Rối loạn nhân cách (tiếng Anh:Personality disorders) là một tập hợp các trạng thái để biệt định các đối tượng có cách sống, cách cư xử và cách phản ứng hoàn toàn khác biệt với người thường nhưng lại không đủ các triệu chứng của một bệnh lý tâm thần đặc trưng. Khái niệm về rối loạn nhân cách là một khái niệm tiến triển và thay đổi theo sự phát triển của ngành tâm thần. J.Reich cũng như Kaplan đều đưa ra các con số là từ 6 tới 11,1% dân số có vấn đề về rối loạn nhân cách [1].
Nhân cách không bình thường là yếu tố gây tác động ảnh hưởng rất xấu đến niềm hạnh phúc của cá thểRối loạn nhân cách là chẩn đoán hoàn toàn có thể gây tranh cãi, căn bệnh ảnh hưởng tác động lên hầu hết thái độ và hành vi của người mắc. Vấn đề thường gặp phải là sự cản trở trong việc duy trì những mối quan hệ xã hội. Hiện nay vẫn chưa thống nhất nguyên do và cách điều trị. Tên gọi đã bao hàm căn nguyên của bệnh phát sinh từ tính cách. Trên trong thực tiễn họ có hành vi và cảm hứng khác thông thường. Nhưng thế nào thì được coi là thông thường, đương nhiên nó đổi khác từ nền văn hóa truyền thống này sang nền văn hóa truyền thống khác và chẩn đoán cần phải địa thế căn cứ trong toàn cảnh đơn cử của lao lý, nghĩa vụ và trách nhiệm và sự mong đợi của một hội đồng đơn cử. Ví dụ như hành vi trong thời cuộc chiến tranh không được coi cùng giá trị trong thời bình [ 2 ]. Phần lớn mọi người hoàn toàn có thể sống đời sống thông thường với rối loạn nhân cách ở mức độ nhẹ, nhưng trong khoảng chừng thời hạn có sự ngày càng tăng căng thẳng mệt mỏi hoặc của những sức ép bên ngoài như việc làm, mái ấm gia đình, mối quan hệ mới, những triệu chứng của bệnh sẽ tăng lên nhanh gọn và mở màn gây ra những yếu tố xấu đến xúc cảm và những công dụng tâm ý [ 3 ] .
Có rất nhiều dạng rối loạn nhân cách nhưng chúng đều có đặc điểm chung sau:
- Phần lớn những hành vi thể hiện sự rối loạn nhân cách xuất hiện trong thời kỳ cuối thời thơ ấu hoặc thanh niên và sẽ tiếp tục xuất hiện khi trưởng thành
- Rối loạn nhân cách ở trẻ em hay vị thành niên đôi khi được mô tả như là hạnh kiểm kém. Nhưng không phải bất cứ đứa trẻ nào có hạnh kiểm kém đều nhất thiết dẫn đến rối loạn nhân cách khi trưởng thành sau này
- Người rối loạn nhân cách có thái độ và hành vi là nguyên nhân gây ra những vấn đề lớn cho chính bản thân họ và người khác. Ví dụ như cách họ nhìn cuộc sống, cách họ nghĩ, quan hệ với người khác, làm việc
- Người được chẩn đoán rối loạn nhân cách có thể không có tính mềm dẻo trong cư xử
- Có tính chất dai dẳng diễn ra trong một thời gian dài.
