ND – Ngay cái tên cuốn sách đã cho thấy một điều rực rỡ, mê hoặc .
Bạn đang xem: Niên giám là gì
Niên giám văn hiến ghi chép những sự kiện văn hóa của Thăng Long suốt một nghìn năm, lần lượt từ năm 1010 đến 2010, năm nào đã xảy ra hiện tượng hay sự kiện văn hóa gì trên đất Thăng Long – Hà Nội. Làm sao có thể điểm lại cho đầy đủ, chính xác các sự kiện từng năm suốt 10 thế kỷ quả là một việc khó, nhưng cuốn sách đã ra đời. Ðây là một công trình đáng trân trọng khi cả nước đang hướng đến thời khắc Ðại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội.Thăng Long là Thủ đô của cả nước. Có nhiều sự kiện là của chung của dân tộc chứ không phải của riêng Thăng Long, nhưng diễn ra trên đất Thăng Long. Một chiến thắng Ðống Ða, chiến thắng Cầu Giấy trong lịch sử không phải của riêng Hà Nội, nhưng đã diễn ra trên đất Hà Nội, thì sao không ghi nó vào “hộ tịch” Hà Nội được? Theo cách hiểu ấy, rõ ràng có thể xem bản Bình Ngô Ðại cáo của Nguyễn Trãi hay bản Tuyên ngôn Ðộc lập do Bác Hồ viết đều là của Hà Nội chứ sao không?Sách này là một niên giám văn hóa. Ðầu đề rất rộng mà hóa ra rất khó. Ghi chép muốn cho chính xác thì phải tuân theo sử sách. Nhưng có bao nhiêu sự kiện văn hóa quan trọng mà sử sách có ghi chép đâu. Sử có thể chép ngày nào, một vị vua đi cày ruộng tịch điền (một sự kiện rất văn hóa), nhưng lại không chép vị vua ấy viết cuốn sách kia vào năm nào, tìm cho ra tài liệu để ghi chép chính xác thật là điều khó khăn. Và có những tư liệu gay go hơn. Chắc chắn là trong lịch sử ta có một Chúa Chổm, nhưng sử sách chính thức không bao giờ chép. Và còn nhiều nhân vật nữa: Trạng Quỳnh, Tú Xuất, Ba Giai, v.v. đều là sự kiện văn hóa Thăng Long cả. Soạn được một cuốn niên giám ghi cho đầy đủ – nói theo cách dân gian – quả là một chuyện quá khó khăn.Vậy mà cuốn sách ra đời trong dịp Ðại lễ nghìn năm Thăng Long – Hà Nội này đã được ra mắt. Có thể có người xem đây là việc xuất bản theo phong trào để cho cập nhật, nhưng thật ra, sách đáp ứng những câu hỏi hằng ngày của những người quan tâm đến Thăng Long. Ta thường đặt với nhau câu hỏi: di tích nào xuất hiện đầu tiên trên đất Thăng Long? Năm nào Thăng Long đổi tên thành Hà Nội? Cái kỳ đài có từ bao giờ? Tại sao gọi là nhà pha Hỏa Lò? Rồi những sân Hàng Ðẫy, nhà ga Hàng Cỏ, v.v. Xe điện đầu tiên ở Hà Nội có từ năm nào? Người nào mở nhà máy điện? Thời điểm ra đời của Trường Bưởi, của cầu Long Biên, v.v.Ta còn thấy ở cuốn niên giám này những di tích văn hóa, ai cũng biết, cũng thường xuyên thăm viếng, nhưng cũng rất mơ hồ về xuất xứ, nhất là xuất xứ thời gian. Vậy mà sách niên giám cho biết năm tháng thành lập và tôn tạo những ngôi chùa Trấn Quốc, Pháp Vân, Láng, Hòe Nhai, Hàm Long, Liên Phái, Báo Ân, v.v. được xây dựng hoặc tạc bia vào lúc nào.
