25/06/2021
Nhiễm trùng đường tiết niệu là bệnh rất phổ biến, xuất hiện trên 50 – 60% phụ nữ và đứng thứ 3 trong các bệnh nhiễm trùng ở trẻ em. Bệnh có thể được chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu không phát hiện và điều trị dứt điểm, tình trạng viêm nhiễm có thể gây nên nhiều biến chứng như áp xe quanh thận, nhiễm trùng huyết…
Nhiễm trùng đường tiết niệu là gì?
Nhiễm trùng đường tiết niệu hay nhiễm khuẩn đường tiết niệu hoặc nhiễm trùng tiểu (Urinary Tract Infection – UTI) là tình trạng viêm nhiễm ở bất kỳ bộ phận nào của hệ tiết niệu – thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Trong đó, hầu hết các bệnh nhiễm khuẩn thường liên quan đến đường tiết niệu dưới gồm bàng quang và niệu đạo. (1)
Nhiễm trùng bàng quang hoàn toàn có thể gây nên những cơn đau đớn và cảm xúc không dễ chịu. Tuy nhiên, hậu quả nghiêm trọng sẽ xảy ra nếu nhiễm trùng đường tiểu lây lan đến thận. Thông thường, bác sĩ sẽ điều trị bệnh đường tiết niệu bằng thuốc kháng sinh. Nhưng những chuyên viên tiết niệu khuyên nên thực thi nguyên tắc “ phòng bệnh hơn chữa bệnh ” để giúp ngăn ngừa rủi ro tiềm ẩn bị nhiễm trùng hiệu suất cao hơn.
Cấu tạo và chức năng hệ tiết niệu
Hệ tiết niệu phối hợp với phổi, da, ruột … duy trì sự cân đối của những chất hóa học và nước trong khung hình. Một người trưởng thành vô hiệu khoảng chừng 800 – 2.000 ml / ngày dựa trên lượng chất lỏng tiêu thụ hàng ngày, tương tự 2 lít.
Cơ quan chính của hệ tiết niệu là thận, bộ phận hình hạt đậu nằm ngay dưới khung xương sườn ở giữa sống lưng. Thận có vai trò vô hiệu urê – chất thải được hình thành do sự phân hủy protein – ra khỏi máu trải qua những đơn vị chức năng lọc nhỏ gọi là nephron. Mỗi nephron gồm có một quả bóng được hình thành từ những mao mạch máu nhỏ, được gọi là cầu thận. Một ống nhỏ được gọi là ống thận. Urê cùng với nước và những chất thải khác tạo thành nước tiểu khi nó đi qua những nephron và xuống những ống thận của thận. Từ thận, nước tiểu đi xuống hai ống mỏng mảnh, được gọi là niệu quản, đến bàng quang. Niệu quản dài khoảng chừng 20 – 25 cm. Các cơ ở thành niệu quản liên tục co thắt và thư giãn giải trí để đẩy nước tiểu ra khỏi thận, tránh nước tiểu ứ đọng gây nhiễm trùng thận. Một lượng nhỏ nước tiểu được thải vào bàng quang từ niệu quản khoảng chừng 10-15 giây / lần. Bàng quang là một cơ quan rỗng, hình quả bóng nằm trong khung chậu. Nó được giữ cố định và thắt chặt bởi mạng lưới hệ thống dây chằng gắn với những cơ quan khác và xương chậu. Bàng quang tàng trữ nước tiểu cho đến khi não, báo hiệu đã chuẩn bị sẵn sàng để thải ra ngoài. Bàng quang khỏe mạnh hoàn toàn có thể chứa tới gần nửa lít nước tiểu trong 2-5 giờ. Để ngăn rò rỉ, những cơ tròn được gọi là cơ vòng, đóng chặt xung quanh lỗ bàng quang vào niệu đạo. Sự độc lạ duy nhất giữa hệ tiết niệu của phụ nữ và phái mạnh là độ dài của niệu đạo. Ở phái đẹp, niệu đạo dài khoảng chừng 3,8 – 5,1 cm, nằm giữa âm vật và âm đạo. Ở phái mạnh, chiều dài niệu đạo vào khoảng chừng 20 cm, chạy theo chiều dài của dương vật và mở ra ở cuối dương vật. Niệu đạo của phái mạnh dùng để đào thải nước tiểu, cũng truyền tinh dịch trong quy trình xuất tinh. Do cấu trúc của hệ tiết niệu nên phụ nữ có rủi ro tiềm ẩn nhiễm trùng đường tiết niệu cao hơn phái mạnh.
