẻ tiền, gây tiếng cười nhạt nhẽo. Thậm chí có nhóm đã thoại những câu nói thô tục. Nếu ai đó đã từng xem những tấu hài như “ Yêu quá sức ”, “ Yêu qua mạng ”, “ Kẻ cắp trái tim ” thì sẽ được nghe những câu thoại thật sự tục tằn, đại loại : “ Mẹ em bị ung thư phao câu còn lâu mới khỏi ”, hoặc “ Anh đến gấp em đang ở … truồng ” …
Nhiều nghệ sĩ chuyên tấu hài cũng phải công nhận sân khấu hài đang bị nguội lạnh vì sự nhàm chán về những trò quậy. Người quản lý Sân khấu hài 135 Hai Bà Trưng xác nhận, hiện các sân khâu hài đang bị giảm sút khán giả một cách trầm trọng. Theo anh, nguyên nhân chính là các nhóm diễn hài đã không chịu đầu tư về kịch bản, về nghệ thuật dàn dựng để phục vụ khán giả. Ngay cả Hoài Linh, người vừa đoạt giải Mai Vàng đầu năm 2010, trong dăm năm qua cũng đã bắt đầu lo toan về sự lặp lại của mình. Không ít nhóm diễn hiện bí tiết mục mới, nên chỉ còn chiêu thức cuối cùng là đem chính hình hài xấu xí của mình làm thành trò cười, hoặc mang khuyết tật của người khác để giễu nhại, hòng lấy tiếng cười nhạt nhẽo của khán giả. Hiện tượng khá phổ biến là họ diễn những động tác giễu người có tật mắt lé, răng vẩu, khập khiễng chân, nói lắp hoặc lùn, béo… Như vậy họ đã phạm vào điều tối kỵ trong nghệ thuật, bởi đó là sự xúc phạm và chẳng đem lại nội dung gì có ích lợi về tinh thần cho người xem.
Cũng vì sự bế tắc trong giải pháp khai thác nội dung mới, những nhóm hài chỉ dùng một vài tiết mục quen thuộc đi diễn hàng chục tụ điểm khác nhau, nên có hiện tượng kỳ lạ nghệ sĩ vừa bước chân ra sân khấu đã có người theo dõi cũng diễn theo và còn nhắc lời thoại trước cho diễn viên, rồi cười khoái trá, bởi họ đã quá thuộc tiết mục và tỏ thái độ chán ngán thật sự .
Lại còn chuyện, nghệ sĩ tự cắt bớt cụ thể để còn nhanh gọn chạy sang tụ điểm khác. Nghệ sĩ hài Tiểu Bảo Quốc đã tâm sự :
– “ Làm tấu hài phải diễn theo lệnh của bầu sô. Có đêm nhiều tiết mục, thì họ hối thúc mình diễn nhanh lên, dành thời hạn cho tiết mục khác. Nhưng khi có “ sao ” nào chạy sô trễ, thì họ lại đẩy mình ra, bắt diễn dây dưa để câu giờ, chờ “ sao ” đó tới ” .
Để cứu rỗi hiện tượng kỳ lạ nhàm chán của tấu hài, nhiều nghệ sĩ đã gồng mình tổ chức triển khai một chương trình hài “ liên khúc ”, theo kiểu ghép một số ít tiết mục để tạo một nội dung nhất định và để có điều kiện kèm theo trổ hết tài lấy lại tiếng cười của người xem. Có thể kể ra một loạt live show hài trong thời hạn vừa mới qua của những nhóm Bảo Chung, Kiều Oanh, Hoàng Sơn, Hoài Linh, Việt Hương … Nhưng toàn bộ vẫn không hề thoát được sự tái diễn và gượng gạo trước người xem với nhiều mảng miếng quá thô thiển, thừa thãi, bỡn cợt trên sân khấu. Đạo diễn Thế Ngữ, đứng trước hiện tượng kỳ lạ này đã phải nói về cái hài rất mong manh giữa duyên và tục. Ông còn chứng minh và khẳng định nhiều diễn viên, kể cả những người nổi tiếng, nhiều khi không đưa ra trường hợp hài, mà chỉ bịa lời chọc ngoáy dẫn đến tiếng cười không ăn với vai diễn ; nhiều tiếng cười không có ý nghĩa, thiếu tính nghệ thuật và thẩm mỹ và ý nghĩa giáo dục hội đồng .
Các khuôn mặt hài của sân khấu TP. Hồ Chí Minh .
2. Hài thả nổi!?
Ngay từ năm 2003, những nhà chức trách đã từng cảnh báo nhắc nhở về sự hụt hơi của tấu hài vì bộc lộ sự yếu kém về nội dung và thẩm mỹ và nghệ thuật diễn xuất. Thậm chí, ông Phạm Minh Tuấn, khi đó là Phó giám đốc Sở VH-TT đã răn đe rằng, nếu vẫn không kiểm soát và chấn chỉnh được tấu hài thì sẽ có kế hoạch tạm ngưng hoạt động giải trí 1 số ít nhóm. Không thể lạm dụng tiếng cười bằng nhiều tiểu phẩm quá yếu về mặt thẩm mỹ và nghệ thuật .