Niên giám văn hiến ghi chép những sự kiện văn hóa của Thăng Long suốt một nghìn năm, lần lượt từ năm 1010 đến 2010, năm nào đã xảy ra hiện tượng hay sự kiện văn hóa gì trên đất Thăng Long – Hà Nội. Làm sao có thể điểm lại cho đầy đủ, chính xác các sự kiện từng năm suốt 10 thế kỷ quả là một việc khó, nhưng cuốn sách đã ra đời. Ðây là một công trình đáng trân trọng khi cả nước đang hướng đến thời khắc Ðại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội.Thăng Long là Thủ đô của cả nước. Có nhiều sự kiện là của chung của dân tộc chứ không phải của riêng Thăng Long, nhưng diễn ra trên đất Thăng Long. Một chiến thắng Ðống Ða, chiến thắng Cầu Giấy trong lịch sử không phải của riêng Hà Nội, nhưng đã diễn ra trên đất Hà Nội, thì sao không ghi nó vào “hộ tịch” Hà Nội được? Theo cách hiểu ấy, rõ ràng có thể xem bản Bình Ngô Ðại cáo của Nguyễn Trãi hay bản Tuyên ngôn Ðộc lập do Bác Hồ viết đều là của Hà Nội chứ sao không?Sách này là một niên giám văn hóa. Ðầu đề rất rộng mà hóa ra rất khó. Ghi chép muốn cho chính xác thì phải tuân theo sử sách. Nhưng có bao nhiêu sự kiện văn hóa quan trọng mà sử sách có ghi chép đâu. Sử có thể chép ngày nào, một vị vua đi cày ruộng tịch điền (một sự kiện rất văn hóa), nhưng lại không chép vị vua ấy viết cuốn sách kia vào năm nào, tìm cho ra tài liệu để ghi chép chính xác thật là điều khó khăn. Và có những tư liệu gay go hơn. Chắc chắn là trong lịch sử ta có một Chúa Chổm, nhưng sử sách chính thức không bao giờ chép. Và còn nhiều nhân vật nữa: Trạng Quỳnh, Tú Xuất, Ba Giai, v.v. đều là sự kiện văn hóa Thăng Long cả. Soạn được một cuốn niên giám ghi cho đầy đủ – nói theo cách dân gian – quả là một chuyện quá khó khăn.Vậy mà cuốn sách ra đời trong dịp Ðại lễ nghìn năm Thăng Long – Hà Nội này đã được ra mắt. Có thể có người xem đây là việc xuất bản theo phong trào để cho cập nhật, nhưng thật ra, sách đáp ứng những câu hỏi hằng ngày của những người quan tâm đến Thăng Long. Ta thường đặt với nhau câu hỏi: di tích nào xuất hiện đầu tiên trên đất Thăng Long? Năm nào Thăng Long đổi tên thành Hà Nội? Cái kỳ đài có từ bao giờ? Tại sao gọi là nhà pha Hỏa Lò? Rồi những sân Hàng Ðẫy, nhà ga Hàng Cỏ, v.v. Xe điện đầu tiên ở Hà Nội có từ năm nào? Người nào mở nhà máy điện? Thời điểm ra đời của Trường Bưởi, của cầu Long Biên, v.v.Ta còn thấy ở cuốn niên giám này những di tích văn hóa, ai cũng biết, cũng thường xuyên thăm viếng, nhưng cũng rất mơ hồ về xuất xứ, nhất là xuất xứ thời gian. Vậy mà sách niên giám cho biết năm tháng thành lập và tôn tạo những ngôi chùa Trấn Quốc, Pháp Vân, Láng, Hòe Nhai, Hàm Long, Liên Phái, Báo Ân, v.v. được xây dựng hoặc tạc bia vào lúc nào.