Dấu hiệu nhiễm trùng đường tiết niệu thường gặp
Dấu hiệu chung
Các triệu chứng của bệnh phụ thuộc vào vào bộ phận nào của đường tiết niệu bị viêm nhiễm ( 2 ). Nhiễm khuẩn đường tiết niệu phía dưới ảnh hưởng tác động đến niệu đạo và bàng quang. Do đó, những biểu lộ của nhiễm trùng đường tiểu gồm có :
- Nóng rát khi đi tiểu
- Tăng tần suất đi tiểu mà không tiểu được nhiều
- Tăng tính khẩn cấp của việc đi tiểu
- Nước tiểu có máu
- Nước tiểu đục
- Nước tiểu có màu như nước trà đặc
- Nước tiểu nặng mùi
- Đau vùng chậu ở phụ nữ
- Đau trực tràng ở nam giới
Nhiễm khuẩn đường tiết niệu phía trên ảnh hưởng tác động đến thận. Chúng hoàn toàn có thể rình rập đe dọa tính mạng con người nếu vi trùng chuyển dời từ thận bị nhiễm trùng vào máu. Tình trạng này được gọi là urosepsis, hoàn toàn có thể gây ra hạ huyết áp, sốc và tử trận. Các triệu chứng của nhiễm khuẩn đường tiểu trên gồm có :
- Đau ở phần lưng trên và hai bên
- Cảm giác ớn lạnh
- Sốt
- Buồn nôn
- Nôn mửa
- Dấu hiệu cụ thể theo giới tính:
- Nam giới: Với các triệu chứng trên, giữa nam giới và nữ giới không có sự khác biệt. Tuy nhiên, với nhiễm trùng tiết niệu dưới, ở nam giới đôi khi bao gồm đau trực tràng bên cạnh các triệu chứng chung đã được miêu tả.
- Nữ giới: Phụ nữ có thể bị đau vùng chậu, bên cạnh các triệu chứng thông thường khác.
Theo thống kê tỷ lệ nhiễm khuẩn đường tiết niệu ở trẻ em lần lượt là 8% đối với bé gái và 2% đối với bé trai khi lên 5 tuổi. Các dấu hiệu thường rất khó phát hiện và gây nguy hiểm cho sức khỏe của trẻ nếu tình trạng nhiễm trùng diễn tiến nặng.
Dấu hiệu viêm bể thận cấp tính
Người bị viêm bể thận cấp thường có những bộc lộ Open bất thần như : sốt cao rét run, kèm theo đau đầu và stress, tiểu buốt, tiểu gắt, tiểu có mủ. Bên cạnh đó, người bệnh có những cơn đau vùng hông và hoàn toàn có thể Open cơn đau quặn thận.