- Phần lớn người được chẩn đoán là rối loạn nhân cách phù hợp với ít nhất 2 tiêu chuẩn ở trên
- Hầu hết những người rối loạn nhân cách không nguy hiểm
- Tuy vậy rối loạn nhân cách chống đối xã hội hoặc psychopathic có thể gây nguy hiểm
- Rối loạn nhân cách ranh giới hoặc hoang tưởng có nguy cơ tự gây thương tích và tự tử cao hơn bình thường
- Người rối loạn nhân cách có nhiều nhu cầu và dễ bị tổn thương
Hiện tại có rất ít điều tra và nghiên cứu về nguyên do của bệnh rối loạn nhân cách. Một số giả thuyết được đưa ra gồm có những yếu tố từ thời thơ ấu như bị ngược đãi, thiếu cha hoặc mẹ, sao lãng trong việc chăm nom và bị tổn thương. Các yếu tố về thần kinh và gen như chấn thương não hay thiếu chất serotonin cũng được cho là một phần nguyên do .Cũng hoàn toàn có thể là do dùng một số ít loại thuốc, như Ritalin ví dụ điển hình
Phân loại rối loạn nhân cách[sửa|sửa mã nguồn]
Hiện nay cả hai cách phân loại bệnh tật quốc tế như DSM và ICD đều có khuynh hướng tách ra khỏi các lý thuyết bệnh lý và đặt trọng tâm trên các biểu hiện lâm sàng[1].
| DSM | ICD |
|---|---|
| Tiêu chuẩn chẩn đoán của DSM hướng đến hành vi hoặc đặc thù tính cách lê dài từ thời ấu thơ đến thời gian hiện tại. Rối loạn nhân cách được miêu tả như thể tập hợp những hành vi là nguyên do gây ra sự suy giảm lớn về công dụng xã hội, nghề nghiệp hoặc gây ra cảm xúc đau buồn chủ quan [ 2 ] .
Rối loạn nhân cách là một dạng bất biến của quá trình sống và cư xử đi lệch ra ngoài nền văn hóa tương quan với người đó, có tính chi phối và cứng nhắc, thường xuất hiện vào đầu tuổi thiếu niên hoặc đầu tuổi trưởng thành, hằng định với thời gian và là nguồn gốc gây đau khổ hoặc sút giảm chức năng[1]. |
Tiêu chuẩn chẩn đoán của ICD gồm có phong phú những điều kiện kèm theo hướng đến những đặc thù tính cách vĩnh viễn của trạng thái nhận thức, đồng thời hành vi có sự độc lạ rõ ràng với sự đồng ý và mong đợi của xã hội [ 2 ] .
Rối loạn nhân cách bao gồm các dạng hành vi bền vững và ăn sâu bộc lộ qua sự đáp ứng cứng nhắc trong các hoàn cảnh cá nhân và xã hội khác nhau[1]. |
Theo mạng lưới hệ thống DSM, có 3 nhóm rối loạn nhân cách .
Editor Anh Konge là trường hợp ví dụ rõ ràng cho loại rối loạn này .
Nhóm B : Kịch tính / nhiều cảm hứng / bất định[sửa|sửa mã nguồn]
- Rối loạn nhân cách chống đối xã hội: Có biểu hiện chủ yếu bằng sự khó hoặc không thích ứng thường xuyên với các quy tắc đạo đức xã hội và pháp luật, không quá ngạc nhiên khi các nghiên cứu chỉ ra rằng căn bệnh này có tỷ lệ cao ở tù nhân (những người thường có hành vi bạo lực), tương tự như vậy người lạm dụng rượu và các chất gây nghiện cũng được ghi nhận là có khả năng mắc cao hơn cộng đồng.
- Rối loạn nhân cách ranh giới
- Rối loạn nhân cách kịch tính
- Rối loạn nhân cách ái kỷ: Có biểu hiện qua ảo tưởng và hành vi tự cao tự đại, khát vọng được người khác ngưỡng mộ, tham vọng thành công chói sáng trong mọi lãnh vực và thiếu sự đồng cảm với người khác.
Nhóm C : Lo âu[sửa|sửa mã nguồn]
- Rối loạn nhân cách tránh né: Có đặc điểm chung là sự ức chế về mặt xã hội, tự đánh giá thấp bản thân và rất nhạy cảm đối với phán xét không thuận lợi của người khác đối với mình. Đối với một số tác giả căn bệnh này là một kiểu ám ảnh sợ xã hội lan tỏa. Người bệnh nghèo nàn trong các mối quan hệ, họ thường chỉ có vài người bạn, ít tham gia vào các hoạt động chung.
