Trước khi đọc bài viết này của chúng tôi, bạn đã biết gì về “sách pop-up” chưa?
Sách thường thì được phong cách thiết kế 2 chiều đơn thuần bằng cách phủ lên nó các loại mực in. Tham vọng muốn tạo thêm chiều sâu cho hình ảnh minh họa để fan hâm mộ dễ tưởng tượng hơn nữa những điều tác giả muốn truyền đạt, có vẻ như như không có cách nào ngoài sự đơn thuần đó cả. Vậy mà trong hơn 700 năm qua, các nghệ sĩ, nhà triết học, khoa học gia, nhân viên phong cách thiết kế và cả những người thợ in tay nghề cao đã hợp sức lại phát minh sáng tạo, khiến cho fan hâm mộ ngày càng mê hồn với những trang giấy bằng cách đặt vào đó những hoạt động, điều mà vài thế kỉ trước chỉ có ở máy móc .
Lịch sử của sách pop-up
Những phát minh sáng tạo tiên phong về “ các cuốn sách hoạt động ” là dành cho người lớn chứ không phải trẻ nhỏ. Di sản được biết đến sớm nhất là vào khoảng chừng đầu thế kỉ 14, trong cuốn sách Chronica Majora, được tạo ra bởi nhà sư Benedictine Matthew Paris. Ngài gắn các Volvelles ( biểu đồ hình tròn trụ hoặc biểu đồ bánh xe ) vào một số ít trang sách, nhằm mục đích giúp thống kê giám sát Ngày Thánh một cách nhanh gọn hơn. Người ta cũng cho rằng nhà thơ – nhà huyền môn người Majorca, Catalan Ramon Llull, đã sử dụng chúng để minh họa cho các học thuyết của ông. Trong suốt nhiều thế kỉ, loại biểu đồ này đem đến nhiều ứng dụng phong phú như giảng dạy giải phẫu, Dự kiến thiên văn, tạo mã bí hiểm … Năm 1564, một cuốn sách chiêm tinh thần bí hoàn toàn có thể hoạt động, tên là Cosmographia Petri Apiani đã xuất bản một cách thoáng đãng. Điều đó cho thấy phong cách thiết kế này rất được yêu thích, tuy phần đông vẫn là trong các tác phẩm học thuật .
Mãi tới tận thế kỉ 18-19, một số ít cuốn sách kích hoạt ba chiều chỉ dành để vui chơi hoặc cho trẻ nhỏ mới được Open tại Đức và Anh, sản xuất bởi Ernest Nister và Lothar Meggendorfer. Đặc biệt, bước tiến to lớn nhất trong nghành tạo ra “ các cuốn sách hoạt động ” đã diễn ra vào thế kỉ 20 sinh động và đầy rẫy sự kiện. Năm 1930, nhà xuất bản người Mỹ – Harold Lentz đã tạo ra thuật ngữ Pop-up. Có lẽ ông cảm thấy quá stress với cụm từ dài lê thê “ các cuốn sách hoạt động ”. Tiếp theo đó là sự nâng cấp cải tiến nâng tầm các hoạt động của giấy, thêm vào nhiều kĩ thuật dựng hình hơn như flaps, pull-tabs, pop-outs, pop-up, transformations, tunnel book ( sách peepshow ), pull-downs …
Vì sao những cuốn sách đặc biệt này lại có tên là sách “pop-up”?
Với những độc giả chưa biết sách Pop-up là gì thì họ sẽ được giải thích bằng cụm từ nghe vô cùng sinh động và chân thực: “Spring Up”- “Mọc Lên”. Trên bề mặt trang giấy, các “cửa sổ” bật ra, tranh ảnh vụt hiện lên đầy bất ngờ. Chúng không chỉ nằm nhàm chán phía trước đối diện người xem nữa mà nay còn có thể nhìn thấy đầy đủ ở cả 360 độ. Trẻ em thì luôn thích thú với những niềm vui bất ngờ như thế. Bâý giờ, việc đọc sách với chúng cũng sung sướng chẳng kém so với các bộ phim hoạt hình Walt Disney hay đồ chơi mới mua từ cửa hàng. Mà vốn dĩ những cuốn sách hấp dẫn đó đã là một thứ đồ chơi trong mắt bọn trẻ rồi.
Và kì thú làm sao khi mà làn sóng công nghệ lúc này vẫn chưa bùng nổ với những chiếc smart phone hay màn hình vi tính thì việc chơi với giấy của phương Tây đã có sự giao thoa đặc sắc với các nghệ thuật tạo hình tinh tế cũng như lâu đời chẳng kém ở phía bán cầu ngược lại. Điển hình là nghệ thuật Origami (xếp giấy), nghệ thuật Kirigami (cắt giấy) xứ Phù Tang hay nghệ thuật Rối bóng tới từ đất nước của những chiếc đèn lồng đỏ – Trung Hoa.
Sách pop-up có phải chỉ dành cho thiếu nhi?
Ngày nay, nhiều người xem rằng sách pop-up được sản xuất nhằm mục đích Giao hàng trẻ nhỏ chắc đã vô tình nhầm lẫn mà thôi, chỉ vì ở thời đại này tỉ lệ cầm sách trên tay thay cho một món hàng công nghệ tiên tiến nào đó đa phần vẫn là những công dân nhỏ bé. Điều này có phần không đúng chuẩn. Vì trong thực tiễn, trên quốc tế đã có nhiều buổi triển lãm mà các tác phẩm được tọa lạc sang chảnh tại viện kho lưu trữ bảo tàng. Như Carol Barton – những sách Pop-up của cô tọa lạc tại Viện Bảo tàng Cooper Hewitt – New York .
Hơn nữa, ngoài sách ra thì có thêm cả thị trường thiệp quà Tặng 3D cũng sôi động không kém. Từ trên kệ của một cửa hàng văn phòng phẩm nhỏ cho tới các gian hàng quà lưu niệm trong nhà sách lớn, hay thậm chí còn là trong siêu thị nhà hàng, rất dễ để tất cả chúng ta tìm thấy các loại sản phẩm thiệp dạng này với vô vàn hình ảnh, sắc tố. Ai cũng hoàn toàn có thể Tặng Ngay nhau những tấm thiệp vui mắt như vậy. Và cố nhiên, để thanh toán giao dịch cho các vật phẩm sách – thiệp này thì vẫn là người lớn. Mọi tác giả, nhân viên phong cách thiết kế hay nhà xuất bản nào cũng đều muốn tác phẩm của mình gây ấn tượng can đảm và mạnh mẽ nhất. Nên ngoài nội dung tác phẩm sẽ nghĩ ngay tới việc trình diễn “ giao diện ” trang sách làm thế nào để hấp dẫn bất kỳ fan hâm mộ nào nhìn thấy nó. Do vậy, dù để sinh ra một “ cuốn sách hoạt động ” phải xem xét nhiều yếu tố từ ngân sách, chọn vật liệu tới các quy trình thành phẩm cầu kì, thì từ thế kỉ 20 tới nay sách pop-up vẫn giữ được sự ưu thích phần đông như vậy .