Dấu hiệu viêm bàng quang
Người bị viêm bàng quang thường có những triệu chứng gồm : mắc tiểu liên tục nhưng mỗi lần tiểu lại ít, nóng rát khi tiểu, nước tiểu hoàn toàn có thể có máu và mùi không dễ chịu, vùng chậu đau và sốt nhẹ …
Dấu hiệu viêm niệu đạo
Nếu bị viêm niệu đạo, người bệnh cũng sẽ có một số ít triệu chứng tương tự như như đã đề cập ở trên như tiểu khó, tiểu gấp, đi tiểu tiếp tục, sốt hay ớn lạnh … Với phái đẹp, người bệnh hoàn toàn có thể đau khi quan hệ tình dục, dịch tiết âm đạo không bình thường. Ở phái mạnh sẽ có cảm xúc nóng rát khi đi tiểu, Open máu hoặc tinh dịch trong nước tiểu, đau khi xuất tinh hay nổi hạch ở bẹn …
Nguyên nhân nhiễm trùng tiết niệu
Nhiễm trùng đường tiết niệu thường xảy ra khi vi trùng xâm nhập vào đường tiết niệu qua niệu đạo và mở màn tăng cường tăng trưởng trong bàng quang. Mặc dù mạng lưới hệ thống tiết niệu đã được phong cách thiết kế để ngăn ngừa những “ kẻ xâm lược ” này, nhưng những giải pháp phòng thủ đôi lúc trở nên thất bại. Khi điều đó xảy ra, vi trùng sẽ được giữ lại và tăng trưởng thành những ổ viêm tại hệ tiết niệu. ( 3 ) Nhiễm trùng bàng quang hay viêm bàng quang thường do Escherichia coli ( E. coli ), một loại vi trùng được tìm thấy trong đường tiêu hóa, gây ra. Tình trạng này xảy ra khi vi trùng được lây lan từ hậu môn đến niệu đạo. Bên cạnh đó, do cấu trúc niệu đạo của phụ nữ gần với âm đạo nên những tác nhân gây ra bệnh lây truyền qua đường tình dục ( STDs ) dễ tiến công niệu đạo gây viêm.
Các yếu tố nguy cơ
Như đã nói nhiễm khuẩn tiết niệu thường gặp ở phụ nữ. Các yếu tố rủi ro tiềm ẩn đơn cử của phụ nữ gồm có :
- Đặc điểm cấu tạo hệ tiết niệu: Chiều dài của niệu đạo ngắn hơn khiến cho vi khuẩn dễ di chuyển đến bàng quang gây nhiễm trùng.
- Hoạt động tình dục: Phụ nữ hoạt động tình dục thường xuyên có xu hướng bị nhiễm bệnh nhiều hơn những phụ nữ ít hoạt động. Đồng thời, có bạn tình mới hoặc nhiều bạn tình cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Dùng các biện pháp kiểm soát sinh sản: Phụ nữ sử dụng màng chắn tránh thai hay thuốc diệt tinh trùng có thể có nguy cơ mắc bệnh viêm đường tiết niệu khi mang thai cao hơn.
- Thời kỳ mãn kinh: Sự suy giảm estrogen gây ra những thay đổi trong đường tiết niệu khiến chị em phụ nữ dễ bị nhiễm trùng.
- Giai đoạn sinh nở: Do đặc thù của quá trình này nên phụ nữ sinh bằng phương pháp đẻ mổ sẽ có nhiều nguy cơ bị viêm đường tiết niệu sau sinh hơn phụ nữ đẻ thường.Do đặc trưng của quy trình này nên phụ nữ sinh bằng giải pháp đẻ mổ sẽ có nhiều rủi ro tiềm ẩn bịhơn phụ nữ đẻ thường .
Các yếu tố nguy cơ khác
- Đường tiết niệu có bất thường bẩm sinh: Tình trạng bất thường về đường tiết niệu khiến cho nước tiểu không thể thoát ra ngoài như thông thường hoặc khiến nước tiểu trào ngược lên niệu đạo làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh.
- Sự tắc nghẽn trong đường tiết niệu: Sỏi thận hoặc tăng sinh tuyến tiền liệt cũng làm giữ nước tiểu trong bàng quang và tạo cơ hội cho nhiễm trùng tiểu xuất hiện.
