(QBĐT) – Đêm biên giới trong veo. Trăng mười sáu phủ ánh sáng dịu ngọt xuống dòng suối Cấm, trải rộng về phía bản Cà-Roòng I. Ở đó, giữa khoảng trống phía dưới gốc cổ thụ A Loang Ma Kẹo xưa kia từng hiện hữu sắp sửa diễn ra một sự kiện lớn của đồng bào Ma Coong xã Thượng Trạch (Bố Trạch)-lễ hội đập trống. Giờ lành đã đến, chủ lễ Đinh Xon xướng lên lời mời Giàng cùng các đấng thần linh về ngự thỉnh. Lời xướng vừa dứt, núi rừng Thượng Trạch bỗng rung lên từng hồi trống dài tưởng chừng không bao giờ dứt… Khi mặt trống vỡ toang cũng là lúc người Ma Coong hồn hậu chếnh choáng trong men rượu, trong tình người, trong huyền hoặc trời đất giao hòa rồi đồng thanh: “Roa lữ… Giàng ơi!” (Sướng quá! Vui quá! Giàng ơi!).
Bạn đang xem: Giàng ơi là gì
1. Sắp đến ngày 16 tháng giêng, thời khắc diễn ra lễ hội đập trống, ngôi nhà sàn nhỏ của chủ lễ Đinh Xon ở bản Cà Roòng I đầy khách viếng thăm. Họ là đồng bào Ma Coong khắp 18 bản trong xã Thượng Trạch, người A Rem anh em phía Tân Trạch lên và cả bà con các bản làng xa xôi phía bên kia biên giới Việt-Lào cũng về. Người Ma Coong Thượng Trạch vui, cái bụng Đinh Xon vui hơn gấp mười lần. Ông bảo: “Tao là hậu duệ đời thứ 5 của tổ tiên tộc người Ma Coong đầu tiên đến khai phá vùng đất này. Theo bài văn tế truyền khẩu tao thuộc nằm lòng thì lễ hội đập trống xa xưa xuất phát từ góc độ gia đình sau đó phát triển thành tục, thành lệ và trở thành lễ hội như bây giờ”.
Lễ hội đập trống giống một ngày tết “riêng có”, đặc sắc của đồng bào Ma Coong cầu trời đất mưa thuận gió hòa, đất đai tươi tốt. Người dân có sức khỏe làm ra nhiều lúa, nhiều ngô, có cuộc sống ấm no, sung túc. Lễ vật tế trời được đóng góp từ các gia đình ở 18 bản làng. Trong ngày lễ hội, 6 mâm lễ vật dâng tế gồm 18 hũ rượu cần, 18 con gà, 24 con cá, đọt mây, đọt lụi, đọt đoác và 6 cỗ xôi đầy.
Bài tế của Đinh Xon khởi đầu là cúng Giàng (Giàng cù tết) tiếp đến cúng thần mặt trời mọc (Cúc Giàng Manang loọc), thần mặt trời lặn (Cúc Giàng Manang pặt), thần ngọn núi Cà-Roòng cao nhất, thần bảo hộ cư dân 18 bản, thần sông, thần suối, thần cỏ cây… Bởi trong tâm thức người Ma Coong hồn hậu, tất cả những gì hiện hữu, song hành cùng cuộc sống của họ đều có linh hồn. Nhờ sự bảo hộ từ thần linh mà đồng bào làm rẫy, làm nương bội thu, bản làng ấm no, hạnh phúc, cây trồng, vật nuôi sinh sôi, nảy nở.
2. Sau phần lễ, đến phần hội đập trống vui chơi của dân bản. Người già, người trẻ, trai gái ngồi quanh bếp lửa, quanh chén rượu cần… thâu đêm với những tự tình, yêu thương.