- Rối loạn nhân cách phụ thuộc: Có đặc điểm là được đặc trưng bởi sự phụ thuộc tâm lý lan tỏa vào người khác. Rối loạn nhân cách này là một chứng bệnh lâu dài trong đó một người phụ thuộc vào người khác để đáp ứng nhu cầu về cảm xúc và thể chất của họ, và chỉ có một thiểu số đạt được mức độ độc lập bình thường. Rối loạn nhân cách phụ thuộc là một rối loạn nhân cách Nhóm C, đặc trưng bởi sự sợ hãi và lo lắng quá mức. Nó bắt đầu từ tuổi trưởng thành sớm, và nó có mặt trong một loạt các bối cảnh và có liên quan đến hoạt động chức năng không đầy đủ. Các triệu chứng có thể bao gồm bất cứ điều gì từ sự thụ động cực độ, sự tàn phá hoặc bất lực khi mối quan hệ kết thúc, tránh trách nhiệm và phục tùng nghiêm trọng.
- Rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế: Có đặc tính là sự quan tâm quá mức tới những chi tiết, quy tắc, sắp xếp trật tự và hoàn hảo. Mặt khác lại rất sợ phạm sai lầm, nghiền ngẫm và lý luận suông, hệ quả là không dám làm và hay lưỡng lự. Về cảm xúc thường đè nén, trở ngại trong giao tiếp, thiếu khôi hài, cởi mở và khi thương lượng với người khác thường cứng nhắc.
Tiêu chuẩn chẩn đoán DSM. Rối loạn nhân cách được phân ở mục hai thuộc tài liệu chẩn đoán của Thương Hội Tâm thần học Mỹ, DSM-IV. Để chẩn đoán rối loạn nhân cách, những tiêu chuẩn đặc biệt quan trọng được liệt kê dưới đây phải được phân phối [ 4 ] .
A.Có nhận thức và hành vi lâu dài khác biệt rõ ràng với chuẩn văn hóa của cá nhân đó. Phải có ít nhất hai biểu hiện bất thường thể hiện ở các lĩnh vực sau:
- Nhận thức (nhận thức và cảm nhận về bản thân, người khác và các sự kiện)
- Tính nhạy cảm (bề rộng, bề sâu, tính không ổn định và các đáp ứng hợp lý của cảm xúc)
- Chức năng xã hội
- Điều khiển cơn bốc đồng
B.Các mẫu ứng xử, hành vi tồn tại lâu dài cứng nhắc và ảnh hưởng rộng đến các hoạt động cá nhân và xã hội.
C.Sự tồn tại dai dẳng của các mẫu dẫn đến tình trạng đau khổ thực sự hoặc làm suy giảm các chức năng xã hội, công việc hoặc các chức năng quan trọng khác.
D.Các mẫu tồn tại một cách ổn định và lâu dài, đồng thời phải xuất hiện trước thời thanh niên hoặc trưởng thành.
E.Các mẫu không phải là biểu hiện hay hệ quả thích hợp hơn của một loại rối loạn tâm thần nào khác.
F.Các mẫu không phải là hệ quả trực tiếp từ những vấn đề thể chất hay điều kiện sức khỏe nói chung như là bị tổn thương ở đầu.
Những người dưới 18 tuổi tương thích với những tiêu chuẩn rối loạn nhân cách thường không được chẩn đoán là bị bệnh này, nhưng họ hoàn toàn có thể được chẩn đoán những rối loạn khác có tương quan. Rối loạn nhân cách chống đối xã hội không được chẩn đoán cho tổng thể những người dưới 18 tuổi .