- Hệ thống miễn dịch bị ức chế: Bệnh tiểu đường và các bệnh khác làm suy giảm hệ thống miễn dịch khiến cho người bệnh dễ nhiễm khuẩn hơn người khác.
- Sử dụng ống thông: Những người không thể tự đi tiểu và sử dụng ống thông có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Tình trạng này bao gồm những người đang nằm viện, người có vấn đề về thần kinh khó kiểm soát khả năng đi tiểu và bị liệt.
- Thủ thuật tiết niệu: Phẫu thuật tiết niệu hoặc kiểm tra đường tiết niệu có liên quan đến dụng cụ y tế đều có thể làm tăng nguy cơ phát triển nhiễm trùng đường tiết niệu.
Chẩn đoán nhiễm khuẩn đường tiết niệu
Trước khi đưa ra phác đồ điều trị nhiễm khuẩn đường tiết niệu, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân thực hiện một số xét nghiệm dưới đây: (4)
- Phân tích mẫu nước tiểu: Bác sĩ sẽ yêu cầu lấy mẫu nước tiểu của người bệnh để phân tích trong phòng thí nghiệm nhằm tìm ra tế bào bạch cầu, hồng cầu hoặc vi khuẩn. Để đảm bảo độ chính xác của mẫu nước, người bệnh được hướng dẫn lau bộ phận sinh dục bằng giấy sát trùng và lấy nước tiểu giữa dòng.
- Cấy nước tiểu: Công đoạn này có thể thực hiện sau khi phân tích nước tiểu trong phòng thí nghiệm và cho bác sĩ biết vi khuẩn nào đang gây nhiễm trùng cho bạn, loại thuốc nào sẽ hiệu quả nhất.
- Chụp chiếu hình ảnh về đường tiết niệu: Nếu bạn thường xuyên bị nhiễm trùng mà bác sĩ nghi ngờ có thể do bất thường của đường tiết niệu, bạn có thể được siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI). Bác sĩ có thể sử dụng thuốc cản quang để làm nổi bật các cấu trúc trong đường tiết niệu của bạn để cho kết quả chính xác.
- Nội soi bàng quang: Sử dụng ống soi giúp bác sĩ khảo sát bên trong các bộ phận của đường tiết niệu. Nếu bạn bị nhiễm trùng đường tiểu tái phát, bác sĩ có thể dùng một ống dài, mỏng và có thấu kính để quan sát bên trong niệu đạo, bàng quang.
Biến chứng nhiễm trùng đường tiết niệu
Khi được điều trị kịp thời và đúng cách, nhiễm trùng tiết niệu hiếm khi dẫn đến biến chứng. Ngược lại, trong trường hợp điều trị không hiệu suất cao hoặc quá muộn, thực trạng này hoàn toàn có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Các biến chứng hoàn toàn có thể gồm có :
- Nhiễm trùng tái phát, đặc biệt ở những phụ nữ mắc bệnh từ 2 lần trở lên trong khoảng thời gian từ 6 – 12 tháng.
- Nếu không được điều trị, từ nhiễm trùng tiểu có thể gây nên nhiễm trùng thận cấp tính hoặc mạn tính khiến cho thận của người bệnh bị tổn thương vĩnh viễn.
- Viêm đường tiết niệu khi mang thai là tình trạng bệnh lý nếu không được điều trị đúng cách, có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm bể thận ở mẹ, nguy cơ sảy thai, sinh non; em bé nhẹ cân, nhiễm khuẩn sơ sinh…
- Trẻ sơ sinh có thể bị nhẹ cân
- Viêm niệu đạo tái phát gây hẹp niệu đạo, nhất là ở nam giới
- Nhiễm trùng huyết và thậm chí là tử vong nếu thận bị viêm
Điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu
“Thuốc kháng sinh là phương pháp điều trị đầu tiên cho nhiễm trùng đường tiết niệu. Về đơn thuốc điều trị viêm đường tiết niệu, các nhóm thuốc và thời gian dùng trong bao lâu còn tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và loại vi khuẩn được tìm thấy trong nước tiểu của người bệnh”, PGS Vũ Lê Chuyên chia sẻ.
