Phổ tần số vô tuyến (còn gọi là phổ vô tuyến hay phổ tần vô tuyến) là phần phổ điện từ tương ứng với tần số vô tuyến – có nghĩa là các tần số thấp hơn thấp hơn khoảng 300 GHz (hoặc tương đương với bước sóng dài hơn khoảng 1 mm).
Các phần khác của phổ vô tuyến được sử dụng cho các công nghệ và ứng dụng truyền dẫn vô tuyến khác nhau. Phổ vô tuyến thường do chính phủ quản lý, đây là một tài nguyên cực kỳ quý giá, phổ tần vô tuyến có thể được cấp phép hoặc bán có thời hạn cho các nhà khai thác hệ thống truyền dẫn vô tuyến (ví dụ như các nhà khai thác hệ thống điện thoại di động hoặc các đài truyền hình). Các dải tần số được phân bổ thường liên quan tới mục đích sử dụng (ví dụ như phổ tần di động hoặc phổ tần truyền hình).[1]
Phân bổ theo tần số[sửa|sửa mã nguồn]
Một băng tần là một dải nhỏ trong phổ tần thông tin vô tuyến, trong băng tần các kênh thông tin thường được sử dụng hoặc dành cho cùng mục đích.
Ở tần số trên 300 GHz, bầu khí quyển Trái đất hấp thụ mạnh bức xạ điện từ, bức xạ điện tử không hề xuyên qua được. Ở dải tần số nằm trong hành lang cửa số tần số quang và cận hồng ngoại, khí quyển hấp thụ yếu và bức xạ điện từ thuận tiện xuyên qua bầu khí quyển .
Để chống nhiễu và sử dụng hiệu quả phổ tần vô tuyến, các dịch vụ sẽ được phân bổ các dải tần khác nhau. Ví dụ, các thiết bị di động, quảng bá hay dẫn đường sẽ được ấn định hoạt động trong các dải tần không chồng lấn nhau.
Mỗi một băng tần có một sơ đồ băng tần cơ bản cho biết băng tần đó được sử dụng và san sẻ như thế nào, để tránh nhiễu và thiết lập giao thức cho tính thích hợp của máy phát và máy thu .Các băng tần được chia thành những bước sóng 10 n mét hay ở tần số 3 × 10 n hertz. Dưới đây là bảng phân chia băng tần .
Băng tần vô tuyến ITU được định rõ trong các Quy chế Vô tuyến của ITU. Mục 2, điều khoản số 2.1 nói rõ “phổ vô tuyến phải được chia thành chín dải tần số, được chỉ rõ bằng sự tăng dần của toàn bộ số phù hợp với bảng sau[2]”.
Bảng này xuất phát từ một khuyến nghị của cuộc họp CCIR lần thứ IV, tổ chức Bucharest năm 1937, và được Hội nghị Vô tuyến Quốc tế phê duyệt tại hội nghị tổ chức ở Thành phố Atlantic năm 1947. Ý tưởng là cho mỗi băng tần một số, trong đó số là giá trị logarit của hình học trung bình xấp xỉ giới hạn băng tần cao nhất và thấp nhất tính theo đơn vị Hz, do B.C. Fleming-Williams đề xuất trong một lá thư gửi cho biên tập viên của tạp chí Wireless Engineer năm 19442. (Ví dụ, giá trị hình học trung bình xấp xỉ của Băng tần 7 là 10 MHz, hay 107 Hz.)[3]
| Số thứ tự của băng tần |
Ký hiệu | Dải tần | Bước sóng† |
|---|---|---|---|
| 4 | VLF | 3 tới 30 kHz | 10 tới 100 km |
| 5 | LF | 30 tới 300 kHz | 1 tới 10 km |
| 6 | MF | 300 tới 3000 kHz | 100 tới 1000 m |
| 7 | HF | 3 tới 30 MHz | 10 tới 100 m |
| 8 | VHF | 30 tới 300 MHz | 1 tới 10 m |
| 9 | UHF | 300 tới 3000 MHz | 10 tới 100 cm |
| 10 | SHF | 3 tới 30 GHz | 1 tới 10 cm |
| 11 | EHF | 30 tới 300 GHz | 1 tới 10 mm |
| 12 | 300 tới 3000 GHz | 0.1 tới 1 mm |
† Cột này không thuộc bảng các băng tần vô tuyến chính thức của ITU trong điều khoản 2.1 của Quy chế Vô tuyến
