Học giả An Chi: Về chuyện “ngọt” này, GS Nguyễn Minh Thuyết, người chủ biên sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4, đã trả lời trên Tuổi trẻ ngày 25/3/2014 như sau:
“ Theo chúng tôi, nhà văn Vũ Bằng là người Bắc, do đó ông không hề lẫn “ sắt ” với “ sắc ” như người sử dụng phương ngữ Nam Bộ. Giả sử có lỗi của nhà in thì Vũ Bằng cũng phải nhu yếu đính chính và khắc phục trong những lần in sau, do tại đây là cuốn sách tận tâm mà ông “ thành mến Tặng Kèm ” người vợ thân yêu ở Thành Phố Hà Nội “ để thay lời ai điếu ” .
GS Thuyết nói như thế chứ khoảng cách giữa nhà văn và nhà xuất bản không phải khi nào cũng gần, mà khoảng cách giữa lần in trước với lần in sau có khi cũng xa. Cho nên chuyện in đúng, in sai ở đây ( “ sắt ” hay “ sắc ” ) chỉ hoàn toàn có thể xử lý nếu ta có được trong tay nguyên cảo của nhà văn Vũ Bằng. Mà ngay cả nếu ta có được thủ bút của Vũ Bằng viết chữ đang xét với phụ âm “ t ” cuối ( “ sắt ” ) thì không phải khi nào ta cũng nên theo cách dùng chữ lạ của nhà văn. Thơ Xuân Diệu nhiều người mê nhưng khi nhà thơ viết “ Hôm nay lạnh, mặt trời đi ngủ sớm ” thì cá thể chúng tôi không mê được và mạo muội nghĩ rằng nhà trường không nên khuyến khích học trò viết “ mặt trời đi ngủ ” thay cho “ mặt trời lặn ” cả vì đây là tâm thức của Tây, không phải của ta. Đó là còn chưa nói đến chuyện Xuân Diệu dịch “ se coucher ” thành “ đi ngủ ” thì cũng giống như có người từng dịch “ brûler ” thành “ đốt ” thay vì “ cháy ” ! “ Se coucher ” mà nói về mặt trời thì chỉ có “ lặn ” thôi chứ chẳng có đi ngủ, đi ngáy gì cả !
Nhưng GS Thuyết còn viết tiếp:
“ Trong từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học không có những từ “ ngọt sắc ” và “ ngọt sắt ”. Nhưng đặt trong văn cảnh, có lẽ rằng viết “ ngọt sắt ” ( “ sắt ” có nghĩa là “ sắt lại ” ) tương thích hơn với cảm nhận “ nhai thì mềm mà lại giòn, nhai khe khẽ thì chính tai mình thấy như sậm sựt ”. ”
Từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học không ghi nhận “ ngọt sắc ” không có nghĩa là nó không sống sót. Thực ra, cách đây gần nửa thế kỷ, Từ điển tiếng Việt do Văn Tân chủ biên ( NXB Khoa học xã hội, TP. Hà Nội, 1967 ) đã ghi nhận và giảng “ ngọt sắc ” là “ ngọt đến rát cổ ”. Đó là còn chưa kể lời biện luân của GS Thuyết rất hời hợt. Ông nói “ sắt ” có nghĩa là “ sắt lại ”. Nghĩa là ông chỉ giảng từ “ sắt ” bằng chính nó. Khác gì kiểu giảng “ ghế là ghế để ngồi ”, “ nước là nước để uống ”, “ cháo là cháo để húp ”, v.v… Tức là không giảng gì cả. Và chúng tôi cũng ngờ rằng ông còn chưa hiểu đúng nghĩa của từ “ sắt ” nữa ! “ Sắt ” là “ ở trạng thái trở nên khô cứng và rắn chắc ” ( Từ điển Tiếng Việt của Vietlex ). Quyển từ điển này cho hai thí dụ : – Rang cho thịt sắt lại. – Mỗi năm qua đi người chị càng sắt lại ( … ). Cứ như trên thì “ sắt ” hiển nhiên là một tính từ ( theo cách phân từ loại của Vietlex ) chỉ dùng cho những danh từ chỉ vật phẩm có hình dạng đơn cử, hoàn toàn có thể sờ mó được chứ không hề dùng để chỉ một khái niệm phi hình thể tương quan đến vị giác. Ở đây, chính từ “ sắc ” mới thực sự thích hợp. “ Sắc ” là cô đặc lại như đã được đun thật lâu cho ra hết chất ngọt hoặc chất bổ. “ Ngọt sắc ” là một cấu trúc có hàm ý so sánh, giống hệt như “ cao ráo ”, “ đen thui ”, “ êm ru ”, “ trắng xóa ”, v.v … “ Cao vút ” là cao như vút ( lên không ), “ đen thui ” là đen như bị thui qua lửa, “ êm ru ” là êm như tiếng mẹ ru con, “ trắng xóa ” là trắng như đã được xóa vết bẩn, v.v … Còn “ ngọt sắc ” là ngọt như đã trải qua việc sắc kiểu sắc thuốc. Cứ như trên thì nếu thực sự Vũ Bằng có viết “ ngọt sắt ”, ta cũng chẳng nên theo ông mà xài chữ như thế và những nhà tu thư có lẽ rằng cũng cần sáng suốt để lường trước chuyện rắc rối hoàn toàn có thể xảy ra .