Ấy vậy mà cho đến nay, mọi chuyện vẫn không hề xoay chuyển, tấu hài trên sân khấu vẫn hoành hành với những tiếng cười rẻ tiền. Cho dù lúc bấy giờ người theo dõi đã biểu lộ sự chán nản và không còn tha thiết với những nội dung vô bổ nữa ; và tưởng như tấu hài đã hết thời trên sân khấu, thì ai dè tấu hài lại nhảy vào từng nhà qua những kênh truyền hình. Đặc biệt đã Open kênh hài và kênh karaoke. Nếu trước kia với những chương trình “ Trong nhà ngoài phố ” hoặc “ Gặp nhau cuối tuần ”, hay sau này là “ Gala cười ”, “ Siêu thị cười ” thì cũng chỉ có một tuần một lần, nhưng nay phần nhiều tổng thể chương trình tấu hài được tung lên sóng mỗi ngày. Trong đó nhiều chương trình chất lượng kém và nội dung lộn xộn, bát nháo và diễn viễn hài thả sức diễn cương, giống như ở những tụ điểm tấu hài ngoài trời. Cùng với những truyền hình kênh, ngay những mô hình khác như điện ảnh, hay trong những vở kịch dài cũng khuyến khích lồng ghép những cụ thể mang nội dung tấu hài để tìm kiếm tiếng cười thư giãn giải trí .
Tấu hài lâu nay bị thả nổi và không hề trấn áp được. Đặc biệt vào dịp tết, nhiều nhóm tấu hài đã lấy tiêu chuẩn “ Làm một mùa Tết ăn hết bốn mùa ” từ nhiều năm nay, do vậy những nhóm hài vừa chạy sô, vừa tìm thời cơ cắt tỉa tiết mục để kịp chạy đuổi những tụ điểm diễn trong TP. Có diễn viên gọi là chạy khách, chỉ trong một ngày tết diễn tới 15 sô, mới thấy họ diễn vội đến mức nào. Nhóm nghệ sĩ BC ví dụ điển hình, có lần diễn hấp tấp vội vàng, chỉ khoảng chừng 6 phút cho một tiết mục ; người theo dõi còn chưa kịp vỗ tay, họ đã nhanh chân rút lui để chạy sang tụ điểm khác ngay sau đó, cũng với tiết mục vừa diễn. Nếu có dịp hòn đảo qua những sân khấu ngoài trời càng thấy rõ cái láo nháo của tấu hài, từ nội dung yếu kém lẫn sự cẩu thả trong cách diễn. Trên thực tiễn, thực trạng tấu hài tự tung tự tác, chạy theo tự nhiên chủ nghĩa đã lê dài hơn chục năm nay, vượt qua tầm trấn áp dù có thời kỳ gắt gao của những nhà quản trị .
3. Hài về đâu ?
Nếu nói những nghệ sĩ hài là những người làm dâu trăm họ thật đúng. Khán giả hoàn toàn có thể cười hả hê, khen đấy nhưng lại hoàn toàn có thể chê hết lời, bởi nhiều lời tấu, hoặc chi tiết cụ thể trong ngữ cảnh không hề thô hơn và không hề tuỳ tiện hơn … Để lấy lại sự tin yêu của người xem, không ai khác trước hết phải do chính nghệ sĩ thuộc những nhóm tấu hài. Về điều này nghệ sĩ Hữu Lộc, Sân khấu Nụ Cười Mới đã tâm sự :
– “ Tấu hài là để kiếm sống, nhưng muốn giữ nghề thì phải diễn kịch. Sắp tới không chỉ anh Hoài Linh mà cô Kim Ngọc, Hiếu Hiền … cũng muốn thử sức mình trong những vở kịch mới ” .
Tiêu chí của “Sân khấu Nụ Cười Mới” luôn luôn chọn hướng gây dựng những chương trình, kịch bản mang đến tiếng cười sảng khoái, nhưng ẩn chứa ý nghĩa giúp người xem thư giãn, thoải mái; giúp cho khán giả có một tinh thần tươi vui và làm việc hiệu quả hơn. Ba năm qua, “Sân khấu Nụ Cười Mới” đã tỏ ra đúng hướng khi đóng góp tích cực vào việc gỡ thế bí và nhàm chán của tấu hài, với 10 live show và hơn 20 vở diễn hài kịch.
Hơn 10 năm nay Nhà hát Tuổi trẻ việt nam đã mở ra khuynh hướng xã hội hoá tiếng cười sân khấu, ở TP.HN ; đó là những kịch ngắn vui và có ý nghĩa nhân văn, với tiếng cười phê phán tế nhị và hóm hỉnh, trải qua những đêm “ Đời cười ”. Hiện nay, những nghệ sĩ của Nhà hát Tuổi trẻ việt nam vẫn kiên trì giữ vững cách khai thác kịch mục và thẩm mỹ và nghệ thuật diễn xuất đậm chất hoạt kê dân gian, tạo nên nội dung lành mạnh, có ích .
Để tháo gỡ hiện tượng kỳ lạ tiếng cười đang bị tàn lụi những nhóm hài cần phải có sự thay đổi NSƯT. Trần Minh Ngọc đã từng nói rằng, nếu những nhóm hài chịu ngồi lại để hợp sức và cùng góp vốn đầu tư dựng những chùm kịch ngắn thì sân khấu hài sẽ nâng dần chất lượng. Cũng đã đến lúc những nhà chức trách phải cùng san sẻ với những nhóm tấu hài, theo kiểu xã hội hoá để tìm cách tháo gỡ, bởi lẽ tiếng cười lành mạnh không những là “ mười thang thuốc bổ ” mà còn là những bài học kinh nghiệm về xã hội, con người, về cả quá khứ và tương lai cho sự tăng trưởng dân số cùng vơi sự hoà nhập to lớn .
Vương Tâm