Trong những đêm lễ hội đập trống giữa đại ngàn, tôi đã chạm vào ánh mắt “bập bùng ánh lửa” của Y Nương. Gương mặt người sơn nữ rạng ngời, căng tràn sức sống. Y Nương ngồi giữa những nam thanh, nữ tú. Y Nương uống rượu cần mềm môi. Y Nương hát, hòa chung khúc hát tự hào của dân tộc mình vui ngày lễ hội. Bạn Y Nương nhiều người say, bấm tay nhau đôi lứa xứng đôi mất hút vào sâu dưới ánh trăng hiền mười sáu. Chẳng ai dám “kéo” Y Nương trong đêm tự tình…
Sau này thân, tôi mới biết cô sơn nữ sinh năm 1990 ấy là Bí thư Chi bộ bản Cà-Roòng I. Y Nương khoe rằng: “Hơn mười lễ hội đập trống về trước, mình đã chịu để cho một trai bản “kéo” mất rồi!”. Trong câu chuyện với Y Nương, tôi mới hiểu thêm về đêm tự tình sau khi chiếc trống bị đập vỡ, về câu cửa miệng của người Ma Coong khi nhớ về lễ hội “Roa lữ… Giàng ơi!”. Qua mỗi lần lễ hội, sẽ có thêm những nam thanh, nữ tú khắp 18 bản được “kéo” về với nhau, thành chồng, thành vợ. Rồi có nhiều người không may “đứt gánh nửa đường” lại chắp nối với nhau, hẹn nhau “rổ rá cạp lại” về cùng một nhà.
Xem thêm:
Y Nương bảo, đó là đêm tự tình của người Ma Coong, một năm chỉ có một ngày, một ngày chỉ đúng một đêm. Khi con gà rừng te te gáy báo sáng, mọi người từ biệt nhau, hẹn nhau tái ngộ ở mùa lễ hội sau. Đêm tự tình, người với người tìm đến nhau, đồng cảm cùng nhau và cùng ngầm tuân thủ một luật tục bất thành văn-cấm vượt qua giới hạn khi một trong hai người nam hay nữ chưa cho phép “kéo” nhau!
3. Lên sáu tuổi, cô bé Y Thơm được mẹ Y Chay sắm cho một bộ áo quần mới. Buổi tối mười sáu, khi trăng vừa nhú lên khỏi dãy lèn đá răng cưa cao vợi, Y Thơm theo chân mẹ Y Chay từ bản Bụt đi bộ sang bản Cà-Roòng I dự lễ hội đập trống. Nhớ về kỷ niệm của ngày đầu tiên ấy, Y Thơm bảo: “Không thể dùng từ ngữ nào diễn tả cho hết được, cái bụng rất vui. Cảm giác hạnh phúc còn đọng mãi nhiều ngày sau đó”.
Bây giờ Y Thơm đã là thiếu nữ bước qua tuổi mười bốn, học sinh lớp 9. Thầy giáo Trần Văn Hậu, Phó Hiệu trưởng Trường PTDT nội trú huyện Bố Trạch tự hào về cô học sinh Ma Coong của mình: “Y Thơm giỏi toàn diện, luôn đi đầu trong mọi phong trào. Em đạt giải nhì cuộc thi “Chúng em kể chuyện Bác Hồ” cấp huyện”.
Mười bốn tuổi, vào đêm lễ hội đập trống, gương mặt Y Thơm âng ấng đỏ bên bếp lửa. Nhiều trai bản “rào” quanh cô bé, ai cũng muốn “kéo” cô bé về riêng cho mình. Y Thơm lắc lắc mái tóc mượt dài dứt khoát từ chối. Ánh mắt Y Thơm chỉ chăm nhìn vào chiếc trống, tâm hồn Y Thơm cố thuộc từng câu chữ trong bài văn tế già làng Đinh Xon đọc. Từ trong đó, cô bé tìm thấy được lịch sử khai hoang, lập bản của dân tộc mình, tìm thấy mạch nguồn văn hóa dung dị mà người Ma Coong dành cho trời đất, thần linh, con người, cây cỏ, núi rừng, sông suối… tạo thành mạch nguồn văn hóa xuôi chảy không bao giờ ngưng nghỉ.
Xem thêm:
Và Y Thơm hiểu, thế hệ của những người trẻ như mình sẽ tiếp tục kế thừa, phát huy di sản văn hóa “riêng có” này để giúp nó trường tồn, lan tỏa, hòa cùng dòng chảy văn hóa chung của cộng đồng 54 dân tộc anh em Việt Nam.