Phân bổ theo mục tiêu sử dụng[sửa|sửa mã nguồn]
Phát thanh truyền hình tiếp thị[sửa|sửa mã nguồn]
Tần số tiếp thị :
Tần số tiếp thị vô tuyến FM và truyền hình được phân chia khác nhau ở mỗi vương quốc, xem trong tần số kênh truyền hình và băng tần tiếp thị FM. Do tần số VHF và UHF được sử dụng nhiều trong những khu vực thành thị, ở Bắc Mỹ 1 số ít cụm tần số trong dải tần tiếp thị truyền hình cũ được phân chia lại cho những mạng lưới hệ thống thông tin di động tế bào và di động mặt đất. Ngay cả trong phân chia tần số dành cho truyền hình, những thiết bị băng tần TV sử dụng những kênh không cùng tần số với những đài phát thanh truyền hình địa phương .Băng tần Apex ở Hoa Kỳ là dải tần từng được ấn định cho phát thanh tiếp thị VHF trước Chiến tranh quốc tế II, nó trở nên lỗi thời sau khi người ta sử dụng công nghệ tiên tiến tiếp thị FM .
Băng tần hàng không[sửa|sửa mã nguồn]
Băng tần hàng không là tần số VHF được sử dụng cho thông tin dẫn đường và liên lạc trên không. Máy bay đường dài cũng mang các thiết bị thu vệ tinh và vô tuyến HF.
Băng tần hàng hải[sửa|sửa mã nguồn]
Khích lệ lớn nhất cho sự tăng trưởng của vô tuyến là việc thiết yếu phải có sự liên lạc giữa những tàu nằm ngoài tầm nhìn. Từ những ngày đầu của vô tuyến, những tàu viễn dương đã được trang bị những thiết bị thu phát sóng trung và sóng dài hiệu suất lớn. Tần số cao vẫn được phân chia cho thông tin giữa những tàu, dù những mạng lưới hệ thống vệ tinh đã hoàn toàn có thể cung ứng những dịch vụ thông tin liên lạc trước kia hoạt động giải trí ở tần số 500 kHz và những tần số khác. Tần số 2182 kHz là tần số sóng trung hiện vẫn được sử dụng trong liên lạc khẩn cấp hàng hải .Vô tuyến VHF hàng hải được sử dụng ở những vùng nước ven bờ và thông tin liên lạc tầm ngắn tương đối giữa những tàu và trạm trên bờ biển. Dải tần được phân kênh, những kênh khác nhau được sử dụng cho những mục tiêu khác nhau ; Kênh 16 hàng hải được sử dụng để gọi và những trường hợp khẩn cấp .
Tần số vô tuyến nghiệp dư[sửa|sửa mã nguồn]
Tần sô vô tuyến nghiệp dư được phân chia khác nhau trên khắp quốc tế. Một vài băng tần được dành riêng cho những người đam mê vô tuyến nghiệp dư trên toàn quốc tế, thường trong dải sóng ngắn. Các băng tần khác được chính quyền sở tại vùng hoặc vương quốc phân chia cho những dịch vụ khác, đặc biệt quan trọng trong dải tần VHF và UHF .
Băng tần gia dụng và dịch vụ vô tuyến cá thể[sửa|sửa mã nguồn]
Vô tuyến băng tần gia dụng được phân chia ở nhiều vương quốc, sử dụng những kênh vô tuyến trong phần trên của dải tần HF ( khoảng chừng 27 MHz ). Nó được sử dụng cho những mục tiêu cá thể, doanh nghiệp nhỏ và sở trường thích nghi cá thể. Những phân chia tần số khác được sử dụng cho những dịch vụ tựa như trong những quyền hạn khác nhau, ví dụ như UHF CB được phân chia ở nước Australia. Một loạt những dịch vụ vô tuyến cá thể hiện đang sống sót trên toàn quốc tế, thường được sử dụng trong thông tin tầm ngắn giữa những cá thể hoặc doanh nghiệp nhỏ, được đơn giản hóa và không nhu yếu giấy phép, những máy thu phát FM thương sử dụng hiệu suất khoảng chừng 1W hoặc ít hơn .
