Lượn lờ những trang báo Dân Trí, VnExpress những phân mục Xã hội, Thời sự hay Tiêu điểm luôn làm tôi “ khủng hoảng cục bộ ” theo đúng nghĩa. Không cha giết con, bỏ thai nhi ở cống thì cũng bác sĩ giết bệnh nhân, công nhân đình công, cầu này sập, khu kia hỏa hoạn, kinh tế tài chính suy thoái và khủng hoảng, v.v … Liệu phải chăng Xã hội ta đang “ trên đà ” đi xuống, phải chăng giới trẻ ta đang đình trệ ?
Tôi đại diện thay mặt cho thế hệ đầu 9 x, xin mạn phép nghiên cứu và phân tích Nước Ta và giới trẻ Nước Ta dưới góc nhìn Tâm lý xã hội ( Social Psychology ), những điểm chưa đựợc tốt và cũng có những điểm đáng tự hào. Bài viết có lấy 1 số ít thông số kỹ thuật của tóm tắt Nghiên cứu Xã hội học, Đại học Tổng hợp Warszawa Balan. ( 1 )
1. Chuẩn mực xã hội (Social Norms)
Chuẩn mực xã hội là quy tắc, “ luật bất thành văn ” ( informal understandings ) xác lập những kiểu hành vi được đồng ý trong một xã hội, một nhóm người. Chắc hẳn bạn không lạ gì với Chuẩn mực người phụ nữ Nước Ta xưa, “ Công, Dung, Ngôn, Hạnh ”. Còn trong thời kỳ hội nhập và tăng trưởng, Nghị quyết Đại hội phụ nữ toàn nước lần thứ XI ( nhiệm kỳ 2012 – 2017 ) đã để ra tiềm năng kiến thiết xây dựng “ Xây dựng người phụ nữ Nước Ta yêu nước, có sức khỏe thể chất, tri thức, kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp, năng động, phát minh sáng tạo, có lối sống văn hóa truyền thống, có lòng nhân hậu ” ( 8 chuẩn mực ). ( 2 )
Có thể chia Chuẩn mực xã hội thành hai nhóm: (3)
- Lề thói (Descriptive Norms): Là những quy tắc và chuẩn mực không chính thức mà nếu vi phạm sẽ không tạo ra lỗi nhưng nên tuân thủ theo. Đó là một dạng điều chỉnh, tương thích với thói quen. Nó không gây ra những sự trừng phạt hay cấm đoán, mà chỉ là những cảnh báo hoặc khiến trách.
- Tập tục (Subjective Norms): Cũng là những quy tắc bất thành văn nhưng tạo ra những sự trừng phạt nghiêm khắc và những chế tài trừng phạt xã hội lên các cá nhân như việc loại bỏ khỏi xã hội và tôn giáo.
Tập tục mỗi vùng miền, mỗi tôn giáo một khác, tôi xin mạn phép không tìm hiểu và khám phá sâu. Hãy cùng nhìn nhận Lề thói trong Xã hội Nước Ta và giới trẻ Việt .
Một ví dụ nổi bật đó là Văn hóa Xếp hàng. Tại Nước Singapore, trẻ nhỏ đã được “ thừa kế ” thói quen xếp hàng. Họ xếp hàng ở mọi lúc mọi nơi, khi đi Vệ sinh, khi Thanh tóan, chờ Taxi ; không lời than vãn, không xô đẩy, so với họ, đó là “ Courtesy. ” Ở Nước Ta, ta chưa thấy nhiều sự Tự giác. Còn có rất nhiều thói quen xấu, những “ lệch chuẩn ” làm cho ngừơi Việt ta trở nên “ xấu xí ” trong mắt người quốc tế. ( 4 )
Tuy vậy một bộ phận không nhỏ người Việt vẫn liên tục phát huy và gìn giữ những chuẩn mực tốt. Những hình ảnh Sân Nhà tang lễ Quốc gia chật ních trong trật tự, dòng người trên những tuyến phố xếp hàng dài dặc trang nghiêm để được vào viếng Đại tướng Võ Nguyên Giáp ( 5 ), hình ảnh Thanh niên tình nguyện trong màu áo xanh ship hàng trong ngày Quốc tang nói lên điều gì ? ( 6 )
Việc khó là làm sao để lan tỏa nó tới phần lớn Xã hội. Việc giảng dạy bộ môn Đạo đức và Công dân tại Việt Nam liệu có phải là một hướng đi có tương lai? Bạn có thể tham khảo lại bài viết về Giáo dục đạo đức tại Nhật Bản được đăng tại VIET Psychology tại link này.