Các tiến trình điều trị và tự quản lý bản thân[sửa|sửa mã nguồn]
Hiện tại tất cả chúng ta không có nhiều hiểu biết về những quyền lợi dài hạn của những giải pháp điều trị rối loạn nhân cách. Nguyên nhân là vì có ít nghiên cứu và điều tra đáng an toàn và đáng tin cậy. Các nghiên cứu và điều tra đến lúc này đều chỉ ra rằng rối loạn nhân cách hoàn toàn có thể chữa khỏi hoặc quản trị được, đặc biệt quan trọng là những dạng trung tính, nhưng không điều trị đơn lẻ nào có hiệu suất cao với mọi trường hợp .Rối loạn nhân cách khó điều trị bởi nó là quy trình lê dài cả đời, tỏa khắp thái độ, hành vi và cũng bởi người rối loạn nhân cách còn gặp phải nhiều yếu tố tâm ý khác. Khi quy trình điều trị đổ vỡ thì thường là do bệnh nhân không phân phối những nhu yếu của chương trình hơn là những dịch vụ không cung ứng được những nhu yếu cá thể .Ở những nước tăng trưởng, ví dụ điển hình như Anh Quốc điều trị rối loạn nhân cách rất phong phú, thích ứng với khoanh vùng phạm vi lớn, từ những cơ sở y tế quốc dân, bệnh viện tinh thần, những bệnh viện đặc biệt quan trọng hoặc trong nhà tù. Có năng lực cung ứng những nhân viên cấp dưới đủ chất lượng [ 2 ] .
Sử dụng thuốc[sửa|sửa mã nguồn]
Hầu hết những rối loạn nhân cách đều không cung ứng với điều trị bằng thuốc và đây cũng là một cơ sở cho việc chẩn đoán phân biệt giữa rối loạn nhân cách và rối loạn khí sắc. Tuy nhiên, gần đây có sự ngày càng tăng khuynh hướng dùng thuốc trong điều trị [ 5 ]. Điều trị với anxiolytic hoặc thuốc an thần trong tiến trình ngắn cho trường hợp bị stress nặng. Điều trị dài hạn gồm có thuốc an thần hoàn toàn có thể hữu dụng so với rối loạn nhân cách hoang tưởng và rối loạn nhân cách phân liệt. Tuy nhiên hoàn toàn có thể thuốc có hiệu suất cao trong việc tinh chỉnh và điều khiển nguy khốn và stress hơn là điều trị dài hạn chính bản thân căn bệnh rối loạn nhân cách .
Phân tích tâm ý[sửa|sửa mã nguồn]
Điều trị này nhấn mạnh vấn đề đến cấu trúc và sự tăng trưởng của nhân cách. Nó hướng đến những tác nhân bên trong được cho phép bệnh nhân hiểu được những xúc cảm của mình. Nhưng nó cũng có những hạn chế ví dụ điển hình nó tỏ ra kém hiệu suất cao so với rối loạn nhân cách chống xã hội .
Liệu pháp nhận thức và hành vi[sửa|sửa mã nguồn]
Liệu pháp nhận thức và hành vi là tên gọi chung cho những trị liệu sử dụng chiêu thức nhận thức, hành vi biện chứng, tâm ý trị liệu, nghiên cứu và phân tích nhận thức. Phần lớn liệu pháp hành vi nhận thức hướng tới những góc nhìn đặc biệt quan trọng như tâm lý, xúc cảm, hành vi và thái độ, không phải hàng loạt thực trạng rối loạn nhân cách của người bệnh. Nghiên cứu chỉ ra rằng giải pháp này có hiệu suất cao khi chỉ cần điều trị trong thời hạn ngắn nhưng 1 số ít khác lại nói rằng nó chỉ có hiệu suất cao khi điều trị dài hạn .
Dựa vào hội đồng[sửa|sửa mã nguồn]
Liệu pháp cộng đồng đưa người bệnh vào cuộc sống cộng đồng trong vài tháng. Biện pháp này phải là sự tự nguyện từ phía bệnh nhân và trách nhiệm cần được chia sẻ bởi cả bệnh nhân và các nhân viên. Thành viên của khóa điều trị cộng đồng được khuyến khích nói về cảm xúc của họ và đặc biệt là cảm nhận của họ về hành vi của người khác. Họ cũng được khuyến khích nghĩ về hành vi của họ tác động đến người khác như thế nào. Các kết quả của liệu pháp cộng đồng vần còn đang được nghiên cứu kỹ.
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Sách: Tủ thuốc cho linh hồn Lưu trữ 2014-08-08 tại Wayback Machine – tác giả Osho, hoặc liên kết tải sách trực tiếp: Tủ thuốc cho linh hồn (tiếng Việt)