Truyền hình 
1. Sắp đến ngày 16 tháng giêng, thời gian diễn ra liên hoan đập trống, ngôi nhà sàn nhỏ của chủ lễ Đinh Xon ở bản Cà Roòng I đầy khách viếng thăm. Họ là đồng bào Ma Coong khắp 18 bản trong xã Thượng Trạch, người A Rem đồng đội phía Tân Trạch lên và cả bà con những bản làng xa xôi phía bên kia biên giới Việt-Lào cũng về. Người Ma Coong Thượng Trạch vui, cái bụng Đinh Xon vui hơn gấp mười lần. Ông bảo : “ Tao là hậu duệ đời thứ 5 của tổ tiên tộc người Ma Coong tiên phong đến khám phá vùng đất này. Theo bài văn tế truyền khẩu tao thuộc nằm lòng thì liên hoan đập trống rất lâu rồi xuất phát từ góc nhìn mái ấm gia đình sau đó tăng trưởng thành tục, thành lệ và trở thành tiệc tùng như giờ đây ”. Lễ hội đập trống giống một ngày tết “ riêng có ”, rực rỡ của đồng bào Ma Coong cầu trời đất mưa thuận gió hòa, đất đai xanh tươi. Người dân có sức khỏe thể chất làm ra nhiều lúa, nhiều ngô, có đời sống ấm no, sung túc. Lễ vật tế trời được góp phần từ những mái ấm gia đình ở 18 bản làng. Trong ngày tiệc tùng, 6 mâm lễ vật dâng tế gồm 18 hũ rượu cần, 18 con gà, 24 con cá, đọt mây, đọt lụi, đọt đoác và 6 cỗ xôi đầy. Bài tế của Đinh Xon khởi đầu là cúng Giàng ( Giàng cù tết ) tiếp đến cúng thần mặt trời mọc ( Cúc Giàng Manang loọc ), thần mặt trời lặn ( Cúc Giàng Manang pặt ), thần ngọn núi Cà-Roòng cao nhất, thần bảo lãnh dân cư 18 bản, thần sông, thần suối, thần cỏ cây … Bởi trong tâm thức người Ma Coong hồn hậu, toàn bộ những gì hiện hữu, song hành cùng đời sống của họ đều có linh hồn. Nhờ sự bảo lãnh từ thần linh mà đồng bào làm rẫy, làm nương bội thu, bản làng ấm no, niềm hạnh phúc, cây xanh, vật nuôi sinh sôi, nảy nở. 2. Sau phần lễ, đến phần hội đập trống đi dạo của dân bản. Người già, người trẻ, trai gái ngồi quanh nhà bếp lửa, quanh chén rượu cần … thâu đêm với những tự tình, yêu thương. Trong những đêm liên hoan đập trống giữa đại ngàn, tôi đã chạm vào ánh mắt “ bập bùng ánh lửa ” của Y Nương. Gương mặt người sơn nữ rạng ngời, căng tràn sức sống. Y Nương ngồi giữa những nam thanh, nữ tú. Y Nương uống rượu cần mềm môi. Y Nương hát, hòa chung khúc hát tự hào của dân tộc bản địa mình vui ngày liên hoan. Bạn Y Nương nhiều người say, bấm tay nhau đôi lứa xứng đôi biến mất vào sâu dưới ánh trăng hiền mười sáu. Chẳng ai dám “ kéo ” Y Nương trong đêm tự tình … Sau này thân, tôi mới biết cô sơn nữ sinh năm 1990 ấy là Bí thư Chi bộ bản Cà-Roòng I. Y Nương khoe rằng : “ Hơn mười tiệc tùng đập trống về trước, mình đã chịu để cho một trai bản “ kéo ” mất rồi ! ”. Trong câu truyện với Y Nương, tôi mới hiểu thêm về đêm tự tình sau khi chiếc trống bị đập vỡ, về câu cửa miệng của người Ma Coong khi nhớ về tiệc tùng “ Roa lữ … Giàng ơi ! ”. Qua mỗi lần liên hoan, sẽ có thêm những nam thanh, nữ tú khắp 18 bản được “ kéo ” về với nhau, thành chồng, thành