Xem thêm: Tại Sao Các Phòng Las Là Gì, Phòng Thí Nghiệm Chuyên Ngành Xây Dựng Là Gì
Có những thời điểm làm chúng ta rất cảm động về ý nghĩa văn hóa của nghìn năm Thăng Long, như việc xây đình Quảng Văn (chắc nhiều người quên), xây lại cảnh quan Hồ Gươm, mở các trường Nguyệt Áng, trường Hào Nam, v.v. Có niên hiệu rõ ràng, niềm tin của ta càng thêm sâu sắc. Có cả chuyện người nước ngoài sang ta, cảm phục văn chương Việt Nam, soạn ra cuốn Nam giao hảo âm tập: tên người, chuyện in sách được ghi năm tháng rõ ràng, thành những bằng chứng hiển nhiên.Vì là một niên giám văn hóa, nên các sự kiện văn hóa rất được chú ý. Soạn giả là một nhà giáo nên ông giữ rất đúng phương pháp làm bài: không được lạc đề. Do đó mà ta thấy sách ghi được năm tháng xuất bản của nhiều tập thơ, tiểu thuyết đã xuất bản ở Hà Nội, ghi cả từng bức tranh của các họa sĩ: ông nào vẽ tranh nào, vào năm nào. Có cả ngày xuất hiện rạp chèo Sáu Nhiên đài, rạp tuồng Quảng Lạc, cho đến cả năm ra đời của dàn nhạc giao hưởng (có chuyên gia Triều Tiên giúp đỡ, v.v.). Kịch nói ra đời (1920), phim Kiều được chiếu (1924), v.v. Rồi cả bài hát Cùng nhau đi hồng binh lâu nay ta không biết ai đã soạn ra, nay được ghi rõ năm tháng kèm với tiểu sử. Vậy là người soạn đã có công phu của một nhà nghiên cứu thâm sâu, chứ không phải chỉ liệt kê những điều có trên báo chí. Theo cái đà ấy, ta thấy nhiều thông tin có ý nghĩa văn hóa lớn, lâu nay quả thực không ai để ý! Một gia đình ba đời: ông cháu, cha con đều được thờ làm ba vị thành hoàng của làng (nhà Thượng thư Nguyễn Quý Ðức) thật là quý hiếm và rất văn hóa Việt. Niên giám ghi cả cái năm mà một anh lính hầu trở thành Bảng nhãn, một chú lính dạy voi trở thành Tao đàn Phó nguyên soái, một ông đồ ở trại Văn Chương làm thơ gửi vua Quang Trung, cả cái năm mà một đảng viên đóng vai sư ông ở chùa Bộc (tức là Ðại tướng Văn Tiến Dũng sau này)…Còn phải lưu ý thêm một điểm hay khác, làm nổi bật mầu sắc Hà Nội của cuốn niên giám này. Hầu như mọi hoạt động của Ðảng bộ Hà Nội được ghi theo năm tháng rất đầy đủ. Có niên hiệu cuộc họp Ðảng đầu tiên, có những đêm ngày đồng chí Trần Phú viết đề cương, rồi cả những năm tháng mà các đồng chí phụ trách Ðảng Hà Nội bị bắt bớ, hy sinh. Có danh sách ba đoàn đại biểu Hà Nội đi họp Tân Trào và những cuộc đấu tranh của Ðảng bộ Hà Nội những ngày bị tạm chiếm. Từ Cách mạng Tháng 8-1945 trở đi, sự kiện văn hóa Hà Nội còn được ghi chép dồi dào hơn. Tiếp đó, sách còn ghi đầy đủ các nguyên thủ quốc gia trên thế giới đến Hà Nội: Tổng thống Nga Pu-tin, Tổng thống Mỹ Clin-tơn đến Văn Miếu – Quốc Tử Giám làm những việc gì… Các thành tích văn hóa (nhất là thể thao, du lịch của mấy năm đầu thế kỷ 21 cũng được ghi rất có hệ thống, kỹ lưỡng, mặc dù tác giả nói là tạm ghi, chưa gia công sắp xếp. Quả thực mấy chữ “Niên giám văn hóa” đã được minh họa rất đúng với đầu đề.MỘT công trình như cuốn niên giám này đòi hỏi nhiều thời gian và vốn kiến thức văn hóa bao quát, sâu rộng, lẽ ra phải do nhiều người làm. Nhưng đây lại là tác phẩm của một cá nhân. Tác giả là Giáo sư Vũ Ngọc Khánh, một chuyên gia hàng đầu về văn hóa Việt Nam (văn học, sử học, văn hóa dân gian). Cuốn sách là một cố gắng lớn, một cống hiến lớn của giáo sư đang ở tuổi 86 cho Ðại lễ kỷ niệm một nghìn năm Thăng Long – Hà Nội.ÐẶNG MINH PHƯƠNG………………………………………(*) Nhà xuất bản Văn hóa – Thông tin, quý I – 2010