Là thế hệ của tương lai, tất cả chúng ta mang trách nhiệm cải tổ và phát huy những chuẩn mực Xã hội tốt để Nước Ta “ đẹp ” trong mắt bạn hữu quốc tế .
2. Bản sắc người Việt (Social Identity)
Lý thuyết về Bản sắc Xã hội ( Social Identity Theory ) được tăng trưởng bởi Henri Tajfel giúp phân loại con người vào những nhóm có tác động ảnh hưởng đến nhận thức, thái độ và hành vi .
Tôi xin lấy nhìn nhận chung đó là, con người Nước Ta có những nét tính cách truyền thống cuội nguồn như lòng yêu nước, niềm tin đoàn kết, coi trọng tình nghĩa, siêng năng, hiếu học đã tạo nên lịch sử dân tộc đặc trưng của Nước Ta. ( 7 ) .
“ Lá rách nát ít đùm lá rách nát nhiều ”, nghe thật giản đơn nhưng tràn trề niềm tin đoàn kết, nghĩa tình. ( 8 )
Đọc báo mạng những khi Mùa thi Đại học kết thúc ( 9 ), câu truyện về những sinh viên hiếu học, đầy nghị lực vựợt vũ môn là ví dụ tiêu biểu vượt trội cho nét đẹp này của người Việt. Những chàng thủ khoa nghèo vượt trăm km để đến trường thi, những tân sinh viên bật khóc không phải vì thi đỗ mà vì đỗ rồi nhưng lấy tiền đâu ra để nuôi giấc mơ ĐH, những chiếc xe lăn, nạng không quản giọt mồ hôi vượt khó. Và không hề quên được những người cha đạp xích lô nuôi con ăn học, những người mẹ tần tảo lam lũ để con sau này không phải khổ như mình .
Tuy vậy, vẫn còn một bộ phận giới trẻ hiểu rơi lệch và có những hành vi phản cảm để tạo ra “ sự độc lạ ”, “ khẳng định chắc chắn quý phái ” ( group status differences ) của nhóm mình. Tôi có đọc lướt bài báo về sinh viên chụp ảnh kỷ yếu phản cảm tại những Di tích văn hóa truyền thống, lịch sự và trang nhã. ( 10 ) Âu cũng là sự bồng bột tuổi trẻ, nhưng phải chăng họ đang “ đấu tranh nội tâm ” để tìm sự độc lạ trong những bức tranh nhân bản .
3. Tự do cá nhân và Tự do ngôn luận – Sự bất hòa (Cognitive dissonance)
Sự bất hòa nhận thức là sự không dễ chịu khi đồng thời giữ hai hoặc nhiều hơn những nhận thức có xích míc : những ý tưởng sáng tạo, niềm tin, giá trị hoặc cảm hứng. Trong thực trạng bất hòa, ta hoàn toàn có thể cảm thấy “ mất cân đối ” : tuyệt vọng, sợ hãi, cảm xúc tội lỗi, tức giận, hoảng sợ, lo ngại, vv
Giới trẻ có vẻ như như nhầm lẫn giữa mối quan hệ của Tự do cá thể ( theo họ đó là cách sống thoải ái, ít nghĩa vụ và trách nhiệm và ràng buộc ) cùng Tự do ngôn luận ( lý tưởng Xã hội ). Giới trè có thời cơ tiếp xúc với Văn hóa phương Tây nhiều hơn và sự tác động ảnh hưởng trong tâm lý cũng như nhận thức là không tránh khỏi. 65 % người trẻ tuổi ủng hộ Tự do cá thể nhưng với Tự do ngôn luận chỉ có 28,2 % ủng hộ .