Các giải pháp điều trị sẽ nhờ vào vào mức độ viêm nhiễm : ( 5 )
Nhiễm trùng đơn giản
Các loại thuốc thường được khuyên dùng cho những trường hợp nhiễm trùng tiểu đơn thuần gồm có :
- Trimethoprim / sulfamethoxazole (Bactrim, Septra…)
- Fosfomycin (Monurol)
- Nitrofurantoin (Macrodantin, Macrobid)
- Cephalexin (Keflex)
- Ceftriaxone
Nhóm thuốc kháng sinh được gọi là fluoroquinolones – ví dụ điển hình như ciprofloxacin ( Cipro ), levofloxacin và những loại khác – thường không được khuyến nghị cho những trường hợp nhiễm trùng đơn thuần. Lý do là bởi rủi ro đáng tiếc của chúng quá lớn. Trong 1 số ít trường hợp thực trạng nhiễm trùng diễn tiến phức tạp hoặc nhiễm trùng ở thận, bác sĩ hoàn toàn có thể kê đơn thuốc fluoroquinolone, nếu không có lựa chọn điều trị nào khác. Thông thường, những triệu chứng viêm do viêm sẽ giảm rõ ràng trong vài ngày sau khi khởi đầu điều trị. Tuy nhiên, để đạt được hiệu suất cao cao nhất, người bệnh hoàn toàn có thể phải liên tục dùng thuốc trong một tuần hoặc nhiều hơn. Đối với thực trạng nhiễm trùng không biến chứng xảy ra khi người bệnh đang khỏe mạnh, bác sĩ hoàn toàn có thể ý kiến đề nghị một đợt điều trị kháng sinh ngắn hơn trong 1-3 ngày. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng hoàn toàn có thể chỉ định dùng thêm thuốc giảm đau để giảm không dễ chịu cho người bệnh khi đi tiểu, nhờ làm tê bàng quang và niệu đạo.
Nhiễm trùng thường xuyên
Trong trường hợp bạn thường nhiễm trùng tiểu nhiều lần, những bác sĩ hoàn toàn có thể yêu cầu những giải pháp điều trị chuyên biệt như :
- Dùng kháng sinh liều thấp, có thể là 6 tháng hoặc lâu hơn
- Một liều kháng sinh duy nhất sau khi quan hệ tình dục, nếu việc nhiễm trùng tiết niệu của bạn liên quan đến hoạt động tình dục
- Liệu pháp estrogen nếu bạn mãn kinh
Nhiễm trùng nặng
Đối với người bị nhiễm trùng mức độ nặng, bạn hoàn toàn có thể cần điều trị bằng những loại thuốc kháng sinh đã đề cập ở trên và tiêm tĩnh mạch tại bệnh viện.
Cách phòng tránh nhiễm khuẩn tiết niệu
Việc phòng bệnh khi nào cũng đơn thuần và hiệu suất cao hơn chữa bệnh. Vì thế, bạn hoàn toàn có thể triển khai theo hướng dẫn sau đây để làm giảm rủi ro tiềm ẩn nhiễm khuẩn đường tiết niệu :
- Bổ sung nhiều chất lỏng cho cơ thể, đặc biệt là nước. Uống nước giúp làm loãng nước tiểu và giúp bạn đi tiểu thường xuyên hơn. Nhờ đó cho phép loại bỏ vi khuẩn khỏi đường tiết niệu một cách dễ dàng.
- Dùng các thực phẩm có khả năng chống nhiễm khuẩn tiết niệu hiệu quả như nam việt quất, tỏi, sữa chua không đường, trái cây họ cam quýt, kiwi… để giúp cơ thể chống lại virus gây hại.