Có những thời gian làm tất cả chúng ta rất cảm động về ý nghĩa văn hóa truyền thống của nghìn năm Thăng Long, như việc xây đình Quảng Văn ( chắc nhiều người quên ), xây lại cảnh sắc Hồ Hoàn Kiếm, mở những trường Nguyệt Áng, trường Hào Nam, v.v. Có niên hiệu rõ ràng, niềm tin của ta càng thêm thâm thúy. Có cả chuyện người quốc tế sang ta, cảm phục văn chương Nước Ta, soạn ra cuốn Nam giao hảo âm tập : tên người, chuyện in sách được ghi năm tháng rõ ràng, thành những dẫn chứng hiển nhiên. Vì là một niên giám văn hóa truyền thống, nên những sự kiện văn hóa truyền thống rất được quan tâm. Soạn giả là một nhà giáo nên ông giữ rất đúng chiêu thức làm bài : không được lạc đề. Do đó mà ta thấy sách ghi được năm tháng xuất bản của nhiều tập thơ, tiểu thuyết đã xuất bản ở Thành Phố Hà Nội, ghi cả từng bức tranh của những họa sỹ : ông nào vẽ tranh nào, vào năm nào. Có cả ngày Open rạp chèo Sáu Nhiên đài, rạp tuồng Quảng Lạc, cho đến cả năm sinh ra của dàn nhạc giao hưởng ( có chuyên viên Triều Tiên giúp sức, v.v. ). Kịch nói sinh ra ( 1920 ), phim Kiều được chiếu ( 1924 ), v.v. Rồi cả bài hát Cùng nhau đi hồng binh lâu nay ta không biết ai đã soạn ra, nay được ghi rõ năm tháng kèm với tiểu sử. Vậy là người soạn đã có công phu của một nhà nghiên cứu và điều tra thâm sâu, chứ không phải chỉ liệt kê những điều có trên báo chí truyền thông. Theo cái đà ấy, ta thấy nhiều thông tin có ý nghĩa văn hóa truyền thống lớn, lâu nay quả thực không ai chú ý ! Một mái ấm gia đình ba đời : ông cháu, cha con đều được thờ làm ba vị thành hoàng của làng ( nhà Thượng thư Nguyễn Quý Ðức ) thật là quý và hiếm và rất văn hóa truyền thống Việt. Niên giám ghi cả cái năm mà một anh lính hầu trở thành Bảng nhãn, một chú lính dạy voi trở thành Tao đàn Phó nguyên soái, một ông đồ ở trại Văn Chương làm thơ gửi vua Quang Trung, cả cái năm mà một đảng viên đóng vai sư ông ở chùa Bộc ( tức là Ðại tướng Văn Tiến Dũng sau này ) … Còn phải quan tâm thêm một điểm hay khác, làm điển hình nổi bật mầu sắc TP.HN của cuốn niên giám này. Hầu như mọi hoạt động giải trí của Ðảng bộ Thành Phố Hà Nội được ghi theo năm tháng rất không thiếu. Có niên hiệu cuộc họp Ðảng tiên phong, có những đêm ngày chiến sỹ Trần Phú viết đề cương, rồi cả những năm tháng mà những chiến sỹ đảm nhiệm Ðảng TP.HN bị bắt bớ, quyết tử. Có list ba đoàn đại biểu TP. Hà Nội đi họp Tân Trào và những cuộc đấu tranh của Ðảng bộ TP.HN những ngày bị tạm chiếm. Từ Cách mạng Tháng 8-1945 trở đi, sự kiện văn hóa truyền thống TP. Hà Nội còn được ghi chép dồi dào hơn. Tiếp đó, sách còn ghi khá đầy đủ những nguyên thủ vương quốc trên quốc tế đến TP.HN : Tổng thống Nga Pu-tin, Tổng thống Mỹ Clin-tơn đến Văn Miếu – Văn Miếu làm những việc gì … Các thành tích văn hóa truyền thống ( nhất là thể thao, du lịch của mấy năm đầu thế kỷ 21 cũng được ghi rất có mạng lưới hệ thống, kỹ lưỡng, mặc dầu tác giả nói là tạm ghi, chưa gia công sắp xếp. Quả thực mấy chữ ” Niên giám văn hóa truyền thống ” đã được minh họa rất đúng với đầu đề. MỘT khu công trình như cuốn niên giám này yên cầu nhiều thời hạn và vốn kiến thức và kỹ năng văn hóa truyền thống bao quát, sâu rộng, lẽ ra phải do nhiều người làm. Nhưng đây lại là tác phẩm của một cá thể. Tác giả là Giáo sư Vũ Ngọc Khánh, một chuyên viên số 1 về văn hóa truyền thống Nước Ta ( văn học, sử học, văn hóa truyền thống dân gian ). Cuốn sách là một nỗ lực lớn, một góp sức lớn của giáo sư đang ở tuổi 86 cho Ðại lễ kỷ niệm một nghìn năm Thăng Long – Thành Phố Hà Nội. ÐẶNG MINH PHƯƠNG ……………………………………… ( * ) Nhà xuất bản Văn hóa – tin tức, quý I – 2010