Một thời rải rác trên báo mạng những “ phát ngôn gây sốc ” của Hot girls, hot boys ( 11 ) ( 12 ) ( 13 ). Vậy đâu là số lượng giới hạn để tránh sự bất hòa trong nhận thức .
Theo Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền, chính phủ một quốc gia cần đảm bảo các quyền con người cơ bản (như các quyền dân sự và chính trị, quyền tự do tư tưởng, quyền tự do phát ngôn, quyền lập hội…) (14) Tự do không phải là vô hạn mà được hoạt động trong khuôn khổ của pháp luật. (15) Đơn giản bởi vì, Quyền đi liền với Nghĩa vụ (16)
4. Khái niệm bản thân ( Self-concept )
Khái niệm bản thân là cách mỗi cá nhân hình dung chính mình là người như thế nào ( hoàn toàn có thể gọi là hình ảnh bản thân ) và tất cả chúng ta soi theo đó mà hành vi. ( 17 )
Thực tế đáng buồn rằng người trẻ tuổi Nước Ta có vẻ như chăm sóc đến bản thân mình nhiều hơn những yếu tố chung. 68 % thấy niềm tin nghĩa vụ và trách nhiệm với người khác, Xã hội là không mấy quan trọng. Tương tự, chỉ 46,7 % chuẩn bị sẵn sàng trợ giúp người khác .
Lấy ví dụ một yếu tố nóng bỏng vừa xảy ra, vụ cháy Zone 9, cháy nhỏ thương vong quá lớn. Nguyên nhân vụ cháy là do đâu ? Cơ quan an toàn lao động tại hiện trường cho thấy, quy trình kiến thiết, thiết kế xây dựng tại quán bar này, những công nhân đã vi phạm những pháp luật về an toàn lao động, PCCC. Công nhân kiến thiết hàn xì, tuy nhiên vô tư để xung quanh đó nhiều vật dễ cháy ( mút, xốp ), không che chắn theo pháp luật nên gây hỏa hoạn. ( 18 ) Những ngừơi công nhân liệu có tâm lý đến hậu quả tồi tệ xảy ra cho người xung quanh, cho Xa hội từ những hành vi thiếu cẩn trọng của họ hay không ? Có thể họ biết, nhưng họ không chăm sóc. Chính sự vô tâm “ ngây thơ ” đã để lại hậu quả khôn lường .
Hay Dự án lan rộng ra QL1A, xây đắp ẩu, dân khốn khổ cũng là một ví dụ hay ( 19 ). Không chỉ là chuyện ngừơi công nhân làm thuê nữa mà là Ngành, Sở, Bộ. Sự cẩu thả trong xây đắp, tiến hành, giám sát làm người tham gia giao thông vận tải khốn đốn trước tử thần rình rập .
5. Kết
Tôi nghe nhiều về Tái cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính, Tái cơ cấu tổ chức doanh nghiệp ( Reengineering ), bước tiến nào cho Xã hội ?
Tái cơ cấu tổ chức Xã hội, khởi đầu từ Tái cơ cấu tổ chức chính mình .
Gao Ng
Bài viết thuộc phân mục “ Opinions ”, nơi biểu lộ quan điểm cá thể về những hiện tượng kỳ lạ xã hội dựa trên góc nhìn khoa học Tâm lý và Xã hội. VIET Psychology rất mong nhận được những bài Opinions từ bạn đọc. Xin sung sướng gửi bài viết về [email protected] Xin quan tâm những bài viết cần gồm có những vấn đề và lý giải từ những triết lý và thực nghiệm khoa học Tâm lý và Xã hội .
Mong các bạn đóng góp và ủng hộ VIET Psychology duy trì website, giúp các thông tin và bài viết trên VIET Psychology đến được với nhiều người hơn tại http://www.gofundme.com/vietpsy2013
Share this:
Thích bài này:
Thích
Đang tải …