- Vệ sinh vùng kín đúng bằng cách lau từ trước ra sau sau khi đi vệ sinh (nhất là với phụ nữ) giúp ngăn vi khuẩn ở vùng hậu môn lây lan sang âm đạo và niệu đạo.
- Ngay sau khi quan hệ tình dục, hãy đi tiểu và uống một cốc nước đầy để giúp loại bỏ vi khuẩn, phòng tránh tình trạng viêm đường tiết niệu sau quan hệ.
- .Tránh các sản phẩm dành cho phụ nữ có khả năng gây kích ứng như xịt khử mùi, dung dịch vệ sinh có tính kháng khuẩn mạnh ở vùng sinh dục.
- Thay đổi phương pháp ngừa thai vì màng film, bao cao su không được bôi trơn hoặc xử lý bằng chất diệt tinh trùng… đều có thể góp phần vào sự phát triển của vi khuẩn.
Cách chăm sóc người bệnh
Trong trường hợp đã bị nhiễm khuẩn đường tiết niệu, không nên quá lo ngại. Thay vào đó hãy tự chăm nom hoặc giảm cảm xúc không dễ chịu cho người thân bằng những lời khuyên sau đây :
- Khuyến khích người bệnh uống đủ nước, tránh thức uống giàu caffeine
- Hạ sốt bằng thuốc và lau mát khi bệnh nhân sốt cao
- Chườm ấm bụng để giảm cảm giác khó chịu cho bàng quang
- Thực hiện chế độ ăn giàu chất đạm và các vitamin
- Nếu bệnh nhân suy thận, giảm ăn protid có trong hải sản, trứng, sữa tươi…
- Hướng dẫn vệ sinh vùng kín đúng cách
- Khuyến khích bệnh nhân tăng cường vận động
Khoa Tiết niệu BVĐK Tâm Anh TP. Hồ Chí Minh quy tụ đội ngũ những chuyên viên đầu ngành, giỏi trình độ, tận tâm ; tự tin làm chủ những kỹ thuật mới nhất, phát hiện sớm và điều trị hiệu suất cao những bệnh lý đường tiết niệu, giúp người bệnh rút ngắn thời hạn nằm viện, hạn chế rủi ro tiềm ẩn tái phát.
Đặc biệt, thế mạnh của Khoa Tiết niệu còn ở các phẫu thuật nội soi sỏi thận, cắt bướu bảo tồn nhu mô thận; cắt thận tận gốc; cắt tuyến tiền liệt tận gốc; cắt toàn bộ bàng quang tạo hình bàng quang bằng ruột non; cắt tuyến thượng thận; tạo hình các dị tật đường tiết niệu… Với sự hỗ trợ của hệ thống máy móc, trang thiết bị hiện đại hàng đầu trong nước và khu vực giúp chẩn đoán và điều trị viêm đường tiết niệu hiệu quả, giải phóng bạn khỏi những trở ngại của bệnh tật, nhanh chóng quay trở về với cuộc sống thường nhật.
Để đặt lịch khám và chữa nhiễm khuẩn đường tiết niệu với những chuyên viên đầu ngành tại Khoa Tiết niệu, mạng lưới hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui mừng liên hệ :
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
- Hà Nội:
- 108 Hoàng Như Tiếp, P.Bồ Đề, Q.Long Biên, TP.Hà Nội
- Hotline: 1800 6858
- TP.HCM:
- 2B Phổ Quang, P.2, Q.Tân Bình, TP.Hồ Chí Minh
- Hotline: 0287 102 6789
- Fanpage: https://www.facebook.com/benhvientamanh
Tuy có nguy cơ dễ tái phát, nhưng nhiễm trùng đường tiết niệu là một bệnh lý có thể được chữa khỏi hoàn toàn, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Vì thế, ngoài chú ý các biện pháp phòng ngừa như trên, bạn cũng nên quan tâm đến những mọi biểu hiện của cơ thể để kịp thời thăm khám và điều trị.