vợ. Rồi có nhiều người không may “ đứt gánh nửa đường ” lại chắp nối với nhau, hẹn nhau “ rổ rá cạp lại ” về cùng một nhà. Xem thêm : Biến Chứng Bệnh Rối Loạn Đông Máu Là Gì ? Có Nguy Hiểm Không ? Y Nương bảo, đó là đêm tự tình của người Ma Coong, một năm chỉ có một ngày, một ngày chỉ đúng một đêm. Khi con gà rừng te te gáy báo sáng, mọi người từ biệt nhau, hẹn nhau hội ngộ ở mùa liên hoan sau. Đêm tự tình, người với người tìm đến nhau, đồng cảm cùng nhau và cùng ngầm tuân thủ một luật tục bất thành văn-cấm vượt qua số lượng giới hạn khi một trong hai người nam hay nữ chưa được cho phép “ kéo ” nhau ! 3. Lên sáu tuổi, cô bé Y Thơm được mẹ Y Chay sắm cho một bộ áo quần mới. Buổi tối mười sáu, khi trăng vừa nhú lên khỏi dãy lèn đá răng cưa cao vợi, Y Thơm theo chân mẹ Y Chay từ bản Bụt đi bộ sang bản Cà-Roòng I dự liên hoan đập trống. Nhớ về kỷ niệm của ngày tiên phong ấy, Y Thơm bảo : “ Không thể dùng từ ngữ nào diễn đạt cho hết được, cái bụng rất vui. Cảm giác niềm hạnh phúc còn đọng mãi nhiều ngày sau đó ”. Bây giờ Y Thơm đã là thiếu nữ bước qua tuổi mười bốn, học viên lớp 9. Thầy giáo Trần Văn Hậu, Phó Hiệu trưởng Trường PTDT nội trú huyện Bố Trạch tự hào về cô học viên Ma Coong của mình : “ Y Thơm giỏi tổng lực, luôn đi đầu trong mọi trào lưu. Em đạt giải nhì cuộc thi “ Chúng em kể chuyện Bác Hồ ” cấp huyện ”. Mười bốn tuổi, vào đêm tiệc tùng đập trống, khuôn mặt Y Thơm âng ấng đỏ bên nhà bếp lửa. Nhiều trai bản “ rào ” quanh cô bé, ai cũng muốn “ kéo ” cô bé về riêng cho mình. Y Thơm lắc lắc mái tóc mượt dài dứt khoát phủ nhận. Ánh mắt Y Thơm chỉ chăm nhìn vào chiếc trống, tâm hồn Y Thơm cố thuộc từng câu chữ trong bài văn tế già làng Đinh Xon đọc. Từ trong đó, cô bé tìm thấy được lịch sử vẻ vang khai hoang, lập bản của dân tộc bản địa mình, tìm thấy mạch nguồn văn hóa truyền thống dung dị mà người Ma Coong dành cho trời đất, thần linh, con người, cây cối, núi rừng, sông suối … tạo thành mạch nguồn văn hóa truyền thống xuôi chảy không khi nào ngưng nghỉ. Xem thêm : Tieu Su Ca Si – Tiểu Sử Ca Sĩ Hà TX Thanh Xuân Và Y Thơm hiểu, thế hệ của những người trẻ như mình sẽ liên tục thừa kế, phát huy di sản văn hóa truyền thống “ riêng có ” này để giúp nó vĩnh cửu, lan tỏa, hòa cùng dòng chảy văn hóa truyền thống chung của hội đồng 54 dân tộc bản địa bạn bè Nước Ta. Truyền hìnhGiấy phép số 1419 / GP-BTTTT cấp ngày 31 tháng 8 năm 2011 của Bộ tin tức và Truyền thông
Tổng biên tập: Đinh Tùng Lâm
Phó tổng biên tập: Cao Trường Sơn – Trần Thị Hồng Hiếu
Địa chỉ tòa soạn: Đường Trần Quang Khải, TP Đồng Hới, Quảng Bình
gmail.com gmail.comGhi rõ nguồn ” Báo Quảng Bình ” khi phát hành lại thông tin từ website này Các trang ngoài sẽ được mở ra từ hành lang cửa số mới. Báo Quảng Bình không chịu nghĩa vụ và trách nhiệm về nội dung những trang ngoài