Dải tần dành cho Công nghiệp, khoa học và y tế[sửa|sửa mã nguồn]
Băng tần ISM (tiếng Anh là ISM Band hay ISM radio band) là phổ tần số dùng cho các nhu cầu Công nghiệp, khoa học và y tế, chứ không dùng dùng cho nhiệm vụ thông tin liên lạc (ISM đại diện cho Industrial – Scientific – Medical). Băng tần ISM ban đầu được dành cho các thiết bị năng lượng tần số vô tuyến không có chức năng thông tin liên lạc, chẳng hạn như lò vi sóng, lò sưởi tần số vô tuyến và các mục đích tương tự. Tuy nhiên trong những năm gần đây, các băng tần này được sử dụng nhiều nhất cho các hệ thống thông tin tần số thấp tầm ngắn, những người sử dụng không cần phải có giấy phép sử dụng tần số do chính quyền cấp. Điện thoại cố định không dây, các mạng vi tính không dây, thiết bị Bluetooth và bộ phận mở cửa garage, tất cả đều sử dụng băng tần ISM. Các thiết bị ISM không có quy định chống lại nhiễu từ những người sử dụng khác trong băng tần.
Băng tần di động mặt đất[sửa|sửa mã nguồn]
Các băng tần, đặc biệt quan trọng trong dải tần VHF và UHF, được phân chia cho việc thông tin giữa trạm gốc cố định và thắt chặt và những máy thu phát di động cầm tay hoặc máy thu phát di động đặt trên xe .Vô tuyến công an và những dịch vụ bảo đảm an toàn công cộng khác như cứu hỏa, cứu thương được phân chia trong dải tần VHF và UHF. Các mạng lưới hệ thống trung kế thường được sử dụng để bảo vệ hiệu suất cao sử dụng cao nhất khi số lượng tần số cấp phép bị hạn chế .
Nhu cầu với dịch vụ điện thoại di động tăng nhanh trong những năm gần đây đã dẫn tới một lượng lớn phổ tần vô tuyến được ấn định cho tần số di động.
Điều khiển vô tuyến[sửa|sửa mã nguồn]
Điều khiển vô tuyến đáng tin cậy sử dụng những băng tần dành riêng cho mục tiêu này. Các đồ chơi điều khiển và tinh chỉnh bằng sóng vô tuyến hoàn toàn có thể sử dụng một phần phổ tần không cần cấp phép trong băng tần 27 MHz hoặc 49 MHz. Các quy mô lớn hơn như máy bay, tàu thuyền hay xe cộ sử dụng những tần số điều khiển và tinh chỉnh từ xa dành riêng gần tần số 72 MHz để tránh nhiễu từ những người dùng không cần cấp phép. Những người thích vô tuyến nghiệp dư được cấp phép sử dụng những tần số thuộc băng tần có bước sóng 6 mét ở Bắc Mỹ. Các bộ điều khiển và tinh chỉnh từ xa công nghiệp cho cần cẩu hoặc đầu máy xe lửa sử dụng ở những tần số khác nhau tùy theo khu vực .
Radar sử dụng máy phát hiệu suất tương đối cao và máy thu nhạy cảm, do đó radar được cấp phép riêng một băng tần, những dịch vụ khác không được sử dụng băng tần này. Hầu hết những băng tần radar thuộc dải sóng cực ngắn, 1 số ít radar sử dụng trong khí tưởng lại thao tác trong băng tần UHF .
Tại Nước Ta[sửa|sửa mã nguồn]
- ITU-R Recommendation V.431: Nomenclature of the frequency and wavelength bands used in telecommunications. International Telecommunication Union, Geneva.
- IEEE Standard 521-2002: Standard Letter Designations for Radar-Frequency Bands
- AFR 55-44/AR 105-86/OPNAVINST 3430.9A/MCO 3430.1, ngày 27 tháng 10 năm 1964 superseded by AFR 55-44/AR 105-86/OPNAVINST 3430.1A/MCO 3430.1A, ngày 6 tháng 12 năm 1978: Performing Electronic Countermeasures in the United States and Canada, Attachment 1,ECM Frequency Authorizations.