Trong bài “ Phải là ngọt sắc ” ( Tuổi trẻ, 1/4/2014 ) LS Nguyễn Tiến Tài cũng cùng một cách hiểu như GS Nguyễn Minh Thuyết. Trong câu “ Muốn con cá cứng, thấm thịt thì con phải rim cho đến khi nước trong nồi sắt lại thì mới được ”, ông Tài đã viết chữ “ sắt ” với “ t ” cuối. Nhưng đây chính là chữ “ sắc ” trong “ sắc thuốc ” nên phải viết với “ c ” cuối mới đúng. Chẳng qua trong “ sắc thuốc ” thì động từ có ý nghĩa ảnh hưởng tác động còn trong “ nước sắc lại ” thì động từ chỉ ý nghĩa hiệu quả mà thôi. “ Lược cafe ” có ý nghĩa tác động ảnh hưởng còn “ Cà phê đã lược xong ” thì chỉ ý hiệu quả. Thế thôi. Cho nên trong thí dụ của ông Nguyễn Tiến Tài, chữ đang xét cũng phải viết thành “ sắc ” mới đúng. Và vì không phân biệt được nghĩa của “ sắc ” với nghĩa của “ sắt ” nên ông Tài mới Kết luận :
“Nếu là “sắc” thì chẳng lẽ phải viết là “Cá kho cho sắc lại ăn mới ngon”, “Da thịt sắc lại vì mưa nắng” nghe nó sao sao ấy”.
Thực ra, trong câu Kết luận trên đây, ta đang có hai từ khác nhau : “ sắc ” và “ sắt ”. Trong “ cá kho cho sắc ” thì chữ “ sắc ” dùng đúng lại bị ông phủ nhận còn trong “ da thịt sắc lại ” thì chữ “ sắc ” của ông phải được sửa thành “ sắt ” .
Với quan điểm trên đây, chúng tôi đã tỏ đống ý với quan điểm chính của GS Nguyễn Đức Dân trong bài “ Tôi nghĩ rằng từ đúng là “ ngọt sắc ” ( Tuổi trẻ, 26/3/2014 ). Cuối cùng thì xin dẫn lời của nhà báo Thúy Hằng trên Tuổi trẻ ngày 26-3, ghi lại quan điểm của ông Trần Văn Dũng, nhân viên Phòng Giáo dục đào tạo tiểu học, Sở Giáo dục đào tạo và Đào tạo Tiền Giang, người trực tiếp ra đề thi hữu quan. Bái báo viết :
“Ông Dũng khẳng định trong SGK Tiếng Việt lớp 4, tập 2 ông sử dụng để ra đề chính xác đã dùng từ “ngọt sắc”. Từ này nằm trong đoạn văn “Trái vải tiến vua” (Tiếng Việt 4, tập 2, tr.51). Và quyển sách này cũng do tác giả Nguyễn Minh Thuyết làm chủ biên (sách của NXB Giáo dục – in và nộp lưu chiểu năm 2005)”.
Hy vọng là những nhà tu thư sẽ vui mừng vấn đáp cho ra lẽ .
A.C
